1

1.

2

Aurkibidea

Sarrera........…………………………………………………….………………………..3

HIPNren justifikazioa………………………………………….………………..…...….5

EAEko hondakinen plana.........…………………………………………..……..…..…..8

Emaitzak..……………………………………………………………...………...……..14

A Taldea: Efektu anabolizatzailea duten substantziak eta baimendu gabeko

substantziak…................................................................................................………….15

Sexuaren alorrean eragina duten anabolizatzaileak....………………………….16

Agente antitiroideoak…..………………………………………………………19

β-agonistak……………………………………………………………………...21

Kloranfenikola..………………………………………………………………...24

Nitrofuranoak…......……………………………………………………………27

Nitroimidazolak…...……………………………………………………………29

Ondorioak…....…………………………………………………………………31

B taldea Albaitaritzako medikamentuak eta kutsatzaileak.................………………….33

B1.Bakterio-kontrako substantziak................................……………………….34

Ondorioak………....……………………………………………………………43

B2. Albaitaritzako beste medikamentu batzuk......……………………………..44

Antihelmintikoak……………….............………………………………………44

Kokzidiostatikoak…….............………………………………………………...48

Piretroideak…..........…………………………………………………………....51

Lasaigarriak……………....……............................…………………………….53

Antiinflamatorio ez-esteroideak………………………………………………..55

Kortikosteroideak……………………………………………………………....57

Ondorioak…………………………………………………………………....…60

B3. Bestelako substantziak eta ingurumen-kutsatzaileak………………………62

Konposatu organokloratuak eta PCBak……............…………………………...62

Konposatu organofosforodunak……......…………………………………...….66

Elementu kimikoak………………………….………………………………….68

Mikotoxinak…………………………………………………………………….71

Koloragarriak….....……..............………………………………………………73

Ondorioak……………………………………....………………………………75

Ondorioak…………………………………………..…………………..….………..…77

Bibliografia………………………………………..…………………..…….……….....80

3

4

Animalien ekoizpenean produktu farmakologiko ugari erabiltzen dira bai helburu

terapeutikoarekin, zooteknikoarekin edo hazkunde sustatzaile modura.

Helburu terapeutikoak dituzten substantzia hauek ematea, askotan, nahitaezkoa da,

baina iruzurrezko, bereizkuntzarik gabeko eta gehiegizko eran erabiltzen direnean,

albaitaritzako jardunbide egokien printzipioak aintzat hartu gabe, elikagaietan

hondakinak egotea arrisku larri bat izan daiteke kontsumitzaileen osasunerako.

Euskal Autonomia Erkidegoan, 1990. urtean, Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailak

hondakinak ikertzeko plana jarri zuen martxan, Eusko Jaurlaritzako Nekazaritza

Sailaren eta Bilboko zein Donostiako udaletako Osasun eta Kontsumo Sailen

lankidetzarekin. Ordutik, sektoreak EAEn duen egoera errealarekiko kontrola

egokitzeko beharretik eratorritako aldaketak egin dira; hori dela bide, plan dinamiko bat

ezarri da eta plan horrekin lortutako emaitzek eta esperientziek ondorengo garapena

bideratu dute.

Hondakinen Ikerketarako Plan Nazional Integratuaren (HIPN) xedea farmakologikoki

aktiboak diren substantzien legez kontrako erabilera edo erabilera desegokia

gainbegiratzea eta kontrolatzea da, animalia-jatorriko produktuetan sendagai-

substantzien hondakinak gutxitzeko helburuarekin.

5

6

Zer dira albaitaritzako medikamentuen hondakinak?

Hondakinak farmakologikoki aktiboak diren substantzia guztiak dira, printzipio

aktiboak izan, eszipienteak izan edo degradazio-produktuak eta horien metabolitoak

izan, animalia-jatorritik lortutako elikagaietan irauten dutenak eta animalia horiei

kasuan kasuko albaitaritza-medikamentua eman bazaie.

Zer dira kutsatzaileak?

Kutsatzaileak, elikagaia ekoizten denean edo merkaturatzen denean, nahi gabe

elikagaian sar daitezkeen substantziak dira. Horiek ingurumen-kutsatzaileak ere izan

ditzakete, esaterako, PCBak, metal astunak, pestizidak eta mikotoxinak.

Segurtasun-mugak ezartzea

Substantzia gehienek ondorio kaltegarriak sor ditzakete pertsonek horretarako behar

beste dosi hartzen badute. Beraz, ondorio kaltegarririk ekarriko ez duen printzipio

aktibo baten dosi bat ezartzeko, beharrezkoa da proba ugari egitea, alderdi hauei

buruzko informazioa lortzeko: farmakodinamia, farmakozinetika, toxikotasun akutua,

genotoxikotasuna eta kartzinogenizitatea. Datu horietatik abiatuta, Behatutako Efektu

Kaltegarririk Gabeko Maila (NOAEL) ezar daiteke. Maila horrek saiakuntzan

antzematen den eragin kaltegarririk ez duen gehieneko kontzentrazioa adierazten du.

Hala ere, lortutako datuak dudakoak direnez (aldakuntza indibidualak, espezieen arteko

aldakuntzak, etab.) NOAEL 100 edo 1.000ko segurtasun-faktore batez zatitzen da,

Eguneko Dosi Onargarria (ADI) ezartze aldera.

Zer da Eguneko Dosi Onargarria (ADI)?

Eguneko Dosi Onargarria da pertsona batek, osasun-kalte hautemangarririk jasan gabe,

bizitza osoan egunero har dezakeen substantzia baten kantitatea. Substantziaren

miligramotan adierazten da, gorputz-pisuaren kilogramoko. Substantzia horren

segurtasuna ebaluatzeko balio du eta medikamentu bat baimendu baino lehen ezarri

behar da beti.

7

Zer da hondakinen gehieneko muga?

Erkidegoan baimendutako edo elikagai batean onargarritzat jotako albaitaritza-

medikamentu bat erabiltzeagatik izan daitekeen hondakinen gehieneko edukia da. Muga

hori gizakiaren osasunerako arrisku toxitologikorik ez dakarten hondakin motan eta

kantitatean oinarrituko da, eguneko dosi onargarriak (ADI) adierazten duen eran.

Muga hori substantziaren toxikotasunaren araberakoa da. Esate baterako, osasunerako

arriskutsutzat jotzen diren substantziek ez dute ezarrita inolako atalaserik. Hori da, hain

zuzen, substantzia debekatuen kasua.

Nola bermatzen da mugak errespetatu egiten direla?

178/2002 Erregelamenduak, elikagaiei dagokienez, pertsonen osasunaren eta

kontsumitzaileen interesen babes-maila bermatzeko oinarria eskaintzen du. 1749/1998

Errege Dekretuaren bidez, animalia-jatorriko produktuetan hondakinak daudela

kontrolatzeko agintari eskudunek martxan jarri beharreko kontrol-neurriak ezartzen dira

eta, horrela, produktu horien segurtasuna bermatzen da. Errege Dekretu horri jarraiki,

Hondakinen Ikerketarako Plan Nazionalaren (HIPN) Batzordeak urtero plan bat jartzen

du martxan, baita koordinatu ere. Plan hori autonomia-erkidego bakoitzak diseinatutako

planak bat eginda lortzen den emaitza da.

8

9

EAEko plana 1749/1998 Errege Dekretuan oinarrituta diseinatzen da. Horrez gain,

kontuan izaten dira alor zientifikoan izandako aurrerapenak, baita hondakinak

detektatzeko prozedurak izandako bilakaera ere.

Plana egiteaz, planaren jarraipena egiteaz eta hori ebaluatzeaz arduratzen den taldean

erakunde hauetako teknikariek hartu dute parte:

- Osasun Saileko Osasun Publikoko eta Adikzioen Zuzendaritza

- Osasun Saileko Farmazia Zuzendaritza

- Nekazaritza eta Abeltzaintza Zuzendaritza

- Euskadiko Foru Aldundietako Abeltzaintza Zerbitzuen Zuzendaritza

Plana diseinatu ondoren, plan hori HIPNren Batzordeari (Madril) bidaltzen zaio plana

onar dezan, eta Batzorde horrek, ondoren, Espainiako Plana Europar Batzordeari

bidaliko dio behin betiko onar dezan.

Aztertutako substantziak

Planean agertzen diren substantziak bi taldetan sailkatu dira, 1749/1998 Errege

Dekretuaren arabera:

- A taldea: Efektu anabolizatzailea duten substantziak eta baimendu gabeko substantziak

-B taldea: Albaitaritza-medikamentuak, baita albaitaritzan erabil daitezkeen erregistratu

gabeko substantziak eta kutsatzaileak ere.

Laginketa-estrategia

Laginketa aurreikusi gabeko eran egin behar da, ustekabean, eta finkoak ez diren

uneetan eta espezifikatu gabeko asteko egunetan.

Laginketa susmagarria edo gidatua izan daiteke:

Laginketa gidatuaren kasuan, laginketak programatuak dira eta bai lagindu beharreko

establezimenduak bai lagindu beharreko animaliak edo produktuak hau guztia kontuan

izanda hautatzen dira: animalia mota, sistema produktiboa, ustiategiaren tamaina,

10

kanalen osaera, baita ustiategiari zein bertako animaliei buruzko beste edozein

informazio erabilgarri ere.

Hala ere, teknikari arduradunak medikamentu-tratamendu berri baten edo elikagai baten

kutsaduraren susmo-zantzuak daudela igarriko balu, programatu gabeko lagina jaso ahal

izango luke eta, ondorioz, animalia edo produktu susmagarria kautelaz interbenitu.

Beraz, gidatutako laginketa eta arrazoi susmagarriak direla medio egiten dena

(aurrerantzean laginketa susmagarria) bereizi egin behar dira.

Lagin bakoitza 3 alek osatzen dute. Horietako lehena, kontrolerako erakunde eskudunak

egiten duen hasierako analisirako izango da. Bigarrena, salgaiaren arduradunarentzat

izango da eta, horrela, kontraanalisi bat egiteko duen eskubideaz baliatu ahal izango da.

Aurreneko bi emaitzak ez badatoz bat, hirugarren alea Erreferentziako Laborategi

Nazionalera bidali beharko da, azken analisia egiteko. Analisi hori erabakigarria eta

behin betikoa izango da.

Laginketaren maila eta maiztasuna

Urtero jaso beharreko laginen gutxieneko kopurua hildako animalia-kopuruaren eta/edo

animalia-jatorriko bestelako produktuen (esnea, arrautzak, eztia) ekoizpenaren

bolumenaren arabera ezartzen da. Horrez gain, hainbat animalia-produktuetako zenbait

substantzien emaitzek duten bat ez-etortzeen historia kontuan hartzen da.

Nork eta non jasotzen ditu laginak?

Parte hartzen duten sailetako teknikariek, beren eskumenen barnean, laginak jasotzeko

ardura dute. Horrela, abeltzaintza-ustiapenetan, Foru Aldundietako Abeltzaintza

Zerbitzuetako teknikariak dira laginketa-plana gauzatzeko arduradunak, pentsu

medikatuen fabriketan Farmazia Zuzendaritzakoak, eta hiltegietan eta elikagaien

banaketa sarean (ekoizpen-establezimendu, hotz-biltegi, arrautzak sailkatzeko zentro,

arrain-haztegi, eztia ontziratzeko zentro eta txikizkako merkataritzan) Osasun

Publikoaren eta Adikzioen Zuzendaritzakoak.

11

1. taula. Laginketa substantzien eta espezieen edo produktuaren arabera

Substantzia

147/1993 Errege

Dekretuko

espezieetako

animaliak

Oilateg

iko

hegazti

ak

Akuikulturak

o animaliak

Esnea

Arraut

zak

Untxiaren

haragia eta

abeletxeko

ehiza-haragia.

Ehiza

basatia(*)

Eztia

Pentsu

ak

Ura

A taldea

Estilbenoak x x x x x

Tireostatikoak x x X

Esteroideak x x x x x x

Laktonak x x x x x x

β-agonistak x x x x

IV. Eranskina** x x x x x x x x

B taldea

Bakterio-kontrako

substantziak

x x x x x x x x x

Antihelmintikoak x x x x x

Antikokzidianoak x x x x x

Piretroideak x x x x

Lasaigarriak x

AIEE x x

Kortikosteroideak x x x x

Organokloratuak eta

PCBak

x x x x x

Organofosforodunak x x

Metal astunak x x x x x x

Mikotoxinak x x x

Koloragarriak x

(*) Ehiza basatian soilik elementu kimikoak aztertzen dira. (**) Ekainaren 26ko Batzordearen 2377/90 Erregelamenduko IV. eranskinean

dauden substantziak.

12

Laginen analitika

2013an eta 2014an, planaren parte izan ziren EAEko laborategi hauek:

- Bizkaiko Osasun Publikoaren Laborategia

- Bilboko Udal Laborategia

- Gipuzkoako Osasun Publikoaren Laborategia

Era berean, planeko substantzien eta metabolitoen espektro handia jasotzeko, laborategi

hauek guztiek ere parte hartu zuten:

- Errioxako Autonomia Erkidegoko Eskualde Laborategia

- Nafarroako Osasun Publikoaren Laborategia

- Kantabriako Osasun Publikoaren Laborategia

- Asturiasko Printzerriko Osasun Publikoaren Laborategia

- Asturiasko Printzerriko Animalien Osasuneko Laborategia

- Aragoiko Osasun Publikoaren Laborategia

- Aragoiko Nekazaritza Elikagaien Laborategia

Ahal den kasu guztietan, hautatzen diren teknikak baheketarenak dira. Teknika hauei

esker, hondakin bat badagoen edo ez dagoen jakin dezakegu. Lehenengo kasuan,

hondakina eta haren kontzentrazioa behin betiko identifikatzeko, laginari berrespen-

azterketa bat egin behar zaio.

13

Zer gertatzen da lagin batean bat ez-etortze bat identifikatzen denean?

Substantzia debekatuak daudela edo hondakinen gehieneko muga gainditzen dela

detektatu eta baieztatzen bada, hondakinak ikertzeko planean garatutako eginkizunen

baitan, emaitzetan bat ez-etortzeak daudenean jarraitu beharreko prozeduraren arabera

jarduten da:

1. Gehieneko muga horrek eragindako animaliak edo produktuak atxiki egingo dira,

merkatutatik kenduko dira eta, halakorik beharko balitz, suntsitu egingo lirateke.

2. Animalietan edo produktuetan hondakinak egoteko arrazoiak identifikatzeko, ikerketa

bat egingo da eta neurri zuzentzaileak hartuko dira.

3. Informazioa Alerta Sareari igorriko zaio, sare horrek planean parte hartzen duten

estatuko gainerako agintariei jakinaraz diezaien.

4. Une horretatik aurrera, ustiategiaren edo establezimenduaren jarraipen zehatza eta

etengabeko kontrola egingo da, egoera birbideratu dela bermatu arte.

5. Zehapen-espediente bat ireki edo zehapen-espedientea fiskaltzara bidaltzeko aukera

aztertuko da, osasun publikoaren aurkako delitu bat egiteagatik.

14

15

Jarraian, EAEn 2013an eta 2014an ikertutako hainbat molekula eta ehunetan plana

aplikatuta lortutako emaitzak zehatz-mehatz ebaluatuko ditugu.

A Taldea:

Efektu anabolizatzailea duten substantziak eta baimendu gabeko substantziak

A1. Estilbenoak, estilbenoen eratorriak, horien gatzak eta estereak.

A2. Agente antitiroidianoak (tiroestatikoak)

A3. Esteroideak.

A4. Resorcylic Acid Lactones Zeranola (barne)

A5. β-agonistak

A6. Ekainaren 26ko Batzordearen 2377/90 Erregelamenduko IV. eranskinean

dauden substantziak.

Kloranfenikola.

Nitrofuranoak

Nitroimidazolak

Ondorioak

16

Sexuaren alorrean eragina duten anabolizatzaileak:

A1. Estilbenoak, estilbenoen eratorriak, horien gatzak eta estereak.

A3. Esteroideak.

A4. Resorcylic Acid Lactones Zeranola (barne)

*Melengestrol azetatoa

Anabolizantes 120

Aleatorio 120

Matadero 71

Vacuno 49

Orina 45

Grasa

4*

Ovino 18

Orina 18

Porcino 3

Orina 3

Acuícola 1

Agua 1

Explotación 49

Acuícola 1

Agua 1

Avícola 6

Agua 6

Vacuno 39

Orina 39

Porcino 1

Agua 1

17

*Acetato de Melengestrol

Anabolizantes 78

Aleatorio 78

Matadero 38

Vacuno 29

Orina 25

Grasa

4*

Ovino 4

Orina 4

Porcino 5

Orina 3

Grasa

2*

Explotación 40

Acuícola 1

Agua 1

Cunícola 6

Agua 6

Avícola 6

Agua 6

Vacuno 27

Orina 27

18

2. taula: Eragina duten anabolizatzaileen hainbat substantzien zenbait matrizeetako

teknikak eta mugak.

Taldea

Substantzia

Matrize

a

Teknika

Muga μg/kg

Estilbenoak

Dietilestilbestrola Ura

Gernua

HPLC-MS

0,5 Dienestrola

Hexestrola

Esteroideak

Etinilestradiola Ura HPLC-MS

2 Gernua

Trembolona

Trienolona

Beta trembolona

Alfa trembolona

Ura HPLC-MS 1

1

0,5

Gernua

Ura

Gernua

Melengestrol azetatoa

Medroxiprogesterona azetatoa

Clormadinona azetatoa

Koipea

Koipea

Koipea

HPLC-MS

0,5

0,5

1

Laktonak

Taleranola Ura

Gernua

HPLC-MS

1

1

Zeranola Ura

Gernua

HPLC-MS

Zearalenona Gernua GC-MSMS 0,4

19

1. grafikoa: Anabolizatzaileak 2003-2014

A2. Agente antitiroidianoak (tiroestatikoak)

0

2

4

6

0

30

60

90

120

150

180

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

% P

osi

tivo

s

No M

ues

tras

Año

Anabolizantes 2003-2014

Nº muestras

% positivos

Tireostáticos 12

Aleatorio 12

Matadero 12

Vacuno 11

Tiroides 11

Porcino 1

Tiroides 1

20

3. taula: Tireostatikoen hainbat substantzien zenbait matrizeetako teknikak eta mugak.

Taldea Substantzia Matrizea Teknika Muga μg/kg

Tiroestatikoak

Propiltiouraziloa

Metiltiouraziloa

Feniltiouraziloa

Tapazola

Tiouraziloa

Tiroidea

Muskulua

LC-MSMS

10

2. grafikoa: Tireostatikoak 2004-2014

Tireostáticos 21

Aleatorio 21

Matadero 21

Avícola 5

Músculo 5

Cunícola 5

Músculo 5

Vacuno 10

Tiroides 10

Porcino 1

Tiroides 1

21

A5. β-agonistak

β-agonistas 73

Aleatorio 73

Matadero 47

Avícola 5

Hígado 5

Cunícola 5

Hígado 5

Vacuno 35

Hígado 35

Porcino 1

Hígado 1

Ovino 1

Hígado 1

Explotación 26

Vacuno 26

Orina 22

Pienso 4

β-agonistas 74

Aleatorio 74

Matadero 51

Avícola 5

Hígado 5

Cunícola 5

Hígado 5

Vacuno 39

Hígado 39

Porcino 1

Hígado 1

Ovino 1

Hígado 1

Explotación 23

Vacuno 23

Orina 23

22

4. taula: β-agonisten hainbat substantzien zenbait matrizeetako teknikak eta mugak.

Taldea Substantzia Matrizea Teknika Muga

μg/kg

β-agonistak

Bronbuterola Gibela

Gernua GC-MSMS

LC-MSMS 0,5/0,4

0,1 Bromoklorobuterola Gibela

Gibela

Gernua

Gibela

Gernua

GC-MSMS

LC-MSMS

0,8 Zimaterola

0,8

0,25 Zinbuterola 0,8

0,25 Klenbuterola Gibela

Gernua LC-MSMS

GC-MSMS 0,5

0,1

Klenpenterola Gibela

Gibela

Gernua

Gibela

Gibela

Gernua

Gibela

Gibela

Gernua

Gibela

Gernua

Gibela

GC-MSMS

LC-MSMS

0,8 Klenproperola

0,8

0,25 Klenziklohexerola 0,4

Fenoterola 0,8 Hidroximetilklenbuterol

a

0,4

0,1

Isoxsuprina 0,2 Mabuterola

0,2

0,1 Mapenterola

0,4

0,1

Metaproterenola 4

Erraktopamina

Gibela LC-MSMS 0,5

Gibela GC-MSMS 0,8

Erritodrina Gibela

GC-MSMS 0,2

Salbutamola Gibela

Gernua LC-MSMS 0,5

0,5 Gibela

GC-MSMS

0,8

Terbutalina

Gibela

Gernua

Gibela

GC-MSMS

0,8

1,5 Tulobuterola 0,2 Zilpaterola Gibela LC-MSMS 0,5

23

3. grafikoa: β-agonistak 1990-2014

0

3

6

9

12

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

% P

osi

tivo

s

No M

ues

tras

Año

β-agonistas 1990-2014

Nº muestras

% positivos

24

A6. Ekainaren 26ko Batzordearen 2377/90 Erregelamenduko IV. eranskinean

dauden substantziak.

Kloranfenikola.

*Florfenikola

Cloranfenicol 84

Aleatorio 84

Matadero 40

Avícola 18

Músculo 16 + 2*

Vacuno 11

Músculo 9 + 2*

Cunícola 7

Músculo 7

Porcino 1

Músculo 1

Ovino 2

Músculo 2

Equino 1

Músculo 1

Explotación 42

Acuícola 1

Músculo 1

Avícola 13

Huevo 7

Agua 6

Apícola 2

Miel 2

Vacuno 18

Leche 10

Orina 8

Ovino 5

Leche 5

Cunícola 2

Agua 2

Porcino 1

Agua 1

Almacén 2 Avícola

2 Huevo

2

25

*Florfenikola

Cloranfenicol 81

Aleatorio 81

Matadero 39

Avícola 18

Músculo 16 + 2*

Vacuno 12

Músculo 10 + 2*

Cunícola 5

Músculo 5

Porcino 1

Músculo 1

Ovino 2

Músculo 2

Equino 1

Músculo 1

Explotación 39

Acuícola 1

Músculo 1

Avícola 11

Huevo 6

Agua 5

Apícola 1

Miel 1

Vacuno 22

Leche 10

Orina 12

Ovino 2

Leche 2

Cunícola 2

Agua 2

Minorista 1

Acuícola 1

Músculo 1

Almacén 2

Avícola 2

Huevo 2

26

5. taula: Kloranfenikolaren hainbat substantzien zenbait matrizeetako teknikak eta

mugak.

Substantzia Matrizea Teknika Muga μg/kg

Kloranfenikola

Muskulua

Arrautzak

Ura

Esnea

Gernua

Eztia

Arrain-pieza

ELISA

LC-MSMS

0,2

4. grafikoa: Kloranfenikola 2000-2014

0

2

4

6

0

20

40

60

80

100

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

% P

osi

tivo

s

No M

ues

tras

Año

Cloranfenicol 2000-2014

Nº muestras

% positivos

27

Nitrofuranoak

Nitrofuranos 34

Aleatorio 34

Matadero 33

Avícola 16

Músculo 16

Ovino 1

Músculo 1

Vacuno 10

Músculo 10

Cunícola 5

Músculo 5

Porcino 1

Músculo 1

Explotación 1

Apícola 1

Miel 1

Nitrofuranos 37

Aleatorio 37

Matadero 35

Avícola 17

Músculo 17

Ovino 2

Músculo 2

Vacuno 9

Músculo 9

Cunícola 6

Músculo 6

Porcino 1

Músculo 1

Explotación 1

Apícola 1

Miel 1

Almacén 1

Apícola 1

Miel 1

28

6. taula: Nitrofuranoen hainbat substantzien zenbait matrizeetako teknikak eta mugak.

Taldea Substantzia Matrizea Teknika Muga μg/kg

Nitrofuranoak

3-amino oxazolidiona

Muskulua

Eztia

LC-MSMS

0,56

3-amino-5-morfolinometil-

2-oxazolidiona

0,42

1-aminohidantoina 0,49

Semikarbazina 0,44

5. grafikoa: Nitrofuranoak 2002-2014

29

Nitroimidazoles 30

Aleatorio 30

Matadero 23

Avícola 17

Músculo 16

Huevo 1

Cunícola 5

Músculo 5

Porcino 1

Músculo 1

Explotación 3

Avícola 3

Huevo 3

Almacén 4

Avícola 4

Huevo 4

Nitroimidazolak

Nitroimidazoles 32

Aleatorio 32

Matadero 24

Avícola 16

Músculo 16

Cunícola 7

Músculo 7

Porcino 1

Músculo 1

Explotación 6

Avícola 6

Huevo 6

Almacén 2

Avícola 2

Huevo 2

30

7. taula: Nitroimidazolen hainbat substantzien zenbait matrizeetako teknikak eta mugak.

Taldea Substantzia Matrizea Teknika Muga μg/kg

Nitroimidazolak

Dimetridazola

Arrautza

Muskulua

LC-MSMS

2

Metronidazola

Metronidazola OH

OH Dimetridazola

Erronidazola

Ipronidazola

OH Ipronidazola

6. grafikoa: Nitroimidazolak 2000-2014

31

Ondorioak

Hondakinen A taldean, bi substantzia mota bereizi daitezke:

-Animalietan erabiltzen direnak duten ondorio anabolizatzailearengatik (A1, A2, A3,

A4 eta A5).

-Albaitaritza terapeutikoan debekatuta daudenak izan dezaketen toxikotasunarengatik

(A6).

Kontuan izanik haragian eta animalia-jatorriko bestelako produktuetan efektu

tireostatikoa eta efektu estrogenikoa, androgenikoa edo gestagenoa duten substantzia

batzuek hondakinak uzten dituztela, arriskutsuak izan daitezke kontsumitzaileentzat, eta

animalia-jatorriko elikagaien kalitateari ere eragin diezaiekete. 1981. urteaz geroztik,

Europar Batasuna zenbait substantzia kimikoren erabilera arautzen ari da. Izan ere,

substantzia kimiko horiek ondorio hormonalak dituztelako edo hazkundea sustatu

dezaketelako, ganadua hazteko erabil daitezke.

Egun, legearen esparruari bagagozkio, neurri horiek guztiak jasotzen dituen oinarrizko

araudia 2004ko azaroaren 12ko 2178/2004 Errege Dekretua da; hala, dekretu horrek

debekatu egiten du abeltzaintzaren hazkuntzan efektu hormonalak eta tireostatikoak

dituzten substantzia jakin batzuk eta beta-agonistak erabiltzea (2014-11-13ko BOE).

Hain zuzen, 562/2009 Errege Dekretuak berriki aldatu du. Araudi hau 1996ko apirilaren

29ko Kontseiluaren 96/22/EE Zuzentarauaren transposizioa da. Zuzentarau horrek

efektu hormonal eta tireostatikoak dauzkaten substantzia zehatz batzuk eta substantzia

beta-agonistak abelazkuntzan erabiltzea debekatzen du. Kloranfenikola, 1430/94

Erregelamenduaren bidez, albaitaritza terapeutikoan erabiltzea debekatu zen.

Substantzia anabolizatzaileen talde honen barnean eta 90. hamarkadaren hasieran izan

ziren elikagai bidezko zenbait toxiinfekzio-agerraldien ondorioz, β-agonisten taldeko

substantziak nabarmentzen dira.

Egun, eta 2000. urteaz geroztik, horrelako substantzia anabolizatzaileak ez direla

erabiltzen igarri da eta denboraldi luze batean ez da detektatu bat ez-etortzerik gure

erkidegoan substantzia horien legez kontrako erabileragatik.

32

2014. urtean hartutako lagin-kopuruari dagokionez, EAEn aldeak topatu dira 2013.

urtearekiko; batik bat, animalia gutxiago hil direnez, programatutako laginen kopurua

gutxitu delako. Tireostatikoen kasuan, aurreko urteekin alderatuta, lagin-kopurua asko

igo da, substantzia horiek muskuluan aztertzeko teknika martxan jarri delako.

Ez da bat ez-etortzerik izan A taldeko substantziei dagokienez. Hala ere, 2014. urtean,

Taleranol substantzian (zeranolaren metabolitoa) positiboa eman zuen behi-lagin bat

izan zen. Jasotako laginen artean bat ez-etortzeak zeudenez, Santiagoko prozeduretan

maila nazionalean hartu beharreko neurriak martxan jarri ondoren eta animaliaren

jatorriko autonomia-erkidegoko abeltzaintza-teknikariek ikerketa egin ostean (lagin

biologikoak hartzeaz gain pentsuaren laginak ere hartu ziren), zehaztu zen ezin zela

ondorioztatu zeranolarekin legez kontrako tratamendu bat egin zenik, baizik eta emaitza

positiboa zearalenona substantziarekin kutsatutako pentsua kontsumitzeagatik izan zela.

Urte horretan, 2014an, AMOZari dagokionez, positibo bat izan zen oilaskoaren

muskuluan, baina ez zen baieztatu halakorik, bai kontraanalisia bai analisi erabakigarria

negatiboak izan zirelako.

Ondorioz, esan dezakegu elikagaietan segurtasun-maila altua mantentzea dela xedea eta

bai substantzia anabolizatzaileen erabilerak bai debekatutakoen erabilerak hazitako eta

hildako animalien tratamenduan garrantzi gutxi dutela gure erkidegoan.

33

B taldea:

2377/90 Erregelamenduko IV. eranskinean jasotako albaitaritza-medikamentuak, baita

albaitaritzan erabil daitezkeen erregistratu gabeko eta kutsatzaileak diren substantziak

ere.

B1. Bakterio-kontrako substantziak, baitak sulfamidak eta kinolonak ere

(antimikrobianoak).

Ondorioak

B2. Albaitaritzako bestelako medikamentuak

a) Antihelmintikoak

b) Antikokzidianoak

c) Karbamatoak eta piretroideak

d) Lasaigarriak

e) Antiinflamatorio ez-esteroideak (AIEE)

f) Jarduera farmakologikoa duten bestelako substantziak. (Kortikosteroideak)

Ondorioak

B3. Bestelako substantziak eta ingurumen-kutsatzaileak:

a) Konposatu organokloratuak, baita PCBak ere.

b) Konposatu organofosforodunak.

c) Elementu kimikoak (metal astunak)

d) Mikotoxinak

e) Koloragarriak

f) Bestelakoak

Ondorioak.

34

Sustancias Antimicrobianas

279

Sospechoso 31

Matadero 31

Equino 8

Músculo 8

Vacuno 23 Riñón

22

Músculo 1

B taldea. Albaitaritzako medikamentuak eta kutsatzaileak:

B1. Bakterio-kontrako substantziak, baita sulfamidak eta kinolonak ere.

Sustancias Antimicrobianas

279

Aleatorio 248

Matadero 140

Avícola 25

Músculo 25

Ovino 16 Riñón

5 + 7*

Músculo 3 + 1*

Vacuno 45

Riñón 41

Músculo 4

Cunícola 40

Músculo 20 + 20*

Equino 5

Riñón 5

Porcino 9

Riñón 5 + 2*

Músculo 2*

Minorista 1

Apícola 1

Miel 1*

*Sulfamidak

**Macrolidoak

35

Sustancias Antimicrobianas

279

Aleatorio 248

Explotación 66

Avícola 30

Huevo 17 + 6*

Agua 4

Pienso 3

Ovino 9

Agua 2

Leche 5

Pienso 2

Vacuno 18

Pienso 8

Leche 10

Acuícola 1

Músculo 1

Apícola 2

Miel 2**

Cunícola 4

Agua 2

Pienso 2

Porcino 2

Agua 1

Pienso 1

Almacén 41

Avícola 31

Músculo 25

Huevo 4 + 2*

Porcino 7

Músculo 7*

Apícola 2

Miel 1 + 1*

Acuícola 1

Músculo 1

36

Sustancias Antimicrobianas

255

Sospechoso 16

Matadero 13

Avícola 2

Músculo 2

Vacuno 11 Riñón

10

Músculo 1

Almacén 3

Avícola 3

Músculo 3

*Sulfamidak

**Makrolidoak

En el plan aleatorio se obtuvo

1 no conforme en matadero,

en músculo de ave.

Sustancias Antimicrobianas

255

Aleatorio 239

Matadero 138

Avícola 26

Músculo 26

Toro Lidia 1

Riñón 1

Ovino 17 Riñón

5 + 9*

Músculo 3

Vacuno 42

Riñón 42

Cunícola 38

Músculo 19 + 19*

Equino 5

Riñón 5

Porcino 9

Riñón 5 + 3*

Músculo 1*

Minorista 1

Acuícola 1

Músculo 1

37

Sustancias Antimicrobianas

255

Aleatorio 239

Explotación 62

Avícola 26

Huevo 14 + 8*

Agua 2

Pienso 2

Ovino 6

Agua 2

Leche 2

Pienso 2

Vacuno 20

Agua 1

Pienso 9

Leche 10

Acuícola 1

Músculo 1

Apícola 4

Miel 2 + 1* + 1**

Cunícola 5

Agua 2

Pienso 3

Almacén 38

Avícola 29

Músculo 21

Huevo 6 + 2*

Porcino 7*

Músculo 7*

Apícola 2*

Miel 2*

38

8. taula: Bakterio-kontrako substantzietako hainbat matrizeen teknikak eta mugak, baita

sulfamidak eta kinolonak ere (antimikrobianoak).

Taldea

Substantzia

Matrizea

Teknika

Muga

μg/kg

Kinolonak

Ziprofloxazina

Enrrofloxazina

Esnea

HPLC

Fluoreszentzia

150

Muskulua 160

Giltzurruna 150/240*

Sulfamidak

Sulfadiazina

Sulfapirimidina

Esnea

Giltzurruna

Muskulua

Arrain-

pieza

HPLC-DAD

≥25

Sulfadimetoxina

Sulfadimetazina

Sulfadimidina

Sulfametazina

Sulfametoxazola

Sulfametoxipiridazina

Sulfapiridina

Sulfakinoxalina

Esnea

Giltzurruna

Muskulua

Arrain-

pieza

Arrautzak

HPLC-DAD

LC-MSMS

≥25

≥25

Aminoglukosidoak

Dihidroestreptomizina

Estreptomizina

Giltzurruna

LC-MSMS

1148

1145

Espektinomizina

Neomizina

Giltzurruna

5503

5257

Gentamizina Giltzurruna 834

39

Zefalosporinak

Zefalexina

Zeftiofurra

Giltzurruna

Muskulua

LC-MSMS

20

Makrolidoak

Tilosina

Esnea

Edateko ura

Lehengaiak

Pentsuak

HPLC-DAD

50

1

1

1

Penizilinak

Amoxizilina

Anpizilina

Esnea

Muskulua

Giltzurruna

LC-MSMS

20 Bentzilpenizilina/ G

penizilina

Dikloxazilina

Nafzilina

Muskulua

Giltzurruna

Florfenikola

Muskulua

LC-MSMS

Hegaztiak

118

Behiak 227

Txerriak

337

*240 μg/kg da giltzurruneko enrrofloxazinaren muga.

40

7. grafikoa: Antimikrobianoak behietan 1999-2014 8. grafikoa: Antimikrobianoak zaldietan

1999-2014

1999-2014

9. grafikoa: Antimikrobianoak txerrietan 1992-2014 10. grafikoa: Antimikrobianoak ardietan 1999-2014

41

11. grafikoa: Antimikrobianoak untxietan 1999-2014 12. grafikoa: Antimikrobianoak hegaztietan 1998-2014

13. grafikoa: Antimikrobianoak arrautzetan 2000-2014 14. grafikoa: Antimikrobianoak behiaren esnean 2002-2014

1 no conforme

en músculo de

ave (2014)

42

15. grafikoa: Antimikrobianoak akuikulturan 2000-2014 16. grafikoa: Antimikrobianoak eztian 2005-2014

17. grafikoa: Antimikrobianoak behi susmagarrietan ikuskaritza bidez 1995-2014

43

Ondorioak

Agente inhibitzaileak edo mikrobioen aurkako agenteak batez ere gaixotasun

infekziosoen tratamenduan erabiltzen dira eta ondorio profilaktibo bat izateko, baina

hazkuntza sustatzeko ere erabil daitezke.

Agente terapeutiko gisa erabiltzen direnean gaixotasun infekzioso akutuen

tratamenduan, mikrobioen aurkako agenteak aldi labur batean ematen dira (1-7 egun)

eta dosi altuetan. Hala ere, hazkuntzako sustatzaile gisa erabiltzen direnean edo

profilaxi kolektibo baten baitan erabiltzen direnean, ematen diren dosiak baxuak dira eta

animalien bizitzako aldi luzeetan mantentzen dira.

Mikrobioen aurkako medikamentuen hondakinen kontrola elikagai ekoizleak diren

animalietan, EAEn, 1990. urtetik egiten da.

Nabarmentzekoa da, talde hau substantzia askok osatzen dutela, baina 2010. urtetik

2013. urtera arte, nahiz eta substantziaren bat detektatu den, ez dela izan substantziarik

hondakinen gehieneko muga gainditu duenik eta aldi horretan ez dela jaso bat ez-

etortzerik. Horrela, 2013. urtean, enrrofloxazina detektatu zen oilasko-muskulu batean,

baina ez zen baieztatu, zeren bai kontraaanalisia bai analisi erabakigarria negatiboak

izan baitziren. Hala ere, 2014. urtean, oilasko-muskulu baten laginean bat ez-etortze bat

izan da; enrrofloxazina antibiotikoan izan zen bat ez-etortze hori. Kasu honetan,

agertutako bat ez-etortzeengatik Santiagoko Akordioen Prozeduretan maila nazionalean

jasotako eta onartutako hartu beharreko neurri guztiak hartu ziren.

44

B2. Albaitaritzako bestelako medikamentuak:

a) Antihelmintikoak

Antihelmínticos 56

Aleatorio 56

Matadero 42

Vacuno 15

Hígado 15

Ovino 8

Hígado 8

Avícola 4

Hígado 4

Cunícola 9

Hígado 9

Equino 2

Hígado 2

Porcino 4

Hígado 4

Explotación 14

Acuícola 1

Músculo 1

Vacuno 8

Leche 8

Ovino 5

Leche 5

45

Antihelmínticos 39

Aleatorio 39

Matadero 25

Vacuno 7

Hígado 7

Ovino 4

Hígado 4

Avícola 4

Hígado 3

Músculo 1

Cunícola 7

Hígado 7

Equino 1

Músculo 1

Porcino 2

Hígado 2

Minorista 2

Acuícola 2

Músculo 2

Explotación 12

Ovino 2

Leche 2

Vacuno 10

Leche 10

46

9. taula: Antihelmintikoen hainbat substantzien zenbait matrizeetako teknikak eta

mugak.

Taldea

Substantzia

Matrizea

Teknika

Muga

μg/kg

Abermektinak

B1 abamektina Gibela

Esnea

Arrain-

pieza

HPLC

Fluoreszentzia

5/23*/29*

Doramektina

Ibermektina

5/114*

5/115*

Moxidektina 5/114*

45 (Esnea)

Bentzimidazolak

Albendazolsulfona

Gibela

Esnea

Arrain-

pieza

HPLC-MS

10/1.096*

110

Albendazolsulfoxidoa 10/1.076*

105

Albendazolaminosulfona 10/1.074*

107

Hidroximebendazola

Fenbendazola

10/438

0,5

10/543*

11/545*

Mebendazola

Mebendazol aminoa

10/245*

0,5

10/457*

0,5

Oxfendazola

10/551*

11

Oxfendazolsulfona

10/534*

11

Oxibendazola

10/220*

0,5

Hidroxi tiabendazola 10/127*

118

Bentzimidazolak Tiabendazola 10/115*

105

* Muga µg/kg-tan, gibelerako hainbat espezietan

47

18. grafikoa: Antihelmintikoak 2000-2014

48

b) Antikokzidianoak.

Kokzidiostatikoak

Coccidiostáticos 62

Aleatorio 61

Matadero 45

Vacuno 7

Músculo 7

Avícola 13

Músculo 13

Cunícola 15

Músculo 15

Porcino 4

Músculo 4

Ovino 6

Músculo 6

Explotación 13

Cunícola 2

Pienso 2

Avícola 11

Huevo 9

Pienso 2

Almacén 3

Avícola 3

Huevo 3

Sospechoso 1

Matadero 1

Avícola 1

Músculo 1

49

Coccidiostáticos 43

Aleatorio 42

Matadero 32

Vacuno 4

Músculo 4

Avícola 12

Músculo 12

Cunícola 12

Músculo 12

Porcino 2

Músculo 2

Ovino 2

Músculo 2

Explotación 8

Cunícola 1

Pienso 1

Avícola 7

Huevo 6

Pienso 1

Almacén 2

Avícola 2

Huevo 2

Sospechoso 1

Matadero 1

Avícola 1

Músculo 1

50

10. taula: Kokzidiostatikoen hainbat substantzien zenbait matrizeetako teknikak eta

mugak.

Taldea

Substantzia

Matrizea

Teknika

Muga

μg/kg

Kokzidiostatikoak

Diklazurila

Muskulua

Pentsuak

Arrautzak

LC-MSMS

0,5/5,6*

162,5*/568,2*

2,3

Nikarbazina

Muskulua

Arrautzak

Pentsuak

58,1

370,3

4.610*

Errobenidina Muskulua

Pentsuak

Arrautzak

5,6/210*

110,2*

28,4

*Muga espeziearen arabera

19. grafikoa: Kokzidiostatikoak 2009-2014

51

c) Karbamatoak eta piretroideak

Piretroideak

Piretroides 4

Aleatorio 4

Matadero 3

Vacuno 1

Músculo 1

Cunícola 1

Músculo 1

Avícola 1

Músculo 1

Almacén 1

Apícola 1

Miel 1

Piretroides 9

Aleatorio 9

Matadero 8

Vacuno 4

Músculo 4

Ovino 1

Músculo 1

Cunícola 1

Músculo 1

Apícola 1

Miel 1

Avícola 1

Músculo 1

Explotación 1

Apícola 1

Miel 1

52

11. taula: Pirotroideen hainbat substantzien zenbait matrizeetako teknikak eta mugak.

Taldea

Substantzia

Matrizea

Teknika

Muga

μg/kg

Piretroideak

Zipermetrina

Deltametrina

Iprobalikarboa

Pirofana

Propoxurra

Eztia

Muskulua

LC-MSMS

0,01

20. grafikoa: Piretroideak 2005-2014

53

d) Lasaigarriak

Tranquilizantes 2

Aleatorio 2

Matadero 2

Vacuno 1

Músculo 1

Porcino 1

Músculo 1

Tranquilizantes 7

Aleatorio 7

Matadero 7

Vacuno 5

Músculo 5

Ovino 1

Músculo 1

Porcino 1

Músculo 1

54

12. taula: Lasaigarrien hainbat substantzien zenbait matrizeetako teknikak eta mugak.

Taldea Substantzia Matrizea Teknika Muga μg/kg

Lasaigarriak

Karazolola

Muskulua

LC-MSMS

0,30/5,6*

Haloperidola 0,39

Popanol pomada 0,50

Alprazolama 0,30

Diazepama

0,30

5,6* (txerriak

eta behiak)

Azetopromazina 0,30

Promazina 0,50

Azaperona 0,50/ 112,3*

(txerriak)

*Muga espeziearen arabera

21. grafikoa: Lasaigarriak 2004-2014

55

e) Antiinflamatorio ez-esteroideak (AIEE)

AINS 4

Aleatorio 4

Explotación 4

Vacuno 4

Leche 4

AINS 15

Aleatorio 15

Matadero 10

Vacuno 5

Plasma 5

Equino 2

Plasma 2

Porcino 1

Plasma 1

Ovino 2

Plasma 2

Explotación 5

Vacuno 5

Leche 5

56

13. taula: AIEEen hainbat substantzien zenbait matrizeetako teknikak eta mugak.

Taldea Substantzia Matrizea Teknika Muga μg/kg

AIEE

Azido

tolfenamikoa

Plasma

Esnea

HPLC-DAD

20

25

Diklofenakoa

20

10

Fenilbutazona 120

40

Flumixina

Meglumina

25

40

Meloxicama 20

15

22. grafikoa: AIEE 2003-2014

57

f) Jarduera farmakologikoa duten bestelako substantziak.

Kortikosteroideak

Corticoesteroides 84

Aleatorio 81

Matadero 81

Vacuno 66

Hígado 66

Avícola 2

Hígado 2

Cunícola 2

Hígado 2

Porcino 1

Hígado 1

Toro Lidia 8

Hígado 8

Ovino 2

Hígado 2

Sospechoso 3

Matadero 3

Vacuno 3

Hígado 3

58

Corticoesteroides 57

Aleatorio 55

Matadero 53

Vacuno 44

Hígado 44

Avícola 2

Hígado 2

Cunícola 2

Hígado 2

Equino 2

Hígado 2

Porcino 1

Hígado 1

Toro Lidia 1

Hígado 1

Ovino 1

Hígado 1

Explotación 2

Vacuno 2

Leche 2

Sospechoso 2

Matadero 2

Vacuno 2

Hígado 2

59

14. taula: Kortikosteroideen hainbat substantzien zenbait matrizeetako teknikak eta

mugak.

Taldea Substantzia Matrizea Teknika Muga μg/kg

Kortikosteroideak

Triamzinolona Gibela

LC-MSMS

0,38

Esnea 0,30

Prednisona Gibela 0,38

Esnea 0,30

Beklometasona Gibela 0,75

Esnea 0,30

Metilprednosolona Gibela 1,88

Esnea 2,27

Betametasona Gibela 2,29/0,38*

Esnea 0,33

Dexametasona Gibela 2,28/0,38*

Esnea 0,33

Flumetasona Gibela 0,38

Esnea 0,30

Prednisolona Gibela 1,88/11,2

Esnea 0,39

Triamzinolona

azetonidoa

Gibela 0,75

Esnea 1,00

*Mugak hainbat espezietan

23. grafikoa: Kortikosteroideak 2009-2014

60

Ondorioak

Talde honetako emaitza positiboen kopurua baxua izan da urteetan zehar, toreatzeko

zezenek dituzten substantzia kortikosteroideetan izan ezik. Aztertutako laginen kopurua

urtero aldatu egin da, hainbat substantzien eta horiek detektatzeko izan diren teknika

analitikoen erabilgarritasunaren arabera.

Talde hau osatzen duten substantzien barnean, nabarmenenak kokzidiostatikoak dira,

ondoren daude kortikosteroideak.

Kokzidiostatikoak protozooen hazkundea desagerrarazteko edo galarazteko dira eta

gehigarri gisa daude baimenduta (baldintza jakin batzuk betetzen badira), zenbait

espezieren edo animalia-kategorien elikadurarako pentsuetan.

Pentsu-enpresen operadoreek horien gama handi bat ekoiztu dezakete establezimendu

berean; beraz, ekoizpen-lerro berean, bata bestearen atzetik fabrika daitezke produktu

mota desberdinak. Alderdi praktikoari erreparatuta, gehigarriekin nahasitako pentsu

horiek ekoizten direnean, lotearen hondakinen eta aztarnen ehuneko bat ekoizpen-

zirkuituan gera daiteke eta hurrengo prozesuan sar daiteke. Ondorioz, aipatutako lote

horren ondo-ondoren fabrikatutako pentsuak kutsa daitezke eta pentsu horiek

gehigarrirako baimenik ez duten espezieentzat edo animalia-kategorientzat izan

daitezke.

Baimenik ez duten espezieen pentsuetan agertzen den ezin saihestuzko gehigarrien

presentzia horrek «kontaminazio gurutzatua» izena du. Horregatik, substantzia horien

hondakinak ager daitezke kontaminazio gurutzatu bat izan duen pentsua eman zaien

animalietatik datozen animalia-jatorriko elikagaietan. Hori dela eta, beharrezkoa da

gehieneko edukiak edo tolerantziak ezartzea aukera hori estaltze aldera. Kontuan izango

da, halaber, kontsumitzaileen eta animalien osasuna bermatuko duen arrisku-ebaluazioa.

Europako Batzordeak egoera hauek arautzeko helburuarekin, 2009ko otsailaren 11ko

Europar Batasunaren Aldizkari Ofizialean argitaratu zituen elikagaietako

kokzidiostatikoen gehieneko edukiak.

61

Muga horiek aintzat izanda, kokzidiostatikoen laginetan ez da positiborik detektatu

2013. eta 2014. urteetan.

Era berean, albaitaritzako medikamentuen barruan, kortikosteroideak asko erabiltzen

dira albaitaritzako medikuntzan, bai indibidualki edo beste substantzia batzuekin batera

(batik bat antibiotikoekin batera) gaixotasun metabolikoak tratatzeko, prozesu

inflamatorioak tratatzeko eta animaliek pairatzen dituzten estres-egoeretan emateko.

Konposatu horien erabilera terapeutikoaz gain, abeltzaintzako ekoizpenean

anabolizatzaile gisa ere erabiltzen dira, baina hori ez dago baimenduta.

Aurreko urteekin alderatuta (2013. urtea barne), 2014. urtean laginen kopurua jaitsi egin

zen, batez ere, toreatzeko zezenen laginen kopurua jaitsi zelako; urte horretan

Donostiako zezen-plazan zezenketarik ez egitearen ondorioa izan zenn.

Urte horietan ez da positiborik izan ez ekoizpen-animalietan ezta toreatzeko zezenetan

ere. Aurreko urteetan, ordea, bat ez-etortzeak detektatu ziren eta horrek adierazten du

horien erabilera asko jaitsi dela 2009. urteaz geroztik.

62

B3. Bestelako substantziak eta ingurumen-kutsatzaileak:

a) Konposatu organokloratuak, baita PCBak ere.

Organokloratuak

Organoclorados 15

Aleatorio 15

Matadero 11

Vacuno 2

Hígado 2

Cunícola 4

Hígado 4

Ovino 2

Hígado 2

Porcino 1

Hígado 1

Avícola 2

Hígado 1

Músculo 1

Explotación 4

Avícola 3

Huevo 3

Vacuno 1

Leche 1

Organoclorados 21

Aleatorio 21

Matadero 14

Vacuno 3

Hígado 3

Cunícola 6

Hígado 6

Ovino 2

Hígado 2

Porcino 1

Hígado 1

Avícola 2

Hígado 2

Explotación 6

Avícola 2

Huevo 2

Vacuno 4

Leche 4

Almacén 1

Avícola 1

Huevo 1

63

15. taula: Organokloratuen hainbat substantzien zenbait matrizeetako teknikak eta

mugak.

Taldea Substantzia Matrizea Teknika Muga μg/kg

Aldrina Gibela

Arrautza

Esnea

GC-MS

GC-ECD

5

5

1

Organokloratuak

DDD, op-

Hexaklorobentzen

oa

DDD, pp-

Dieldrina

Alfa endosulfana

Beta endosulfana

Sulfato

endosulfana

Endrina

Alfa HCHa

Beta HCHa

Gamma HCHa

(lindanoa)

Heptakloroa

Heptakloro

epoxidoa (cis)

Metoxikloroa

Gibela

Arrautza

Esnea

Muskulua

GC-MS

GC-ECD

GC-MSMS

5

5

1

0,01 mg/kg

Endrina Ketona

Delta HCHa

Heptakloro

epoxidoa (trans)

Muskulua

GC-MSMS

0,01 mg/kg

64

24. grafikoa: Organokloratuak 2002-2014

PCBak

PCB 17

Aleatorio 17

Matadero 17

Vacuno 7

Grasa 7

Ovino 6

Grasa 6

Porcino 2

Grasa 2

Avícola 2

Grasa 2

PCBs 10

Aleatorio 10

Matadero 10

Vacuno 4

Grasa 4

Ovino 3

Grasa 3

Porcino 1

Grasa 1

Avícola 2

Grasa 2

65

16. taula: PCBen hainbat substantzien zenbait matrizeetako teknikak eta mugak.

Taldea Generokideak Matrizea Teknika Muga ng/g

PCBak

101

118

138

153

180

28

52

Koipea

GC-MS-MS

1

25. grafikoa: PCBak 2008-2014

66

b) Konposatu organofosforodunak

Organofosforados 3

Aleatorio 3

Matadero 2

Vacuno 2

Músculo 2

Almacén 1

Apícola 1

Miel 1

Organofosforados 5

Aleatorio 5

Matadero 4

Vacuno 2

Músculo 2

Ovino 1

Músculo 1

Porcino 1

Músculo 1

Explotación 1

Apícola 1

Miel 1

67

17. taula: Organofosforodunen hainbat substantzien zenbait matrizeetako teknikak eta

mugak.

Taldea

Substantzia

Matrizea

Teknika

Muga

μg/kg

Organofosforodunak

Klorfenbifosa

Klorpirifosa

Klorpirifos

metila

Diazinona

Etiona

Fenamifosa

Fenitrotiona

Fentiona

Fentoatoa

Fonofosa

Foratoa

Fosalonea

Isofenfosa

Isofenfos

metila

Paration etila

Pirimifos metila

Profenofosa

Protiofosa

Kinalfosa

Sulfotepa

Tolklofos metila

Omeotatoa

Azefatoa

Metamidofosa

Monokrotofoak

Heptenofosa

Naleda

Metidationa

Etoprofosa

Muskulua

Eztia

LC-MSMS

0,01

26. grafikoa: Organofosforodunak 2005-2014

68

c) Elementu kimikoak

Metal astunak

Metales pesados 23

Aleatorio 23

Matadero 17

Avícola 3

Hígado 3

Porcino 1

Hígado 1

Ovino 4

Hígado 4

Vacuno 4

Hígado 4

Equino 5

Músculo 5

Explotación 4

Apícola 1

Miel 1

Vacuno 3

Leche 3

Minorista 2 Acuícola

1

Músculo 1

Apícola 1

Miel 1

En el plan aleatorio se obtuvo

1 no conforme en matadero,

en plomo, en hígado de

cordero.

69

Metales pesados 25

Aleatorio 25

Matadero 19

Avícola 3

Hígado 3

Porcino 1

Hígado 1

Ovino 3

Hígado 3

Cunícola 2

Hígado 2

Vacuno 5

Hígado 4

Riñón 1

Equino 5

Músculo 4

Hígado 1

Explotación 4

Apícola 3

Miel 3

Vacuno 1

Leche 1

Minorista 1

Acuícola 1

Músculo 1

Almacén 1

Apícola 1

Miel 1

70

18. taula: Elementu kimikoetako (metal astunak) hainbat substantzien zenbait

matrizeetako teknikak eta mugak.

Taldea Substantzia Matrizea Teknika Muga μg/kg

Elementu

kimikoak

Kadmioa Gibela

Muskulua

Esnea

Eztia

ET-AAS

0,001

Beruna 0,005

27. grafikoa: Metal astunak 2008-2014

1 no conforme

en hígado de

cordero (2013).

71

d) Mikotoxinak

*Okratoxina

Microtoxinas 34

Aleatorio 34

Matadero 8

Vacuno 5

Riñón 5*

Ovino 2

Riñón 2*

Porcino 1

Riñón 1*

Explotación 26

Ovino 6

Leche 5

Pienso 1

Vacuno 20

Leche 10

Pienso 10

Ocratoxina 36

Aleatorio 36

Matadero 7

Vacuno 5

Riñón 5

Ovino 1

Riñón 1

Porcino 1

Riñón 1

Explotación 29

Vacuno 23

Leche 12

Pienso 11

Ovino 6

Pienso 6

72

19. taula: Mikotoxinen taldeko hainbat substantzien zenbait matrizeetako teknikak eta

mugak.

Taldea Substantzia Matrizea Teknika Muga μg/kg

Mikotoxinak

M1 aflatoxina Esnea

HPLC-

Fluoreszentzia

0,01

A okratoxina Giltzurruna

Muskulua

0,5

B1 aflatoxina Pentsuak 5

28. grafikoa: Mikotoxinak 2008-2014

0

2

4

6

0

20

40

60

80

100

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

% P

osi

tivo

s

No

Mu

est

ras

Año

Micotoxinas 2008-2014

Nº muestras

% positivos

73

e) Koloragarriak

Malakita-berdea

Verde Malaquita 2

Aleatorio 2

Explotación 1

Acuícola 1

Músculo 1

Almacén 1

Acuícola 1

Músculo 1

Verde Malaquita 2

Aleatorio 2

Explotación 1

Acuícola 1

Músculo 1

Almacén 1

Acuícola 1

Músculo 1

74

20. taula: Koloragarrien taldeko hainbat substantzien zenbait matrizeetako teknikak eta

mugak.

Taldea Substantzia Matrizea Teknika Muga μg/kg

Koloragarriak

Malakita-berdea

Muskulua

muskulua

LC-MSMS

0,26

Kristal-morea 0,32

Kristal-morearen

leukoa

0,29

Malakita-

berdearen leukoa

0,25

Berde distiratsua 0,22

29. grafikoa: Koloragarriak 2004-2014

75

Ondorioak

Kutsatzaile kimikoak landareetan nahiz animalietan sar daitezke kate trofikoaren

hasieran eta horiek, aldi berean, beste animalia batzuek ahoratu eta jaten dituzte.

Kutsatzaile horiek gizakira elikagaiak (esaterako, haragia, arraina, esnekiak, etab.)

kontsumituta pasatzen dira. Beraz, ezinezkoa denez horien presentzia saihestea,

helburua da ahalik eta gehien gutxitzea kutsatzaile horiek bai animalien elikadurara

bideratutako produktuetan bai gizakiarentzako produktuetan.

Talde honetan daude konposatu organokloratuak, PCBak, konposatu

organofosforodunak, metal astunak, mikotoxinak eta koloragarriak.

Organokloratuen, organofosforodunen eta koloragarrien taldean (dagokien grafikoetan

ikus daitekeen bezala), ez da positiborik detektatu 2005. urteaz geroztik; beraz,

substantzia horien erabilera eta hartutako laginen kopurua gutxitu egin da urteen

joanean.

PCBen taldea 209 generokide desberdinek osatzen dute eta horiek bi taldetan bana

daitezke beren jarduera edo ezaugarri toxikologikoak kontuan izanda. 2012. urtean,

Europar Batasunak (EB) gehieneko muga batzuk ezarri zituen adierazle gisa (PCBak:

28, 52, 101, 138, 153 eta 180) hautatutako generokideen taldeetarako. HIPNren

jardueren barnean, 2006. urtetik, ohikoa izan da PCBen kontzentrazio txikia detektatzea,

bereziki, ardien koipean; baina, portzentaje hori jaitsi egin zen urteen poderioz, batik

bat, 2009. urtean; izan ere, % 86tik % 43ra pasa zen portzentajea.

Talde honetan, 2013. eta 2014. urteetan ikertutako animalietan detektatutako

kontzentrazioak maila onargarrietan daude.

Metal astunei dagokienez (beruna eta kadmioa), elikagaien kutsadura ezin da erabat

saihestu, ingurumenean kadmio-kopuru handia dagoelako. 2014. urtean hartutako eta

aztertutako laginak egokiak izan ziren, baimendutako mugen artean zeudelako; 2013.

urtean, ordea, berunean positiboa eman zuen lagin bat izan zen, hiltegiko ardi baten

gibel-laginean hain zuzen ere. Ikerketaren ondoren, bai ingurumen-ikerketaren bai

76

ustiategiko ikerketaren ondoren, Foru Aldundiko abeltzaintzako teknikariek ezin izan

zuten zehaztu kutsaduraren iturria.

Aflatoxinen, B1 aflatoxen eta M1 aflatoxinen barnean, AFB1 da toxikoena.

Metabolitoetako bat, M1 aflatoxina (AFM1), esnean eta esnekietan agertu da,

AFB1ekin kutsatutako pentsuak animaliek jan izanaren ondorioz. 2013. eta 2014.

urteetan hartutako laginak baimendutako hondakinen gehieneko mugaren barnean

zeuden.

77

78

Txosten honen helburua da egindako ikerketetan lortutako emaitzak ebaluatzea,

substantzia eta hondakin jakin batzuen erabilera desegokia edo legez kontrakoa

gainbegiratzeko eta kontrolatzeko helburuarekin. Horrez gain, 2013. eta 2014. urteetan

EAEn ekoiztutako animalietan eta haietatik eratorritako produktuetan ingurumen-

kutsatzailerik ba ote dagoen gainbegiratzea eta kontrolatzea ere bada txosten honen

helburua.

Laginen kopuruari dagokionez, lagin-kopuru handiena B1 taldean (substantzia

antimikrobianoen taldean) hartu eta aztertu da; hala, guztira, 279 eta 255 lagin hartu eta

aztertu dira 2013. eta 2014. urteetan, hurrenez hurren.

Hartutako lagin guztiak kontuan izanik, 960 (2013) eta 828 (2014) laginetatik 2 bat ez-

etortze detektatu ziren; ebaluatutako urte bakoitzeko bana. 2013. urtean, gibeleko

berunari dagokionez, ardi-lagin baten emaitzan bat ez-etortze 1 izan zen eta 2014.

urtean, substantzia antimikrobianoei dagokienez, hegazti-muskuluan bat ez-etortze 1

izan zen, baina gainerako guztiak hondakinen gehieneko mugaren barnean zeuden.

A taldeko substantziei dagokienez, 2009. urtetik, ez da detektatu bat ez-etortzerik eta,

horrela, elikagaien segurtasun-maila altua mantendu da; izan ere, EAEn hazitako eta

hildako animalien tratamenduan talde honetako substantzien erabilera garrantzi

gutxikoa da.

B1 taldeko substantziei dagokienez, 1999. urtetik 2010. urtera bitarte, positiboen

portzentaje altu bat detektatu zen. 2012. urtetik 2014. urtera arte, substantzia horiek ez

zuten inolako ondoriorik ia, hegaztien espeziean positibo bat detektatu baitzen.

B2 taldearen kasuan, 2009. urtetik ez da positiborik izan, kortikosteroideetan izan ezik.

Izan ere, 2012. urtera arte lagin batzuk positiboak izan ziren, zehazki, urte horretan,

toreatzeko zezenen positiboen zifra % 2,7koa izan zen.

Aurreko datu guztiak kontuan izanik, ondoriozta daiteke farmakologikoki aktiboak

diren substantziak era egokian erabiltzen direla EAEn. Detektatutako positiboak gutxitu

egin dira, emaitza positiborik ia agertzen ez den neurriraino.

79

Era berean, egiaztatu da lankidetza eta koordinazio ona dagoela autonomia-erkidegoen,

AECOSANen eta MAGRAMAren artean Espainiako edozein tokitan jasotako laginetan

bat ez etortzeak agertzen direnean nola jokatu erabakitzeko. Batez ere, Iparraldeko

taldea osatzen duten autonomia-erkidegoen artean (Aragoi, Nafarroa, Kantabria,

Asturias, Errioxa eta Euskadi) dira estuak lankidetza eta koordinazioa.

80

81

1749/1998 Errege Dekretua, uztailaren 31koa, animalia bizietan eta animalia

horien produktuetan zenbait substantziei eta substantzia horien hondakinei

aplikatu beharreko kontrolak ezartzen dituena. Estatuko Aldizkari Ofiziala, 188.

zenbakia, 26.910 orrialdea, (1998/08/07).

195/2013 DEKRETUA, apirilaren 9koa, Segurtasun Sailaren egitura organikoari

eta funtzionalari buruzkoa. EUSKAL HERRIKO AGINTARITZAREN

ALDIZKARIA, 74. zk. 2013ko apirilaren 18koa, osteguna. Hemen eskura

daiteke: https://www.euskadi.eus/r48-

bopv2/es/bopv2/datos/2013/04/1301822a.shtml

37/2010 Erregelamendua (EE), 2009ko abenduaren 22koa, Batzordearena,

farmakologiaren aldetik aktiboak diren substantziei eta substantzia horien

sailkapenari buruzkoa animalia-jatorriko elikagaietan gehieneko hondakin-

mugei dagokienez. Europar Batasuneko Aldizkari Ofiziala, L 15/1 zenbakia,

(2010/01/20).

178/2002 Erregelamendua (EE), 2002ko urtarrilaren 28koa, Europako

Parlamentuarena eta Kontseiluarena, elikagai-legeen printzipioak eta baldintza

orokorrak ezartzen dituena, Elikagaien Segurtasuneko Europar Agintaritza

sortzen duena eta elikagaien segurtasunaren inguruko prozedurak finkatzen

dituena. Europako Erkidegoetako Aldizkari Ofiziala, L 31/1 zenbakia,

2002/02/01).

Kontseiluaren 1990eko ekainaren 26ko 2377/90 Erregelamendua, animalia-

jatorriko elikagaietan albaitaritza-medikamentuen hondakinen gehieneko mugak

ezartzeko erkidego-prozedura ezartzen duena. Europako Erkidegoen Aldizkari

Ofiziala, L 224/1, 1. orrialdea, (1990/08/18)

Kontseiluaren 1996ko apirilaren 29ko EE/ 96/23/ zuzentaraua, animalia bizietan

eta horien produktuetan substantzia jakin batzuei eta horien hondakinei aplika

dakizkiekeen kontrol-neurriei buruzkoa eta 85/358/EEE y 86/469/EEE

82

zuzentarauak eta 89/187/EEE eta 91/664/EEE erabakiak ezeztatzen dituena.

Europako Erkidegoen Aldizkari Ofiziala, L 125/10, 1. orrialdea, (1996/05/23)

Nekazaritza, Elikadura eta Ingurumen Ministerioa, Osasun, Zerbitzu Sozial eta

Berdintasunerako Ministerioa. Emaitzetan bat ez-etortzeak agertzen direnean,

Hondakinen Ikerketarako Plan Nazionaleko (HIPN) jarduketa-prozedura.

Santiagoko akordioak, 8. berrikuspena, (2012ko uztaila)

Kontsumoaren, Elikadura arloko Segurtasunaren eta Nutrizioaren Espainiako

Agentzia (AECOSAN). Emaitzetan bat ez-etortzeak daudenean, Hondakinak

Ikertzeko Planean garatutako eginkizunen jarduketa-prozedura. PANC01, 2.

BER. (2011-02-28)

Euskadi.net [Internet] Eusko Jaurlaritza, 2011. Osasun Publikoaren eta

Adikzioen Zuzendaritza [Sarbidea 2015/07/07]. Hemen eskura daiteke:

http://www.osasun.ejgv.euskadi.eus/r52-

skorga01/es/contenidos/institucion/1708/es_5129/r01hRedirectCont/contenid

os/organo/1522/es_4578/es_dir_saludpublica.html