001 zuraren identifikazio maketa - elhuyar.eus · Landareen sailkapena taxonomia botanikoa erabiliz...

2 Zuraren identifikazioa

Zuraren identifikazioa eta fitxa teknikoak

16

2.1 IZENDAPENA

Izendapenaren atalean lau azpiatal daude: izen arrunta edo komertziala, izen zientifikoa,

familia eta sailkapena.

2.1.1 TAXONOMIA BOTANIKOA

Asko dira zurak izendatzeko erabili ohi diren sailkatzeko irizpideak. Honela, zuhaitzak

izendatzeko, konifero, hostozabal, hostogalkor, erretxinadun, boreal, tropikal, eta bestelako

termino batzuk erabiltzen dira.

Zura izen komertzialarekin izendatzea, batzuetan, arazo bihur liteke. Gerta liteke izen

komertzial batez genero bereko espezie desberdinak izendatzea. Adibidez, Southern yellow

pine edo hegoaldeko pinu horia izenarekin propietate berdintsuak dituzten Ipar Ameriketako

hainbat espezie merkaturatzen dira.

Landareen sailkapena taxonomia botanikoa erabiliz egin daiteke, hau da, landareak

dibisio, klase, ordena, familia, genero eta espezietan taldekatzeko aukera izanen da.

Horregatik, zuraren sailkapena zuhaitzen izen botanikoaren bidez eginen da, espezie

bakoitzari dagokion zura zehatz-mehatz zein den jakiteko.

Fitxetan zuhaitzen izen arruntarekin edo komertzialarekin batera, izen zientifikoa (genero

eta espeziea) azalduko da. Adibidez, Pinus sylvestris L. izenarekin, lehendabiziko hitzak

(Pinus) generoa adierazten du eta bigarrenak (sylvestris) espeziea adierazten du. L letrak

landare hori sailkatu zuenaren deitura adierazten du (Linneo). Jarraian, zuhaitza zer

familiatakoa den agertuko da. Ondoren, beste sailkapen orokorrago baten araberako zuhaitz

taldea aipatuko da.

2.1.2 KONIFEROAK ETA HOSTOZABALAK

Munduan 16.000 mota zur dagoela kalkulatzen da. Horietatik guztietatik 2.000 inguru baino

ez dira merkaturatzen. Kopuru horretatik, 500 koniferoak dira, eta gainerako 1.500ak,

hostozabalak. Espainiako estatuan mundu osotik datozen 150 espezie inguru

merkaturatzen dira. Horietatik, 100 hostozabalak dira eta 50, berriz, koniferoak.


17

Hori dela eta, zuren fitxa teknikoetan bi izendapen orokor hauek erabiliko ditugu zura

sailkatzeko:

• Koniferoak: koniferaleen ordenari dagozkion espezieak dira (izeiak, laritzak, zedroak,

pinuak eta abar). Gimnospermoen taldean bilduta daude guztiak.

• Hostozabalak: angiospermo dikotiledoneoen hainbat ordenari dagozkion espezieak

dira (haritzak, pagoa, zumarra, artea eta abar).

Zuraren identifikazioa Espainiako estatuan, gaur egun, honako erakunde hauek egiten

dute:

ETSIM (Escuela Técnica Superior de Ingenieros de Montes)

INIA (Instituto Nacional de Investigaciones Agrarias)

Zuhaitz koniferoen basoak

Zuhaitz hostozabalen basoak


18

2.2 JATORRIA

Atal honetan, mapa baten bidez, zur mota bakoitza nondik ekartzen den adieraziko da.

Mundu-mapan, jatorrizko lekua beste kolore batez azalduko da eta zein kontinentetakoa

den ikusi ahal izanen da.

Jatorriaren arabera hostozabalen zurak honela sailkatzen dira:

• Hostozabal borealen zura. Habitata Kantzer tropikoaren eta zirkulu polar artikoaren

artean daukaten zuhaitz hostozabalen zurak izendatzeko erabili ohi da.

• Hostozabal australen zura. Izen hau gutxiago erabiltzen da, talde horretako

hostozabalak ere gutxiago direlako. Habitata Kaprikornio tropikoaren eta zirkulu

polar antartikoaren artean daukaten zuhaitzetatik datozen zuretara mugatzen da.

• Hostozabal tropikalen zura. Habitata bi tropikoen artean duten hostozabalen zur

guztiak izendatzeko erabiltzen da forma hau.

2.3 ITXURA

Argazki batean zuraren itxura ikusiko da, bai zaineria eta baita kolorea ere. Esan beharra

dago zati txiki bat besterik ez dela agertzen eta benetako itxura zur zati handiago batekin

ikusi beharko litzatekeela.

Zuraren haziera-eraztunak begiratu hutsez ikusi ahal izango dira edo, bestela, irudia

hamar aldiz handiagotzen duten tresnak erabilita (hau da, egitura makroskopikoa aztertuta).

Batzuetan, haziera-eraztunetan erraz nabarmendu daitezke udaberrian osatzen den zura eta

udan eta udazkenean osatzen dena.


19

Zuhaitzen haziera-eraztun gazteenek zuraren zurgizena osatzen dute eta azalaren azpian

daude; ostera, haziera-eraztun zaharrenak zuhaitzen bihotzaren inguruan daude eta zuraren

zurgiharra osatzen dute.


20

Zuhaitzaren anatomia

2.4 ZURAREN EZAUGARRIAK

Atal honetan zuraren itxurarekin lotutako ezaugarri batzuk aztertuko ditugu: kolorea, zaineria,

zuntza eta alea. Fitxa teknikoetan, ordea, zurgizenaren eta zurgiharraren kolorea, zuntzaren

itxura eta alearen tamaina aipatuko dira.

2.4.1 KOLOREA

Zuraren kolorea zeluletako pareten kolorearen araberakoa da eta espezie bakoitzaren

ezaugarria da. Zurean zurgiharraren eta zurgizenaren kolorea desberdinak izan daitezke.

Koniferoen eta hostozabalen zurek kolorean alde nabarmena dute, egitura mikroskopikoa

desberdina dutelako. Koniferoek erretxina eta olio ugari dute, eta horiek zelula-hormen

tarteetan sartzen dira.

Hostozabaletan uretan disolba daitezkeen substantziak daude —taninoak eta materia

koloratzaileak, esaterako—, eta sarritan substantzia mineralak ere bai.

Hori guztia dela eta, bi taldeetako zuhaitzetan zurgiharra zurgizena baino ilunagoa

da. Orokorrean, zur gogorrek kolore ilunagoa edo biziagoa dute bigunek baino.


21

Hostozabalen zura Koniferoen zura

Kolorearen arabera, zura honela sailkatzen da:

• oso argia, ia zuria (urkia, astigarra, makala...)

• hori iluna (artea, irokoa...)

• marroia (haritza, teka...)

• gorrixka (kaoba, sapelia, bubinga, pagoa...)

• horia (ezpela)

• morea (amarantoa)

• beltza (ebanoa)

Izei zuria Ebanoa

2.4.2 ZAINERIA

Zuraren zuntzek kanpoko aldean kolore eta tonu desberdinekin osatzen duten marrazkia da

zaineria.

Zaineria sortzeko hainbat arrazoi daude: udaberriko eta udako eraztunak desberdinak

izatea; zuhaitzaren ehunak olio, erretxina eta koloratzaileei esker kolorea hartzea; zurak

deformazioak eta akatsak izatea; eta enborra ebakitzeko erabiltzen den sistema.


22

Kaoba-zuraren zaineria

2.4.3 ZUNTZA

Zuntza zelulaz osatuta dago. Zuntza aztertzerakoan, zelulen dimentsioa, kokapena, itxura

eta orientazioa hartzen dira kontuan.

Zur batzuetan, zuntza oso ikusterraza izaten da; adibidez, artean, gaztainondoan, izeian

eta intxaurrondoan.

Kokapenaren eta itxuraren arabera, honela sailka daitezke zuntzak: alternoak, trinkoak,

diagonalak, irregularrak, zuzenak, bihurriak eta abar.

1 2 3

1. Diagonala

2. Bihurria

3. Zuzena

4. Uhindua

5. Irregularra

6. Gurutzatua

4 5 6

Mozteko garaian zuntzaren luzetarako norabidea jarraituz gero, zuraren harian mozten

dela esaten da.


23

Intxaurrondoaren zaineria

Arte-zurez egindako zorua

Izei-zuraren zaineria

2.4.4 ALEA

Zura osatzen duten elementuen tamainari deitzen zaio alea. Elementu horien arabera, zurak

honela sailka daitezke: ale larriko zurak (haritza, artea, elondoa...), ale ertaineko zurak

(gaztainondoa, irokoa...) eta ale xeheko zurak (pagoa, gereziondoa...).

3 Zuren fitxa teknikoak

68

IZENDAPENA

GEREZIONDOA

Prunus avium Errosazeoen familiakoa

Hostozabala

JATORRIA

ITXURA

EZAUGARRIAK

Zurgizena: arrosa argia

Zurgiharra: arrosa-

gorrixka, ongi desberdindua

zurgizenetik

Zuntza: zuzena, zaindura

ikusgarria

Alea: xehearen eta oso

xehearen artean

AKATSAK

Berdatzea onddo

kromogenoen erasoaren

eraginez

IRAUNKORTASUNA

Ez-iraunkorra onddo eta

intsektuen aurrean

PROPIETATE FISIKOAK

Dentsitatea: 620 kg/m3. Pisu ertaineko zura

Gogortasuna: 4,3. Zur erdigogorra

Kopatzeko joera: ertaina. Zur erdimugikorra

PROPIETATE TEKNOLOGIKOAK

PROZESUA Txarra Ona Oso ona

Zerratzea

Iltzatzea

Torlojutzea

Kolatzea

Akabera

PROPIETATE MEKANIKOAK

kg/cm2 Esfortzuak

Flexioaren aurreko

erresistentzia

980

Konpresioaren aurreko

erresistentzia

490

Trakzioaren aurreko

erresistentzia

980

Elastikotasun-modulua 102.000

XURGAGARRITASUNA

< 3 mm 3-6 mm > 6 mm Guztizkoa

Zurgizena

Zurgiharra

ERABILERA

Txapa apaingarriak

Altzari finak: kurbadun altzariak eta tailatuak

Tornu bidez egindako piezak

Barne-zurgintza: zoruak, frisoak, moldurak, eskailerak...

69

IZENDAPENA

HAGINA

Taxus baccata Taxazeoen familiakoa

Koniferoa

JATORRIA

ITXURA

EZAUGARRIAK

Zurgizena: hori argia

Zurgiharra: horiaren eta

marroi-gorrixkaren artekoa

Zuntza: zuzenaren eta

uhinduaren artekoa

Alea: xehearen eta oso

xehearen artean

AKATSAK

Adabegiak

IRAUNKORTASUNA

Ez-iraunkorra intsektuen

aurrean

PROPIETATE FISIKOAK

Dentsitatea: 650 kg/m3. Pisu ertaineko zura

Gogortasuna: 4,5. Zur gogorra

Kopatzeko joera: txikia. Zur egonkorra

PROPIETATE TEKNOLOGIAKOAK


Zerratzea

Iltzatzea

Torlojutzea

Kolatzea

Akabera


kg/cm2 Esfortzuak

Flexioaren aurkako

erresistentzia

850

Konpresioaren aurkako

erresistentzia

570

Trakzioaren aurkako

erresistentzia


XURGAGARRITASUNA


Zurgizena

Zurgiharra

ERABILERA

Barne-zureria

Txapa apaingarriak


Altzarigintza

Eskulturgintza eta artisautza

70

IZENDAPENA

HALTZ GORRIA

Alnus rubra Bong Betulazeoen familiakoa Hostozabala

JATORRIA

ITXURA

EZAUGARRIAK

Zurgizena eta zurgiharra:

zuri-horixkaren eta

marroi-horixkaren artekoa

Zuntza: zuzena

Alea: xehea

AKATSAK

Arazorik ez

IRAUNKORTASUNA

Batzuetan, arazoak

onddoekin eta termitekin

PROPIETATE FISIKOAK

Dentsitatea: 450 kg/m3. Zur arina

Gogortasuna: 1,8. Zur biguna




Zerratzea

Iltzatzea

Torlojutzea

Kolatzea

Akabera


kg/cm2 Esfortzuak

Flexioaren aurreko

erresistentzia

680

Konpresioaren aurreko

erresistentzia

401

Trakzioaren aurreko

erresistentzia


XURGAGARRITASUNA


Zurgizena

Zurgiharra

ERABILERA

Taula kontratxapatuak

Barruko altzari finak eta altzari torneatuak

Moldurak, zokaloak…

Arrabotak


71

IZENDAPENA

HALTZA

Alnus glutinosa Betulazeoen familiakoa

Hostozabala

JATORRIA

ITXURA

EZAUGARRIAK

Zurgizena eta zurgiharra:

marroi-gorrixka argia

Zuntza: zuzena

Alea: xehea

AKATSAK

Arazorik ez

IRAUNKORTASUNA

Batzuetan, arazoak

onddoekin eta termitekin

PROPIETATE FISIKOAK

Dentsitatea: 500-550 kg/m3. Zur erdiarina

Gogortasuna: 1,8. Zur biguna




Zerratzea

Iltzatzea

Torlojutzea

Kolatzea

Akabera


kg/cm2 Esfortzuak

Flexioaren aurkako

erresistentzia

800

Konpresioaren aurkako

erresistentzia

410

Trakzioaren aurkako

erresistentzia

440


XURGAGARRITASUNA


Zurgizena

Zurgiharra

ERABILERA

Txapa apaingarriak eta taula kontratxapatuak

Altzariak

Jostailuak

Arrabotak


001 zuraren identifikazio maketa - elhuyar.eus · Landareen sailkapena taxonomia botanikoa erabiliz...

Documents

Transcript of 001 zuraren identifikazio maketa - elhuyar.eus · Landareen sailkapena taxonomia botanikoa erabiliz...