هـــــــــرونـــــوی

هــــرونـــیــــهــــب

(ناول )

کتاب پېژندنه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

) ناول ( ویرونه بهیرونه ــــــــــــــــ د کتاب نوم

محمدا جان یار ــــــــــــــــ اللیکو

پېښور د پښتونخوا د پوهنې دېره ، ــــــــــــــــ خپرونکى

ټوکه ٠٥٥ ــــــــــــــــ د چاپ شمېر

ء١٥٢٢اګست ــــــــــــــــ نېټهچاپ

لومړى ــــــــــــــــ چاپ وار

بصیر بیدار ستورى ــــــــــــــــ زیار چاپ

( خان ) پښتو اکېډیميارشاد ــــــــــــــــ کمپوزنګ

پېښورضیاء سنز پرنټرز ــــــــــــــــ چاپ ځاى

روپۍ ٢٠٥ ــــــــــــــــ قیمت

د ملاوېدو درکونه

پښتونخواهپېښورک ایجنسي خېبربازاریونیورسټي ب

دانش کتابخانه ډهکي نعلبندي پېښور ، پښتونخواه

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

2

ته ارواګانود هغو ماشومانو او بوډاګانو

وم چې پهک

فرعوني او قاتلو لاسونو

د پلۀ له سره

سیند ته غورزول شوي دي ـ

یار

ډالۍ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

3

پلۀ له سره د

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

څخــه یــو داســتان ـ او لـــه ا د کــونړ یــو داســتان دى ـ د داســـتانونو د

دل شـوي دي ـ چـې د غرونـو ښـو څخـه یـو فریـاد ـ هلتـه داسـې فریادونو

څیړۍ هم یو بـل څوکې یو بل ته مخامخ ولاړې دي ـ په هغو نښـترې او

ته مخامخ ولاړې دي ـ ناوونه او خوړونه هم یو بل ته مخامخ لـه غرونـو

یـو رابهیږي ـ خو په سیند کې سره یو ځاى کیږي ـ دا د کـونړ د ببیعـت

ه کلیو او بانـډو کـې داستان دى ـ خو ددې کاپې او ددې مثال د کونړ پ

دى ـ هلتـه لکـه دوه مخـامخ غرونـه لکـه دوه مخـامخ کـې هم پـه ررکـت

ــه او ل ــځنګلونـ ــې د وری و هکـ ــي کـ ــه لمـ ــمان پـ ــارى ـ د دوه داسـ غړمبـ

ریمي بیا په مقابله اختـه وي ـ هلتـه پـه ـــسپینتمان زردشت اهورا او اه

کلیو کې موسى له فرعون سـره چمبـړ دي ـ خلیـل اسـماعیل روان کـړى

تیـاره شـوې ده ـ او د قربانۍ ډګر تـه یـې بیـایي او مسـی تـه دار رسـۍ

شمر بیا رسیي ته توره راویستلې ده ـ یزید بیا له خولې ځګونه باسي ـ

نو د پلۀ له سره داسـې یـو کیسـه ده ـ هلتـه شـمر او فرعـون او قـارون او

شــداد او یزیــد او پــه جمــي کــې اهــریمي د اســلام تــر بیــر لانــدې تېــ

ــې د څیــړۍ راویســ ــاره ب ــه پ ــده ایښــى ، تى دى ـ او د ماشــومانو ل کون

سابول یې په لاس دى خو د خداى پاک په نوم بیوزلي ماشـومان ټوټـه

کوي ـ نو یار صیب په خپلو ساده کلماتو دا ان ور کښنه کړې ده ـ

ن ي پـه اوم او اتـم وښـو خت لا زه نوى کابل ته راغلى وم دیار چې یو و

ما له ورور سره د یار ملګرتیا وه او زه هـم ورسـره ټولګي کې وم ـ چې ز

اشـنا شـوم ـ هغـه وخـت یـار ښـوونکى و ـ هغـه وخـت یـار و ـ ښـه مسـت

زلمى او ښه یاغي ښوونکى ـ خو دویم نوم یې غمیار و ـ خو کله چـې لـه

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

4

او د غمونــو پــه اړونــد فکرونــو واخیســت ـ غمونــو ســره روشدى شــو ـ

خه شوه نو بیا یې د غم اړه له روان بریې د تي او وجود ، روح او غمونو

پ شـو او لـږ څـه د وچ ـ شـو خـامو ـ ـ شـو یـار،، ٫٫ونه لیده نو نامه سره

فکرونو خوا ته راواوښت ـ

ځلاقــه٫٫وایــي چــې پــه هنــري الــر کــې د لیکــوال درونــي شخصــیت یــا

سـره ځواکونه دوه کې ناولیت دې په یار د ـ وي دخیل هم ،، شخصیت

بربریت ، ریوانیت، بې عابفه والى اته ورشت،په ډغره دي ـ یوې خو

او ځناوریت چې له بده مرغه د اسلام تر نامه لاندې ررکـت کـوي ـ بلـې

خــوا تـــه پښـــتنواله ، انســانیت ، عابفـــه ، نـــارینتوب ، میړانـــه ، زړه

ــه محتــوي ددغــه دوه یــادو شــویو خــوشى او مردانګــي ده ـ د نــاول ټول

ړ د غرونـو او ځنګلونـو سـترګې او ارزښتونو مقابله او ډغره ده ـ د کون

ببیعت یې شهادت ورکوي ـ هغوي په سړه سینه او ارام او سکون سره

پـه پـوره زغـم وایـي ـ داسـې پیښـې دا پیښې په سترګو لیـدلې دي ـ او

ډیـرو پـردو چـې کلـه دلتـه قـدم ایښـى او د خلکـو پـه رې تیرې شوي ډی

ـ وینو یې ژرندې ګرځولې ، پخپله هم سالم نه دي تللي

راغلي دي ـ انسان یـواځینى موجـود دى چـې ورتـه ویـل کېپه تورات

ــه وژل کیــږې پــه دې پــوهیږي هــم خــو پــه دې هغــهاو کیــږي ـ چــې تــه ب

کې چې مور د خپل زړه د غوښو مرګ ویني څـو څـو وارې وژل ناولیت

ې دارانـو لـه کیږي او هغه هم د جهاد پـه نـوم د خـداى او اسـلام د دعـو

خوا ـ

ې ناولیټ کې ماشومان د پلۀ سر ته ورنزدې کیـږي نـو بیـا کله چې په د

پـه اصــ لاح د جهـادي خــدایانو پــل پـل د پــل صـرا پــه مقابلـه کــې د

جوړیږي ـ هغه چـې د پـل صـرا پـه څیـر تـرې ګناهګـاران نـه غورځـول

کیږي ـ چې په دوزخ کې ولویږي ـ بلکې دلته دا هر څۀ اپوټـه دي ـ دلتـه

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

5

ده ـ چــې تنکــي ماشــومان یــې لــه پلــه پــه اعــدام دړه دا پــل د بیوزلــو د

مرمیو سوري کوي او بیا یې ترې ارتـوي ـ دلتـه د جنـت او دوزخ ټیکـه

و دودونـــو او د هغـــو د دارانـــو او د جهـــاد پـــه نـــوم د کـــونړ د ټولـــو ښـ ــ

داسې چـې د انسـان پـه انسانانو او د پښتنوالې د قاتلانو کارنامه ده ـ

هګار نه اعدامیږي ـ بلکې بیوزلي نوم د شرم او پیغور رټه ده ـ دلته ګنا

هغوي چـې د ګنـاه پـه مفهـوم نـه پـوهیږي ـ هغـوي چـې ګنـاه نـه پیژنـي ـ

هغــوي چــې د ژونــد یــو تنکــى ســباوون یــې لا پــه مــړه ګیــډه اوغړیــدلو

سترګو نه دي لیدلى ، غورځول کیږي او بیا یې هډوکي هـم نـه مونـدل

وینـو رنــګ د اولسـونو پـه زمـوش کیـږي د کـونړ سـیند لکـه تـاریخ لکـه

د اهــوار او د اهــریمي د جګــړې شــوى او پــه وینــو لیکــل شــوى تــاریخ

شاهد دى ـ او دا جګړه یار صیب ښه ترسیم کړې ده ـ

چوپان چـې ځـان یـو سـاپى او یـو پښـتون بـولي ـ د په ناولیټ کې ساده

ته زما خور یې ـ انسانیت په دونیا کې عروج پیدا کوي ـ په دې کلماتو

تاته به څـوک پورتـه هـم ونـه ګـوري ـ زد بـه دې خـدمت زه یو پښتون یم ـ

کوم ـ د زړد تسل درکوم ـ خو هغـه چـې د شـپې د لارو یـو لار څـاري او د

بیـوزلي ماشـومان او یـو بـوډا پـلار پـه پلـه بل په دستور او لارښوو نه

دروي او بیـــا پـــرې اوربلـــوي او د ماشـــومانو ســـره د اوبـــو د ماهیـــانو

و ، ورشي او درنده ریواناتو ریثیت پیدا خوراک ګرځي ـ نو د ځناور

او د اســلام پــه دروغجنــه دعــوه کــې کــوي ـ وګــورد ســاده پښــتونواله

څومر توپیر دى پوښتنه پیدا کیږي ـ یوه قاتل چې ماشـوم یـې پـه غیـږ

نیـولى او زور کـوي چـې کـوچنى ماشـوم سـیند تـه وغورځـوي خـو کې

خوشـي کـوي او تڼیـو کلـک نیـولى او ځـان لـه قاتلـه نـه ماشوم هغه لـه

چیغې وهي ـ ایا د ماشوم د هغه پنجې او نازکو ګوتو سره نـږدي یعنـي

ټر کې دننه کوم زړد نه وو ؟ ایا دغه قاتل مور نه وو زیږولى د قاتل په ټ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

6

ـ چې د ارساس او عابفې خپسـه یـې د وجـود ویښـته راپورتـه او نیـ

سـې نـه وو هغـه مـور هـم نـه وو زیږولـى بلکـې دا ودروي ؟ ارومرو چـې

ه قاتل به پلار هم درلود ـ یـار صـیب پـه ښـه توګـه دغـه ـــبریښي چې دغ

کړه وړه ترسیم کړي دي ـ

ږي ـ نـه د لوى ذات په قانون کې هیڅ زوى د پلار په جرم نه محاکمه کی ـ

ویل کیـږي چـې پـلار دا جـرم کـړى دى نـو زوى دې د پـلار پـه بـدل کـې

وکــړ ـ دوي داســې دوزخ تــه ولاړ شــي ـ خــو جهــادي فرعونیــانو دا کــار

پرې ایښودلو ـ نظام جوړ کړ ـ خو له بده مرغه چې د اسلام نوم یې

زه پـــه خپـــل وار ســـره د یـــار صـــیب ددې نـــاول کښـــلو قـــدرداني کـــوم

اومبارکي ورته وایم ـ

اکبر کرګر

لندن

ء١٥٢٥نومبر

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

7

سلګۍ سلګۍ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

و یـو ځـل زد یو ځل بیا د فکرونو سیلاب په مخه کړم ـ زما په ارساسات

او زمـا پـه هـره سـاه کښـې یـو ځـل بیـا لـړزان بیا د اور لمبې بلـې شـوې

تو په ما ډېرې لوبې اوکړې ـ زما د وجود زمـا رالا دې چې ځکه ـ ےرا

ر دسیسـې پـه کـا د روایاتو زما د اقدارو له مین ه وړو لپاره ئې ټـولې

واچولې ـ او دغه سلسله لا تر اوسه دوام لري ـ

پـه هغـۀ د ـ ـ ےد ےمحمدا جان یار هم لکه زما د پښـتون قـام غـم خـوړل

زړد خپـل د چـې کـوم ےد درزا پـه زړد پښـتون داسـې یو هم کښې سینه

الـار څـومره اوسـه تـر چـې هغـه د ـ شي ےکول سره قلم خپل د هم قیصه

امي رنــګ واضــحه او جــوت قــ چــاپ شــوي دي ـ پــه هاغــه ټولــو کښــې

او هم دغه د یو پښتون لیکـوال فریهـه ده چـې د قلـم پـه ژبـه د ښکاري

خپل قام ژوبل ژوبل زخمونه اوچیـړي ـ او دغـه رنـګ پـه غېـر شـعوري

چې په تا کوم کوم جبـر پـه کـوم کـوم نـوم توګه خپل قام ته وریاده کړي

ـ ےد ےشو

ئـې ه ده چې په تصـور قیص رښتینې داسې یوه دا ،، بهیرونه ویرونه ٫٫

هره ساه اوبـوشنیګي ـ یـو خـوا د یـوې مـور سـلګۍ سـلګۍ ارساسـات

چې د خپلو بچو د سرونو د رفاظت دپـاره هاغـه خـاوره پریـږدي چرتـه

ګـودر ، هـر چنـار او چې هغې خړپوسې کړي وي د کومې خـاورې د هـر

هر تنور سره چـې د هغـې تنکـي تنکـي یادونـه تړلـي وي ـ خـو دا هـر څـۀ

خپلې وینې په خابر پریږدي ـ او بیا چې کلـه پـه دې ارمـان کلـي هغه د

وبـي بـره پـه چـې څـوک ګلاب،، ٫٫ته واپس روانیږي چې د خپل د سر

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

8

د نـو اوتـړي بیـا سـره مـزي یـادونو شـلیدلو د ـ ـ اوویني ےد پاتې کښې

وائـي واکداران اسلام د ته ځان چې څوک ورځي لاس په پښتنو داسې

ر تنکـي تنکـي بچـي د سـیند د پـل نـه لانـدې هغوي ددغه بې کوره مو ـ

ګــراروي ـ مــور دا هــر څــۀ وینــي ـ د هغــې د زړد د تــل نــه وتــې ســلګۍ

ف ـرت ددغـه لامکان ته رسي ـ پورته پـه عـر کښـې لـړزان راځـي ـ او

بـوره مـور پـه داسـې رـال سنګدلو د ظلم او جبـر تماشـې کـوي ـ خـو مج

ـ ےوئیل کښې هیڅ نشي

شي ـ د هغـې ټـول ارمانونـه تـالا والا شـوي هغه په ځان پسې پښـې راکـا

وي ـ په دې ارمان خپل وبي ته ځي چې خپل خاوند ته پــه چیغو چیغو

اوژاړي ـ او ورته دا ټوله قیصه تیره کړي ـ خو ـ ـ ـ چې کله هلته رسي نـو

خاونــد ئــې د ژونــد لاره بدلــه کــړي وي ـ د هغــه نــه دا هیــر وي چــې زمــا

څوک چې زما د بچو د سرونو د بچ کولو ښ ه هم وه داسې یوه بې وسه

دغـه او ـ ـ وي ےپه خابر د کوره وتې وه ـ هغـه ځـان لـه بـل کـور ابـاد کـړ

ـ کیږي پاتې اسرې بې او منزله بې داسې هم مور بوره

محمدا جان یار د رقیقت دې واقعاتو ته یو داسې ادبـي رنـګ ښاغلي

و د ا اونیســي نــه ګــوتې د ســره ځــان د لوســتونکي چــې ےد ےورکــړ

ظلمونو او ورشتونو په دې یو یو پړاؤ ئـې ګرځـوي ـ دا د محمـدا جـان

د واقعــاتو پــه تسلســل هغـه چــې ےیـار د زیــرک او پوهــه ذهـي کمــال د

ئـې به وختونه چې ـ ےد نګار ناول ےشو ےاوس یو منلپوهیږي ـ هغه

ـ کوي اعتراف پوهې او لیک د

خپلو پښـتنو په مجموعي توګه ددې کتاب نه څرګندیږي چې لیکوال

اسـتعماري قوتونـو پـه کـوم کـوم ته دا ښودل غواړي چـې پـه مـونږ دې

انداز لوبې کړي دي ـ کله ئې په یو نوم اوټکولو او کلـه ئـې پـه بـل نـوم ـ

د خپل وجود ارساس نشته ـ لا ته خو ددې هر څۀ باوجود د پښتون قام

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

9

بــې دغــه پښــتون تــه د خپــل اجتماعیــت ارســاس نشــته او چــې تــر څــو

مینـدو بچـي بـه د هغـوي وي ـ تر څو دغـه ځـان ځـاني وي د ډېـرو رسي

که زمونږ رهبـران ني ـ ـ ـ ـ ني ـ ـ ـ ـ کومه تر آخر خو ـ شي ےوړاندې قتلول

اودد دي زمونږ اتلان خپلو غرضونو په مخـه کـړي دي خـو پـه دې لمبـه

لمبه مارول کښې په دې سلګۍ سلګۍ مارول کښې د یو ژوبل ژوبـل

-ا اواز کوي چې :پښتون ارساس د

ــلګو ــم د ســ ــول شــ ــې راټــ ــم چــ ــه اخلــ ــدل بــ بــ

بــــــــه اخلــــــــم محرومــــــــو بــــــــدل ددې واړه

ــم ــه اخلــــ ــدل بــــ ــختو بــــ ــر او ســــ ــر جبــــ د هــــ

یـــم بـــدلون،، ٫٫لا مـــړ نـــۀ یـــم خـــو پـــه بمـــي د

ــه زمـــــا ــاه لویـــ یـــــم پښـــــتون چـــــې ده دا ګنـــ

لایق زاده لایق

پېښور

ء١٥٢٢اګست ١

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

01

ویرونه بهیرونه

لومړى څپرکى

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

په خرپ مزل خو مې ځکه کاوه چې ډیره اوشده لاره مې په مخکـې پرتـه

چې قدم به مې اخیست د سړک زیګو کاڼو مې پښې وهلې ـ عجیبه وه ـ

لارې په اوشدو کې مې سترګې په شنو کڅونو، د غرونو پـه خو دا وه د

و تاترو لګیدې ـ یو ډول خوښي به مـې ارساسـوله ـ دا نـه وه ځنګلونو ا

ګني چې ستړى دې شم ـ د اوړي ګړنګـه ور او د ځـوانۍ تـودې شـیبې

خوله نه وچیده ـ سـاعت پـس بـه مـې لپـې لپـې اوبـه له لاسه مې د تندې

څښلې ـ

سړک د غره په کږلیچونو کې ، کوش وش تللى ؤ ـ سـیند لـه سـړکه لانـدې

ورې ځاى پر ځاى کلي پراتـه ول ـ د ببیعـت د ښـکلاګانو او له سینده پ

څاپه مـې مخـې تـه لـه یـوه وړوکـي په لیدو او سوچ کى روان وم ـ چې نا

کلي نه ورا راووتله ـ شل دیـر ښـ ې او څـو تنـه سـړي ئـې پـه مخکـې

روان وو ـ یوه تي په کجاوه کې نـاوې پشـا کـړې وه ـ چـې تقریبـات د اتـۀ ؤ

ښه ګړندي کړل ـ ما وى چې سیل یې وکړم ـ واده کالو به وه ـ ګامونه مې

ې وهلې ـ پـه جـګ اواز یـې ک نه لاندې تیریده ـ ښ و غبرګې چمب له سړ

سندرې ویلې ـ بیخي لکه د زرڅانکې پشان خواشه اوازونه یـې راتلـل ـ

مره سـندر پـه زړه کـې مـې تیـر شـول ـ مـا وې چـې پـدې درو کـې هـم څـو

ره د ښــکلاګانو پــه کتــو ســره دهمدغــه اوشده مــزل لا مــاري شــته دى ـ

ــرو لمنــې ســرګړو او غ ــه ـ د غ ـــلنډیدل وړاڅکو ، ممــاڼو ، ګــورګرو ، ـ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

00

او د یـو نـیم بـاز مرغـه غوړولې وې ـ په ګړنګونو کى د کجیرانو الوتل

چې له پاسه به په کومه مرغۍ داسې راغوټه شو لکه د ګولۍ په څیـر ـ

و ښائسـتونو د مزلـه یو ناڅاپي ش کى به له سترګو پناه شو ـ د غو ټول ـ

ستړیاته نه یم پریښى ـ له ډېرو کلیو او د غرونو پـه پیچومـو واوښـتم ـ

مخې ته مې یو وړوکى کلى راغى چې یـوازې څـو کورونـه ښـکاریدل ـ

بـزې و تـر مـنا ابـاد وه ـ چوپـان ه کلـي د غـره پـه یـوه ډډه کـې د څیړی ـ دغ

ه ـ د اړولـې وې ـ پخپلـه پـه یـو جـګ کمـره ناسـت و ـ شـپیلۍ یـې غږول ـ

سړک نه لاندې سیند بهیده ـ د سیند څپو شور او د شـپیلۍ خـواشه غـږ

هلتـه راستي کـه اوس هـم لـه خوشونـو نـه وتلـي دي ـ ىانګازې مې خدا

مې پښه ونیوه ـ د یو کمره په سر مې پخپل څـادر کونـاټى ولګـاوه ـ یـو

شـیبه مـې دمـه وکـړه ـ پـه سـړک نـور لاروي هـم تیریـده ـ د هـیڅ شـي پـه

هم نه وـ ولې زه د هغو درو او سر درو په ښائستونو نه مړیدم کیسه کې

بیا روان شوم ـ ـ تر هغې ناست وم چې د بزو کنډک په بله موړه واوښت ـ

ښه شیبه مزل مې چې وکاوه ـ په یوه جګه چړایـې وخـتم ـ کتـل مـې چـې

په جګه غونډۍ کلى پروت ؤ ـ مخامخ ترې لـه سـینده پـورې هـم یـو بـل

کـې د سـیند پغـاړه ابـاد وه ـ د کلـي مخـې تـه شـیي کـڅ کلـى د غـره بـیخ

غوړیدلى ؤ چې پورته ترې ډیر جـګ غـر ختلـى ؤ ـ څـومره بـه چـې تلـم ـ

دره تنګیدله ـ غرونه به لکه غاړه غړۍ یو بل ته ښکاریدل ـ ما به چې له

پـوره لار بـه هغو کلیو او غرونو ، درو او خوړونـو نـه سـترګې راړولـې

کاوه د یوه جګ پـا پـه سـر کلاګـانې او کورونـه مې وهلې وه ـ پام مې

مخې ته راغلل ـ سړک هم د کلي په منا کې وتلى ؤ ـ د کلي له من ه تیر

مخـې تـه د اوبـو ډک خـوړ راغـى ـ ودریـدم لـومړى شوم ـ سمدستي مې

مې چـې د خـوړ چړنـدې اوبـه ولیـدې ـ ورو ، ورو ورنـزدې شـوم ـ اومـې

ې چـې لـه پاسـه پـرې پـل اتې ولیدل چې ددغه ډک خوړ اوبه دومـره زی ـ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

02

پروت ؤ ـ همدغه خوړ د چپې درې سیند ؤ ـ په پله پورې وتم مخامخ په

یو کیلو مترۍ کې لویه کلا ښکاریده ـ په یـوه ګـوک کـې د افغانسـتان

بیر رپیده ـ پوه شوم چې علاقداري وه ـ په کـی اړخ مـې کاتـه چـې پـه

ه شـیبه د لارې پـه لـږ جګه تپه کې د ښوون ي ودانۍ تر سـترګو کیـده ـ

ســر ودریــدم ـ ښــي لــوري تــه پــه ټیټــه فاصــله کــې شــنه پټــي او ســیند

متداد مخامخ وړاندې کلي او کلاګانې ښکاریده ـ د سترګو د دید په ا

ختلى و ـ په کی لوري ښکاریدې ـ شاو خوا ته یې په ځنګله ډک غرونه

وګـي د ترخـو پـه مـنا کـې ختلـى ؤ ـ سـاه نیـولى پـه هغـه ر دو نرى روـــی

ورسم شوم ـ ښه چې پورته وروختم د ښوون ي په ودانـۍ مـې سـترګې

ولګیدې ـ دعکاسي ونې د ښوون ي په دالانـه کـې واړې وې ـ لاره مـخ

په نیغه وه ـ مزل پکې غوڅه نه کوله ـ د یوه لاسي بکس سـره ورو ، ورو

ي دیوالـه تـه رسـیدلى ؤ ـ پـه زړه تلمه ـ تر څو چې د روګي سر د ښـوون

راکـابو شـوم ـ سـینه مـې تلـه یـره شـوه ـ ګنـي چـې ښـوون ي تـه کې مې ت

راتله سم پشیدمه ـ ودریدم ـ خپل اوسون مې په ځاى کړ ـ بیا روان شوم

ـ دا ځل مې له لیرې نه ولیدل چې د خټو او ګټو نه جوړه شوې ودانۍ د

میـدان لچپې درې ښون ي دي ـ د ښوون ي تر څنګ وړانـدې دوالیبـا

هلتــه زړه د ښــوون ي ودانــۍ تــه ورنــزدې کیــدم ـ ښــکاریده ـ پــه ډاډه

وړاندې څو تنه د عکاسې ونې لاندې په څوکیو ناست ووــ پـه زړه کـې

وي ـ پـه همـدې سـوچ کـې ښـوونکي خو مې تیر شول چـې دا بـه خامخـا

ورنزدې کیدم د هغوي هم راپام شو ـ پیژندم خو یې پدې چې پخوا یـې

پاڅیـدل مـا هـم سـلام ور لیدلى وم ـ ښه چې هغـوي تـه ورنـزدې شـوم را

واچاوه ـ هر یوه راسره په غیږ ستړي مشي وکړد ـ ناست لا نه وم چې یوه

اقلات شپږ میاشتې یې هم په لیسه کـې پـرې نښـودې ؟ یـو بـل تـي وویل

چې له سـګرک نـه یـې ښـه کـش پورتـه کـړ ـ لـوګى یـې پـه خولـه او پـوزه

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

03

ل تـور رنګـي راووت ـ په نښتي غږ یـې وویـل ـ دا ورسـره بلـد دى ـ یـو ب ـ

پـه څـټ شـاته منجیلـې جـوړې کـړې وې ـ ځوان چې تورو ویښـتانو یـې

ــو ویښــتان یــې هــم اوشده بریتــان یــې پــه شــونډو راځړیــدلي وو ـ د څڼ

تبرګي پشان ښکاریدل ـ خپله څوکۍ یې ماته خوشې کړه ـ چپړاسي ته

یې د بلې څوکۍ وویل ـ ورسره یـې دا هـم وویـل چـاې زر راوړه ـ د ونـې

ر مه په څوکۍ کښیناست په کرار او دروند غـږ یـې وویـل : سټې ته څی

دا خــو لا بــدلي ده لــه مرګــه بایــد ډار ببقــاتي مبــارزه کــې دا شــته دى ـ

ونشي ـ ددې زوړ فاسد نظام په ضد باید کلکه مبـارزه وشـي ـ یـو تـي د

پاخه عمر ښوونکي چې د مرۍ رګونه یې لـه خوارتیـا نـه ښـکته پورتـه

په یوه تي مـې سـترګې ې یو یو را اوپیژندل ـ تلل ټول ناست ښوونکي ی

ولګیدې ـ هغه هم پـدې چـې شـیبه پـه شـیبه یـې غـاړه تـازه کولـه ـ غلـى

و تـه یـې غـوش ایښـى ؤ ـ ټول ـناست وو ـ هیڅ خبـرې یـې نـه کـولې ـ خـالي

ــل اســتاذه مــونږ درې واړه دې ــه غبــرګ اواز ووی پــدې کــې درې تنــو پ

ه لـه واړا هغـو درې ــ ــ مپخوا د څوکۍ جمعیت لیسه کـې شـاګردان وو

سترګو تیر کړل ـ هغه یو یـې لـه ونـې ټیـټ چـار شـانه زلمـى ؤ ـ وې ویـل

اســتاذه پــه اوم ټــولګي کــې دې مــوش تــه د انګلیســي او ســپورت درس

راکاوه ـ آ بل بې واره وویل کانفراسونه دې جوړول ـ تل بـه دې شـعرونه

ا اوس ـ پـه ویل ـ هغه دریم یې وویل کسم دې داسې مـې یـادېږې لکـه د

صنف کې به دې سیاسي خبرې کولې ـ رښتیا استاذه شیره دې هم نـه وه

کړې ؤ ـ د ولسوال د هیو ډرامه چې دې جوړراغلې چې زموش معلم وې ـ

خبـره وخنـدل ـ زد لـږ دې زوي نه دې پکې جینۍ جوړه کړې وه ـ ټولو پـه

بـرو چپ پاتې شوم ـ هاغه بیا ویل استاذه لکه چې هیـر دې شـول ـ پـه خ

یې راوستم ـ مجبـور شـوم اومـې ویـل ـ هـو ولـې نـه ښـۀ مـې یـاد شـي ـ د

کال خبره ده ـ دا د نـي خبـرې هغـه وخـت کـې نـه وي ـ یـوازې کابـل ٢٤٣٥

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

04

نویو ایډیولوجیو خبرې روانې وې ـ نـورو ولایتونـو تـه پوهنتون کې د

یــې لا انګــازې نــه وې غزیــدلې ـ د هغــه وخــت شــاهي نظــام پــه خــلاف

یلـې ـ پـه ټـول ملـک کـې چوپـه چوپتیـا وه ـ رښـتیا چـې نشو و څههیچا

ښه سړى ؤ ـ موش یې د زوي نه پـه ډرامـه کـې هغه د څوکۍ راکم څومره

جینـۍ جـوړه کــړې وه ـ او لـه بلــه پلـوه مـو د رکومــت پـه خـلاف ډرامــه

تمثیل کړه ـ خو هاغه موش ته هیڅ نه ویل ـ هغسې ولسوالان به بیا پیدا

معلـم صـیب پـه دا دومـره لـوى کـونړ کـې دې نشي ـ ماته یې بیا وییـل :

ولسـوال په درناوي وویـل ـ زما د زوي نه جینۍ جوړه کړې وه ـ ما ورته

صیب زما هم په ټول کونړ کې په تاسـو زړه درتلـو ـ هغـه موسـکى شـو ـ

وې ویل ـ پام کوه چې ضرر درپیښ نشي ـ هماغه ؤ چې د پـوهنې مـدیر

چـیلم تــه تیلــى ي ښــوونکې جزائـي تبــدیل کـړم ـ پـدې وخــت کـې یــوه ت ـ

د چیلم سر ته یې چـې تیلـى ولګـاود ـ پـه خـوک خـوک یـې چـیلم وواهه ـ

راښکه ـ سترګې یې سرې راویستې ـ بیا یې خوا تـه یـوه بـل تـي تـه چـې

ګرده غوندې خولۍ یې په سر وه ـ تور شډل بریتونه سپیي څادر یې پـه

سـاه چـیلم کـش ولو خور کړى ؤ ـ هغه ته یې چیلم ونیو ـ هغه هم پـه یـوه

ې راوړه ـ هـر جـو کـې چـا ېسي په تور چـا چپړاکړو ـ د ښوون ي یوه

یوه ته یې د چاې پیالۍ ډکـې کـړې او پـه میـز یـې مخـې تـه کیښـودې ـ

چـاې څښـل کیــده د څـوکۍ ښـوونکو د خبــرو پـه جریـان کــې یـوه نیمــه

بې له هغه د کونړ خلک په ټوکو او دوړو ویلو ټوکه هم کوله ـ هسې خو

لري ـ په تیره بیا د پیچ او څوکۍ ساپي ، چـې پـه هـره رجـره او کې نوم

ویستل کې ټـوکې ټکـالې او خنـداګانې وي ـ بـاور وکـړد پـه لـږه شـیبه

کې مې د مزل ستړتیا او ستوماني ووته ـ تر مازدیګره پوه نشوم چې د

اوړي دا دومره اوشده ور څنګه زر ووته ـ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

05

ولــه کــې یــې یــو غــا یــو تــي ښــوونکي چــې لــوړ قــد پــه تــي نــرى پــه خ

ه په چابکو ګامونو راووت ـ لومړى یې له ـــتوربخي ؤ ـ له خپلې کوټې ن

مـا سـره روغبـړ وکـړ ـ چـې مـې ولیـد لـوټکي وارخ ـا او سـودائي راتـه

پـه ډېـر وارخ ـایۍ سـره لـه نـورو ښـوونکو نـه جـدا شـو ـ د ښکاره شو ـ

کـړي ـ اوبو په لور د خوړ غاړې ته ورغى ـ غوښتل یـې چـې اودس تـازه

نورو خپلو کې سره وویل ـ د چکر وخت دى ـ لمر پریوت ـ هـوا ښـه شـوه

سي کوټې ته یووړو ـ هماغه د څـوکۍ چپړادرځۍ چې ځوؤ ـ زما بکس

ویلې استاذه خپه نشې موش درسـره یـو درې سره ښوونکي رانه تاوول ـ

هغه ښونکي چې هر دم به یې غاړه تـازه کولـه خـوا تـه رانـزدې شـو لکـه

ارام ښکاریده ـ په ورو یې راته وویل ـ استاذه زه دې له پخوا څنګه چې

کـې ول ـ چـې تـۀ راتـه ملګــرو نـه پیـژنم ـ مـونږ د ننګرهـار دارلمعلمـیي

راپیژندلى وى ـ او په لیسه کې چې دې وظیفه وه هم مـې پیژنـدلې ـ مـا

وې هو له نیکه مرغه ـ چې دا کوم ځاى ته تللى یـم ـ هلتـه زمـوش ملګـري

چې وروسـته بیـا کټر ولیدل خو مې شو ـ یما چې د هغو کرډیر وي ـ

د همـده سـره مـې پخـه انـډیوالي شـوه ـ مـا بـه ورتـه پخپـل زړه کـې ارام

صیب ویلې ـ په ښکاره به مې ورته خپله نامـه اخسـته ـ لـه همـده او څـو

د چپـې درې ښـکلا نورو ښوونکو سره مې یو ځاې شپې ورځې شـوې ـ

ګـو غرونـو کـې دا دره پورتـه ختلـې ده ـ د خو پـدې زیاتـه ده ـ چـې پـه ج

ه زړه ــ ـدرې مخامخ هم غرونه دي ـ دغه ټول غرونه شنه او ښـکلي دي ـ پ

بـل پسـې لـه کنـډۍ هــ ـو تاترې لري ـ په دې دره کې یـو پ پورې منظرې ا

کلي نه پورته ان تر سلیمان شـاه پـورې کلـي پراتـه دي ـ د درې او کلیـو

ور او مستۍ بهیږي ـ د شنو فصلونو تر منا د چپې درې سیند ښه په ش

او ځنګلونو پـه زړه پـورې وشمـې پدغـه لـه کشـمیره ښـکلې سـیمه کـې

چلیږي ـ زموش شپې او ورځې ښې تیریدې ـ د هـرې جمعـې پـه ور بـه د

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

06

نزدې ځایونو ښوونکي خپلـو کورونـو تـه تلـل ـ ټـول ښـوونکي مـې ښـه

پـه ور معـې یاران وو ـ ولې ارام صیب راباندې ګران په دې ؤ چـې د ج

ــه یــې پــه بیلــو درو او ســر درو کــې بــه هــم زمــا لپــاره پــاتې کیــده ـ زد ب

ګرځولم ـ باور وکړد چې ددغې سیمې د غرو رغونو، ځنګلونو د جګو

نښترو څوکې دومره زړه راښکونکې دي چې هر څوک به ددې لیواله ؤ

چې یو ځل خو له نزدې نه دغه ښکلاګانې اوګـوري ـ کلـه خـو بـه خلکـو

کولې ـ چا به د یوې درې او چا بـه د بلـې غرونو د کانونونه خبرې ددغو

درې د ښائستونو کیسې کولې ـ یوه ور د څو تنو تر مـنا د لینـډ لام د

سر د جهیل ) ولاړو اوبو ډنـډ( خبـره وشـوه ـ یـوه تـي چـې د هغـه ځـاى د

نزدې کلیو د ښوون ي ښوونکى له موش سره میلمه ؤ ـ ویـې ویـل ـ مـا د

اه خلکو له خولې نه اوریدلي دي هغه ډنډ ته ښاپیرۍ راځـي سلیمان ش

ـ یوه بل وویل ـ هلته څوک نشي ختلى ـ د لینډ لام سر تـه ډېـر کـم کسـان

تلاى شي ـ میلمه د خپل تندي خولـه پـلاس وچـه کـړه ـ ویـې ویـل ـ چـې

شـنبې ور ده ـ داسې ده ـ خو راځئ دا یې ګز او دا میدان ـ سبا ته د پنج

ې ـ شپې ته به زموش ځاى تـه لاړ شـو ـ سـبایي بـه وخـت چې رخصت شوی

ررکت وکړو ـ ارام صـیب پـه ارام غـږ وویـل ـ مـا هـم ددغـه ډنـډ قیصـې

ځئ ودې ووایي ـ د اوریدلي دي ـ که مو خوښه وي ـ بسم الله ـ څوک چې

شپږ تنو صلاح پدې شوه ـ چې سبا ته څنګه رخصت شـو پـس لـه ډوډۍ

لـه داى اوبخښـي وې ویـل ـ زه بـه کمـره نه به روانیږو ـ رسي خان دې خ ـ

ځان سره واخلم ـ تاسو به پیاز خامخا له ځان سره ولـرد ـ تـر څـو هلتـه د

سـبا تـه لـه غرمـې وروسـته مـو د چپـې غره په سر کې بیـا پکـار راځـي ـ

ټماري درې لاره ونیوه ـ او د رسي خان ځاى ته روان شـو ـ پـه لاره د سـو

د چمبـړک د جګـې غونـډۍ پـه مخـه او دري خوک له کلیو نـه تیـر شـو ـ

ورتاؤ شو ـ لاره راته شـیبه پـه شـیبه مـخ پورتـه کیـده ـ پدغـه دره کـې لا

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

07

سړک نـه ؤ وهـل شـوى ـ یـوازې د پښـو پیـاده لار ختلـې وه ـ مـازدیګر د

ابتدایي ) لومړني ( ښوون ي ته ورسیدو ـ د ښوون ي رسي خان دوي

وډۍ نـه وروسـته ځینې ښوونکي کورونو ته تللـي وو ـ ماسـخوتي لـه ډ

په چایو ټولو د ډنډ خبرې کولې ـ ارام صیب لـومړى د هغـه د عـادت لـه

ســلیمان شــاه تــه مخــې غــاړه تــازه کــړه ـ وى ویــل ـ ســبا تــه چــې مــوشه

ورسیدو یو ځل به د مدیر صیب کره ورځو ـ تر څو د هغه په مشوره به د

ه وویـل ـ ډنډ لیدو ته ځوؤ ـ موش ته د مدیر صیب نامه نابلده وه ـ خو هغ ـ

زه یې پیژنم تاسو به هم ورسره بلد شئ ـ ډېر ښه یار سړى دى ـ پخـوا پـه

رکومت کې مدیر وه ـ اوس پـه کـور دى ـ ټولـو ورسـره اومنلـه ـ سـبایي

وختي خداى بخښلي رسي خان چاې تیارې کړې ـ د مان ه نه وروسته

د لینډ لام د سر ډنډ لیدو په نیـت مـو یـون پیـل چې چاې وڅښل شوې ـ

و ـ ش

سـي هـم ملګـرى و ـ هغـه د وچـې ډوډۍ او پیـازو چپړاموش سـره یـو تـي

غوټه شا پورې تړلـې وه ـ هغـه پـه لاره لـه ټولـو نـه اجـازت وغوښـت وې

ویل ـ زه به مخکې شم چې لاره راته معلومه ده ـ تر څو چـې لمـر پلوشـې

په غرونو خورولې ـ موش سـلیمان شـاه تـه ورکـابو شـو ـ پـه لاره لـه ډېـرو

نه تیر شو ـ مزل ټول په غره کې و ـ مګر د غره د بوټو او شنه ځنګل کلیو

نه خوشې وشمې پورته کیدې ـ ستړي ذهنونه یې تازه کول ـ

د چپې درې کلي یـو د بـل لـه پاسـه پراتـه دي ـ شـنه فصـلونه ، څیړیـو ،

ــو نښــترو ، ختریــزو ، د هــر ډول مرغیــو اوازونــو د خوړونــو د رڼــو اوب

وازونـو ، د ګړنګونــو او تـاترو ښـکلاګانو پــه غړوسـکې ، غړوسـکې ا

ــ ــه خندیــدل ـ ارام صــیب پښــه ونیــوه ویــې ویــل انډیوال ه د لیــدو زړون

د عمـومي لارې نـه د صیب کور ښکاره شـو ـ پـه ښـي لار وګرځـئ ـ مدیر

هغه کورته نرۍ لاره بیلـه شـوې وه ـ پـه هغـې ورسـم شـوو ـ پـس لـه لـږې

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

08

د هغـه کـور د نښـترو ګـ شیبې مزل نه د مدیر صیب کور ته ورسـیدو ـ

پـروت ؤ ـ د کـور مخـې تـه کېځنګل ته نزدې په یوه جګه د غره په لمي

په ښکلي رجره کې کښیناستو ـ کتـل مـو چـې مـدیر صـیب رجـرې تـه

راننوت ـ هغه وچ نرى دنګ سړى و ـ له هر یـوه سـره یـې د غیـږې روغبـړ

ب تـه ښه په مینه وکړ ـ د ټولو مخامخ په کـټ کـې کښیناسـت ـ ارام صـی

یې وویل ـ دا دوستان راته راوپیژنه ـ ده ورتـه بیـل بیـل وښـود ـ ورسـره

ـ مدیر صیب موش د ډنډ لیدو په نیت راغلي یـو ـ سـتا جوخت یې وویل

لیـدو ځکـه دى رایه څۀ ده ؟ هغه وویل ښه خبره ده ـ همدا وخت د ډنډ د

چــې واؤرې ویلــي شــوي دي ـ ورځــې هــم اوشدې دي ـ پــه اســانۍ ســره

شئ چې لاړ شـئ ـ خـو بایـد چـې پیـاز درسـره موجـود وي ـ ځکـه کولاى

ړۍ کیـږي ـ ر چې پاس د غره په سر کې یو ډول ګلونه دي ـ چې پـه سـړي

رۍ غوټـه د خبـرو پـه ز وخوري واپس جـوړیږي ـ د هاغـه دم ـ بیا چې پیا

وخت کـې ښـکته پورتـه تلـه ـ ښـه سـړى پـدې ؤ چـې پـه وریـي تنـدي پـه

هغـه لا پـه خبـرو هـي روښـانه کیـده ـ پسـتو او نرمـو خبـرو یـې د سـړي ذ

لګیــا ؤ چــې مــا د لیــرې شــا ؤ خــوا بانــډې د غرونــو لــوړې څــوکې او د

نښترو ټلونه او ځنګلونه د خپلو سترګو را لاندې کـړل ـ هـر څـۀ ښـکلي

ښـکاریدل ـ د چـاې څښـلو نـه وروسـته ارام صـیب وویـل ـ مـدیر صـیب

ي تـر یـوه ځـاى خـو لمر تـودیږ ستا په اجازه به موش ررکت وکړو ـ تر څو

ځانونه ورسوؤ ـ هغه وویل ـ هو چې د ډنډ په نیت راغلي یاست اوځـئ ـ

نو لومړى ستاسو مخې ته یو ستر ځنګل راځي ـ چې هم هغه ځنګل کې

پورتـه بیـا خـالي نرۍ لار ختلې ده ـ په هغه لار به د ځنګل سر ته اوځئ ـ

راغله ـ پـاس د نی غر دى ـ ونې او ځنګل نشته ـ که چرته درباندې شپه

غره په سر فراریان اوسیږي ـ د هغوي سره به شپه تیره کړد ـ خو پام مو

په ډیر ارتیا ورسره چلي وي چې هغوي رکومت او قانون نه پیژني ـ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

09

وکړد ـ د مدیر له کوره را ووتو ـ او د هغـه ځنګـل پـه لـور مـو یـون پیـل

تیا هـم چـې کړو ـ د سلیمان شاه نه چې دوه کیلو متـره جـګ وختـو ـ رښ ـ

هماغه ځنګل ته ورسیدو ـ د ځنګل تر څنګـه پـه ژور خـوړ کـې د واؤرو

روڼې اوبه بهیدلې ـ په کی اړخ کې مخ پورته پـه ځنګـل کـې دننـه نـرې

ینـې یخـې ر په سټه کې د زیلـې پـه مـنا کـې د چ د یوه نښتلار وتلې ده ـ

پانـانو د نښـتر همدغـه زیلـه وپاکې روڼـې اوبـه بهیـدې ـ لـه پخـوا نـه چ

ورته ناوه جوړه کړې وه هر چا ترې اوبه وڅښلې ـ دومره یخـې اوبـه وې

چې هډو لاس ورته نه نیول کیده ـ بـاور وکـړد د هغـو اوبـو مـزه مـې نـه

سـتوي کتـار پـه هیریږي له لږې دمې وروسته مو پـه ځنګـل کـې د یـوه

ــه ــنا ت ــه وروســته د ځنګــل م ــزل ن ــوه ســاعت م ــه ی شــکل روان شــو ـ ل

سـټه دومـره پیـړه وه چـې عقـل ورتـه چپـه کیـد او ورسیدو ـ د هر نښتر

پورتـه چـې دې ورتـه کتـل د سـر خـولۍ دې لویـده ـ دومـره لـوى او ګـ

موش شپږو تنو پکې ډار ارساساوه ـ کله چې لـه ځنګـل نـه ځنګل ؤ چې

ووتو داسې وو لکه سړى چې د تورتم کـوټې نـه بهـر تـه اوځـي ـ پـه یـوه

ل سـتړي شـوي وو ـ پـه دمـه جګه موړه کې دمه ځاى مخې ته راغـى ـ ټـو

چلـس کنـډو ځاى کې په تیګـو کښیناسـتو ـ یـوه تـي وویـل ـ هغـه دې د

ــزو ــډه وه ـ څــو کــوټې او د ب ــزدې بان ــه ن ــه ځــاى ت ــدې ښــکاري ـ دم لان

چاپالونه ښکاریدل ـ هلته وړاندې په یوه ډډه کې سپینې واؤرې پرتـې

خلکـو د بانـډې وې ـ تر څنګ یې چوپان بزو ته د څیړۍ څانګې وهلـې ـ

او چوپانانو ولیدو ـ لږه شیبه وروسته یې یوه تي چوپـان پـه کاسـه کـې

چې په متر کې یې واوره هم ګډه کړې وه ـ مـوش هـر یـو پـوره متر راوړو ـ

اوشي شــوي وو ـ ډوډۍ او د واؤرو یــخ متــر مــو پــه شــوه او مینــه ســره

وخوړل ـ له دغه ځاى نه د کـونړ او لغمـان د غرونـو سـرونه راختلـي وو ـ

خو د لینډ لام غر په ټولو غرونو جګ او هسک ؤ ـ مـا خپلـو ملګـرو تـه

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

21

وویل انډیوالـه زه خـو دې ځنګلونـو تـه خـو پـدې یـم ـ چـې دا دومـره

لویه ملي شتمني ده که په راتلونکي وخت کې کوم زړه سـواندي رژیـم

رامنا ته شي ـ ددې ځنګلونو او غرونو نـه پـه فنـي توګـه سـره اسـتفاده

چې ملک ته به پوره ګټه ورسوي ـ موش لا په خبرو اختـه م وکړي باور لر

وو چې کتل مو یو تي ډک ګوډى پشا ، ټوپـک تـر څنـګ پـه دمـه ځـاى

راواوښت ـ لومړى یې سلام واچاوه بیا یې ګوډى یوې تیګې ته لګـاوه

موش سره یې ستړي مشي وکړه ـ لږه شیبه پس یې وویل :

وروره له کومه ځایه مو راپیښه کړې ده ؟

اسي چې د هغه پـه ژبـه او خصـلت ښـه پوهیـده ـ پـه ځـواب کـې یـې چپړ

هغـه وویل ـ موش د کنډۍ نه راغلـي یـو ـ غـواړو چـې پـاس ډنـډ وونیـو ـ

چې د دیرشو کالو سړى ؤ ـ لږ څۀ موسکى غوندې شو ـ ټوپک یې خپل

څنګ ته په ځمکه کیښود ویې ویل تاسو په ښه وخت کې د ډنـډ لیـدو

توده ده مګر پاس د غره په سر ډېره یخنـي ده ـ زه د ته راغلئ ـ اوس هوا

هغه په خبره ریران شوم په تلوسه مې ترې پوښتنه وکړه ـ مـاوې وروره

او ددې غـره ســر نـور هــم لیـرې دى ؟ او بــل دا چـې تــا دا څـۀ شــى راؤړل

څنګه دې پشا راوخیژول ؟

بیـا موسـکى غونـدې شـو ـ ویـې ویـل خـداى سـړى تـه باقـت ورکـوي ـ

و بس همدا ژوند دى ـ په دریمه او څلورمـه همدغـه ډک ګـوډى زموش خ

لاندې موش ژوند ـ دا څو کاله کیږي چې زه سمې ته نه یم ښکته خیژوو ـ

شـوى ـ کلـه نـا کلـه زمـوش کسـان د یـو ګـل تـه کـوزیږي هغـه هـم د ځینـو

ضـروري کـارونو او د خپلوانـو لیـدو تـه ـ نـور مـوش فراریـان پـه همـدې

عمر تیروو ـ غرونو او ځنګلونو کې

راځئ راپاڅئ چې مزل لا پاتې دى ـ هغه ګوډى پشا کړ او نی روان شو

ـ موش په هغه پسې تش نشـو وررسـیدى ـ زمـا پـه نـس شدشـد درد شـو ـ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

20

او واؤرو نه دى ـ لږه شیبه چې پورته په غره کـې ټولو ویلې دا د یخ متر

نـه پـرې چـا ویـل پیـاز ورکـړد ـ ګلو وا شـو ـیدرد مې لا پسـې س ـ وختو ـ

یخـه کـړې ده ـ تـاوده څـۀ شـړومبو ړۍ شول ـ چا وې ـ خیټـه یـې متـر او ر

ورته پکار دي ـ څومره چې د غره سر ته ورپورتـه کیـدو ـ هـوا یخیدلـه ـ

وې لویشتې په منګ او زیړ ګلونـه ولاړ ؤ ـ ـــونې او بوټي نه و خالي د ی

مـو چـې د غره سپیرې تیګې وې ـ زما درد شیبه په شیبه زیاتیده ـ کتل

له پاسه فراري د ګوډي پشا غـږ وکـړ ـ راځـئ راورسـیدو ـ لـه لانـدې نـه

ړى ؤ ـ ــ ـموش ورکتل ـ چې هغه دمـه ایښـې وه ـ خپـل ګـوډى یـې تکیـې ک

وې ویـل ـ هلکـانو معلـومېږي چـې کلـه موش ور ورسیدو ـ هغه وخندل ـ

مـو د غـره مـزل نـدى کـړى ـ زه خـو ارام صـیب لـه لاسـه نیـولى وم ـ خپلـه

فریاد مې هـم کـاود ـ مـا خـو بـه مې په دواړو لاسونو ټینګه نیولې خیټه

ځان له شرمه هم ټینګاوه ـ مګر درد مـې زیـات وو ـ چـاره نـه وه ـ سـره لـه

ــږو مــې ســترګې ــزو ، می ــه غــواو ، ب ــام کــاوه چــې پ دومــره درده مــې پ

د فراریـانو بانـډې ښـکاره شـوې ـ د سـپو غپـا پورتـه شـوه ـ ولګیـدې ـ

چې ښکاري دغه زموش کورونـه دي ـ مـوش دمـه ونیـوه فراري وویل هغه

کښیناستو بس هر یوه دا ویلې د ټولو غرونو نه دا سر لکه د بـام هسـې

دى زه یوې هوارې تیګې باندې پریوتم ـ د درد له لاسـه مـې پـه سـترګو

تورتم راغلى ووـ په دې کې هغه فراري له ورایه غـږ وکـړ ویلـې راځـئ ـ

ووننویستو ـ چې د کـوټې دیوالونـه او چـت موش لاړو یوې کوټې ته یې

اوشدو تیګو نه جوړ شوى و ـ سمدستي یې ماته اوس مې هیره د تختو

ده څه ګرمه دوایي پـه چـاې کـې راکـړه ـ اور یـې بـل کـړ ـ یـوه پیـړه تـوده

شړۍ یې راباندې خوره کړه ـ لږه شـیبه وروسـته مـې رالـت لـوټکي ښـه

ې څښلې ـ فـراري وویـل تاسـو شو ـ له شړۍ مې سر رابهر کړ ـ هغوي چا

یـوه ځـوان چـې ټوپـک ئـې اوشې تـه همدا اوس د ډنډ لیدو ته لاړ شـئ ـ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

22

پروت وو لاس ونیو ـ وې ویل ـ دا زما ورور به درسره وي ـ تر څو واپس

مو راورسوي ـ ټولو ووییل سـمه ده ـ خـو دا مـریه بـه ـ ـ ـ ـ ؟ مـا چـې دا

د اوس ښه یـم بـریخ مـې کـم ما وې زخبره واوریده سپک راپورته شوم ـ

شوى دى ـ د ډنډ لیدو په نیت وخوځیدو ـ دغه ځاى هواره دښته وه ـ لـه

یوې شیبې مزل نه وروسته ډنډ ښکاره شـو ـ د ټولـو دا تلوسـه وه چـې د

ډنډ پغاړه به ښاپیرۍ راته پنډې وي ـ په ګړندي تـګ سـره زمـا درد بیـا

تـه ورسـیدو ـ اومـو زیات شو ـ هغوي ته مـې څـۀ نـه ویـل ـ د ډنـډ غـاړې

لیدل چې د غره په سر لوى جهیل ) ولاړې اوبه ( ډنډ شـوي دي ـ دومـره

لوى ډنډ و چې سړى فکر کاوه که چیرې دا دومره اوبه پدې غره ښکته

روانې شي نو د سمې ټوله سیمه به لاهو کـړي ـ د ډنـډ بـل اړخ تـه څـه نـه

سترګو کیدل ـ لیدل کیدل ـ د اوبو پغاړه مرغان ، او ځینې ریوانات تر

پــه ډنــډ کــى ځینــو لاســونه پرین ــل ـ اپیریو پتــه نــه لګیــده ـ خــو د ښــ

عکاسي پکې وشوه ـ یوه ښه شـیبه د ډنـډ غـاړې تـه ناسـت وو ـ یـوه تـي

وویل نورې ټولې خبرې رښتیا وختې خو د ښاپیرو خبـره درو وختـه ـ

په چا بل تي پرې رامنډه کړه ـ وې ویل نه نه داسې نه ده ـ خامخا به دلته

ښاپیري راپیښ شوي وي ـ ځکه چې د پخوانیـو خلکـو دا خبـرې درو

نه دي ـ په همدي خبرو کې لـه ډنـډ د غـاړې نـه را روان شـو ـ او د فـراري

کور ته راغلو ـ

مازدیګر لمر په غرونو پریوت ـ په موش کې یوه وویـل اوس بـه ستاسـو

خنـدل بیـا یـې په اجازه سره لاړ شو ـ فـراري لـومړى ښـه پـه بـړه ، بـړه و

ــاکو ــه د خ رن ــه او ځنګلون ــاتود ؟ دا غرون ــان م ــو ځ ــه لیوان ــل ـ پ ووی

ریواناتو نه ډک دي ـ بل دا چې مـوش درتـه پښـتانۀ نـه ښـکارو ؟ دا یـوه

ه به د غریبۍ او سختۍ له موش سره تیره کړد ـ ویلې راځئ ـ چې اور شپ

انـه درته بل کړم ـ په دې سربان میاشت کې دلتـه یخنـي وي ـ مـوش پریم

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

23

یې په لمبو ، لمبو اور بل کـړو ـ کېلرګي لرو ـ کوټې ته ننوتو ـ په نغري

غرا چې د غره د بوټو خاصه دوائـي وه ـ راتـه راکـړه ـ زما لپاره یې توده

خبــر نــه ووم ـ دوه شــړۍ یــې رابانــدې خــورې کــړې ـ تــر ســهاره لــه ځانــه

ې سـبایي چــې لــه خوبـه پاڅیــدم ـ درد مـې لــږ شــوى و ـ وروســته لــه چــا

الو نـه خـداى پـه امـاني راواخسـته ـ ټولـو څښلو نه موش د فـراري بانـډو

ترې مننه وکړه ـ او د لینډ لام له سـره مـو مـخ ښـکته لار ونیـوه ـ تـر یـوې

فاصلې پورې مې درد کـم ؤ ـ خـو پـه مـزل سـره مـې درد پسـې زیاتیـده ـ

ځاى پر ځاى به کښیناستم ـ ارام صیب به راسـره پـه عـراب وو ـ اخـر دا

وویـل ـ تاسـو ځـئ مـا سـره بـه ارام صـیب هغو نورو ملګـرو تـه مـې چې

پاتې شي ـ په کرار، کرار به د مدیر صیب ځاى ته ځان ورسـوؤ ـ هغـوي

لاړل زه او دوست مې کرار ، او ورو ورو تلو ـ اګرچې لاره مخ ښـکته وه

ـ ګړندي مزل کیده ـ ولې زه سخت په عـراب وم ـ چـې لـس ګامـه بـه لاړم

کې نه ؤ ـ کښیبه ناستم ـ لږ شیبه پـس بـه بیـا روان شـوم ـ باقت مې ځان

هغه له لاسه نیولى ووم ـ په ډېر تکلیف سره مو ځان د مدیر صیب کـور

ته ورساوه ـ مدیر صیب چې زما رالت ولید ـ سمدستي کور تـه ننـوت ـ

شـیرۍ راوړه ـ څـۀ دوائـي ، سـنډ له څو دقیقو نه وروسته توده او ګرمه

ې اچولي وو ـ راته وې ویل ـ دا شیرۍ په قاشق توده ، او ګرمانه یې پک

توده وخوره او بیا بړستي په سر راکاشه ـ هماغسې مې وکـړل ـ کلـه چـې

راپاڅیدم رو رمټ وم ـ مدیر صیب ته مې د دوعا لپه پورته کړه ـ او له

هغه نه مو د تلو اجازه واخسته ـ موش دواړه مازدیګر لـوړ ښـوون ي تـه

ام صیب راته دستي ډاکټـر راوغوښـت ـ څـه پیچکـاري اررا ورسیدو ـ

وب وکـړ ـ سـبایي مـې درد بیخـي ـــ ـګانې راته وکړې ـ د شپې مـې ښـه خ

ره رخصتي کـور تـه لاړم ـ د پـیچ پـه ډیـرو اورک شوى و ـ د څو ورځو لپ

درو کـې ارام صــیب وګرځــولم ـ ټــول کلــي او بانــډې مـې ولیــدې ـ هغــه

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

24

نـۍ کـې بـه کـوم جیـپ ؤ ـ پـه او وخت د پیچ سړک خامه او کنډې کپرې

موټر تر کنډۍ رسیده ـ ما به چې کله د پنجشـنبې پـه ور د کـور لیـدو

ته د تلو نیت وکړ ـ سهار وختـي بـه مـې چـې روڼـا پـه لا نـه وه لګیـدلې ـ

ررکت وکړ ـ پخپلو پښو به د ماښام په خړه په کور ورننوتم ـ هغه وخت

یچا سـره پـه هـیڅ ځـاى د رښتیا چې په ټول ملک کې ارامه ارامي وه ه

ورځــې د ګرځیــدو څــه خ ــره نــه وه ـ بــې امنیتــي او ددې ســره شــپې او

نورې ورته خبرې هډو وې نه ـ

خو له کله نه چې پردۍ ایډیالوجۍ ملک ته راننوتې ـ تاسو ولیدل چې

له هغه وخت تر نـي پـورې پـه دې غریـب هیـواد څـومره نـاخوالي تیـرې

شوې او لا روانې دي ـ

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

25

دویم څپرکى

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

غــاړه تــازه کــړه ـ پــه زړه کــې یــې څــۀ ور هاغــه د خپــل عــادت لــه مخــې

سـتون کـړ وې ویـل ـ انډیوالـه وګرزیدل ـ پخپل ځاى ودرید ـ مخ یـې را

زه پوهــ سبا ته خو بې له هغې پنجشنبه ده ـ دواړه به زموش کلي ته ځوؤ ـ

لـې شوم چې دى د خپلو بچیانو لیدو ته سبا نیت کړى دى ـ مـا وې تـه و

زما له خابره په ځان ظلم کوې ـ بچیان به دې درتـه سـترګې پـه لار وي ـ

ـ سـبا تـه بـه برابـر چـې رخصـت خو ته هره اونـۍ زمـا لپـاره پـاتې کېـږې

خـو شود ـ کور ته به لاړ شئ ـ هغه بیا غاړه تازه کړه ـ وې ویل ـ هو ځم به

وخوځاو ـ ـ اخر مې ورسره د هغه کره د تلوسرتابه هم له ځان سره بیا یم

ســبا تــه چــې څنګــه ښــوون ي رخصــت شــو ـ د نــزدې کلیــو ښــوونکي د

استاد هم پدغه ور نیت خپلو کورونو په لور وخوځیدل ـ د بیهسودو

هغـه ډیـر کـړى ؤ چـې بیهسـودو تـه لاړ شـي ـ د ماسپښـي ډوډۍ پـه سـر

وارخ ا ؤ ـ همدا یې ویلې ـ هله زر کود چې بیشانه ډیـر مـزل مـو مخـې

ــروت دى ـ ــه پـ ــې در تـ ــې د چپـ ــدې چـ ــې کیـ ــیي دوه بجـ ې د د ماسپښـ

علاقدارۍ نه پخپلـو پښـو وخوځیـدو ـ د خـرپ مـزل مـو پیـل کـړو ـ پـه

برو مـو لاره وهلـه ـ د ګړنـدي مـزل او تـودې هـوا لـه لاسـه مـو پـه خبرو خ

تندي خولې روانې وې ـ ځاى پر ځاى به د تنـدې لـه لاسـه د سـیند یخـې

اوبه په لپو لپـو څښـلې ـ لـه څـو کلیـو چـې واوښـتو ـ د ارام صـیب کلـى

مخې ته راغى ـ د دوه لارو په سر ودریدو ـ یوه لار د هغـه کلـي تـه تللـې

ر چــې بــاچهي ســرک ؤ ـ بیهســودو اســتاد پــرې د تلــو هڅــه وه او بلــه لا

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

26

درلوده ـ هر څومره چې ده ورته سـت وکـړ هاغـه بـه پـه وار خ ـایۍ بـس

نشي ـ همدا ویل ـ خیر یوسې ـ اجازه راکړه چې راباندې ناوخته

ما وې انډیواله ځه په مخه دې ښه شه ـ ځان د موټرو ځاى ته ورسوه ـ په

چې موټر ته ځان ورسوم ـ هغـه لـه مـوشه بیـل روانیدوکې یې وویل ـ هو

کلي ته د شو او سم په چټکو ګامونو یې لار وهله ـ موش هم د ارام صیب

کڅ په لاره روان شو ـ هغه راته د سیي دواړو غاړو ته لـوى او واړه کلـي

پــه لاره مــې هـرې خــوا تــه پــدې کتـل چــې هــره دره ، شــیله او راښـودل ـ

ـ دومره په زړه پورې چـې هـیڅ سـترګې بانډې په غرونو کې ښکاریدې

تـر اوتـر ګـورې پښـه اوته څنګه مې ترې نه اوښتې ـ اخر هغه راته کړو ـ

او هـره ونـه د لیـدو ده ـ خیـر یې ـ ما ې انډیواله دا هـره تـړه نیولى روان

دى سیل به هم کوو او لاره به هم وهو ـ هغه وویل رښتیا چې زموش ددې

شمیره کمـې نـه دي ـ بلـې جمعـې تـه دې درو او سردرو ښکلاګانې له ک

او دیګل درې ته بیایم ـ د څاریګل په دره به هـم راتـاؤ شـو ـ یـو مورچل

ځل چې هغه ښکلاګانې هـم اوګـورې بیـا بـه دې لا بـاور وشـي ـ پـه ګـپ

ــه ورســیدو ـ کتــل مــې چــې کلــى د ــي ت د شــپ او خبروکــې د هاغــه کل

سیندپه غاړه د شنه کڅ مخې ته پروت ؤ ـ

لي دوستل تر څنګه په اوشده کوڅه د هغـه کـور تـه ورتـاؤ شـو ـ موش د ک

کور یې د کلي منا کې ؤ ـ رجرې ته ورننوتو ـ په رجره کې کټونه پراته

وو ـ یوه کټ ته کښیناستم ـ هغه راته دوه بالښتونه کیښودل ـ وې ویـل

زه یو ځل دننه ورځم بیرته راځم ـ ما وې سمه ده ـ ورځه د رجرې کړکـۍ

کلي ته نزدې یـوه بزګـر ته وه ـ ما چې له کړکۍ نه بهر ته وکاته ـ بیرته پر

د پټي کنۍ وهله ـ وړاندې په شنو پټو کې ښـ و واښـه کـول ـ د کـټ لـه

د سـر سـپینې بازو نـه مـې خپـل سـر ټیـټ کـړ پـه کړکـۍ کـې مـې د غـره

ښـکاریدې ـ ېواؤرې تر سترګو شوې ـ تور ځنګل او د نښترو جګې ون

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

27

ا وم چې غاړه تازه شوه ـ پتنوس پـلاس ارام صـیب زه لا د هغې په تماش

دا زموش کور راننوت ـ پتنوس یې کیښود ـ وې ویل انډیواله قید نشئ

د کلي په منا کې دى ـ د سړي پکې ساه خپه کیږي ـ له چایو نه وروسته

به په چکر اوځو ـ

د هــر کلــي موقعیــت دا ه خــو دا خبـره کــړې ـ ولــې د پـیچ دري، مـا وې ت ــ

ګانې دومره په زړه پورې دي چـې هـیڅ رـد نـه لـري ـ زمـا ببیعي ښکلا

ډیــر خوښــیږي ـ دا ستاســې کلــى او پــه تېــره بیــا د ټــولې دري کلــى خـو

هاغه راته د چاې پیاله په میز کیښوده ـ په دې کې یو جـګ ، چارشـانه

مونجې شیره سور او سـپیي سـړى راننـوت ـ لـومړى یـې سـلام واچـاوه ـ

ه شو زه هم جګ شوم هغـه وویـل دا مـې ارام صیب له ځایه سپک پورت

پلار دى ـ هاغه راترغاړې وت ستړي مشـي یـې راسـره پـه وریـي تنـدي

لـه روغبـړ نـه یـې وروسـته پـه کـټ کـې وکـړه ـ زه یـې ورتـه ورپیژنـدلم ـ

بالښت ته تکیه ووهله ـ د چاې پیاله یې پورته کړه ـ لا ګوک یې تـرې نـه

؟ هاغـه ورتـه وویـل هـو تاسو دواړه یـو ځـاې اوسـیږد ؤ کړى وې ویل

پلاره موش څو تنه ښوونکي په یوه کوټه کې اوسـیږو ـ خـو مـا چـې تاتـه

یې وویل ډیر ښه ماته یـې مـخ راواړو ـ کله کله یادود ـ هغه دا دى ـ پلار

وې ویل ستاسې کور و کلى ؟ ما یې زر په ځواب کې وویل ـ کاکاجانـه

ه وې ویـل ـ پـلار جانـه زه هم ددې کونړ یم ـ ارام صیب زما نه خبره ونیـو

د هاغه فکر شو ـ په جګ اواز یې ما خو درته د دوي ځاى درښودلى ؤ ـ

وویل هو ،هو تا راته ویلي وو ـ فکر مـې شـو ـ رایـاد شـو ـ رښـتیا معلـم

صیب ستاسې پلو خو د خلکو م کـې زیـاتې دي ـ مګـر زمـوش پـه پـیچ

نشـته ـ ګیډي پټي ته ناست دي ـ دلته بـل کـار و کسـب کې هر سړى څو

یوازې داکرکیله او مالداري ده ـ د خلکو ژوند خراب دى ـ د چاې پیاله

یې وڅښله ـ بیا یې جیب ته لاس تیر کړ ـ د نسوارو دبلى یې راویوسـت

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

28

ـ ټونګه نسوار یې واچول ـ یوه شیبه چوپ کښیناسـت ـ بیـا یـې هغـه تـه

یږلـى داسې ویل ـ بچى زه د بهادر خان دوي کلي ته ځمه ـ ځواب یې رال

دى ـ د چـا سـره یـې د خپلـود خبـره ده ـ دا میلمـه درنـه خفـه نشـي ـ هغـه

وویل موش هم چکر ته ځو ـ هغه له رجرې نه ووت او لاړ ـ مونږ دواړه هم

په چکر ووتو ـ په وستل وربرابر شو ـ

وستل ته چې ورنـزدې هوا ګرمه وه هر چا ځان د ونو سیورو ته رساوه ـ

د وستل پـه تیګـو او دالانـه کـې ډیـرۍ خلـک شو ـ د توتانو ونو لاندې

لا وستل ته رسـیدلي نـه وو ـ چـې پـه وسـتل کـې ناسـت خلـک پنډ وو ـ

پخپلو ځایونو ودریدل ـ ټولو د سیند پورې سرک ته کتل ـ زما ملګرى

راته کړو ـ خیر کړي پورې د پله په سر موټر ودریـدو ـ څـۀ چـل بـه شـوى

و کـې دي ـ کتـل مـې چـې هغـه وي ـ زموش د کلي ډیرۍ کسان بهر ښارون

هم لږ وار خ ا غوندې شو ـ وړاندې په پټیو کې هم ځینو کسانو منډې

وړو ښ و منډې جوړې کړې وې ـ هـر چـا تـر مـوټره وهلې د کلي نه لوى

لـه سـینده پـورې د ځان رسولو ـ موش دواړه د وستل تر څنګـه ودریـدو ـ

ه راتـاؤ شـوي وو ـ پله په سر مو موټر څاره ـ د کلي ډیري کسان لـه مـوټر

پــدې کــې یــو تــي دهقــان پداســې رــال کــې چــې د قلبــې غوایــان یــې پــه

مخکــې وو جــ او چوکــه ورســره وه ـ پــه خولــو کــې یــې جــامې لمــدې

ښکاریدې ـ ویې ویل ـ الله دې خیر کړي له موټر نه کلیوال بیا تاؤ شوي

دي ـ څوک مړه نه وي ـ

پیـدا وې ـ لـږه شـیبه ته پوښتنې پـه زړه کـې بس هر چا سره همداسې ور

وروسته څه کسـان ، ښـ ې او ماشـومان لـه پلـه نـه راپـورې وتـل ـ ټـول

ورته ریران پاتې وو ـ چې دا څۀ پېښه ده ـ کلـه چـې هغـوي کلـي تـه ښـۀ

سـامدل زوى رانزدې شول ـ په وستل کې دوه تنو غبرګ وویل دا خـو د

نزدې دى ـ موش ریران شو چې د سامدل زوى ولې ؟ څنګه چې موش ته را

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

29

کري دریشې یې اغوستې وه ـ په شو او د کلي په کوڅه ورسم شو ـ عس

علامه وه ـ زما څنګ ته ارام صیب ولاړ وو ـ غاړه یـې ،، ٫٫Vه یې د اوش

تازه کړه ـ وې ویل ـ موش ریران شو چـې څـه چـل وشـو ـ دا د سـپیره زوى

خورد ظابط شوى دى ـ ټول کلى ئې وخوځـاوه ـ د وسـتل خلـک پخپلـو

و کښیناستل ـ یوه تي وویل ته یې څۀ کـوې ـ تنخـوا خـورې ـ مـوش ځایون

ته خو ، خورد ظاب ې غټه خبره ده ـ یوه بل تي چې ځوان ؤ په جـګ اواز

یې وویل ـ اوس خو د پیچ پـه هـر کلـي کـې لـوى لـوى افسـران شـته ـ مـا

موریي او معلمان شته دى ـ اوس خو هغه پخوانى وخت نـه دى ـ د ونـې

ۍ لنه تیګه یو د پاخه عمر سړى ناست وو ـ د چیلم پـه سـر ډډ ته په یوه پ

یې تیلى وواهه ـ په خوک خوک یې چیلم راښکه ـ لوګى یې پـه خولـه او

وروره پوزه راووت ـ سترګې یې هم غرکې غرکې سرې شوې ـ وې ویـل

ه او بـې کمالـه دي ـ بدا ناست کسان چې ګوري دا ټول بې کـاره بـې کس ـ

وي ـ بس خالي ټوکې او دوړې وایـي ـ کرۍ ور پدې وستل کې ناست

چیلمونه څکوي او د وستل دا تیګې یې په نسوارو ولړلې ـ

ګـر د دا زموش روزګار دى ـ ده یې خبره ونیوه ـ ویـې ویـل تـه ښـه وایـې م

خلکو بې کاري ، بې سوادي او داسې نورې ددې ملک وروسته والـى

ده ـ د ژونـد پـه ، ددې شـاهي نظـام ګنـاه او ملامتیـا ده ـ م لقـه بـاچهي

ټولو چارو کې ټپه تیاره ده ـ یوازې د واکمي رژیـم مـزې دي ـ نـور خـو د

لاسـونه ګرد ملت سټه ووته ـ لازم دي چې ټول خلـک سـره پـه یـو اتفـاه

سـره ورکـړي ـ زاړه او فاسـد رژیـم پـه ضـد مبـارزه وکـړي ـ دده خبـرې د

ل معلـم وستل خلکو ته نوې وې ـ په زیاتو ښـې ولګیـدې ـ یـوه تـي ووی ـ

صیب ستا خبرې ډیرې ښې دي ـ خو کاشکې چې ټول خلـک پوهــ شـي ـ

هغه ته مې کړو ما وې راځه چې سیند غاړې ته لاړ شو ـ له خلکو نه یـې

اجازت وغوښت د شنو پټیو منا کې سیند غاړې ته وخوځیدو ـ سیند

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

31

ــه ــه شــنه جولګــه ســیوري ت ــوش پ ــه مســتۍ او شــور ســره روان وو ـ م پ

د له اوبو یخه څپه راپورته کیده ـ د ونې سیوري هم د سینکښیناستو ـ

یخ او دروند وو ـ لومړى مو په اوبو کـې مـخ او لاس پرینم ـل ـ بیـا مـو

په هغه شته جولګه څـادرې وغـوړولې او کښیناسـتو ـ مـا لـه هغـه نـه د

پــیچ د خلکــو او د نویــو سیاســي ایــډیالوجیو د راتــګ پــه هکلــه تــرې

دلته په پیچ دره کې ټول عوام خلـک پـه اوپوښتلې ـ هغه داسې وویل :

دیي او مرهب ولاړ دي ـ یوازې د ګوتو په شـمیر متعلمـیي ، مـاموریي

او افســران د نویــو سیاســي ډلــو ټپلــو ســره ســر خوځــوي هغــه هــم دلتــه

خوانیـانو ا یوازې د خلق دموکراتیک ګونـد لارویـان شـته دي دویـم د

د اخوانیـانو پـه عوري ډله هم پوره فعاله ده ـ د ننګلام مولوي رسیي ش

روزنه او تربیې کې پوره فعالیت کوي او هغه د جمعې په ور په منبـر

باندې د رکومت او خلقیانو په ضد وعظ کوي ـ د پیچ ټـول خلـک یـې

د خپـل تـالیر لانـدې راوسـتي دي ـ او غـواړي چـې پـه نـنګلام کـې یـوه

ــې ــه ی ــۍ دیوالون ــویې مدرســې د ودان دینــي مدرســه جــوړه کــړي ـ د ل

مـا وې هـو سـتا خبـره ټیـک ده ـ مـا یـې لـه نـزدې نـه خبـرې سـولي دي ـ ر

اوریدلي دي ـ لوى عالم دى ـ د بل هر چا نه یې خبره ښه تالیر کولى شي

ـ هغه هم د تائید سر وخوځاوه ـ ویې ویل انډیواله په ټـول کـونړ کـې پـه

پـه دې ستاسـو دې دره مرهبي زور ډیر دى ـ مـا وې دا راتـه ووایـه چـې

شـمیر بـه څـو وي ؟ هغـه د خپلـې غــاړې یوونکې افسـران او ښو کلـي ک ـ

بریـد منـان ، څلـور ى تازه کولو سره سم وویل په دې کلي کې دوه لومړ

ان ، دوه تنه ښوونکي دي ـ د دولسم ټولګي متعلمیي پین ه واړه باظـ

پکې ډیر دي ـ دغسې په هر کلي کـې تعلـیم والا کسـان شـته دى ـ پـلار

وا وختونو کې به چې چا کوم لیـک چاتـه لیږلـو ـ مې کله کله وایى ـ پخ

ګي ته به ولاړ ـ په کوم مامور به ئې خط ولیکلو ـ پـه دې کلیـو کـې ماڼو

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

30

میرزا نه پیدا کیده ـ یوازې به د کلـي پـه جومـات کـې مـلا امـام د کلـي

ماشـومانو تـه د قـرآن شـریف او خلاصـې سـبق ویلـو ـ پـه ټـول پـیچ کـې

ــا د مـــاڼوګي او نـــنګلام یـــوازې د لیچـــه لام ابتـــدائي ښـــو ون ي او بیـ

تر شپږم ټولګي پورې زده کړه کیده ـ یـو نـیم هلـک ښوون ي جوړ شو ـ

به تصادفي په ډیرو واس و سره په کوم ملکـي یـا عسـکري لیسـه کـې

ــه ور معــارف ترقــي کــړې ـ انجــونې او شــامل شــو ـ اوس خــو ور پ

اوس خلک د هلکان په هر ځاى کې په زده کړه بوخت دي ـ او بله دا چې

زده کړې او تعلیم سره زیاته علاقه لـري ـ مـا یـې ټولـه ومنلـه خـو د یـوه

نکل په رایادیـدو سـره خنـدا راغلـه ـ هغـه پـه شـک کـي شـو ـ وې ویـل ـ

څنګ دې وخندل ؟ ماته د پیچ د خلکو پخوانى نکل رایاد شو ـ

ما وې خپه نشې اشنا د پیچ د خلکو یـو نکـل مـې اوریـدلى دى ـ پخـوا

کې او که له هغې نه هم وړاندې ستا یې په لښـکر مـخ (١٣)و چاربیست

ښکته وتلـي وو ـ تروټـه پـورې چـې رسـیدلي وو ـ پـه چـور او تـالان یـې

لاس پورې کړى ؤ ـ هر څۀ به چې لاس ته ورغلل پیچ ته ئې رارسول ـ یوه

تي چې په مټ ښه غښتلى ؤ ـ بیاسته یې تر ملا وه ـ په یو کور ووننوتى

ه وړوکي کندو نه یې بیاسته چاپیر کړې وه ـ فکـر یـې دا ؤ ګنـي ؤـ له یو

چې تر کوره یې ورسوم ـ دروند کندو یـې پشـا کـړى چې د وړو ډک دي

خو چې کله کور ته ؤ ـ خدازده چې په څومره تکلیف به یې رسولى وي ـ

یه وهلـې وه ـ میـرمي یـې ــ ـرسیدلى ؤ ـ ستړى ستومانه ؤ ـ کټ ته یې تک

ســاؤ وه ـ ســړیه څــۀ دې راؤړي دي ؟ هغــه چــې ډېــر تــرې پوښــتنه کــړې

تیګاؤ ، ویلي ؤ ـ ښ ې غږ مکړه وژلى یې یم ـ وړه دي جو کتلي مـې نـۀ

ښـ ې یـې لګـي دي چې د جوارو دي او که د غنمو ـ ته خو یـې اوګـوره ـ

راخیستى چې وړوه د کندو له مورۍ نه راتوي کړي ـ بسم اله یې ویلـې

له کړې وه ـ ایرې ترې راتوې شوې وې ـ وه ـ د کند مورۍ یې چې را ای

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

32

په دې خبره هغه په کټ ، کټ وخندل ـ د خندا پـه رالـت کـې یـې وویـل ـ

وال هم دېر کم عقل دي ـ بیا مې ورتـه وویـل انډیوالـه یـوه دا زموش پیج

ه مې خولې ته راغله ـ د شوړیک مغـدود )سـاپي( چـې کـوم شـعر پـه بل

ه هغـه څنګـه ؟ ــــ هغه وویل ـ ن ساپو پورې ویلې دى ـ تابه اوریدلى وي

ټولـو هغه خو داسې چې ـ پخوا د پیچ خلکو سپوشمۍ ته دام ایښـى ؤ ـ

دا ویلې چې د خداى پاک لور ده په دام کې یې نیسو ـ مالګه یې کرلـې

وه ـ چې ګني راشنه به شي او تر عمره به یې د اخیستلو نه بې غمـه شـو ـ

پسې خلک وائي ـ رهمدغسې نورې و

اته شیي د خندا اوښتى ؤ ـ ویلې راځه چې ځو بس دى ـ د کـور پـه هغه ر

نیــت لــه ځایــه پاڅیــدو ـ لمــر پــه غړغــړه ؤ ـ د کــڅ پــه نــرۍ بــاره پــه ورو

ګامونو روان شو ـ ما چې د پیچ د ساپو میمله پالنه په پښتني کولتـور

ولاړ ، د اتفاه او یو والي ځواکمنتیاله پخوا نه لیدلې وه ـ هغه تـه مـې

ـ ما چې د افغانستان د خلکو بیلې، بیلې پرګنـې د خپلـې دنـدې وویل

پـه لـړ کـې لیـدلي کتلـي دي ـ یـو تـر بلـه خـو را تـوپیر لـري ـ پـه د اجـراء

ځانګړي ډول پښتانه چـې دقبیلـوي سیسـتم پـه ځـاړه ) زاړه( جـال کـې

انه د نویو ترقي پسندو او د بشـري هخـو داسې نښتي دي ـ چې د ژوند

بې خبره پاتې دي ـ یـوازې د علـم و معـارف لاره او پرمختګ نه ګوښي

ددې خلکو لپاره د کامیابۍ وسیله کیدى شي او بس ـ په خبرو ، خبرو

کې د هغوي ترکوره ورسیدو ـ

له څۀ مودي وروسته له پیچ نه راووتم ـ په یو سفر بهر ملک ته لاړم ـ له

ـ پـه ډیرې مودې تیرولو نه وروسته مې خپل وبي ته د راتلو نیت وکـړ

سفر کې مې له ځـان سـره فیصـله وکـړه چـې پـه ایـران بـه ورتـاویږم او د

هغې ملک ځینې ښارونه به له نزدې نه د موټر په سورلۍ کې اوګـورم ـ

ــادان پــه هــوائي ډګــر کــې ښــکته شــوم ـ د ســربان د هماغــه ؤ چــې دا ب

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

33

میاشــتې لــومړۍ اونــۍ وه ـ هــوا ډېــره تــوده وه ـ لــه هــوائي ډګــره چــې

شــپه وه ـ یــوه رســتورانت تــه لاړم ـ هلتــه مــې ارام وکــړ ـ راووتــم نیمــه

سبایي وختي مې د اصفهان په ګاډي کې ټکـټ واخیسـت ـ لا لمـر نـه ؤ

راختلى چې سرویس روان شو ـ په لاره مخې ته ځینـې وړوکـي ښـارونه

کلي راتلل ـ غرونـه او ځنګلونـه هـم لیـدل کیـده ـ ماښـام خـړه لګیـده او

ورسیدو ـ له نورو مسـاپرو سـره زد هـم لـه چې د اصفهان ښکلي ښار ته

ګاډي نه ښکته شوم ـ بکس مې تر څنګ او یو پنج صدو سي ټایـپ مـې

پـلاس کـې ونیوــ روان شـوم ـ یـو ځـاى تـه ورغلـم چـې کتـل مـې لانـدې

پــه یــوه رســتورانت کــې ډیــرۍ خلــک ســیند بهیــده ـ او د ســیند پغــاړه

ه کښیناســتم ـ ناســت وو ـ زد هــم ور وګرځیــدم ـ پــه یــوه څــوکۍ میــز ت ــ

رستورانت د ښ و او نرو ډک ؤ ـ شـاو خـوا د ونـو ځنګـل او پـه یـو اړخ

کې د اوبو فواره او رنګ په رنګ ګلونه وو ـ ډیـره پـه زړه پـورې منظـره

وه ـ دومـره مـې خوښـه شـوه چـې ان تـر سـهاره ورتـه ناسـت ووم ـ سـباي

وختي وروسته لـه چـاې نـه مـې د تهـران د مـوټرو تـم ځـاى ومونـد ـ یـوه

ښکلى نوى سرویس کې مې ځاى ونیـو ـ پـه څـو دقیقـو کـې ګـاډى ډک

شو ـ او د تهران په لور یې ررکت وکړ ـ ډیرې اوشدې لارې دي ـ خو ماته

هر څۀ نوي وو ـ رښتیا هم چې څومره ایران ښکلى دى ـ هغـومره یـې هـر

راورسـیدو ـ د ښار، کلى او کروندني ښـکلي دي ـ تهـران تـه نیمـه شـپه

م ګرمـه وه ـ پـه یـوه مسـاپرخانه کـې مـې شـپه تیـره کـړه ـ لـه تهران هوا ه

ســبایي تشــناب کولــو نــه وروســته بــازار تــه ووتلــم یــوه هوټــل کــې مــې

سبانارى وکـړو ـ د مشـهد د مـوټرو هـډې پوښـتنه مـې وکـړه ـ لـه هوټلـه

لوټکي لیرى ؤ ـ په ټکسي کـې تـر هغـه ځـاى لاړم ـ لمـر وړانګـې خپـرې

ې کښیناستم ـ په تهران کې د یوه غره کړې وې چې د مشهد په ګاډي ک

موټر ورته ودرید ـ هر چا چینه هم ده ـپه سر کوم زیارت دى او هلته یوه

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

34

په هغه چینه کې په لپو ، لپو اوبـه وڅښـلې ـ مـا هـم دوه درې لپـې اوبـه

وڅښلې ـ لپه نیمه مې مخ ته هم وارتلـه ـ د هغـې چینـې د اوبـو خونـد او

ى لیدلى ـ لـه هغـه ځـاى نـه مـوټر ه وکې لا ن چینهیخوالى مې بیا په نوم

نو او غرونـو راتیریـده تـر څـو چـې دمـا زنـده ررکت پیل کړو ـ په ښـارو

ران په ځنګل او کروندو موټر ورګډ شو ـ ډیرې وبنې مـې لیـدلي دي ـ

خـو د مـا زنـده دان دښــتې او د شـولو پراخـې کرونــدې مـې اوس هـم لــه

د مازنـده دان پـه ه اوشده لاره ده ـ یاده نه اوځي له تهرانه تر مشهده زښت

کروندو کې موټر ټوله شپه ځغلیده ـ یوه ور او یوه شپه یې لار ووهله

ـ د سهار په لمـر راختـو سـره مشـهد تـه ورسـیدو ـ پـه مشـهد کـې مـې د

د افغانستان او ایران سرردي ښار ته یوه بس زیارت لیدو نه وروسته

ایـران سـرردي پولیسـو لـه موټر کې لاړم ـ پـه سـررد کـې څنګـه چـې د

تلاشي نه تیر شـوم ـ افغـاني پولیسـو رانـه پاسـپورک واخیسـت ـ او زه

په دغه وخـت کـې پخـواني داود اسلام کلا نه هرات ښار ته لاړم ـ بیا د

خان رژیم نسکور شوى ؤ ـ په ځـاى یـې خلقـي دولـت مـنا تـه راغلـى ؤ ـ

غږیدلې ـ په یـوه رژیم نوې ډمامې ه خوا سره بیرغونه رپیدل ـ د نوې هر

هوټل کې مې شپه تیره کړه ـ سبایي وختي د کابل په سي صـدو دوکـې

کښیناستم ـ غرمه مو کندهار ته ورسوله ـ په کنـدهار کـې هـم ټـول ښـار

په سرو بیرغونو ډک ؤ ـ د قندهار د ګرمۍ څپو ووهلو ـ له ښاره تیر شو

ه ــ ـوړ کابـل ت ـ د زابل پلو سړک باندې موټر په بیـړه روان ؤ ـ مـازدیګر ل ـ

ورسیدو ـ کابل هغه پخوانى کابـل نـۀ ؤ ـ د ښـار پـه ځینـو چهـار راهیـو

ولاړ ؤ ـ د کابل رنګ سور اوښتى ؤ ـ کې ، ټانکونه

په ټکسي موټر کې لوړ مازدیګر ؤ چې کـور تـه ورسـیدم ـ د کـور غـړي

مې په ورتلو ډېر خوشاله شـول ـ نـزدې خپلـوان او دوسـتان پـه لومړیـو

تړي مشـي تـه پـه مینـه راغلـل ـ ټـول خـو پـه دې خـو ورځو کې زما س ـ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

35

ښکاریدل چې په هیـواد کـې نـوى رژیـم راغلـى ؤ ـ هـر چـا بـه د انقـلاب

کودتا چا نـه یادولـه ـ بـس همـدا د لـور اومـي د الوتکـو د خبرې کولې ـ

بمبارۍ او د اسلم وبي جار د ټانک ، خانه خلق ) د خلکو کور ( خبرې

وند غړي د خوشالۍ نه په جـامو کـې نـه کیدلې ـ د خلق دموکراتیک ګ

ځائیدل ـ هر یو چې به مې لیده داسې ښـکاریه ـ چـې تـه وا د ګـرد ملـګ

اختیــار دده ســره دى ـ د ســرو بیرغونــو ســره د انقلابــي رالــت ســره بــې

سترګې سرې شوې وې ـ له ځینو سره بیخـي خبـرې نـه کېـدې ـ سیاسـي

ونو او اوښـتونو سـره واک هم عجیبه شى دى ـ ټولنیزو ، بنیادي بـدلون

بنیادم بدلیږي ـ کرکټرونه اوړي راوړي ـ

یو ، راډیـو او تلویزیـون کـې د رکومـت لـه خـوا د نس ـددغه وخـت پـه د

وبي او خلکو لپاره ښې خبرې کیدې ـ ډیرۍ خلک په تمه وو ګنې چـې

نوي رژیم به ورته یو څه ورکـوي ـ نـو ځکـه خـو د ښـارونو خلـک خـو

او مارشونه کیدل ـ تر اوه اته میاشتو ټنګونه ښکاریدل ـ هره ور به می

پورې د دولت ماشیي ښه چلیده ـ ددې لپاره چې د هغه وخت رالاتو ته

ګوته ونیول شي ـ د داستان اصـلي پیښـو او عوامـل ، ځـاى او وخـت د

دلى رال راڼه کرکټرونه څنګه راپیدا شول ؟ یسترګو ل

څـوک هـرې خـوا تـه ، د رژیم د سرو سترګو نه اولس سخت ډاریده ـ هر

تیت و پرک شول ـ هر چا او هر ګوند د رژیم په ضد راواخیسـته ـ لـه بـل

او ورسـره جوخـت د خلکـو رساسـیت پلوه سـور لاس هـم را اوشد شـو ـ

راوپارید ـ له همدغه شیبو نه داستان پیلیږي ـ

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

36

یم څپرکىدر

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

زد چې کـوټې تـه ورننـوتم ـ هغـوي چـوپ شـول ـ ارام صـیب وروسـته لـه

لـه ځایـه سـپک راپاڅیـد ـ پـه ډیـرې مـودې نـه پمـا سـترګې ولګیـدې ـ

داسـې رـال کـې چـې رنـګ یــې زیـړ اوښـتى ؤ ـ د جګړنـۍ دریشـي یــې

سـتې وه ـ راغـاړې وت ـ ښـه شـیبه مـو یـو بـل پـه غیـږ کـې ونیـول ـ اغو

ــه راغلــى زلمــى ــي ن ــه کل ــي پکــې ل ــو ت ــورو چــې ی ورپســې هغــو درې ن

ښکاریده ـ دوه تنه نور هم ناست افسران وو ـ هغوي زه پیژندلم ـ هر یـوه

راسره ښه د زړه په مینه روغبړ او اروال پرستي وکړه ـ ما هغه ځوان تـه

م صیب وویل دا زما خپلوان دي ـ له کلي نه پـرون راغلـي ور وکتل ـ ارا

دي ـ په زړه کې مې تیر شول ـ ) ښه شوه دې ځوان به راته د پـیچ او کـونړ

نه ډیر څۀ راوړي وي ( بیا مې هغه ته پام وکړ ـ هغه پخوانى ارام نه وو ـ

د غاړې تازه کولو عادت یې لا نه و پریښى ـ مګر هغه رنـګ او دړه یـې

شونډې یې وچې ، ډنګر بدن ، بیخي خپه ستومانه ، پـه څـوکۍ ـ نه وه

، نه پوهیږم چې څه ) دا خو هغه سړى نه دى پاتې شوى ما وېناست ؤ ـ

پــرې راغلــي دي ( هغــه یــو تــي افســر وویــل تــه دې هغــه نیمګــړې خبــره

سرته اورسوه ـ ماتـه یـې راوکاتـه ـ وې ویـل سـتا پـه اجـازه ده یـوه خبـره

ړې پاتې شوه ـ وروسته به نور ګړیږو ـ ما ویل ولې نه رانیولې وه ـ نیمګ

ـ زد به یې هم واورم ـ هغه وویل خبره مې د خپلـې ولسـوالۍ راخیسـتې

وه ـ زموش سره یو ځاى پخوا معلم ؤ ـ ډیر ښه سړى ؤ هر چا سره یې ډیـره

ښه ګراره کوله ـ هغه به خپلـه ویـل ـ مـوش د فراجغـان پـه ولسـوالۍ کـې

هغـه بیـا میسـګر پـاتې نشـو ـ کله چې انقـلاب وشـو میسګران یو ـ خو

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

37

زموش په ځاى کې ولسوال شو داسې کارونه یـې وکـړل چـې ټـول خلـک

یې غره ته وخیژول ـ دده په خبره هغه بل افسر هم خپل سر خوځاوه ـ زړه

یې د دغسې خبرو ډک ؤ ـ خو دده خبرو تـه یـې غـوش ایښـى ؤــ او پـه دې

ده ویلـې ښـه ، هغـه پخپلـو ر ورځـي ـ تلوسه کې ؤ چې کله به د خبـرو وا

خبرو کې لږ څه جدي شو ـ وې ویل ـ غره ته یې په دې وخیژول چې زموش

یو تي ریـدر خـان نومیـده خان او فیوډال له کومه وه ـ په ولسوالۍ کې

یــو د کلیـو د نـورو بزګرانـو نــه یـې کـم ســل منـه غلـه دانـه زیاتــه کیـده ـ

ه ټولو کلیو کې هر چا ته ګران ؤ ـ دروند او ښه مهربانه سپیي شیرى ؤ ـ پ

هغه یې راونیو کور یې ورته تلاشي کړ ـ ولسوالۍ کـې یـې څـو ورځـې

بنــدي کــړ ـ بــس وچ پــه وچــه یــې ورتــه ویلــې چــې تــه فیــوډال یــې ـ مــوش

فیوډالان نه پریږدو اخر یې لاس تړلى مرکز ته ولیـږه چـې تـر اوسـه یـې

ولـو سـره سـم د کلـي ورک دى ـ د هاغـه د نیولـو او بنـدي ک مړى ژوندى

خلکو کډې پورته کړې ، د مودو ، مودو د کلیو امامـان یـې وتښـتول ـ

ارام صیب غلـى او چـپ ناسـت ؤ ـ هغـه بـل افسـر د خبـرو وار ونیـو وې

ویل دغه خو عادي کار دي ـ زموش په ځاى کې د ولایت واکمنو څو تنـه

لـومړي ووژل ـ بیـا یـې سـیند تـه وغــورزول ـ ځینـې کسـانو نـه یـې چــې

لاراتو په ټس کې ترې پـه زور م که څه نا څه زیاته وه ـ د م کو د اص

واخیسته ـ هغه کډه وکړه ـ د هغه د کډې سـره ډیـرې کـډې وخوځیـدې ـ

کسم دى چې له موشه خرابه ده ـ

زموش په ولسـوالۍ دا یې وویل یوه شیبه غلى ؤ ـ بیا یې ناڅاپه وویل ـ

ــول پ ــه وشــول ـ او دا ټ ــاوړه کارون ــم ن ــه همدغــه د رکومــت کــې ه خپل

واکمنو کسانو کول ـ د ننګلام کلى یې چې وسیزه مـرګ او ژوبلـه پیـل

خلک مجبور شول چې غرونو ته پورته شول او د جهاد چیغه یـې شوه ـ

پورته کړه ـ خو کله چې روسان راغلل د ټولـو کلیـو نـه کـډې پاڅیـدې ـ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

38

د ټـول پاکستان ته واوښتې ـ د روسیانو ټانکونـه تـر کنـډۍ ورسـیدل ـ

پیچ خلک له پاکستان نه د وسلې سره راتلل او پـه روسـانو یـې رملـې

کولې څـو ځلـې د پـیچ پـه سـړک خـوني جنګونـه شـوي دي ـ د دولـت او

یـو ځـل نـه ؤ ـ بلکـې څـو ځلـې دغسـې اروسانو کتارونه ووهل شـول ـ د

لـه دولتـي ولکـې نـه خونړي جنګونه وشول ـ کوم وخت چې ځینې کلـي

ه د کوم خلقي د کورنۍ غـړي پـاتې کیـدل ـ مجاهـدو ازادیدل او هلته ب

سمدستي له من ه وړل ـ کـه بـه د خلقیـانو سـره پـه لاره تللـى ؤ هـم تـرې

ژوندي نشو پاتې کیداى ـ د مجاهدینو امریتونه جوړ شول ـ له کلیو نه

هیڅــوک د رکومــت پــه لــور نشــواى راتــلاى ـ مجاهــدینو هــم داســې

ما یې مسلمانانو نوم یې بد کړو ـ نادودي وکړې ـ چې د ټولو پښتنو او

په خبرو کې ورودانګل ـ ما وې انډیواله ته ودره ـ چې دا له کلي راغلى

زلمى څۀ ووائي ؟

هغـوي راتــه وویـل ـ هـو ســمه ده ـ مــوش بـه هــم دده خبـرې واورو ـ هاغــه

لومړى ارام صیب ته وکتل ـ هغه پوهـ شو چې دې له مـا اجـازه غـواړي ـ

وي ته څـه چـې دې لیـدلي ووایـه هغـه پخپلـه څـوکۍ ورته ویې ویل ـ د

ځان خبرو ته برابر کړ ـ ویې ویل صیب زه به هر څه چې مـې مخکـې تیـر

ــل ــا پخــوا غوښــتل چــې کاب ــم ـ م ــانکور شــوي دي ووای ــه راشــم د ک ت

ازموینه ورکړم ـ خو هلته شرایط ګډ وډ شو ـ د راوتلو چاره مې نه کیده

کله چې دا نوى رکومت جوړ شـو ـ همداسې تر اوسه پورې پاتې شوم ـ

د ټولو کلیو ، خلکو یې ملاتړ کاوه ـ باور وکه چې په هر کلـي او زموشـ

بانډه کې سره بیرغونه رپیدلـه ـ لـږه مـوده نـه وه تیـره شـوې چـې یـو بـل

شان رالت مـنا تـه راغـى ـ هغـه خبـرې چـې لـه دې رکومـت نـه مخکـې

نیانو د اب و ریــا خلقیــانو کــولې بــل ډول شــوې ـ ګونــدیانو او ســازما

خلــک بــې ریــا کــړل ـ نیــول رانیــول ، بنــدیانول پیــل شــول ـ د کلیــو د

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

39

مشرانو او عالمانو سپکاوى کیده ـ دې ځینو خلقیـانو خلـک پـاڅول ـ

که د کوم خلقي ښ ه یا د کور ماشومان په کلي کې پاتې شـوي وو ـ پـه

ـ هغوي د راوتلو بندیز لګیدلى ؤ ـ ضـمانتونه تـرې اخیسـتل شـوى وو

چې په دغه ټس کې د ارام لالا واړه هم وو ـ

ددې خبرې په اوریدو سره هغـه مـوش تـه مـخ راواړو ـ پداسـۍ رـال کـې

ړ اوښـتې ؤ ـ ویـې ی ـزې وچې وې ـ رنګ یې لکه د زعفران چې شونډې ی

ویل پـه هیچـا داسـې نـدي شـوي لکـه پمـا چـې وشـول ـ دا خبـره یـې پـه

زه پوهــ ونډې یـې ورپیـدې ـ ستوني کې ونښته ـ غاړه یـې تـازه کـړه ـ ش ـ

ما ورته دستي وویـل ـ ولـې ؟ څـه پیښـه شوم چې کومه پیښه شوې ده ـ

شوې ده ؟ یو بل ته مې وکاته ـ ټول غلي او چپ پاتې شول ـ د پیښـې نـه

هغه دوې تنه افسران خبر شوي وو ـ یـوازې زه تـرې نـه وم خبـر ـ بیـا مـې

یا هم څه ونـه ویـل ـ اوپوښتل ـ څه چل شوى ماته کیسه وکړد ـ هغوي ب

پسې جدي او توند شوم ـ ولې نه وایاست ؟ څه پیښ شوي دي ـ ؟ زه لا

په غلي او ټیټ اواز ، یوه دومـره وویـل ـ څـه چـې شـوي د ویلـو نـه دي ـ

اومې لیـدل چـې د ارام لـه لـه سـترګو اوښـکې روانـې وې ـ زه بـې صـبره

ي دي ؟ شوم ـ ولې راته نه وایې ـ زه باید خبر شم ـ اخر څه شو

هغه یوه افسر ساعت ته وکتل وې ویل موش دواړه درنه اجازت غواړو ـ

ارام صیب ته راښکاره شوي وو ـ اوس ځو ـ چې کارونـه مـو پـه مخکـې

پراته دي ـ هغـوي لاړل ـ مـوش درې واړه پـاتې شـو ـ پـدې وخـت کـې یـوه

عسکر چاې راوړو ـ له چاې نه مو لا ګوک نه ؤ کړى ـ بیا مې هغه ته مـخ

اړو ـ ورته اومې ویل ـ زما خـو لـه تـا سـره وروري ده ـ لـه مـا یـې څنګـه و

پټوې ـ اخر څه پیښ شوي دي؟ هغه د خپـل عـادت لـه مخـې غـاړه تـازه

ګونـد کـې دا دومـره هلـې ځلـې کړه ـ وې ویـل ـ مـوش او تاسـو چـې پـدې

کولې ـ ددې لپاره ګني چې که کوم بنیادي تغیر پدې ټولنـه کـې رامـنا

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

41

ې غریـب ملـک او خلکـو لپـاره پـه ټینـګ صـداقت سـره او ددتـه شـي ـ

خدمت وشي ـ خپـل کـور و کلـى ، بچـي مـو پریښـي وو ـ ددې دولـت او

خـو خلقیـانو داسـې ګوند لپاره ، چې د ملګرو د انتقاد لاندې رانشـو ـ

کارونـه وکـړل چـې خپـل خلـک یـې راتـه دښـمنان کـړل ـ دوي خــو اوس

څه له لاسه ورکړل ـ اوس خپلې مزې کوي ـ زما غوندې کسانو پکې هر

نو زما په دې ژوند څۀ ؟ اوس که راته دا ټوله دنیـا سـره زر شـي څـه یـې

کوم ـ ددې خبرې سره یې ستونى راډک شو نورې خبرې یـې پـه سـتوني

کې پاتې شوې ـ په هغه مې نور کار ونه لاره ـ د کلي نه راغلـي ځـوان تـه

یـې ؟ هغـه سـترګې د مې وویل ـ وراره ته خـو بـه خبـر یـې ؟ کـه راتـه ووا

ارام په لور ورواړولې ـ هغه پداسې رال کې چـې ژړل یـې ـ پـه ژړغـوني

هغه کیسې ته ځان سـازه وه ـ غږ یې وویل هلکه ټوله کیسه ورته وکړه ـ

ما وې دى به دلته پریږدو ما او تـا بـه هلتـه پـه چمـي کـې کښـینو ـ ټولـه

ام صـیب تـه دا تیره شوې کیسه به راتـه وکـړې ـ هاغـه تـه مـې وویـل ـ ار

سړیږي زه او دا زلمى به هلته کښینو ـ چې ماته اصـلي چاې وڅښه چې

پیښه بیان کړي ـ هغه یوازې سر وخوځاوه ـ له خپګانه یې له ستوني نـه

اواز نـه راخـوت ـ زه د هغـه خپګـان وچ کلـک کـړى ووم ـ تلوسـه مـې وه

ې نـه اوس راته میلمه زر کیسه راواخلي ـ د هغـه د کـار لـه کـوټ مال چې

بهر په چمي کې له یوې ونې سیوري ته کښیناستو ـ نـور پـه مـا کـې هـم

مــا وې ښـه وراره غــوش مـې دى ـ هغــه شـا و خــوا لــه صـبر خــتم شـوى ؤ ـ

خپل څادر یې د کوناټي لاندې کـړ ـ پـه خبـرو یـې سترګو را لاندې کړه ـ

داسې پیل وکړ ـ صـیب ښـه دې وکـړل ـ چـې دلتـه رابیـل شـو ـ د هغـه پـه

ت وه أې خبرو کول راته ښه نه ښکاریدل او نه مـا سـره دا جـر مخکې دد

د هغه په مخکې مې کیسه درته کړې واې ـ خبره داسې ده چې تاته چې

به ددې پته نه وه چې دده میرمي هلته په کلي کـې بنـده پـاتې شـوې وه ـ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

40

کلــه چــې د پــیچ درې نــه روســان او رکومــت نظــامي قوتونــه د ولایــت

ولو تنګي کې عمـومي امریـت وتل ـ د پیچ درې مرکز اسعد اباد ته راو

جوړ شوى ؤ ـ همدا شان نور واړه ، واړه امریتونـه پـه هـر کلـي او محلـه

کې د ټوپکیانو د ښه تنظیم او د خلکو تر منا کنټرول لپاره جوړ شول ـ

خپـل لـه ى هیچا ته دا اجازه نه وه چې بې لـه امریـت د اجـازې نـه رـت

سرغړونه وکړه ـ هغه ته به کلکه سـزا ورکـول به چا که او ـ اوځي نه کلي

کیده ـ همدغه شان څو ځلې دده میرمي او بچیان یې له نیمایي لارې نه

ګرځـولي وو ـ څـو کالـه وروسـت یـې چـې د بیـا راوتلـو نیـت کـړى ؤ ـ د

هغوي د تیرې پیښـې ټولـه کیسـه دده د میرمنـې لـه خـولې داسـې پیـل

کیږي ـ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

42

څلورم څپرکى

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

د خپل کور په انګ کې د کټ لنګې ته لاس تر زنـې فکـر وړې یوه ور

ووم ـ ) ډیره موده تیره شوه چې دا لعنتي جګړه روانـه ده ـ د وړو د پـلار

هم کوم اروال نه راځي ـ مړ به یې که ژوندى به یې ؟ دلته نه مکتب شته

نه د جومـات سـبق ، ملایـان هـم تښـتیدلي دي ـ بچـي مـې بـې زده کـړې

پـه دې کـې مـې خواښـې رته رسـیږي ؟ ( ـــ ـپاتې شول ـ چـې دا بـه کـوم س

راغله ـ د کټ په بازو راته کښیناسته وې ویل ـ لورې ولې ؟ څنګه لاس

فکر وړې یې ؟ تر زنې

ــې ــوړم ـ خــواران ب مــا وې بــابۍ ، هســې دې ســتا لمســیانو تــه ســوچ ی

ـــپــاتې شــول ـ د ســبق وخــت یــې دى ـ خــو رــالاتو تــرې هــر څ تعلیمــه ه ـ

واخیستل ـ هغې خپل پړونى په سره ساز کـړ ـ وې ویـل ـ د ظالمـانو دې

کور وران شي ـ چې تاسو ته د وتلو او کابل ته د تللو اجازه نه درکـوي ـ

وبي اور اخیستى دى ـ نه مې بچي راتلاى شي او نه دوي ته د تلو امـر

لاس یې پاس ته ونیول ـ یا الله زمـا پـه زوى وررمیـږې ـ یـا الله ورکوي ـ

ته خو دا ماشومان یـې ورسـره یـو ځـاى کـړې ـ د بـوډۍ پـه مـخ اوښـکې

هم ورسره وژول ـ د کور په دروازه کـې خسـر کاکـا مـې راماتې شوې ما

ه او ساه نیولى راننوت ـ له وړاندې یې خپلـې میرمنـې تـه غـږ کـړ په بیړ

ــه ، خواښــې او زه دواړه ــه زر کــوه ـ پیســې راواخل ــل ښــ ې هل وې وی

سپکې له کټه پاڅیدو ـ هغـه زمـوش خـوا تـه راغـى وار خ ـا ښـکاریده ـ

خواښې ترې پوښتنه وکړه ـ خیر خو دى څنګـه بـې واره ښـکارې ؟ هغـه

ترورزي یـې د خیـوې یې ښ ې ته وویل نقیب لومړى ماته راوکاته بیا

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

43

له جګړې نه راوړو ـ دوه تنه ورسره د کلي ځوانان نور هم شهیدان شوي

دي ـ خواښې په چالاکۍ سره کوټې ته ننوته ـ پیسې یـې راوړې او هغـه

خـو ته یې ورکړې ـ پیسې یې لومړې وشمیرلې ـ خدا زده چې څو به وې

کۍ سره له کوره ووتل ـ درې جنازې هغه جیب ته کړې او دواړه په چالا

کلي ته راننوتې ـ ټول کلى ځکه په ویر ګډ شو چـې د کلـي خلـک یـو تـر

بله خپلوان دي ـ د یوه شهید کور زمـوش د کـور تـر څنګـه ؤ ـ د کـوټې پـه

زینه ورپورته شوم ـ غوش مې کیښود ـ د ژړا او چیغو انګـازې راتلـې ـ د

ه هم د زینې په سر ژړا ونیوم بې ستاینې کیدې ـ ز ښ و د ژړا په غږ کې

له هغې مې زړه نرى ؤ ـ په هټکو، هټکو مې وژړل ، زړد مې تش کـړ بیـا

دوه واړه زامي مې د کور په غولي کې په لوبو اخته وو ـ هغـه راکیوتم ـ

نور دواړه چې لوټکي لوى ګاڼي وو لـه کـوره بهـر وو ـ ډېـر سـاعت پـس

یـې لمـدې وې ـ پـوزه یـې د خواښې مې پـه دروازه کـې راغلـه ـ سـترګې

کي ) ټیکري ( په پیڅکه پاکه کړه ـ همدا یـې ویلـې ـ خدایـه توبـه زوړه

مــې دي ـ الله ســتا رضــا ده ـ زه مخــې تــه ورغلــم ـ بــابۍ ســتړې مشــې ـ

پـه ژړغونـو سترګو سترګو ته مې ورته کتـل ـ مـا وې چـې څـه بـه وایـي

پـاک خـداى سترګو یې راوکاته ـ وې ویل ـ لـورې لاس پورتـه کـه ـ چـې

زما زوى رو رمټ ولري ـ موش دواړو د دوعا لپه پورته کړه ـ امیي مـې

ورسره ووایه ـ هغه کټ ته کښیناسته وې ویل ـ بچې خوله مې وچه ده ـ

غـاړه یـې که یو ګوک اوبه دې راکړې پـه منـډه مـې ورتـه اوبـه ورکـړې ـ

ه څنګه په کرار مې ترې اوپوښتلې مورجاني ته خو راته ووایتازه شوه

پیښه شوې ده ؟ لورې د خیوي پـه جنـګ کـې درې واړه مـړه شـوي دي ـ

پـه درې واړو شـهیدانو ور وګرځیـدو ـ پـه ټـول کلـى پـه ویـر اختـه دى ـ

کلي کې د محشر ور ده ـ ویرونه ، ژړاګانې دي ـ د پیچ د ډیرو کسـانو

ــې ــدي ورک دي ـ د هــر شــهید مینــدو او خوینــدو ی پکــې مــړي او ژون

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

44

اتـه مـې یـوه ـ خـاورې یـې پـه سـر بـادولې ـ او اې رښـتیا خو ځانونه وژل

ده ؟ هو پیژنم یې ـ څه یې ویل ه ښ ه ناسته وه ـ هغه د فهل جان ښ ه ن

ه لګیا وه ـ ویلې د لـر کلـي د شـیرارمد خـان ؟ هغه د یوې بلې ښ ې سر

ي او مشر وراره یې هم ورک دي ـ نه یې په مـړو کـې پیـدا کـړ یو زوى او

ې ـ سړي یې ورپسې اچـولي دي تـر اوسـه یـې لا درک نه یې په ژوندو ک

نه دى لګیدلى ـ او دا یې هم وویل ـ د پیچ په هر کلى کې مجاهـدیي یـو

سـره وموښـل ـ څـو یا دوه شهیدان شوي دي ـ هغـې خپـل دواړه لاسـونه

توبې یې له خولې ویستې ـ بیا یې زنه ورپیده ـ پړینګ شي په ژړا شـوه

ا ویلـې ـ الله تـه مـې بچـى سـهي ســلامت ــ د ژړا پـه رالـت کـې یـې همـد

ماتـه د هغـې پـه دې خبـره ژړا راغلـه ـ پاڅیـدم ـ دننـه کـوټې تـه وسـاتې ـ

شوم ـ ښه ډیـر مـې وژړل وړوکـي زوى مـې راپسـې راغـى ـ پـه نښـتې او

تنکۍ خبرو یې وویل مول جاني ته ولې جالې ؟ زما سترګو ته یې کتل

او همدا یې ویلې ـ مول جاني ولې جالې ؟

ما خپلې اوښکې پاکې کړې ـ هغه مې غیږ کې وینـو منـډو تـه راووتـم ـ

مـازدیګر مان ــه تــه خواښـې پاڅیــدلې وه ـ زه پخلن ـي کــې پــه پخلــي

بوخته شوم ـ په دغه ماښام چا ډوډۍ هم ونه خوړه ـ هر څوک له خپګـان

د کاکـا ماخسـتي تیـر کـور تـه راغـى ـ خسـر نه له مرۍ نه نیول شـوى ؤ ـ

وویل ـ هغه ډیر خپه ستومانه وو ـ وې ویل ـ ډوډۍ مـې ډوډۍ مې ورته

خـوړلې ده ـ کـټ تـه یـې بالښـت تـه تکیـه ووهلـه ـ سـوړ اسـویلى یـې لـه

خولې ووت ـ وړوکـي لمسـي تـه یـې ورنـارې کـړې ـ هغـه پـه منـډه ورتـه

رالت یې لږ راغى ـ غیږ کې یې کښیناست په سر یې ورته لاس تیر کړ ـ

ران وو خو دغه کشـرى هلـک یـې د زړه پرې ګڅه ښه شو ـ ټول لمسیان

سر ؤ ـ د هغه سره یې ورو ورو خبرې کولې ـ چې ما ترې پـه کـرار داسـې

پوښتنه وکړه ـ کاکا جانه مړي ښخ شول ؟ هغه لومړى خپل پټکى د کټ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

45

پښې ته واچاوه ـ پخپل تندي یې لاس تیر کړ ـ وې ویل ـ هو لورې ـ درې

زې دانه ، په ټول ولایـت کـې هـر واړه مړي خاورو ته وسپارل شول ـ یوا

دا خـو لا پریـږده ـ یوسـف د کـوزو کلي ته د خیوي جګړې مړي ورکـړل ـ

کورونــو خلکــو تــه ګړیــده ویلــې د خیــوي جنــګ کــې مــور او زوي جــدا

ــې ــه وې چ ــه بجــې ب ــرون د ســهار نه ــل پ ــه آ ب ــرون ن ــې پ ــدل ـ ده ویل کی

نـه مخکېمجاهدینو لښکر په خیوه ورغى ـ دولتي پوستي او قواوي

مخکې نه په مورچو کې د دفاع په رالت کې ناست وو ـ لښـکر چـې ور

داخل شو ـ په یو وار یې د ډزو پیل وکړو ـ تـوپې ، ټانکونـه ، چارمیلـه

او نور هر ډول وسله ډزیده ـ مجاهدیي داسې وژل کیدل لکه په مرغیو

چې د چریز ډز وشي ـ بې شمیره مجاهد د خیوي پـه جنـګ کـې پـه قتـل

د خلقیانو په کورونو ور واوښتل ـ ښ ې او نر لـوى واړه یـې ورسیدل ـ

لـه کورونـو نـه پیغلـې انجـونې اهـدو قوماندانانو له تیغه تیر کړل ـ مج

وښتولې ـ په عربو یې خرڅې کړې ـ کسـم یـې کـاوه ـ ویلـې مـا چـې دغـه

رالت پخپلو سترګو ولید ـ ویره مې وشوه ـ په سترګو مـې ولیـدل چـې

اشـومان یـې رـلال کـړل ـ ده ویـل بیخـي مـې لـه په خیوه کې لـس کلـي م

د پـه اسـې کسـان هـم ول چـې د جه ـ دغسې جهاده زړه تور شو ـ ډیـرې دا

چور ، چپـاول پسـې تللـي نیت نه ؤ یوازې بیستي یې تر ملا تړلې وي ـ

او زیـات هـم دغـه شـان کسـان ووژل وو ـ هیڅ ډول وسـله ورسـره نـه وه ـ

مالونــه لــه ځــان ســره او نوریــې هــم وویــل ځینــو غواګــانې شــول ـ او دا

ګه بالکل قیامت تیر شو ـ ده دا خبرې کولې په خیوه او شبوتلل ـ ویلې

و پـه دروازه کـې راننـوت ـ لا ناسـت نـه ؤ چـې وې خسـر چې یو تي کاکـا

ــر کـــړي ـ ټـــول ملـــک اور اخیســـتى دى ـ د ویـــل یـــره لالا رب دې خیـ

سړي خبرې مسلمانانو زړونه د کاڼونه هم کلک شوي دي ـ تا خو د هغه

واوریدې چې د خیـوي د جګـړې نـه تـازه راغلـى ؤ ـ هـو وامـې وریـدې ـ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

46

غـوني مــې رازیــګ شــو ـ دغســې نــاروا پــه اسـلام کــې نشــته دى ـ چــې

څـۀ ګنـاه کـړې ده ـ دا ټـول دالله ماشـومان رلالـوه ـ ښـ و او ماشـومانو

خواښـې بیـا توبـه قهراوغهـب دى ـ چـې دې مسـلمانانو تـه شـوى دى ـ

ـ خداى دې زموش ایمان ته خیر کړي ـ بس ټول په همدې ویسته وې ویل

وویل لالا رښتیا اوس خو ولایت له روسـانو خسرخبرو اخته وو ـ کاکا

خسـر او دولت نه خالي شو ـ خوښه دې نه ده چې دا واړه کابل ته بوځو ـ

خبـره تـازه پـه کاکا یوه شیبه غلى ؤ ـ بیا یې وویل ـ تـه ښـه وایـې وروره

پریــږده چــې دا ګرمــه څپــه تیــره شــي ـ بیــا بــه ګــورو ـ هغــه بیــا تــازه ده ـ

راغبرګه کړه وې ویل ـ تر چغه سرایې خو هیڅ خبره نشته ـ له هغـه ځـاى

نه د نواپاس په لاره ګاډي ځي راځي ـ ده په ځواب کې وویـل ـ فکـر مـې

دى ـ څو ورځې به صبر وکړو ـ رالات به وڅارو ـ اګرچې وضعه معلومه

پـه دې څـو ورځـو کـې بـه شـي دولتـي قـواوي بیـا راشـي ـ نه ده ـ کیـدى

رالـت تــه ګــورو ـ دا خبـرې پمــا ښــې ولګیــدې ـ هغــوي خپلــو کــې ســره

کابل ته ګړیدل ـ ما په زړه کې کرل ریبل ) کله به مې وې چې دا بچي مې

پاڅیـد د پـه دې سـوچ کـې وم ـ چـې کاکاخسـر پلار ته ورسـوم ؟ ( زد لا

لالا زه بـه د روازه کـې چـې وتلـو وې ویـل کـور پـه اراده روان شـو ـ پـه د

ځینو کسانو نه پوره اروال واخلم ـ په دې نزدې ورځو کې به کـه خـداى

ده ورسره مخه ښه وکړه ـ او هغه لاړ ـ لـه همدغسـې کول د تلو نیت تړو ـ

شپې نه وروسته زما سره څه نا څه هیله پیـدا شـوه ـ ګنـي چـې یـوه ور

پـه نیـت لـه دې کـوره ووځـو ـ یـوه غرمـه به که خداى کول کابل ته د تلو

زامي مې څلور واړه په دسترخوان ناست وو ـ له خولې مې ورته وخاتـه

د پـلار لیـدو تـه بـه پـه خیـر سـره لاړ شـئ ـ نیکـه مـو ویلـي دي ـ پـه دې ــ

ورځـو کـې لاره خلاصــیږي ـ کابـل تــه ځـوو ـ ټولــو پـه دې خبـره ماتــه را

نخښې ښکاره شوې ـ له ټولـو نـه وکاته ـ د هر یوه په څیره کې د خوښۍ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

47

وړوکي وویل ) مول جاني موش کابـل تـه ځـو ؟ ( هغـه لـه دسـترخوان نـه

راولاړ شو ـ خواته مې راغى ـ مولې کله جو ؟ هغه ځـان بیخـي زمـا غیـږ

راجوخت کړ ما وې تۀ اوس ډوډۍ وخـوره ـ دوه ورځـې وروسـته ځـو ته

ـ لـه ځـان سـره یـې په خیرـ مشر زوى مې لورګاڼى ؤ ـ پـه هـر څـه پوهیـده

په دې خو موش غولـوي ـ څـو کالـه تیـر شـول ـ تـه همـدا وایـې چـې وویل

کابل ته ځو ـ د هغه زړه ه نه لویـده ـ هغـو دوه تنـو یـو بـل تـه سـره وویـل ـ

ه خوشـحالۍ سـره ــ ـموشه کابـل تـه ځـو ـ پـه دې خبـرو کـې هلکـانو ښـه پ

نـو دوي زړود خـو ډوډۍ وخوړه ـ خپله لپه مې دوعا ته ونیوه ـ یا الله ته

ته وګورې ـ پخپل فهل سره مې دا واړه خپـل پـلار تـه ورسـوې ـ زمـوش

ګتیـا تمه پیدا شوه ـ هر ساعت ګړۍ راباندې اوشدیده ـ خسر مې دا ټین

پـه هـره شـیبه بـه په موش کړې وه چې د خپل تګ په باب چاته ونه وایو ـ

ځوو ؟رانه زامنو پوښتنه کوله ـ همدا به یې ویلې ـ ابۍ کله به

ما به ورته ویلې ـ پـه دې ورځـو کـې بـه ځـوو ـ خـو پـام کـوۍ چـې بیـرون

ي واړه درنه خبر نشي ـ هغوي چاته څۀ ونه وایاست ـ چې د کوڅې او کل

ټول په دې پوه شـوي وو ـ چـې د خپـل تـګ خبـره بـه چاتـه نـه کـوي ـ څـو

او خواښې تـه پـه ارتیـا سـره ېورځې وروسته یوه شپه خسر کاکا م

یګاه ته به په خیر سره ماخستي له کوره وځو ـ ماشومان بـه ښـه وویل ـ ب

خالي خپلې جامې به ورسره واخلې ـ خو بیا هم درتـه وایـم سنبال کړې ـ

چې څوک درنه خبر نشي ـ خواښې ورته سترګو ، سـترګو تـه کتـل ـ وې

ویل یه سړیه څنګه دې یو دم داسې زر د تلو فیصـله وکـړه ؟ هغـه ورتـه

به له دې نه پسې ګډ وډ شي ـ بیا به هیڅ نشو کولى ـ وویل ښ ې رالت

آزاد شوى دى ـ ښه په همدا وخت په دې ښه دى ـ چې تازه په تازه ولایت

اسانۍ سړى په نوا پاس اوختلى )اوښتلى ( شي ـ دا یې سم وخت دى ـ

د خواښـې پــه ســترګو کــې اوښــکې وځلیــدې ـ وې ویلــې ـ زمــا خــو دې

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

48

ا به څنـګ شـي ؟ خاونـد یـې لـږ څـه غصـه دهلکانو پسې زړه ورانیږي ـ

ناک شو ـ داسې یې وویل ـ د هغه زوى دې هیڅ فکر درسره نشـته دى ؟

ه دى ؟ هغه غلې شوه بیا یې څـه ــلار نــاخر خو هغه ددې تنکیو زامنو پ

ته خو مې ونه ویل ـ یوازې د دوعا لپه یې پاس ونیوه ـ ویې ویل ـ یا الله

ې خپلـو بچـو سـره یـې نصـیب وکـړې ـ او دد سهي سلامت ولـرې ـ ىبچ

کاکا په بیړه بهرته ووت ـ په دروازه کې یـې مـخ راسـتون کـړ ـ ماتـه یـې

کړو ـ لورې بیګاه ته درسره چرګ رلال کړه ـ ډوډۍ تیاره کړه چـې هغـه

نور کاکاګان دې هم راځي له دې خبرې سره له دروازې ووت ـ دغه ور

ګان تیره شوه ـ خوشـاله پـه دې راباندې لږ څه په خوشالتیا او هم په خپ

د خپل پلار سره اوګوري ـ او خپه خو پـه دې ووم ووم چې بچیان به مې

چـې مجاهـدیي مـو واپـس راسـتانه نـه کـړي ـ بـس ټولـه ور مـې همـدا

ســوچونه وهــل ـ تــر څــو چــې ماښــام شــو ـ مــالا ان د ورځــې نــه د خپلــو

ښام په خـړه ماشومانو جامې او خپل ضروري شیان برابر کړي وو ـ د ما

کاکـا خســر دوي هــم راغلــل ـ ټولـو پــه یــوه دســترخوان ډوډۍ یــو ځــاى

چـاى څښـلو پـه وخـت کـې خبـرې راوچـول شـوې ـ وخوړه ـ وروسته بیـا

لومړى کاکا وویل ـ لاس پورته کړد ـ چې په وبي کې ارامي راشي ـ او

ه سفر هم الله په ښـه شـان سـره تـر منزلـه ورسـوي ـ ټولـو پـه ګـډه زموشدا

داسـې خبـره ده ـ وکړه ـ هغه بیا خپلو خبرو تـه داسـې دوام ورکـړ ـ دوعا

چې زما په فکر سره کابل ته د تلو همدا ني سبا ورځې دي ـ کیداى شي

رالات تغیر وخوري ـ لا به بدتره مخې ته راشي ـ ډیـر کلونـه ووتـل دا د

کمزوري دي چې خپل واړه پـلار تـه نشـي پیچ ساپي به وایي ـ دا څنګه

د پښتو ملک دى ـ په بې غیرتۍ خو ژوند نه کیږي ـ توکـل پـه رسولى ـ

خداى دى ـ همدا ني شپه به له کوره وځوو ـ تر څو سبایي روڼـا لګیـږي ـ

په نوا پاس به واوړو ـ له کوره چې څنګه ووتو ـ ددې کلیو پغاړه د غـره

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

49

د بیخ په لاره به ځانونه تروټه پوره رسوو ـ په سړک به نه ځو ـ ځکـه چـې

زمـا دا سـړک مجاهـد ښـکته پورتـه کیـږي ـ خ ـر راتـه پیښـه نشـي ـ په

فیصله دا تاسو څۀ نظر لرد ؟

کشر کاکا خسر ، خپله د چاې پیاله کیښوده ـ په تونـده او جـدي لهجـه

یې وویل ـ لالا ددې مجاهدینو سره خو مـوش لـر بـر کیـږو ـ دا پـه امریـت

نـاروا پـه مورچـل کې چې کار کـوي ـ د امیـر نـه رانیـولي ټـول د ظلـم او

ناست دي ـ داسې ظالمانه چلي یې له خلکو سره راخیستى دى ـ چې په

اسلام کې هډو چا کړى نه دى ـ

دا یوه اونۍ مخکې یې د یوه خلقي بوډا پـلار بانـدې یـې د چـار مـارۍ

فیصله وکړه ـ او هغه بوډا سړى چې ټول عمر یې پـه دې سـیمه کـې تیـر

وبي یې دولو تنګي کې په دې نامه کړى یو مسلمان او پښتون سپیي ر

چې د خلقي پـلار وو ـ د تیګـو لانـدې چارمـاري کـړو ـ هغـه بـه نـارې او

چیغې وهلې ـ همدا یې ویلې ـ یه وروڼـو زد خـو ستاسـو سـاپي پښـتون

مسـلمان یـم ـ ولـې مـې وژنـۍ ـ خلکـو ویلـې ـ دغـه بیچـاره بـوډا یـې پـه

ه کـوم مشـکل سـره دغسې مرګ ووژلو ـ نو ځکه وایم چې خدا مه کړه ل

مخامخ نشو ـ

مشر کاکا خسر وویل ـ وروره سـتا خبـره پـه ځـاى ده ـ خـو دده دا د تـګ

د دولـت د قـواؤ وتلـو سـره د خلکـو پروګرام هم د سړي زړه ته لـوئیږي ـ

کــل پــه خــداى ـ پــه ډیــر وخوځښــت او تــګ راتــګ زیــات شــوي دي ـ ت

خـوا تـه بیـا ارتیا سـره بـه ددې پـیچ د خـاورې نـه ځانونـه اوباسـۍ ـ ا

خ ره نشته دى ـ ټول په دې رضا شول چې په دې شپه له پیچ نه لاړ شو ـ

بیا لاس پورته کړد خداى ته سوال وکړد ـ چې کاکا خسر وویل یو ځل

ا وشـوه ـ وخـت ماخسـتي وو چـې په خیر سـره تـر کابلـه ورسـیږد ـ دوع ـ

ې ل به هم دلته په کور پاتې کیـږد ـ بـې لـه هغ ـ وکاکا خسر وویل تاسو ټ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

51

وریرونـه ، ورور مـې ، څلـور تنـه لمسـیان ، موش سره واړه دي ـ دوه تنـه

اینګور مې ، شکر لویه ډله یو ـ په ارتیا سره به ځوو ـ دا خواښې مې

زنه ورپیده ـ اوښکې یې په مخ راماتې شوې ـ په ژړا کـې یـې وویـل ـ دا

واړه لمسي به په دې لاره په دې توره شپه کې څنګه لاړ شي ـ

ند یې ورغبرګه کړه ـ بیا دې په ژړا پیل وکړ ـ یوازې دوعا کوه چـې خاو

دا نمسیان دې خپل پلار ته ورسیږي ـ بیا یـې ناسـتو کسـانو تـه وویـل

مونږ به ررکت وکړو ـ ماته یې وویل ـ لورې ته خو تیاره یې ؟ ما وې هو

کاکا جانه ـ هلکانو ته مې پاکې جامې اغوستې دي ـ بوټان مې ورپښو

د کور په دالانه کې مو د کور د نـورو غړونـه مخـه ښـه واخیسـته ـ کړل ـ

په دروازه کې چې راوتو کاکـا خسـر مـې خپلـې میـرمي پسـې راسـتون

شو ورته وې ویل یه ښ ې زموش د تګ نـه چاتـه څـه ونـه وایـې ـ هغـې د

ژړا په رالت کې په ژړغوني ش وویل ـ سـمه ده خپـل هـر لمسـى یـې پـه

پـه پټـو سـلګو ـ ماتـه راغـاړې وتـه ـ دواړو سترګو، سترګو ښکل کـړل

سلګو وژړل ـ په توره شپه کې د خپل کور او کلي نه راووتلو ـ د تـور او

بد نصیب د ناکامه یون لومړني ګامونه مو واخیستل ـ د کلي نـه بهـر د

غره بیخ ته مـو لـوى لارې تـه ځانورسـاوه ـ کلـه چـې پـه لاره ورسـم شـو ـ

ره دي ـ په کرار ، کرار بـه ځـوو ـ هلکـان کاکاخسر وویل ـ ماشومان راس

هم چابکه روان وو ـ خوشاله په دې وو چې د پلار لیدو ته کابل ته تلل ـ

کشرى زوى مې له لاسه نیولى وو ـ له هغـه نـه چـې مشـر وو ـ هغـه خپـل

نیکه له لاسـه نیـولى وو ـ هغـه نـور دواړه پخپلـه روان وو ـ کاکاخسـر د

روان وو ـ په ټـول کلـي چوپتیـا خـوره وه ـ کې ــخپلو دوه زامنو سره مخ

هوا دومره توده نـه وه ـ پـه دې شـپه ه یو نیم سپي غپلې ـ ـــله کوم کوره ب

ــه ورغلــې وه ـ لاره ســمه ښــکاریده ـ د ســیند شــور ســپوشمۍ نیمــې ت

اوریدل کیده ـ د کلـي هـدیرې نـه چـې تیریـدو ـ د بګـود دولـۍ راتلـې ـ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

50

ې پسـې بایـد وارتـول شـي ـ خلک وایـي چـې بګـود دولـۍ وهلـې ـ ایـر

ځکه چې خوله یې سپیره ده ـ خامخـا مـړي کیـږي ـ مـا د بګـود پـه اواز

پسې په زړه کې وویل ـ ) الله دې خوله د ایرو نه ډکـه کـړه ( ـ پـه تلـو تلـو

کـې د خپــل کلــي دشــنه غوړیــدلي کـڅ او د غــره د راغزیــدلې غیــږې نــه

ې رښتیا چې مزل ښه واوښتلو ـ د یوه بل لوي کلي په خوا ورغلو ـ د شپ

وازې کشري هلـک بـه هـم دا ندي روان وو ـ ی غوڅه کوي ـ هلکان هم ګړ

ویل ـ ) مولې کله به لسیږو ؟ ( ما به یې لاس پلاس کـې کیکـاشه ـ ورتـه

به مې وویل ـ اوس رسیږو ـ کله به چې ډیر ستړى شو پشا بـه مـې کـړو ـ

هلـه بـه مـې پرې پوهیدمه چې ستړى بـه شـو ـ مـزل بـه یـې وران شـو ـ نـو

پشا کاوه ـ هغه نور په نیکه پسې ګړنـدي روان وو ـ د دوبـي شـپې وې ـ

بیـا خـو چـې مـزل هـم شـي ـ د سـړي خامخـا ګرمـي کیـږي ـ پـه دغـه شـپه

سپوشمۍ د اخرو شپو وه ـ کله به چ د غرونو سـیوري شـو او سـپوشمۍ

رو له غره نه پناه شوه ـ لاره به تورتم شـوه ـ هلکـان بـه زمـا خـوا تـه ورو و

تلل ـ ماشومان وو ډاریدل ـ کله خو پداسې توره شپه کې له کوره نه وو

په یوه دمه ځاى کې مـو دمـه وکـړه ـ د تیګـو پـه سـر کښیناسـتو ـ وتلي ـ

سـیږو ؟ ربابـا کلـه بـه یوه زوى مې له نیکه نه پوښتنه وکـړه ـ ویـې ویـل

هغه لومړى ورته وویل ـ چوپ شه خبرې مه کـوه ـ څـوک بـه یـې واوري ـ

رسیږو مه ورخ ا کیږه ـ بیا یې ماته وروشانې وویل ـ لورې دغه هلـک

به زه پشا کړم ـ ته درسره دا هلک له لاسه ونیسـه ـ لـه دمـې نـه وروسـته

مې هغه بل لـه لاسـه ونیـو ـ او روان شـو ـ لـه څلـور پن ـه و کلیـو نـه تیـر

نـې پریـوتلي وې او تلـې راختلـې وې ـ کاکـا شولو ـ په اسمان کې پیرو

ر وویل شپه وتې ده ـ اسمان کې تلي راختلي دي ـ پاڅیږه چې ځـوو خس

خسر مـې وویـل لـږ څـۀ ګړنـدي بـه ځـو ـ چـې ددې کلیـو نـه ځـان په خیر ـ

اوباسو ـ وړو ته مې وویل ـ شابسـې زر زر ځـۍ چـې ورسـیږو ښـه شـیبه

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

52

مزل مو وکړو ـ د یوې لارې سر ته ودریـدو ـ کاکـا پـه ورو شـانې وویـل ـ

لاندې کلي کې پله ته ځان اوباسو ـ خو خیال ساتۍ چې اوس به په دغه

ه کـې ورو ورو ګامونـه شدۍ ـ چـې څـوک خبـر نشـي ـ دا اخـري ــ ـپـه کوڅ

پـه نـرۍ لاره وړانـدې کلى دى ـ اخوا تـه بیـا دمـره څـه خ ـره نشـته دى ـ

سیند ته څیرمه کلي تـه ورسـتانه شـو ـ دغـه لاره لـه پاسـه پـه پټیـو کـې

ارتیـا سـره دکلـي سـره تـه یـوه کوڅـه چـې د کلې ته تللې وه ـ مـوش پـه

کلي په منا کې تیره شوې وه ـ ګامونـه اخیسـتل ـ کلـى پـوره ګـ د غـره

ارامـه ارامـي وه ـ کـې ه غاړه پروت وو ـ په دغـه کلـي ــبیخ کې د سیند پ

که ــ ـیوازې د سپو غپا راتله ـ او ورسـره د سـیند شـور اوریـدل کیـده ځ

تیګو نه تیریده ـ اوبه یې ډیرې په دې چې د کلي مخې ته سیند له لویو

وې چې دغه موسم کې د غرونـو واورې ویلـې کیـږي ـ سـیند بیخـي پـه

شاړو روان وي ـ اوبه یې دومره یخې وې چې څـوک پکـې لـه ډیـره یخـه

کله چې موش د کلـي د مـنا کوڅـه لا نـه وه هډو لاس نشي ښکته کولى ـ

ډې کـوڅې نـه راووت ـ سرته رسولې ـ چې یو سړي ناڅاپه د یوې بلې لن

لــه وړانــدې یــې داســې غــږ وکــړ ـ ودریــږۍ ـ نــور چــې دیخــوا تــه قــدم

راوانخلۍ ـ پخپل ځاى ودریږۍ ـ هغه شـپیلى وکـړ ـ لـږه شـیبه ودریـد ـ

یو بل تي هم راپیدا شو ـ خپلـو کـې یـې څـۀ سـره وویـل ـ بیـا دواړه مـوش

ـ مـه پلو را روان شول ـ خسر مـې ورمخـې تـه شـو ـ هغـوي پـرې غـږ وکـړ

ښوره ـ ځاى پر ځاى ولاړ اوسه ـ دې ودرید ـ موش تـه یـې وویـل تاسـو بـه

هــیڅ نــه وایاســت ـ زه ورســره ګړیــږم ـ هغــوي دواړه چــې زمــوش خــوا تــه

راغلـل ـ یـو یـې ودریــد ـ ټوپـک یـې وکـړه څــاوه مـوش تـه یـې د ټوپــک

خوا ته راغى وې ویل ـ څوک یې زموشهغه بل ښه پسې شپیلۍ ونیوه ـ

ه ځۍ ـ ده ورتـه کـړو ـ وروره مـوش ددې پـیچ یـو ـ د خپـل کلـى وۍ ـ چیرت

کې مو یو خپلوان نوم یې ورته واخیست ـ ویلې چیرې ځۍ ؟ بارکنډۍ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

53

سخت ناروغه دى ـ د هغه تپوس ته ځـوو ـ هغـه وویـل ـ دا ماشـومان پـه

دې توره شپه کې او د مریه پوښـتنې تـه ؟ نـه نـه داسـې نشـي کېـدى ـ

زۍ وویـل ـ وروره ـ امریـت د ده ورته پـه عـاج راځى چې امریت ته ځوو ـ

په مونږ بـاور ولـره ـ خپـل نـوم او د ورور نـوم یـې ضرورت دى ؟ تلو څه

ورته واخیست ـ خو هاغه کله منلـه ـ وې ویـل ـ راځـه چـې امـر صـیب تـه

دې یو ځل بـوځم ـ هغـه سـره دا خبـره وکـړه ـ هغـه بـل ټوپـک والا تـه یـې

زه دى بـوځم ـ کاکـا ورسـره لاړ ـ کاکـا وویل ـ تـه دې نـورو تـه ګـوره چـې

خسر د هغه بل نه پوښتنه وکړه ـ ورته ویې ویل ـ وروره ته ددې کلي یې

؟ هغه ځواب ورکړ وې ویل نه کاکا زه د تنګـي یـم ـ پـه تنګـي کـې د چـا

هغه خو پدې پوهیده چـې دا خـو زمـا ټولـه کـورنۍ پیژنـي ـ څوک یې ؟

د نورو خبرو اجازت نه اکا ضرورت نشته چې ځان وروښیم ـ وې ویل ک

لري ـ غلى ودریږه ـ تر څو چـې هغـوي راځـي ـ امـر صـیب امـر کـړى دى ـ

چې دشپې به هیڅوک نـه پریـږدۍ چـې ښـکته لاړ شـي ـ ده ورتـه وویـل

موش خو ددې پیچ خلک یو ـ شکر دى مسلمانان یو ـ ساپي پښتانه یـو ـ

تي دي ؟ تاسو هم ددې وبي کور و کلي خلک یاست ـ دا مو څه راخیس

ده ورسره نور څه هغه وویل کاکا نور د خبرې رق نه لرې ـ غلى ودریږه ـ

ونه ویل ـ یوازې دمره یې وویل چې امر صیب مو ښکته نـه پریـږدي تـر

څو د مریه پوښتنه وکړو ـ خیر دى واپس به کور ته ځوو ـ

په دې کې لا لږه شیبه تیـره شـوې وه وه ـ چـې هغـوي لـه امریتـه راغلـل ـ

ټوپک والا وویل ـ امر صیب امر وکړ ـ چې دوي له پله نه تیر کړد ـ هغه

واړه ورسره دي ـ موش دا فکر وکړو ـ ګني چې امر صیب د مرستې لپاره

ورته دا خبره کړې ده ـ زه هم په زړه کې خوشاله شوم ـ فکر مې کاوه چـې

چفسـراى تـه ځـان ورسـوو ـ یـو تـي لـه مـوشه سهار ته بـه کـه خـداى کـول

و بل رانه وروسته روان وو ـ ما ورو غونـدې لـه خسـر کاکـا نـه مخکې ا

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

54

پوښتنه وکړه چې امیریت کې یې درتـه څـه وویـل ؟ کاکـا وویـل زه یـې

ک والا د ـــ ـامر صـیب تـه نـزدې ورپـرې نښـودم ـ خـو کلـه چـې دغـه ټوپ

امر صیب وایي چې له پلـه امریت د کوټې نه راووت ـ دومره یې وویل ـ

پله پیره دار یـې راسـتانه نـه کـړي ـ همدغـه خبـره نه یې تیر کړد ـ چې د

زما زړه ته ولویده ـ نور ورسره ما هم څه ونـه ویـل ـ پـه دې وخـت کـې لـه

د سـیند لـه څپـو او د تیګـو لـه کلـي نـه ووتلـو ـ سـیند تـه ورنـزدې شـو ـ

غولیو نه سړه څپه تر موشه رارسیده ـ پل مو ولیـد چـې د لرګیـو اوشدې

ر د تیګــو پــه ډیریــو پرتــې وې ـ لــه اوبــو د پیــړې تختــې د ســیند پــه س ــ

س حې نه پل لوړ پروت وو ـ د پله ډیرۍ ته چې ورسیدو ـ هغه مخکـې

چې روان وو ـ دې بل ته ورنزدې شو ـ پـټ یـې ورتـه څـه وویـل ـ خـو کلـه

چې په پله ور روان شو ـ خسر کاکا یو هلک پشا کـړى وو ـ او مشـر یـې

مشـر وه ـ هغـه پخپلـه روان وو ـ لـه لاسـه نیــولى وو ـ او د ټولـو نــه چـې

همدا شان کاکا خسر هم یو هلک له لاسه نیولى وو ـ او هغه بـل پخپلـه

په پله روان وو ـ کاکا چې څنګه په پله ورسم شو ـ مخ یـې راواړو ـ ویـې

پل ړچیږي ـ چې ونه لـویږۍ ـ هغـوي ټـول پـه ویل ـ هلک ټینګ ونیسه ـ

کړو ـ له ټولو نه وروسـته ووم ـ پله ور روان شول ـ ما مې کشر زوي پشا

په دې کې ډزې شـوې ـ مـا داسـې فکـر کـاوه ـ چـې ګنـي لـه پلـه نـه هغـې

غاړې نه ډزې وشوې ـ څه خبره به وي ـ چې څنګه مـې د پلـه پـه دړه پښـه

هغه ټوپک والا رانه مخکـې شـو ـ ویـې ویـل خـورې دا هلـک کیښوده

ه ولویـده ـ هلـک یـې د هغه خبـره مـې زړه ت ـ ماته راکړه تا نه به ولویږي ـ

رانه واخیست ـ په غیږ کې یـې ونیـو ـ لـه مانـه مخکـې شـو ـ چـې پـه دې

وخت کې بیا د کلاشنکوف ضربه وچلیده ـ د سیند شـور دومـره زیـات

وو چې ډزې پکـې هـیڅ نـه اوریـدل کیـدې ـ اوبـه چړنـدې روانـې وې ـ د

تیګو سره د سیند دغرې او زوش غوشونـه کڼـول ـ سـپوشمۍ هـم لـه دغـه

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

55

ادودي نه خپلې وړانګې راټولې کـړې وې ـ پـل هـیڅ نـه ښـکاریده ـ پـه ن

دې کې د پله له سره څـه شـور مـې تـر غـوشه شـوه ـ بیـا دوه ډزې وشـوې ـ

ـ شـکمنه شـوم مـا وې چـې دا ډزې ولـې کیـږي ـ هغـه ټوپـک وال وویـل

خورې په ما پسې راځه ـ هغه رانه دوه ګامه مخې د پله په دړه کیښودل

پله دړې ته نیولې وې ـ غوښـتل مـې چـې پـورې وزم ـ پـه ـ سترګې مې د

ي هلک له خپلـې مخکې مې وکاته چې د پله له اوشدې دړې نه هغه سړ

غیږي نه پورې وهي چې سیند ته یې وغورزوي ـ هاغه ترې له غاړې نه

دواړه لاسونه چاپیر کړي ـ اومې لید چـې د هغـه لاسـو نـه یـې لـه خپلـې

ې وخــت کــې فکــر وکــړ چــې هلــک یــا مــا پــه دغــاړې نــه خــلاـ کــړل ـ

ډاریـږي او یــا د پـردۍ غیــږې خونــد نـه دى ورکــړى ـ چـې پــه دې کــې د

؟ نی مې ذهي ته ودریدل ـ چـې هلک داسې چیغه مې واوریده ـ یا ابۍ

ګني هلک د سړي له غیږې ولوید ـ د پله له دړي نه شاته راغلم ـ مـا وې

ابـۍ غـږ تـه فکـر شـو ـ چې د ډیرۍ نه پورې غاړه پام وکـړم ـ بیـا مـې یـه

ـ د پله ډیرۍ لاندې د بوټو په جاخ کې ېپوه شو ومنوره بیا په ځان نه و

ښکته لویدلې ووم ـ بیا نو په ځان نه ووم خبره شوې ـ

رګې مـې وغړولـې چـې تس ـرته ووم چې دوباره په هو شوم ـ تر هغې پ

پـل د ګڼو بوټو لـه جاخـه سـر راپورتـه کـړ ـ د خ سپیي سبا دى ـ ورور مې

شا و خوا د بوټو او غنو جاخ مې له سـترګو تیـر کـړ ـ بیـا مـې پـه م کـه

لاس وتپولو ـ چې خپل ماشوم مې غیږ کې راونیسم ـ سر مې ښه پورته

د یه ابۍ ، یه ابـۍ نـارې مـې کړ ـ په سیند او پله مې سترګې ولګیدې ـ

تر غوشه شوې ـ هله پوه شوم چـې زد یـوازې یـم ـ پـه ځـان کـې مـې باقـت

بـه لـه پلـه هغـوي وم لـه ځـان سـره پـه دې فکـر شـوم ـ ) د راپورته ش ـومون

یمانـه یـې ـ لـه پلـه او سـینده ډاریـږې ـ هلـه زر شـه پورې وتلـې وي ـ تـه ب

روڼایي لګیدلې ده ـ هغوي درته له سیند پورې انتظار باسي ـ او ته پـه

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

56

دې بوټو کې پټـه شـوې یـې ؟ ( ورو ورو د پلـه پـه ډیـرۍ ودریـدم شـا و

ا لـه سـترګو رالانـدې کـړه ـ نـه د پلـه پـه نـزدې شـا و خـوا کـې خوا مې بی

پورې ـ د بیګانیو د پلـه پـه سـر د ډزو او څوک ښکاریدل او نه له سیند

ه ابۍ چیغه په غوشونو کې انګازې جوړې کړې ـ او فکر تـه ـــد زوي د ی

راغله ـ چې هغه دوه قاتلان به راته د وژلو په تمـه چیـرې انتظـار کـوي ـ

ې بیا د غم څپه راواوښـته ـ د خپـل کمـیس لمـي مـې خولـه کـې په زړه م

ونیوه ـ ټیکرى مې د غنو له چاخه راخـلاـ کـړ پـه سـر مـې راخـور کـړ ـ

وویشـتل ـ او همدلته پوه شومه چې بیګاه یې هغوي ټول د پله لـه سـره

اسـه ـ سـپینه رڼـا ده ـ نـوره ه غورزیدل ـ اوس له دې ځایـه پښـې ب سیند ت

کړم ـ ما چې هر څو غوښت ـ له پله نه روانه شم ـ پښـو باید دلته ځنډ ونه

دل چـې یـوازې څنګـه ؟ مې ررکت نه کاوه ـ بس دا مې په فکر کې ګرزی

؟ هغوي به راسره ـ ـ ـ ـ ښه شیبه وچه کلکه ولاړه ووم ـ بیـا چیرې لاړه شم

مې په ذهي فشار او زور راوست ـ له ځان سره مې دا فیصله وکړه ـ دلته

څه ګټه نه لري ـ په کلي هم نه ورځم ـ ښه بـه دا وي ـ چـې مـخ دې ودریدل

ښکته په مټینـه ورشـم ـ د پلـه ډیـرۍ نـه روانـه شـوم ـ څـو ګامـه د سـیند

ه مې ورپام کـړ ـ ــپغاړه لاړم ـ د سیند په غاړه په لوړ ځاى ودریدم ـ پله ت

زړه کې مې وګرزیدل ـ ) کیدى شي له دې ځاى نه یو ځل پورې غاړې ته

کړم که هغوي ـ ـ ـ ـ ـ ؟ یوه شیبه چې مـې ټولـه شـا و خـوا لـه سـترګو پام و

تیره کړه ـ نور څه مې په نظر رانغلل یوازې د یه ابۍ نارې غوش ته راتلې

ـ په ځان نه ووم پوه شوې له هوښه وتې ووم ـ کله چې بیا رابیداره شوم ـ

زک ګل نـه نـا کلیمه مې وویله رښتیا چې انسان له اوسپنې کلک او له

دى ـ پاڅیدم څو ګامه پـه چـابکو او ګړنـدیو قـدمونو لاړم ـ شـاته شـاته

مې کتل ـ ما وې چې له کلي نه راپسې هغه قاتلان رانشي ـ مرګ هم بـد

ګې نۀ دي ـ نشى دى ـ څوک ورته د ټی

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

57

په زړه کې مې ویلې ـ په هر ډول چـې کیـږي لـه دې کلیـو او ددې عـامې

د کلیو او کورونو نـه خلـک راوځـي ـ لارې نه ځان په څنګ کړم ـ تر څو

او زه له دې ځاى نه تللې یم ـ پښو ته مې زور ورکړ ـ یوازې په دې سـوچ

کې ووم ـ چې هر څـومره زر لـه دې ځـاى نـه ځـان اوباسـم ـ کتـل مـې چـې

مخـې تـه څـو کورونـه راغلـل ـ د څیړیـو ونـې ، شـا و خـوا څـو پټـي وو ـ

ي سـیند سـترګې ولګیـدې ـ بیا مې چې په دغه خونلاندې سیي بهیده ـ

د یه ابۍ انګازه مې غوشونو کې وچورلیده ـ مغزو مـې کړنـګ وهـل ـ د

یوې تیګې څنګ ته کښیناستم ـ خدازده چې څـومره وخـت ناسـته ووم

په دې کې مې خبرې واوریدې ـ سترګې مې وغړولې ـ کتل مې چـې یـو

مـا زوړ سړى او یو هلک په لاره تیریـدل ـ خپلـو کـې یـې څـۀ سـره ویـل ـ

پړونى په مخ راخور کړ ـ هغوي یوازې زما پلو راوکتـل او ګړنـدي تیـر

ایله بیله مې ساه راکې وګرزیده ـ ځکه چې د نوم بني بشر نـه مـې شول ـ

ویره کیده ـ هغوي چې مې له سترګو پناه شول ـ له ځان سره مـې وویـل ـ

م ـ پـام دا عمومي د تلو راتلو لار ده ـ ځان به له دې لارې نه پـه څنـګ کـړ

ښي لوري ته لږ څه پټي او هواره ځمکه ، ونې ښکاریدې ـ او مې کاوه ـ

ورسره جوخت جګ غر او ځنګل وو ـ پاڅیدم له لارې نـه پـه ښـي لـوري

پټو کې روانه شوم ـ لا تر دغه وخته په پټیو کې څوک نـه ښـکاریدل ـ د

ه غـر غره بیخ ته مې ځان ورساوه ـ ما وې چې تر څو لمر راخیـژي پـه دې

وخیژم لکه د لېونۍ پشان په غره ورسمه شـوم ـ نـه لار وه او نـه مـې څـۀ

پیژندل ـ بس له ویرې نه په دې فکر روانه ووم چې له کلیو او خلکـو نـه

ځان پناه کړم ـ په دغه غره کې به چې مـخ پورتـه ختمـه سـاه بـه مـې لنـډه

وڅه لنډه شوه ـ او له بل پلوه بوټي ، ځنګل وو تیګې وې ، مزل به مې غ

نه کوله ـ له بله پوله مـې زړه کـې ځینـې پوښـتنې راپیـدا کیـدې ـ ) لکـه

بچـى دې د پلـه پـه چې زد لیونۍ شوې یم ـ مغـزو مـې کـار پریښـى وي ـ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

58

اوبه دریدم ـ نه نه دا خو پښتو سر پریښودل ـ او ته ترې راوتښتیدلې ؟

هغـوي یـې او غیرت نـه دى ـ تـه بایـد هغـوي سـره تللـى واى ـ تـه واچـې

و زده ـــ ـند ته وغورزول ـ هو رښتیا د هغـو دوه مشـرانو هلکـانو لامب سی

رې وکـړې ـ ښـه ، ښـه ډزې ـ ـ ـ ـ ؟ ولـې نـه ـ د ـــ ـه ولـې ؟ ډزې یـې پ ــ ـوه ـ ن

کشري زوى د یه آبۍ نارې دې وانه وریـدې ؟ ( دروپ رالویـدلې ووم ـ

یو وخت ګـورم چـې د لمـر تـودې وړانګـې رابانـدې ولګیـدې ـ سـترګې

لې ـ لاندې مې چې وکاته سیند او سمه رانـه پنـاه شـوې وه ـ د مې وغړو

غـره د یـوې جګـې مـوړې نـه اوښـتې ووم ـ ګـ بـوټي د غـره پـه ډډه کــې

د څیړیــو ، غوړاڅکــو ، ګورګــورو ، ممــاڼو ، څــانګو او غنــو ولاړول ـ

رانه ټیکرى له سره غورزولى وو ـ د سـر ویښـتان مـې پـه ځـان راخـواره

زور وکه له م کې راجګه شوم ـ بیا روانه شوم شوي وو ـ په ځنګنو مې

په خوارو خـوارو مـې لاس او پښـې لګـولې ـ ـ مخې ته مې کړپه راغله ـ

ووتـل ـ د انمـې بوټ ـ هورته کیدم ـ یو ځاى کې ورغښتم ـ له پښو ن ـ ـــاو پ

ټینـګ کـړ ـ یـوې ونـې څـانګې تـه مـې لاس واچـول ـ ځـان مـې ورپـورې

درد او د ځـان پـه خـوشو نـه ووم ـ یـو تیګو او بوټو مې پښې ووهلې ـ په

ځاى کې مې چې مخ شاته واړو ـ د غره بیخ ته ډېر وړاندې مې په سـیند

سترګې ولګیدې ـ دا ځاى د غره جګه راوتلې څنډه وه ـ بیا مې پـه ذهـي

کې بیګانى رالت لر ، بر شو ـ پښې مې اړو پړ شـوې ، سـترګې مـې هـم

زما په لویدو او خرپ خروپ تورې تورې شوې ـ ځاى پر ځاى ولویدم ـ

باندې د سارا هوسۍ وتریـده ـ زه خـو پخپلـه ځـان نـه پوهیـدم خـو چـې

پـه کله مې بیا سترګې وغړولې ـ او سـر مـې راپورتـه کـړ ـ وړانـدې مـې

هوسۍ نظر شو ـ لک څک ولاړه لکۍ یې رپوله د خپـل پنغـالي نـه بـې

کتـل ـ زه چـې ځاى شوې وه ـ د سرګړو په منا کې ولاړه وه ـ زما پلـو یـې

وخوځیدم ـ هغې ترپ لګول د سترګو په رپ کې پناه شوه ـ زما له پښـو

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

59

نـه پوهیـدم چـې زد وینې بهیدې ویښـته پـه مـخ خـواره شـوي وو ـ هـیڅ

وک یم ـ چیرته د کوم یون په لور ځم ـ په همدې چورت کې روانه شوم ـ څ

ه شـیبه څ ـپه تیګو مې د پښو د وینو خاپونه پاتې شول ـ زه روانـه ووم ـ

مزل مې وکاوه ـ د غره له یوې جګې څنډې واوښـتم ـ پـه غـره کـې هـم نـه

ځایدم ـ سمه او غر هر څه راته بلا شوي وو ـ کله خو به مې له ځان نه زړه

بد شو ـ په زړه کـې بـه مـې وویـل څـه بـد دې کـړي چـې لـه خپلـو بچـو نـه

چـې ؟ نـه نـه ، پـه رب ـ دا ځـان درتـه دومـره خـوش ښـکاریده رابیله شوې

ماته مې له ځانه بچي خواشه وو خو داسې وشـو نـو ـ ـ ـ ـ ـ ـ د د نامعلومـه

هدف په لور مې د غره په ډډه کې بیا مزل پیـل کـړ ـ پـه یـوه داسـې ځـاى

برابره شوم ـ چې یوازې ، د څیړۍ ونـې او خونـان هـم پکـې ولاړ وو ـ پـه

شـو ـ خپـل ځانتـه غره کې د څیړیو تور ځنګل ښـکاریده ـ زمـا فکـر بیـا

تـا څـه ه )ډیره بې غیرته یې ، د خپلو بچو سره دې څه وکړل ؟ نو اوس پ ـ

چې ژوندۍ هم پاتې شې ـ بیا به هسې په سوچ کې شـوم ـ پریـږده چـې د

پــیچ درې د ســاپیو د جهــاد او ددغــه اســلام چــې دوي یــې کــوي زمــا د

ــه ــانو او د نــړۍ خلکــو ت بچیــانو بګــانۍ د یــه ابــۍ چیغــه ټولــو ، افغان

ه خولې مې چیغه پورتـه شـوه ـ خپـل ویښـتان مـې وشـکول ـ ورسوم ( ل

زه لا زمــا پــه ژړا او چیغــه وړانــدې پــورې ډډې نــه د ســپو غپــا راغلــه ـ

پخپل ویر او ژړا اخته ووم چې د سپو غپا رانزدې شوه ـ خپل ویښـتان

مې له سترګو واړول ـ پام چې مـې وکـړ ـ سـپي رانـزدې شـول ـ پـوه شـوم

ي ـ بیـا راتـه ځـان خـوش ښـکاره شـو ـ د یـوې چې دا سپي دې خامخـا داړ

څیړۍ ونې ته وختم پاس د څیړۍ پـه یـوه پیـړ منـډه کښیناسـتم ـ سـپي

هم سمدسـتي راورسـیدل ـ دواړه سـپي چـې لا د څیـړۍ سـټې تـه نـه وو

راخلاصــول چــې رارســیدلي مــا خپــل ویښــتان د څیــړۍ لــه څــانګو نــه

پـه سـټه لاندې مې په سـپو سـترګې ولګیـدې ـ هغـه خـړ سـپي د څیـړۍ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

61

راټوپ کړو ـ ورپسې آ بل تور برګ سپي چـې ژبـه یـې راویسـتې وه ـ لـه

سترګو یې اور څڅیده ـ په ما پسې یې پورته ټوپونه وهل ـ

پـه دې وخـت کـې د سـړو خبـرې اوریـدل کیـدې ـ داسـې ښـکاریده چـې

پورې غره کې کومه بانډه وه ـ د خلکوخبرې راتلې ـ لـږه شـیبه وروسـته

ړاندې څخه یې په سپو د کـورې کـورې غـږ وکـړ ـ خـو یو تي چوپان له و

چوپـان پـه سـپو پسـې د قهـر سپو هماغسې خولې لګولې او غپل یې ـ

او غهب غږ وکړ او کاڼي یې په سپو پسې وارتـول ـ سـپي لـږ څـه غلـي

شو او د څیړۍ د سټې نه جدا شول ـ هاغه سـپي وځغلـول ـ پـه غپـا غپـا

ې ـ چوپان پورته څیړۍ ته په ما بانډې پلو یې منډې وهلوړاندې لاړل ـ

پسې راپام کړو ـ ټوپک یې له اوشې نه پـلاس کـې ونیـو ـ کـارتوس یـې

ه کـوې ؟ زه ـــ ـورتیر کړ بیا یې ماته غږ وکړ ـ ویې ویل څوک یې دلتـه څ

چې له ټوپکوالو نـه ویریـدم ـ ځـان مـې غلـى ونیـو ـ هغـه بیـا راغـږ کـړو

رامخـې تــه شـو ـ د ویلـې څـوک یــې ؟ ټوپـک یــې وکړچـاوه ـ څـو ګامــه

زه خو لکه د تورې بلا په ونـه کـې ناسـته ووم ـ ه رالاندې وت ـ ـــڅیړۍ ن

ــه ــه د ټوپــک شــپیلۍ پورت ویښــته مــې راخــواره شــوي وو ـ هغــه رات

راونیوه ـ ویې ویل خبرې وکه ګني ولم دې ـ سترګه یې راته پټه کړه ـ ډز

بـې ګنـاه یـم ـ چـې ته یې ځان تیار کړ ـ په کرار مې ورته وویل ـ وروره زه

لانـدې پـه وینـو سـره اومې نه ولې ـ هغه د ونې سټې ته ښه رانزدې شو ـ

پورته ئې ماته وکتل ـ چې له پښو نه مـې لانـدې وینـې تیګه یې ولیده ـ

څڅیدلې ـ ټوپـک یـې اوشې تـه واچـاوه ـ ویـې ویـل ـ خـورې لـه ونـې نـه

وروره کـه وژنـې راکوزه شه ـ ویریږه مه ـ په عاجزه لهجه مې ورته کـړو ـ

مې نه نو ـ ـ ـ ـ ـ نه ولې دې وژنم ـ هـیڅ فکـر مـه کـوه ـ ورو ، ورو راښـکته

شـه ـ د هغـه ددې خبــرې سـره مـې د څیـړۍ لــه څـانګو نـه خپـل ویښــتان

راخلاـ کړل ـ هاغه ته مې په یوه سترګه وروکتل ـ څو ګامه د ونـې نـه

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

60

تـه ودریـدم ـ زد له څیړۍ نه راکوزه شـوم ـ د ونـې سـټې وړاندې ودرید ـ

چوپان خپل څادر ماته راکړ ـ ویې ویل ـ خورې دا څادر پـه سـر واچـوه ـ

سره هغه روان شو ـ ویـې ویـل ـ پـه مـا پسـې راځـه ـ زه پښـه له دې خبرې

مـخ یـې نیولې شوم له خولې مې ورته وختل ـ وروره چیرې مې بیایې ؟

بانـډه ده ـ راواړوه ویې ویل خورې زړه مه ښکته پورته کوه ـ دلته زموش

کور ته دې بیایم ـ زړه نا زړه ورپسې روانه شوم ـ هواره لړځیدمه په زړه

کې مـې تیریـدل ـ ) بیـا د ټوپـک والا سـره مخـامخ شـوم کـه ده تـه خپلـه

کیسه وکړم او دا پوه شـي چـې زه د یـوه خلقـي ښـ ه یـم خامخـا بـه مـې

دریـده د د هغوي کور ته لا نه وو رسـیدلي ـ پـه لار کـې هغـه و اوژني ( ـ

ې تـه دکـوم ټوپک غاړه کۍ یې پخپله اوشه سـمه کـړه ـ ویـې ویـل خـور

څوک یـې څـه دربانـدې شـوي دي ؟ مـا وې وروره زه ددې پـیچ ځاى یې

ساپۍ یم بل څوک نه یم ـ ډیر ظلم او تا دا رابانـدې وشـوه ـ نـور مـې څـه

ونه ویلې ـ هغه بیا وویـل ـ پیښـه څـۀ شـوې ده ؟ زه بیـا غلـې شـوم ـ هغـه

تي ویل ـ راځـه راځـه ـ پـه کـور کـې بـه نـورې خبـرې کـوو ـ د کـور سمدس

مخې ته یې ورسیدو ـ د ګڼو او ګورو څیړیـو مـنا کـې څـو کورونـه وو ـ

د کـور مخـې تـه د بــزو دده کـور پـه لـوړه د دوه څیړیـو پـه مـنا کـې وو ـ

ــه چوپــال وو ـ څــو تنکــي ورغمــي پــه چوپــال کــې ګرځیــدل ـ چوپــان ل

وي ویـې ورغږ کړـ که سپي له بزو نـه راغلـي وړاندې نه خپلې ښ ې ته

ریرانه شوه ـ ودریده ـ ویې یې په وره کې راووته زما په لیدوښ ه تړه ـ

ویل ـ راځۍ سپي نشته دى ـ بزوکې دي ـ موش چـې دروازې تـه ورنـزدې

شو ـ هغې پما کې سترګې ښخې کړې وې ـ زما رالت چې یـې وکـوت ـ آ

وویل یه ښ ې دا خور بیچاره دننـه سړي ورته خ دا ولې؟ دا څوک ده ؟

غم یې خوره ـ زه د بزو مخې ته ورځم ـ بیرته به زر راشم ـ پښو ننباسه ـ د

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

62

د چوپان ښ ې کور ته ننویستم ـ هغې خپل تور پړونى راپسـر کـړ ـ وې

د لښتو نه او بـدل ویل ـ هله خورې دغه کټکي ته کښینه ـ د غوړ لښتي

کټکـي تـه کښیناسـتم هغـه دننـه شوي څو کټکـي پراتـه وو ـ زد لـومړى

راوړې ماتـه یـې کـړو ـ مـخ لاس او کوټې ته ننوته ـ په کوزه کې یې اوبه

ې دې په کرار کرار پریمن ه چې زه درته کورکمي او څه دارو برابـر پښ

او پښې له کړم ـ ما کوزه واخیسته او د منډو په کنج کې مې لاس ، مخ

کــې راوړې ـ لــږه شــیبه وینــو نــه پــاکې کــړې ـ ښــ ې راتــه خپلــې څپــړه

وروســته هغــې د کــورکمي نــه جــوړه کــړې پټــۍ راوړه ـ پښــې یــې راتــه

وتړلې بیا یې راته ویښتان شمنا او سنبال کړل ـ ورپسې یې سمدسـتي

په شیدو او غوړیو کې ماته کړې ډوډۍ مخې ته کیښـوده ـ ویـې ویـل ـ

ې زه رښـتیا چ ـ خورې ته لومړې ډوډۍ وخوره بیا به نـورې خبـرې کـوو ـ

ډیره وشې ، تږې شوې ووم ـ لږ څه ډوډۍ مې وخوړه رالت مې لږ څه سم

ېشـو ـ چوپــان راننـوت ـ ښــ ې تـه یــې وویـل ـ ددې خــور د پښـو غــم د

خوړلى دى؟ ښ ې یې وویل ـ هو په پښو مې ورته کورکمي پـه غوړیـو

کې پټۍ کړي دي ـ دا بیچاره خو ډیـــره پــــه بــد رالـت کـې تـردې ځـاى

څه پیښه شوې ده ؟ راغلې ده ـ دا

ښ ې ته دا خبـره اوس پریـږده ـ دې تـه ډوډۍ تیـاره کـړه ـ مـا وې وروره

ډوډۍ مې وخوړه ـ خداى دې تاسو ژوندي لري ـ لـه مـا سـره پـه تکلیـف

کې شوۍ ـ نه نه خورې دا څه تکلیف نه دى ـ تـه خـو یـوه تـور سـرې یـې ـ

چوپـال تـه بـزي بیا موش خو پښتانه یو ـ مسلمانان یو ـ په دې کې بیرون

راننـوتې ـ مـازدیګر وو ـ بـزو او ورغمـو غبرګـې رمبـاړې جـوړې کـړې ـ

چوپان سپک پاڅید ویې ویل ـ مالونـه راغلـل ـ چـې لـومړى بایـد هغـه

سنبال شي ـ بیرون چوپال ته په چالاکۍ سـره ووت ـ وروسـته یـې ښـ ه

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

63

هم ورپسې ووته ـ ډیره شیبه وروسته چـې مالونـه یـې لوشـلي وو ښـ ه

ښتي سره د دوه زلموټو زامنو سره راننوتل ـ او څ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

64

پن م څپرکى

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

نـه پـړى غښـتلو ـ لاړې یـې ـام ډوډۍ نه وروسته چوپان د بـروزې د ماښ

د بروزې څو خلي یې لاس کې واخیستل پړى یې تاؤ په لاس توپ کړې

کړ ویې ویل ـ خورجاني اوس راته ووایه چې د کوم ځاى د چا څوک یې

او څه پیښه شوې ده ؟

مــا ورتــه د خپــل کلــي او خســر نامــه او بیــا مــې د خپــل پــلار نــوم ورتــه

دې پوه شو نوره خبره مې خوله کې غړه کنده شوه ـ هغه رابان واخیست ـ

غوش وه ـ ویې ویل زموش په باب هیڅ فکـر مـه کـوه ـ اته یوـ ښ ه یې هم ر

ــل وروره زمــا کیســه د یــوازې ــه ووی ــه ـ مــا ورت خپــل سرګرشــت ووای

زمـا خاونـد اواوریدلو نه ده ـ ښـ ې رابانـدې راغـږ کـړ ـ مـا خپلـه خـور

ورور وګڼه ـ یو ځل خو موش بایـد سـتا پـه رالـت پـوه شـو ـ د لـږ سـکوت

وسـته مـې زړه رالـوى کـړ ـ هغـوي راتـه غـوش نیـولى وو ـ او مـا ټولـه ور

کیسه ورته له سره راواخیسته ـ د پله د سر خبره مې لا پوره کـړې نـه وه

چوپـان د پـړي غښـتل بنـد ژړا شـوه ـ چې د چوپان ښ ه پړینګ شوه په

کړل ـ سترګې یې راویستې ـ هک پک پاتې شو ـ نوره زه هم د خبـرو نـه

ه ویـر اختـه شـوه ـ ـــ ـټینګـه کـړم ـ د کـور ښـ ه راسـره هـم پ ووم ـ سـلګو

چوپان ډیره شیبه چوپ پاتې شو ـ بیا یې په کرار وویل ـ خورجـاني بیـا

پـه ځـان نـه څنګ چل وشو ـ اوښکې مې وچې کـړې اومـې ویـل ـ وروره

پوهیدم ـ خو له ویرې نه لـه کلـي او خلکـو نـه رابیلـه شـوم ـ پـه سـختو ،

ې هـواره لار پریښـوه ـ پـه دې غـره راسـمه شـوم ـ لوڅو پو څو مـې د سـم

خپل خوار نصیب تر دې ځایه راوستم ـ نه پوهیږم چې نور به څه کیـږي

هغه زما د قیصې په اوریدو سره لومړى سوړ اسـویلى ویوسـت ـ بیـا ؟

یې وویل ـ دغسې کار خو مسلمانان نه کوي چـې پـه دې خلکـو څـه اور

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

65

ي او مـرهب کـې نـدي شـوي دې ولګید ـ داسې کارونه خـو پـه هـیڅ دی ـ

ساپیو دا څـه راخیسـتي دي ـ هـو دا مـنم چـې خاونـد بـه دې د رکومـت

خـورې نـوره مـه ژاړه ـ سړى وي ـ مګر ستا ماشومانو څـه ګنـاه کـړې وه ـ

الله دې د زړه صبر درکـړي ـ مـا خپـل ورور وګڼـه ـ کـه د خـداى رضـا وه ـ

تا پـه اولادونـو سبا ته به دې خپل کور ته ورسوم ـ کومو کسانو چې س ـ

دا ظلم کړى دى ـ په دنیا او اخیرت یې شرمنده غواړم ـ

خورجاني که رښتیا درته ووایم ـ دا ښ ه مې ګواه ده ـ زه چـې پـه ښـه او

ل شـوې واې هـم ـ ژوتر چغسراې ښکته نه یم تللـى ـ کـه بد پوه شوى یم ـ

تــه مــې بیــولې ـ خــو مګــر دا کــولى شــم ـ چــې واپــس دې خپــل کلــي تــه

م ـ اخر زه هم ساپي یم څوک به درته پورته هـم ونـه ګـوري ـ لکـه د ورسو

خدمت به دې وکړم ـ هیڅ فکر ونه کـړې ـ تـر سـبا پـورې دا خور غوندې

خپل کور وګڼه ـ سهار چې لمر راخیژي سمې ته به رسیدلي یو ـ میـرمي

یــې اوښــکې وچــې کــړې ـ وې ویــل ـ زمــوش دیــي پــه دنیــا خــور یــې پــه

ـ خدایه توبه مې دي ـ دا څنګه مسلماني شوه ـ په ژړغوني ش یې وویل

کـافرو کـې بـه هـم داسـې ونشـي ـ دا بـې دینـه روسـان چـې پـه شـوړیک

راوختل هم داسې ناروا یې نه ده کړې ـ خـالي جګـړه یـې وکـړه او بیرتـه

هغې ستړى اسویلى وکړ ـ له ځایه پاڅیده ویې ویل ـ زه به ښکته شول ـ

ارام وکـړې ـ الله دې د زړه صـبر درکـړي ـ درتـه بسـتره برابـره کـړم ـ چـې

څښتي یې وویل ـ تـه خـوب وکـړه ـ چـې مـاغزه دې پـه ځـاى شـي ـ دا یـې

وویــل او لاړ ـ د کالــه میــرمي هــم زمــا خــوا تــه پریوتــه ـ زمــا ټــول بــدن

خوشیده ـ پـه سـوچونو او فریـادونو مـې شـپه سـبا کـړه ـ سـهار وختـي د

غږ کړ ـ خورې پاڅه ـ سبا دى چوپان خبرې غوش ته راغلې ـ میرمي یې را

ـ ما چې مخ او لاس پریمن ل ـ هغـې راتـه پـه ګـیلاس کـې تـاوده شـیده

راوړل ـ ویلــې دا وڅښــه زمــا کلــه زړه تـه کیــده ـ هغــې رابانــدې شــیدې

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

66

ـ چوپان لومړې ښ ې ته د کـور او مـالونو ټینګتیـا وکـړه ـ وي وڅښلې

داى کول ځان بیرته ویل زه به دا خور تر کوره ورسوم ـ مازدیګر به که خ

راورسوم ـ ښ ې یې راسره تر دروازې بیرون د مخـه ښـې پـه وخـت کـې

سم وژړل ـ لا روڼایي نه وه لګیدلې چې له بانډې مو ررکت وکړو ـ

هغه ته خو لاره معلومه وه ـ په اسانۍ سره تر څو چـې لمـر راختـو سـمې

ړک تـه پـورې هاغه ته مې وویل ـ وروره ـ ـ ـ موش باید س ته راښکته شو ـ

وزو ـ ځکه چې پدې غاړه دکلیو لاره ده ـ ځاى پر ځاى مجاهد دي ـ چـې

بیا ـ ـ ـ ـ ـ ـ د

هغه چې رانه مخکې روان وو ـ ودرید ـ ټوپک باندې یـې لاس تیـر کـړ ـ

ویې ویل ـ خورې تر څو چې زه ژوندى یم ـ ته غم مه کوه د هغـه جـامې د

ر یـې بیـل ښـکاریده ـ کـړه زونډي داره خولۍ ، پیتـاوي او کرکت ـ وړیو

په ټول اکر کې یې د غیرت وړه یې د سمي د کلیو د خلکو پشان نه وو ـ

نخښې ښـکاریدې ـ نـور یـې څـه ونـه ویـل ـ روان شـو ـ کلـه چـې د سـیند

غاړې او کلیو لوې لارې ته ووتو ـ زما سترګې چـې پـه سـیند ونښـتې ـ

ه پـورې غـاړه ، په زړه کې مې ټکه تیره شوه ـ ) کیدى شي چې د هغه پل ـ

راته هغوي انتظار کې وي ـ پما به بـل څـه چـل شـوى ؤ ـ نـه بـه پوهیـدم ـ

پیښه به دې په ذهي کې نارقه ان ور کړي اوسي نـه هسې د آ بلې شپې

، نه چې یو ځل خو تر پله ورسیږو ؟ ( په دې وخت کې مې چې د سـیند

ځــاى پــر ځـــاى شــور واوریــد او هغــه صـــحنه نــو ســر مــې وځرخیـــده

ستم ـ هغه رانه وړاندې تللى وو ـ له هوښه وتې وم ـ یو وخـت مـې کښینا

په مخ اوبه راوشیندل شوې ـ سترګې مـې وغړولـې ګـورم چوپـان ورور

راته خوا ته ناست وو ـ ویې ویل خورجاني پاڅه لار ده ـ چې ځـوو ـ هغـه

ي اوپله ته چې کله ورسیدو ماته یې راوښایه ـ ما ویـل ښـه ـ وروره ، کل

هغـه رانـه بیـا مخکـې او زه ورپسـې شـوم ـ ه ورته نه ده پاتې ـ دومره لار

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

67

مخې ته څو کورونه راغلل ـ له هغې نه چې تیر شو ـ لمر راوخـوت ـ هـوا

ګرمه وه ـ زما ژبـه لـه تنـدې نـه وچـه شـوې وه ـ د ویـالې نـه مـې لپـه اوبـه

هماغه پله او کلي ته ورسیدو ـ پـه چوپـان اوڅښلې ـ لږه شیبه وروسته

مې ورغږ کړ ـ هغه ودرید ـ ما ورته کـړو ـ وروره هغـه پـل دا ورور پسې

دى ـ ما خپلې سترګې څلور کړې ـ زړه مې ښه راټینـګ کـړ ـ مـا وې چـې

ـ ـ ـ ـ د ښه دا پل او پورې شـاو خـوا سـمه وویـنم کیـدى شـي چـې هغـوي

، پل او ټوله شا و خوا مې له سـترګو تیـره کـړه ـ یـوازې د یـه ابـۍ سیند

سـر مـې وخوځیـد ـ ه راتلل ـ مغزو مې شینګارى وکـړ ـ غږونه مې غوش ت

تـروپ شـو راولویـدم بیـا پــه ځـان نـه ووم پـوه شــوې ـ یـوازې مـې د بــې

هوښۍ په رالت کې په زړه کې داسې ګرزیدل ـ ) زما د ځیګر ټـوټې ، د

ه نـه ــ ـک ،ګلونو پشان ښکلي تنکي بچي به مـې پـه کـوم چـړه ختلـي وي

ه ګټو د سیند غولیو او ګردابونو کې به ماهیانو به خوړلي وي ـ له کوم

ډوب شوي وي ؟ ( کلـه چـې پـه خـود شـوم چوپـان ورور تـه مـې وویـل ـ

لږ څـه پـه سـوچ ورور جانه یو ځل به د پله ډیرۍ ته ورشو ـ هاغه لومړى

کې شو ـ بیا یې وویل راځه چې ورشو ـ دا ځل هغه زما نه لیـرې نـه تلـو ـ

کیـږم ـ دوه ګامـه رانـه مخکـې ځکه پوهیده چې ګنـي بیـا بـه بـې هوښـه

روان شو ـ زه تش ګوګل په ماتو هیلو بیا لکـه د صـرا پـه پلـه ورسـمه

شوم ـ هماغه د پله ډیرۍ ته مې ځان ورساوه ـ کم چـې یـوه شـپه مخکـې

مې پکې هغه څه لیدلي وو چې د هیڅ انسان فکـر تـه نشـي راتـلاى ـ د

سیند ته ، هغـه ځـاى پله په ډیرۍ ودریدم ـ لومړى مې پله او بیا ښکته

نــارې اوریـدلې وې ورپـام کـړ ـ تـه ، کـم چـې مــې دواړه بچـي د یـه آبـۍ

پورې غاړې ته په څو کورونو او ونو مې سـترګې ولګیـدې ـ بیـا مـې د

کشر زوى شور او د هغـه ظـالم او بـې عـابفي انسـان وژونکـې پـه زور

ولې سره د هغه سیند ته غورزول رایاد شول ـ غیر ارادي چیغه مې له خ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

68

ووته ـ هماغه مې زر لاس ونیـو ـ ورو یـې کښـینولم ـ ښـه شـیبه د خـوني

پله په ډیرۍ وشټیدم ، وسنګیدم ، وژړیدم ، له لاسه مې هیڅ نه کیـده

ـ لپه مې پورته ونیوه ـ د الله نه مې د خپل مرګ سـوال وکـړ ـ خـو د مـرګ

بخت مې هم کوټه ؤ ـ د چوپـان ورور لـه سـترګو نـه هـم او،ښـکې جـاري

له ځان سره ویـل ـ له ما نه څو ګامه وړاندې په تیګه ناست ؤ څه ئې وې

ـ ډیره شیبه وروسـته زمـا خـوا تـه راغـى ویـې ویـل ـ خـور جـاني ـ دوعـا

ورته کوه ـ د خداى نه درته صبر غواړم ـ لمـر تـودیږي ـ مـزل مـو مخکـې

دى ـ بسم الله کړه چې روانیږو ـ ما ورتـه پـه ژړغـوني غـږ پـه ځـواب کـې

ـ وروره له دې ځایه څنګه لاړه شم ـ په کلي کې بـه چاتـه څـه وایـم ـ وویل

چې څنګه راغلم ؟ نه نه وروره ته ځه اوزه به ـ ـ ـ ـ ـ ـ ؟ هغـه ماتـه متـوجې

شوه ـ زه لـه ځایـه پاڅیـدم ـ غوښـتل مـې چـې ځـان لـه پلـه نـه وغـورزوم ـ

ې مـې ناڅاپه مې لکه د لیونۍ د پله په تخته منډد واخیسته ـ پـه زړه ک ـ

ویلــې زمــا پــه دې ژونــدنو څــه ؟ هغــه راپســې لاس را اوشدو کــړ ـ ویــې

نیولم ـ ویلې خورجاني ودریږه ـ ما ویل پرې مې شده وروره نور ژوند نه

غواړم ـ هلته له پورې نه یو سړى او ښ ه په پلـه راپـورې وتـل ـ ده راتـه

ي نـو وویل ـ هغه دي خلک په پله را روان دي ـ که دا ستا په رال خبر ش

بیا؟ موش لا پدې ګوتو لګولو کې وو ـ چـې هغـوي راورسـیدل ـ د پلـه د

لوې دړې نه راپورې وتل ـ له لیرې یې راغږ کړ ـ ویلې دا ولې ؟ څه خبره

ده ؟ چوپان ورته په ځواب کې وویل ـ دا خور مې لږ تکلیف لري ـ کومه

ـ چوپـان بله خبـره نشـته دى ـ هغـوي لـه مـوش لاړل ـ د کلـي لار یـې ونیـوه

ــور دې دا ــاني ن ــس خــور ج ــل ب ــې وی ــو ـ وی ــګ ونی ــا لاس ټین ورور زم

لیونتوب پریږده ـ راځه چې کور ته دې ورسوم ـ فکر وکړه دلته دا نزدې

کلي دي ـ د هاغه په دې خبره مې چې کلي ته وکتل ـ هماغه لعنتي کلى

ؤ ـ هغه کلى چې اسلامي اورپکو او قاتلانو له دې پل نـه د پـل صـرا

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

69

واخیست ـ چې دغسې بې ګناه او معصوم ماشومان او پاک سپیي کار

ښـه ده وروره سـتا بـه ولـې نـه مـنم ـ ځـه شیري مسلمانان ترې غورزوي ـ

په ژړا ژړا د هغه ځایه را روان شوم ـ ټیکرى چې ددې ځایه پښې باسو ـ

مې په مخ راخور کړو ـ ما وې چې له دې کافرو له کلي نه زر تر زره ځـان

ـ په کلي کې هم هغه یوه لاره وه ـ چې دکلي له من ـه تیـره شـوې اوباسو

ه کلي کې اوچت معلومیده ـ چې لـه غـره نـه راکـوز شـوى ـــوه ـ چوپان پ

دى ـ په هغه پسې مې خپل قدمونه ګړندي کړل ـ ځکه چې همدغه کلـي

رانه بچي واخیستل ـ بدن مې له ویرې لړځیده ـ شـیبه پـه شـیبه مـې زړه

ې هغه دوه تنه قاتلان بیا راونه وځي ـ خیر کلـى دومـره کې ګرځیدل ـ چ

ووتو ـ وړاندې مخې ته شنه پټي راغلل ـ لـه یـوه بـل لوى نه وو ـ زر ترې

وړوکي کلي نه هم پسې واوښتو ـ لـه سـیند پـورې د غـره بـیخ کـې لـوى

کلى ښکاریده ـ لاندې ترې لویه هدیره وه ـ چوپان ورور چـې شـل ګامـه

خورجـاني هغـه د ـ مخـې یـې راوړو ـ ویـې ویـل ـ ودری ـمخکـې روان ؤ

پورې هدیرې ګورې؟ مال هو ـ پروسږ کال زموش یو ډیـر خـوش دوسـت د

روسانو سره په جنګ کې شهید شوى ؤ ـ په دغه هدیره کې مو ښخ کړو

په فکر کـې ودریـد ـ ـ بیا راپورې وتو ـ ددې خبرې سره یې خوله ونیوه ـ

ما وې ښه وروره ـ

ي چې رایاد شول ـ پـه دغـه کـوز سـیند غـاړې کلـي کـې هغه وویل ښه د

زما د پلار پخـوانى دوسـت دى ـ ددې ټـولې سـیمې او کلیـو مشـر دى ـ

هغه ته به ورشو ـ دا ټول جریان به ورته ووایو ـ او بله دا چې د امریت نه

به راته ضـمانت هـم واخلـي ـ تاتـه بـه بیـا هیڅـوک څـه نشـي ویلـى ـ دده

ما وې ښه وروره چې ته څنګـه وایـې نـو ـ ـ ـ ـ ـ د خبره مې زړه واخیسته ـ

ویلې توکل په خداى راځه راپسې ـ پـه یـوه نـرۍ لاره چـې هغـه کلـى تـه

ستنه شوې وه ـ ور وګرزیدو ـ کلى نزدې ؤ ـ زر ورسیدو ـ د هغـه کـلا تـه

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

71

لا نه وو رسیدلي چې یو سپیي روبى سړى د هغـه کـلا تـه نـزدې د یـوې

ده پـرې سـلام واچـاوه ـ هغـه وعلیـک ووایـه ـ توت ونې لانـدې ولاړ ؤ ـ

ویلې په خیر راغلئ ستړي مشئ ـ ده ترې د هغـه سـړي پوښـتنه وکـــړه ـ

ده سمدسـتي سپیي شیري غړه کنده شو ـ بیا یې وویل ـ هغه خـو ـ ـ ـ ـ ـ ـ د

بیا وویل هغه څنګه ولې ؟ وې ویل هغه یـوه میاشـت مخکـې د منـاګي

دده له خـولې یـوازې آخ وخـوت ـ ى ـ په جنګ کې روسانو شهید کړى د

ویې ویل کله یوه میاشت مخکې ؟ موش خو چـا نـه یـو خبـر کـړي ـ هاغـه

وویل د جنګ په دې بد رالت کې یو تر بله څوک څه خبریږي ـ تاسـو لـه

کومه راغلـۍ ؟ ده ماتـه راوکاتـه ـ بیـا یـې هغـه تـه ـ ریـران شـو چـې څـه

رته وویل کاکا جانه د ووایي ؟ هغه وویل بچى څنګه غلى شوې ؟ ده و

هغه سره مو لږ څه کار ؤ ـ خو افسوس چې هغه شـهید شـوى دى ـ هاغـه

ې نبیا وویل ـ هو د خداى کـار دى ـ هغـه دې الله اوبخښـي اوس د بخښ ـ

شــو ـ ددې ټــول قــام پــه خیــر او خــدمتګار ؤ ـ ستاســې څــۀ کــار ؤ ؟ دې

ـ بیـا سـاکته غونـدې شــو ـ لـه لـږې خپـه لهجــې سـره یـې وویـل لـوټکي

کاکاجانه د لارې سر دى زمـوش کـار او کیسـه سـتا د اوریـدو نـه ده ـ کـه

اجازت وي موش بیرته ستنیږو ـ هغه ته په زړه کې تـراه پیـدا شـوه ـ ګنـي

چې دا د غـره چوپـان او دا ښـ ه د کـومې ترخـې پیښـې لاروي دي ـ زر

یې وویل زه هم ساپي یم ـ راځۍ یـو چـاې چـیلم ښـو درکـولى شـم خپلـه

نه مع لوم ـ موش هم وکړه پوله ـ روان شو ـ ویلې راځۍ ډیر مو امسا یې

په صافیواله کې ورسره راغلو ـ کور ته یې بوتلـو ـ د خپـل کـور رجـرې

ته یې ننویستو ـ هغه له دروازې نه خپلې ښ ې ته ورغـږ کـړ ـ ښـ ه یـې

راغله ـ ستړي مشي یې وویله ـ ده ورته کړو ـ دې میلمنو ته چاې راوړه ـ

خپله امسا د کټ لنګې ته ودروله ـ وې ویل ـ هلکان پخوا بـاجوړ هاغه

ته اوښتي دي ـ کله چې یې د جهاد جبهې ته راشي راښکاره کیږي ـ پدا

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

70

هر کور کې چې اوګورې ځوانان پکې نشته دى ـ زه او دا ښـ ه مـې دې

چې څنګه راپیښه کـړې کور او فصل ته ناست یو ـ ښه اوس راته ووایه

ه کیســه نــه وه راخیســتې چــې ښــ ې یــې چــاې راوړو ـ د وه ؟ ده لا ورتــ

وویــل کاکــا دا زمــا خــدایي خــور ده ـ زه د این ــر بانــډې یــم ـ ســړى او

ه زمـا ــ ـمیرمي یې دواړه د چوپان ورور خبرو ته غوش نیـولي وو ـ ده ورت

ټوله کیسـه تیـره کـړه ـ د کـور ښـ ه پـه ژړا شـوه ـ زه هـم سـلګو ونیـولم ـ

نه شو ـ ده ورته اخري خبـره دا وکـړه کاکـا مـوش هاغه هم ډیر خپه ستوما

موش ویلـې چـې هاغـه بـه راتـه د مجاهـدینو لـه ددې لپاره راستانه شو ـ

امریته ددې خور لپاره ضمانت خط واخلي ـ بل څـه کـار مـو نـه درلـود ـ

ې تـه سړى سمدستي له خپل ځایـه پاڅیـد ـ امسـا یـې راواخیسـته ښـ

دوي تـه ډوډۍ تیـاره کـړه ـ زه بـه تـه تـه یې وویل یه ښ ې زه ځم امریـت

دیر زر واپس راوګرځم ـ نورې خبرې یې ونکړې ـ په وره کې چـې وتلـو ـ

ویې ویـل تاسـو چـاې څښـۍ زه زر راځـم ـ ښـ ه کـور تـه ننوتـه ـ چوپـان

بیرون ته ووت ـ ویلې خور زه لږ بیرون ته ځم ـ هغه لـه رجـرې نـه بهـر تـه

لــږه شــیبه کاکــا راغــى ـ ووت ـ مــا لــه د چــاې پیالــه چښــله چــې د کــور

وروسته چوپان ورور هم راننوت ب کاکا جیب ته لاس کړ ـ کاغر یې له

جیب نه راویوسـت ـ وې ویـل ـ امریـت کـې یـوازې څـو تنـه د چپـې دري

ناست وو ـ امـر صـیب تـه مـې یـوازې پـه بلـه کوټـه کـې ددې لـور قیصـه

کـاڼو نـه ـ هاغه د هر څه نه خبر ؤ ـ بچـى د هغـوي زړونـه د ورته واوروله

هم کلک دي ـ یوازې دومره یې وویل ـ ستا زامي تکـړه مجاهـدیي دي ـ

تــه چــې راغلــې یــې یــوازې بــه هغــې تــه ســتا ضــمانت قبــول کــړم ـ مګــر

ما وې بیخي به نه وځي ـ کاغر هیڅکله به دغه ښ ه له پیچ نه نه وځي ـ

یې راکړو ـ ډوډۍ مو وخوړه ـ چې د هغوي له کـوره را روانیـدو ـ سـپیي

ري وویل ـ زه هم درسره ځم ـ چوپان ورته کـړه کاکـا جانـه دا چـې مـوش شی

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

72

ــه دا خــور ســره دې دومــره تکلیــف ویوســت ـ الله دې ژونــدى لــره ـ زه ب

پخپل کور و کلي وسپارم ـ بیرته به خامخا کور ته ځـم ـ ځکـه چـې کـور

مې څه نه دي ویلي ـ بچى تـا چـې دومـره زرمـت ګـاللى دى ـ زه هـم ددې

ـ او بیــا همدغــه خلــک خــو زه پیــژنم ـ د هغــه کلــي ټــول پــیچ ســاپي یــم

مشران پیژنم ـ دواړه به ورسره ځوو ـ ما وې کاکاجانـه پـه مـا دې لکـه د

نور ځان مه پـه خپل پلار دومره مهرباني وکړه ـ ځان دې په تکلیف کړ ـ

عرابوه ـ هغه ویلې نه لورې ـ خامخا درسره ځـم ـ ښـ ې تـه یـې وویـل زه

ه ځان کور ته رارسوم ـ مازدیګر ته بیرت

د کور میرمي په دروازه کې ودریده ـ د مخه ښه په وخت کې یې پـه مـخ

اوښکې روانې شوې ـ کاکا مخکې او موش ورپسې شوــ د کلـي پـه لـور

روان شو ـ د کڅ په لاره مو ځان پاس عمومي لارې ته رساوه ـ د یوه پټي

پـه نـوم دې جهادیـانو د جهـاد ل ـ ـ ـ ـــ ـپولې په سـر کاکـا ودریـد ـ وې وی

داسې کارونه وکړل ـ چې په هیڅ دیـي کـې چـا نـه دي کـړي ـ دا د الله یـو

قهر او غهب دوي ته شـوى دى ـ دغسـې بـې ګنـاه ماشـومان پـه داسـې

وال خو کمعقـل او سـاده بـې وژل ، دوي ته جهاد ښکاري ـ دا پیج مرګ

علمه خلک دي ـ خو په اصل کـې یـې مشـران ورتـه وایـي ـ هغـه پخپلـو

خبرو کې په غصه ناکه لهجه وویل ـ په دې ګنهګارو مې ولیدل ) خپلو

سترګو ته یې اشاره وکړه ( چې پـه ښـکته کلیـو او دوکـانونو پلـو چـې

کله دوي رمله ور وړي ـ له ملا نه بیاستې تړي ـ تـر څـو د خلکـو مالونـه

هغه بیا روان شو ـ لـږه شـیبه لوک او غلا کړي ـ دې ته دوي جهاد وایي ـ

وسته هماغې لارې ته وختو کم چې پرې تیره غـم لړلـې شـپه راغلـي ور

وو ـ په دغه ټولـه لاره مـې ان تـر کلـي اوښـکې نـه ودریـدې ـ ماسپښـیي

قها ؤ چې خپل کلي ته ورسیدو ـ ټیکرى مې په مخ راخور کړ ـ په دغـه

شـیبه مــوش درې واړه چـا نــه پیژنـدو ـ کلــي تـه چــې ور داخلیـدو ـ کاکــا

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

73

مـا وې ه مخکې شه موش ته ستاسې کـور نـه دې معلـوم ـ ل ـ بچى ت ـــووی

کاکـا جانـه پـه دغـه مخـامخ کوڅـه ورځـۍ ـ هلتـه مخـې تـه زمـوشه کـور

راځي ـ زه درته بیا وایـم ـ شـل ګامـه را وړانـدې زه تـرې مخکـې شـوم ـ د

لاس په اشاره مې هغوي ته خپل کور وښود ـ په دې کې زما خواښې لـه

یـوه خپلـوان کـره لاړه شـي ـ مـوش تـه یـې دروازې راووته ـ غوښتل یـې د

راوکاتــه ـ ویــې نــه پیژنــدو ـ ځکــه چــې زمــا رالــت او وضــعه د هغــې د

پیژندنې نه وه ـ ما ورغږ کړ ـ هغه ودریده ـ او په زیر سـره یـې راپـام کـړ ـ

هغوي دواړه ودریدل ـ زه ورمخې ته شوم ـ ښه چې ورنزدې شوم ـ ورغـږ

کتـل ـ خـو لا نـه یـې وم سـترګو تـه مې کړو ـ بابۍ چیرې ځې ؟ هغې زما

پېژندلې ـ خپل نوم مې ورته واخیست ـ په هیبت سره یې وویل ـ دا ته ؟

دا ولې ؟ زه نوره ټینګه نـه شـوم د هغـې غیـږې تـه مـې ځـان وغـورزاوه ـ

ان نـه ووم پـوه شـوې ـ د چـم ې له خـولې ووتـه ـ نـور نـو بیـا پـه ځ ـ چیغه م

ـ څوک لا نه پوهیدل چې ولـې ګاو او خپلوان راباندې راټول شوي وو

خدا زده چې څومره وخت به بې هوښه ووم ـ یو وخت ګورم چې کـور د ؟

خپلوان راته نزدې ناست وو ـ ما هغوي ته وویل ـ بیرون خلکو ډک دى ـ

دوه تنـه میلمانـه راسـره راغلـي دي ـ رجـرې تــه یـې راولـۍ ـ هـر څـه بــه

پــه دغــه وخــت کــې ه خــولې نــه مــې ـــــهغــوي درتــه ووایــي ـ د خواښــې ل

واوریـدل ـ خدایــه خیـر راپــیښ کــړې ـ زمــا بیــا رالـت خــراب شــوى ؤ ـ

هغوي دواړه یې رجرې ته بیولي وو ـ ټوله کیسه یې ورته کـړې وه ـ څـه

چې خلک وو ـ ټولو ژړلې وو ـ څه شیبه وروسـته زه پـه چـابکو ګـامونو

و رجرې ته ورغلم ـ رجره له ښ و نرو ډکـه وه ـ کاکـا خسـر مـې د میلمن ـ

نـزدې ناسـت وو ـ ماتـه یـې داسـې وویـل دا څنګـه چـل شـوى دى ـ سـره

دامیلمانه څه وایي ؟ ټولو ماته کتل چې څه ورته ووایم ـ ما خو نور څه

نشو ویلى ـ یوازې مې دومره وویل کـه دې میلمنـو درتـه څـه ویلـي وي

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

74

هماغسـې شـوي ـ اوس مـې رالـت ښـه نـه دى ـ لـږ څـه وروسـته بـه درتـه

مړى مې چوپان وروره خلکو ته ور اوپیژند ـ او د هغه د کیسه وکړم ـ لو

ې مې ورته وویل ـ بیا مې د کاکا ورتـه ټولـه کیسـه مرستې او ساپیوال

دده ارسان به وکړه ـ ما وې دا مې دیي په دونیا ورور او زه یې خور یم ـ

تر مرګه نه هیروم ـ او دا مې کاکا ته لاس ونیو ـ ما وې دا مې خپل پلار

ه دې ټـول پـیچ کـې یـې زمـا ضـمانت وکـړ ـ او دې دواړو تـر دې ګـڼم ـ پ ـ

ــرې هــډو چــا ــه وه چــې زمــا خب ــر ژړا دومــره زیات کــوره راورســولم ـ وی

اوریدې نه ـ

ښه شیبه ټولو خپلو پـردو وژړل ـ بیـا سـپیي شیـري کاکـا داسـې وویـل ـ

ناسو غوش کیدد ـ د قرآن شریف ایت مبارک یې ولوست وې ویل ـ لاس

اقي دې رب خیــر ـــ ـچـې خــداى پـاک شـهیدان اوبخښـي ب پورتـه کـړد ـ

کړي ـ دوعا وشوه ـ بیا یې وویل ـ تاسو اوس زر تر زره کسان ښـکته پـه

سیند کې د مړو پـه لټـو پسـې وکـاشۍ ـ د نرنـګ تـر بیلـو خلـک خـواره

کړد ـ اوس بـه درنـه مـوش لاړ شـو ـ چوپـان تـه یـې لاس ونیـو ـ دا چوپـان

پریښي دي ـ زه هم په کـور کـې یـوازې یـم ـ سړى دى ـ کور او مالونه یې

چې ځان ورسوم ـ ما وې نه کاکـا خامخابـه شـپه راسـره کـود ـ زه بـه بیـا

تاسـو چیـرې وویــنم ـ بیــا مـې سـتونى راډک شوـــ هغـوي دواړو غبــرګ

هرو مرو ستا پوښـتنې تـه بیـا راځـو ـ ستاسـو مشـران او وویل ـ موش به

ویـل کاکـا جانـه ستاسـو کاکـا خسـر مـې و ددې کلي ډیر خلـک پیـژنم ـ

دواړو نه یوه دونیا مننه چې موش سره مو دومره تکلیف ګاللى ـ موش بـه

هــم همــدا اوس ، اوس څــه کســان ښــکته لیــږو تــر څــو د مــړو څــه لټــون

هغوي پاڅیدل په دروازه کې چې وتل ما چوپان ورور ته داسې وکړي ـ

ړه ـ پـه وویل ـ هغه خوني پله ته چې ورسیدې زما دبچـو درسـره پـام وک ـ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

75

ــه نیــولى ؤ ـ ــو وژړل ـ هــر چــا د جیــب دســتمال ســترګو ت دې خبــره ټول

میلمانه په همدې ویر ژړا کې له کلي نه ووتل ـ

ما هـم د کلـي نـه راغلـي میلمـه چـې د ارام صـیب خپلـوان هـم ؤ ـ تـر دې

ځایې خبرې واوریدې ـ له سترګو مې اوښکې روانـې وې ـ پـه ژړغـوني

ړي پیدا شوي دي ؟ نه تر اوسه نه دي پیدا مغږ مې ترې پوښتنه وکړه ـ

شوي ـ خلک پسې ګرزي ـ مال ښه نور بیا څه وشول ـ هغـه د چـاې پیالـه

ځان ته نزدې ایښې وه ګوک یې وکړ ـ د هغې د خولې یې داسـې وویـل ـ

هغوي چې لاړل موش له رجرې نه کور ته واوښتو ـ کور او کوڅـه رجـره

ي ام کله خو داسې غم نه ؤ راغلى ـ او دیره د خلکو نه ډکه شوه ـ په کل

وان لومړى سوړ اسویلى له خولې ویوسـت ـ وې ویـل ـ زه چـې ــمیلمه ځ

له کلي نه راتلم ـ تر دغه وخته لا څـه خبـره نـه وه ـ یـو مـړى هـم نـه ؤ پیـدا

ه راووت ـ خپلـې کـوټې ـشوى ـ ارام صیب په دې وخت کې له تشـناب ن ـ

چې ورشو ـ یوه فاتحه به ورته وکړو ـ زه ه ــته ننوت ـ ما ده ته وویل ـ راځ

ا رالت ولیـد ـ چـې سـترګې مبه درنه بیا ځمه ـ هلته چې ورغلو ـ هاغه ز

اومې ویل ـ لاس به پورته کړو ـ د مړو پـه رـق مې په اوښکو لمدې وې ـ

واخیسته ـ بیا مې ورته وویل ـ ېکې به دوعا وکړوـ فاتحه م

ا لوى غم ې درسره ځان شریک وروره خداى دې د زړه صبر درکړي ـ پد

ګڼم ـ په ګرد افغانستان کې د هر چا په هر کور کې مـړي شـوي دي ـ خـو

داسې مې نه وو اوریدلي ـ د ډیرو خلکـو د چـا ورور د چـا زوى او د چـا

ـ ډیـرې ىمعلـوم شـو دىپلار ژوندي ورک شـوي دي ـ هـډو قبـر یـې نـه

اوس نـو لـه یـږي ـ ناخوالۍ په دې وبي تیرې شوې ـ چې لا نور بـه څـۀ ک

ــه تیښــته نشــته دى ـ ډیــر تشــویش مــه کوهـــ خــداى دې صــبر پیښــې ن

درکړي ـ زه به درنه اوس لاړ شم ـ بیابه دې خامخا په نزدې وختونو کـې

اوګورم ـ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

76

ــولي وو ـ ژبــه ــې نی ــاتري ی ــو شــونډو چــې پ ــو وچ ــوازې پخپل ــه ی هاغ

پـورې راسـره وګرزوله ـ په ټیټ اواز یې وویل ـ له تا نـه ډیـره مننـه ـ وره

لاړ ـ مخه ښه یې راسره وکړه ـ ترې را روان شوم ـ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

77

شپږم څپرکى

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

کوم وخت چې د کونړ ولایت د روسي او د وخت دولتي پوځي قوتونـو

دل ـ و ودری ـنغـد بو بریدونه په ګمبیري او نه خالي شو ـ د جنګي مورچل

د ولایت واګې د مجاهـدو پـه لاس کـې شـوې ـ د رژیـم او ټوپکیـانو تـر

پسـې اوج کـې شـوې ـ پـه تیـره بیـا د ختی ـو سـیمو پـه منا ، جګړې لا

څنــډو د ډزو او بــاروتو لــوخړې د وامــداره پورتــه وې ـ ددغــه وخــت

د اصـلي جنګونه تاسو ټولو لیدلي دلته یې د بیانولو ضـرورت نشـته ـ

وري تـه راځـم ـ پـه ګـرد ولایـت کـې د مـودو ، مــودو کیسـې او پیښـو ل ـ

بندیزونه مات شول ـ هر څوک په کلیو او د ولایت پـه هـره خـوا کـې ښـه

ازاد ګرځیـدل شـواى ـ د لـږې مــودې نـه وروسـته د ارام صـیب نــور دوه

ترونه چې پـه کلـي کـې اوسـیدل ـ دواړو خپلـو کـې سـره وویـل ـ کشـر ،

کـې نـور څـوک ورسـره نـه وو ـ مشـر تـه د خپـل کـور دننـه چـې پـه کوټـه

ـ زد پخلن ۍ کې بوخته ووم ـ د هغوي دواړو د داسې وویل ـ دې ویلې

د مشر کاکا خبره مـې واوریـده ـ خبرو ، ګړهاري مې غوش ته راورسید ـ

پریده چې دا رالـت نـور هـم پـس ښـه وې ویل ـ څو ورځې به صبر وکړوـ

شي بیا به ګورو ـ

په رقله څه سره وایي ـ له ډیرې زه پوهـ شوم چې زما د بیولو

مودې وروسته زما پخوانى د زړه د زخـم څړیکـه پـه ګوګـل کـې پورتـه

شوه ـ هغه ترخه یادونه مې بیـا ځـل مخـې ، مخـې تـه شـول ـ ژړا ونیـوم ـ

ـ خواښې مې چې ولیدم رابانـدې پوهـه په هټکو ، هټکو وژړل پټ مې

خلـم ـ مـه ژاړه ـ کـونړ چې ژړلي مـې وو ـ وې ویـل لـورې بـلا دې وا شوه ـ

مـخ ازاد شو ـ خداى به ټول وبي ازاد کړي خپل څښتي تـه بـه لاړه شـې ـ

یې پاس ته ونیو ـ لپه یې پورته کړه ـ وې ویل ـ یـا الله د خپـل بچـي سـره

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

78

هغـه چـې مې د لیدو نصیب وکړې خدایه په دې ارمـان مـې مـه وژنـې ـ

ــد ــل خاونـ ــي ډن دخپـ ــولې وه ـ بیخـ ــو رن ـ ــیانو غمونـ ـــاو لمسـ ګره او ــ

کمزورې شوې وه تل به یې په زوي پسې ژړل ـ

ـــدوه اونــۍ وروست زه لــه خســران غبــرګ پــه وره راننوتــل ه دواړه کاکاــ

ماڼۍ نه لاندې راښکته شوم ـ هغوي د کور برنډه کې کټونـو تـه ناسـت

ه پیــالې کیښــودې ـ ــــوو ـ مــا ورتــه چــاې تیــارېکړې ـ پــه میــز مــې ورت

وه ـ زه د کـور پـه کـارونو مصـروفه شـوم ـ خواښـې تـه مـې هـم پیالـه ونی ـ

هغوي سره پخپلو کې په خبرو اخته وو ـ څو شیبې وروسـته یـې پـه مـا

پسې را نارې کړې ـ زه ورغلم ـ هغـه مشـر کاکـا خسـر راتـه وویـل ـ ځـان

ت لـرو ـ تیاره وه ـ په خیر سبا ته بې واقعې په خیر سره کابل ته د تلـو نی ـ

کاکا جانه مې په خواره خوله ورته کړو ـ ې چوپ پاتې شوم ـ بیا زه لومړ

کابل په تلو کې موش ټوله کورنۍ له لاسه ورکړې د

ده ـ که خپه کېږې نه دغه نوم هیڅ په خوله مه اخله ـ

خـو هغه هم لوټکي موسکى شو ـ وې ویل ـ بي بي ستا خبره په ځاى ده ـ

اوس هغــه پخــواني بندیزونــه ایســته شــوي دي ـ بــل دا چــې کــونړ ازاد

پورته ګرځي ـ پوښـتنه مـې کـړې ده ـ څـه شوى دى ـ مجاهد پکې ښکته

خ ره نشته دى ـ ما ورته دومره وویـل ـ دا پیچـوال اوس هغـه پخـوانى

دل شوى دى ـ د همدې کلي خلـک بـه راپـورې بـد ــساپي نه دى پاتې ـ ب

شي ـ هغه دا ځل ښه په زغرده وویل ـ نه نه اوس رـالات بـدل شـوي دي ـ

سو ښه پوهیږد ـ هغه بل کشر کاکا خسـر چـې ځـوان هـم ؤ ما وې نور تا

لومړې یې وخندل او بیا یې وویـل تـه خـو دا خبـرې او ټوکې هم کولې ـ

کوې ـ بي بي ، که چیرته دې خاوند بله ښ ه وکړي نو بیا ؟ ما وې اوس

ټوکـو راته دا خبرې هیڅ اهمیت نه لري ـ مشرکاکا خسـر وویـل خبـرو د

ر کلي پـه واز مـوټر کـې ځـو پـه خیـر ـ کشـر ورور یـې نه ده ـ سبا ته به د ب

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

79

ورته وویل ـ نه نه لالا ـ موش په مـوټر کـې نـه ځـو ـ څـوک بـه مـو شـی اني

وکــړي ـ ښــه بــه دا وي چــې پخپلــو پښــو پــه غــره کــې ځــان تــر وټــه پــوره

ورسوو ـ ایسته بیا اسـانه ده ـ هغـه ومنلـه ویلـې سـمه ده ـ همدغسـې بـه

کود چـې د خپـل کـور هـم څـوک درنـه خبـر وکړو ـ موش ته یې وویل پام

هغوي د مازدیګر مان ه ته لاړل ـ ما دغه خبره ټوکه ګڼله ـ ما وې نشي ـ

هغـوي سـتا د زړه د خوشـالولو لپـاره دا خبــره وکـړه ـ همدغـه شـپه مــې

ټکى خوب ونکړ ـ تر سهاره مې سـترګه ورنغلـه ـ سـبایي وختـي رښـتیا

ســتي یــې ماتــه وویــل ـ چــې کشــر کاکــا خســر مــوش کــره راننــوت ـ سمد

پاڅیږه چې ځوو په خیر ـ زه او خواښې مې د هغه پـه خبـره ریـران پـاتې

شو ـ بیا یې راغبرګه کړه ـ ویلې هله زر شه ـ چې د خدایي مزل مو په مـخ

کې دى ـ

زما زړه ته ولویده ـ ګني چې خبره یې رښـتیا شـوه ـ زر مـې جـامې بـدلې

کـور نـه راوتلـو پـه وخـت کـې د ې راواخیسته ـکړې ـ خپله غاړه غوټه م

مې خواښې بابۍ غېږ کې ونیوم ـ دواړه سم په چیغو ، چیغـو وژړل ـ لـه

کوره راووتو ـ په لار کې هاغه بل کاکا خسر هم زموش انتظـار کـاوه ـ لـه

ګې پـه سـړک لاړو ـ د وایګـل پلـو کلي نه سړک ته پورې وتلـو ـ تـر مـاڼو

ورتیر شو ـ پـه ډیـر تکلیـف وګرزیدو غره ته ورپورته شو ـ په کو کلي

سره مو شپه کرونګ ته واړوله ـ ماخستي تیر وو چې د کاکا دوي کـوم

ست ؤ ـ ورکره ورغلو ـ په ډیر مزل مې پښـې پړسـیدلې وې ـ وپخوانى د

له ډیرې مودې وروسته هغه اشنا کره ورغلـي وو ـ څنګـه چـې د هغـوي

بـه وه ـ مخـې په دروازه کې یو هلک چـې د دولسـو کـالو کور ته ننوتو ـ

ته راغى ـ وې ویل ـ چا سره مو کـار دى ـ کاکـا ورتـه یـو نـوم واخیسـت ـ

هلک ودرید ـ چوپ پاتې شو ـ مشر کاکا ورته بیا وویل ـ څنګـه وروره

ودې نه ویل ـ هاغه په کور دى ؟ هغه وویل تاسـو لـږ ودریـږۍ ـ زد اوس

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

81

زه یـې راووت پلـو بیرته راځـم ـ مـوش پـه دروازه کـې ودریـدو ـ یـو سـړى

لګولې وه ـ زموش خوا ته راغى ـ لومړى یې موش ته سـتړي مشـي وویلـه ـ

په یـوه بیا یې سمدستي وویل ـ راځۍ دننه ـ دویم چت ته یې وخیژولو ـ

کوټه یې ووننویستو ـ لاټیي ته یـې تیلـى وواهـه ـ کوټـه رڼـا شـوه ـ لویـه

وره کوټه وه ـ څلور کټونه پکې پراته وو ـ لاندې په م که سـترنجۍ خ ـ

وه ـ هغــه سـړي وویــل ـ تاسـو کټونــو تـه کښــینۍ ـ پخپلـه ووت ـ مــوش

دومره ستړي شوي وو چې نور لـه ررکتـه لویـدلي وو ـ وشي خـو دومـره

نه وو ـ ځکه چې په لاره مو ډودۍ خوړلې وه ـ لږه شیبه وروسـته هغـوي

ډوډۍ راوړه ورپســې یــې چــاې راوړو ـ د چــاې څښــلو کــې مشــر کاکــا

ه بیا پوښتنه وکـړه ـ د هاغـه نامـه یـې واخیسـته وې خسر له هغه سړي ن

ته موش مګر هغه مې د پلار سره څو ځلې پیج ویل ـ ته مې نه یې لیدلې ـ

کره راغلى وو ـ زه هم د پلار سره دوه ځلې دلتـه پخـوا راغلـى ووم ـ ښـه

دا راته ووایه چې کاکا چیري دى؟ او تـه یـې څـه کیـږې ؟ هغـه وویـل د

ې هغــه ووژل شــو ـ ده ویــل آخ دا کلــه ؟ پین ــه روســانو پــه بمبــارۍ ک ــ

سـي څرخـي الوتکـو پـه دې کرونـګ ، څانګـار او میاشتې مخکـې ـ رو

کټار د هـوز بانـدې بمبـاري کولـه ـ پـه هـر کلـي کـې درې او څلـور مـړي

شوي وو ـ زما پلار هم د جومات په دروازه کې لګیـدلى وو ـ یـوه شـیبه

لاس پورتـه کـړۍ ـ چــې کاکـادو دواړو هـۍ پـۍ وکـړو ـ بیـا یـې وویـل

فاتحـه واخیسـتل شـوه ـ ماخسـتي خـداى ورتـه بهتـر جنتونـه ورکـړي ـ

تیره پورې یې د روسانو د بمبارۍ نه هاغه سر ټکاوه ـ مشـر کاکـا تـرې

پوښتنه وکړه ـ چې لاندې کلي او ولایت ته څه رال دي ـ خلک څه وائي

خبـر ـ وې ویـل چندان نه و ـ هغه یو ډیر ساده سړى ښکاریده ـ په رالاتو

په جومات کې ویل کیږي چې روسان هـوایي بمبـاري بیـا پـه دې کلیـو

کوي خلک په ویره کې شپې ورځې تیروي ـ ده ویل ښه بیـا یـې د هاغـه

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

80

د تسلي لپاره وویل ـ روسان او دولت نور ددې ولایـت نـه پـه کشـه کـې

دي ـ هیڅ سودا مه کـوۍ ـ خـداى مهربانـه دى ـ مجاهـدیي ورپسـې دي ـ

په دې خبرو یې ببعـه ء الله چې ډیر زر به له دې وبي نه ورک شي ـ انشا

لږه سـازه شـوه ـ بیـا یـې ورتـه وویـل ـ مـوش بـه لـږ څـه ارام وکـړو ـ سـبایي

وختــي وټــه پورتــه کــوزیږو ـ هغــه پــه چــالاکۍ پاڅیــد ـ پــه کټونــو یــې

بسترې هوارې کړې ـ او بیا یې وویـل ـ تاسـو ویـده شـۍ هغـه ووت ـ او

ه ښه خوب وکړ ـ سبایي وختي د چاې څښلو نه وروسـته د موش تر سهار

مـو د قـورو کور له خاونده مو د تلو اجازت واخیسـت ـ مـخ پـه وټـه پور

ول ـ خو د جنګي شـرای و وټه پور کې د کاکادو اشنایان لاره ونیوه ـ په

موش په دې نیت چې په دې ور ځان له کبله لا پخوا د کلي نه وتلي وو ـ

واړو ـ لمـر لا نـه وو تـود شـوى ـ مـوش وټـه پـور د شـاه میـر له نوا پاس نـه

کوک د موټرو تم ځاى ته ورسـیدو ـ د اسـعد ابـاد مرکـز لـیي مـوټر ولاړ

وو ـ سمدستي ورپورته شو ـ د چغه سراي په بازار کې د نواپاس ګاډي

تیار په لیي کې وو ـ په دغه وخت او دغه ور د چغه سراي په بازار کې

زموش د نواپاس ګاډى په لږه شـیبه کـې ډک ځیدل ـ بیخي ډیر خلک خو

شو او کلینر غږ وکړ ـ دوعا د خیر ـ ـ ـ غر شو موټر روان شو ـ کلـه چـې د

نواباد په پله پورې وتو ـ او له سرکاڼو نه ووتو ـ مشر کاکا ته مـې کاتـه

له ځان سره یې ورو وویل ـ شکر خدایه چې تردې ځاى خو را ورسیدو ـ

ښتو ـ په دغو ورځو کې پـه دغـه لار ډیـر ګـاډي چلیـدل ـ په نواپاس واو

مازدیګر لوړ د جلـوزو کمـپ تـه ورسـیدو ـ هلتـه لـه پخـوا نـه زمـوش یـو

د هغوي کره مو شپه تیره کړه ـ سبایي د لمر ختو سـره خپلوان اوسیده ـ

د تورخم په ګاډي کې کښیناستو ـ د تـورخم مـزى ازاد وو ـ تـګ راتـګ

ورخم نه چـې تیـر شـو ـ سمدسـتي پـه یـوه بـس له تکې مشکلات نه وو ـ

موټر کې جلال آبـاد تـه لاړو ـ ماښـام خـړه لا نـه وه لګیـدلې چـې د جـلال

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

82

آباد فارم هډه کې د یوه پیچوال پخـواني افسـر کـور تـه ورغلـو ـ هغـه د

کاکا دوي نزدې نسبي وو ـ له پخوا نه یې ورسـره راشـه درشـه درلـوده ـ

پخپله له کار نه تقاعد شـوى پکـور هغه چې ډیر سپیي شیرى شوى ووـ

ناست وو ـ یو زوى یې په پو کې افسر وو ـ هغوي زموشه ډیر قدر وکړ

ـ د بلې شپې یې راته وویل ـ کاکا ترې مننه وکـړه ـ سـبایي چـې د هغـوي

له کوره راووتـو کابـل تـه د تلـو پـه نیـت د مـوټرو هـډې تـه ورغلـو ـ څـو

ې ـ پوښتنه مو چـې وکـړه ـ د لویې او وړې موټرې ځاى پر ځاى ولاړې و

کابل او جلال آباد تر منا لاره بنده وه ـ خو ځینو کسانو دا هم ویلې چې

ګني د روسانو کتار کابل ته ځي ـ هر څوک د کتـار پـه تمـه انتظـار کـې

وو ـ د ورځې لس بجې شوې ـ ناڅاپه خبر وشو چې کتـار ررکـت وکـړو ـ

ووتلې ـ موش هم پـه یـوه ټولې موټرې له سورلۍ نه ډکې شوې ـ سړک ته

درونټــې پـــورې ملکــي د لــیي مـــوټرې فلاینکــوچ کــې کښیناســـتو ـ

وچلیدې ـ له درونټي نه اخوا تـه د روسـانو کتـار ولاړ وو ـ کتـار خـو لـه

ټانکونو او توپونو سره پوره وو ـ دولتـي پولیسـو ډکـې مـوټرې هـم پـه

کتـار چـې کلـه ررکـت وکـړو ـ وروسـته کتـار کـې وروسـته ولاړې وې ـ

ورپسې ملکي موټرو هم ررکت پیل کـړو ـ د لغمـان کـڅ نـه ښـه پـه بیـړه

تیر شو ـ په موټر کې ځینو کسانو وویل ـ د ریښمو تنګـي کـې پـه کتـار

رمله کیږي ـ موش د ریښمو تنګـي نـه پیژنـدو ـ خـو کلـه چـې کتـار هلتـه

ورسـید ـ لـه پاسـه پـرې ډزې شـوې ـ کتـار هـم پـرې ډزې کـولې ـ د کتـار

یې وویشتلې ـ اور یې واخیست ـ داسې سره ډزه پیـل عسکري موټرې

شوه چې په ګاډو کې ناست کسان ټول د تیګـو شـاته شـول ـ یـو سـاعت

جګړه روانه وه ـ موش هم د سیند په غاړه د تیګو تر مـنا پـټ ناسـت وو ـ

کله چې ډزه ودریده ـ خلک موټرو ته وختل ـ کتار روان شو ـ موش چې د

چـې لـوګي تـرې ختـل ـ پـه سـړک ې مـوټرې کتار ځاى ته ورسـیدو ـ سـو

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

83

وینې لیدل کیدې ـ دا نه وه معلومه ـ چې څومره عسکر به مړه شـوي وو

ــابو ــرې شــوې ـ ک ــه د خلکــو لاړې تی ــه چــې ورســیدو ـ ایل ــ ســروبي ت ـ

مـازدیګر ود چـې کابـل تـه ورسـیدو ـ پـل محمـود خـان کـې چـې څنګــه

ارنـد د څښکته شو ـ سمدستي په ټکسـي مـوټر کـې خیرخـاني تـه لاړو

ــه وي بلاکونــو کــې لــه ټکســي نــه ښــکته شــو ـ د څارنــدوي بلاکونــو ت

ورغلو ـ تر څو له چا نه زما د خاوند د کور پوښـتنه وکـړو ـ د یـوه بـلاک

مخې ته یوه ښ ه ولاړه وه ـ چې د کـونړ د ښـ و جـامې یـې پـه ځـان کـې

له هغې نه مو وپوښـتل ـ د هغـې څنـګ تـه یـو ماشـوم ولاړ وو ـ وې وې ـ

ـ زه په دغه نوم څوک نه پیژنم ـ ښ ه یم ـ څښـتي مـې هـم نشـته چـې ویل

پوښتنه مو ترې کړې واى ـ هغه هم د څارندوي فسر وو ـ دا یوه میاشت

مخکې شهید شوى ـ خو په دا بل بلاک کې یو کـونړي صـارب منصـب

دى ـ که له هغه نه پوښتنه وکړۍ ـ کاکا مـې پـه چـابکو ګـامونو د بـلاک

ش دواړه ولاړ وو چـې بیرتـه راغـى ـ وې ویـل ـ هغـه مخـې تـه ورغـى ـ مـو

کس وویل چې زه یې پیـژنم ـ مګـر دومـره پـوهیږم ـ چـې د خیرخـاني پـه

دریمه برخه کې یې کور دى ـ کاکا وویل ـ موش باید په ټکسـي کـې ځـان

د ورسوم ـ هلته بـه یـې د کـوم دوکانـدار ، یـا بـل چـا نـه پوښـتنه وکـړو ـ

سي نـه ښـکته شـو ـ د سـړک پـه غـاړه څـو خیرخاني په دریم سړک له ټک

دوکانونه ول ـ له یوه دوکاندار نه یې پوښتنه وکړه ـ هغه په داسـې رـال

کې چې چاته یې له تلې نه د هلک په ځولۍ کې څه وراچول ـ وې ویـل ـ

وروره لږ وار وکه ـ چې دا هلک خلاـ کړم ـ هغـه چـې وزګـار شـو ـ بیـا

ورتـه کـړو ـ وروره د یـوه کـونړي ورور څـه دې ویـل ؟ ده یې وویـل ـ ښـه

څارندوي افسر کور لټوم ـ که تاته یې معلوم وي ؟ وې ویل ـ ورور جانه

د کوم افسر پـه کـور زه یې نه پیژنم ـ خو دغه مخامخ کوڅه کې وړاندې

کــې واده دى ـ همغلتــه )غلتــه( چــې ورشــئ ـ پوښــتنه وکــړه ـ خامخــا

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

84

ن شــو ـ د کــوڅې ستاســې وبنــداران بــه پکــې وي ـ مــوش پــه کوڅــه روا

نیمایي ته چې ورسیدو ـ په ښي اړخ یوه بله کوڅه ستنه شوې وه ـ مخې

ته مو درې څلور هلکان راووتل ـ کاکا ترې پوښتنه وکـړه ـ دوه هلکـانو

غبرګ وویل ـ هو پدې کوڅه کې مخامخ لاړ شئ ـ د هغوي د کور مخـې

ش د تـه ډیـر خلـک لـر بـر کیـږي ـ پوښـتنه بـه وکـړد ـ رښـتیا کلـه چـې مـو

کــوڅې بــر ســرته ورســیدو ـ هلتــه وړانــدې د یــوه کــور مخــې تــه خلــک

وویـل ـ فکـر کـوم لالا چـې همدغـه ځـاى خوځیدل ـ کشر کاکا خسر مې

هغه وویـل کېـدى شـي ـ کلـه چـې هغـه د خلکـو ګڼـه کې به یې کور وي ـ

ګوڼې ته ورسیدو ـ له یوه ځوان هلک نه چې پکول یې په سر وو ـ څـادر

و ـ پوښتنه وشوه ـ هغه په کونړۍ لهجه وویل ـ دغـه یې په اوشه پروت و

د واده کور یې دى کنه ـ کاکا دوي یو تر بله سره وکتل ـ د واده کور یـې

په دې کې هماغه هلـک زمـوش نـه مخـې تـه شـو ـ وې ویـل ـ راځـۍ دى ؟

چې زه مو په هغه وسپارم ـ کاکا ورتـه وویـل ـ خـداى دې خیـر درکـړي ـ

لـه دروازې هلـک پـه چابکوګـامونو شـو ـ هغه مخکې او موش ورپسـې

ننـوت ـ مـوش پسـې مـخ راواړو ـ پـه ډاډه زړه یـې وویـل ـ ازاد راځـۍ مـه

دریږۍ ـ د کور بیرون او دننه لـه خلکـو نـه ډک ؤ ـ ماشـومانو هـم منـډې

رامنډې وهلې ـ ځینې خلک په کوټو کـې ډوډۍ تـه ناسـت وو ـ هلـک د

یږۍ ـ زه ورته غـږ کـوم ـ چـې کور دننه وویل ـ تاسو په دې برنډه کې ودر

راشي ـ ما خو پخپله پړوني کې ځان تـاؤ کـړى وو ـ یـوازې دوه سـترګې

مې ښکاریدې ـ موش درې واړو ځاى پر ځاى ودریـدو ـ د هلـک د بیرتـه

راتګ لاره مو څارله ـ

لږه شیبه وروسته د کور دننه یوې کوټې نه هماغه هلک

و سړى راووت چې سپینې راووت ـ ورپسې د سپیي سر او سپینو بریت

جـامې او تـور واسـکټ یـې اغوسـتى وو ـ زمـوش پلـو را روان وو ـ مالـه

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

85

مزل نه اوپیژندو ـ مګر په ویښتانو او بریتونو یـې شـکمنه شـوم ـ ځکـه

چې بیخي سپیي اوښتى وو ـ دواړو کاکانو غبرګ وویل ـ همدغـه دى ـ

ا تـه غیـږه ښه چې موش ته رانزدې شو ـ ویې خندل ـ لومړى یې مشـر کاک ـ

خلاصه کړه ـ په روغبړ اخته شول ـ بیا یې کشر تـره تـه غـاړه ورکـړه ـ یـو

کشر تره یې پـه ژړا شـو ـ مشـر تـره یـې بل یې په غیږ سره ټینګ ونیول ـ

وویل ـ دا دې میرمي ده ـ نور یې زنه ورپیده ـ ټینـګ نشـو ـ زمـا خـو وار

ه ـ هغه ریـران ، پار خ ا شو ـ نوره ټینګه نشوم ـ چیغه مې له خولې ووت

ـ یـوازې دومـره یـې راتـه وویـل ـ ریران ماته راکتل ـ یو دم سلګو ونیـو

ان مې څۀ شول ؟ د هاغه په دې خبره موش څلورو واړو چیغې کړې ـ یچب

شـوه ـ هغـې هـم هټول خلک هک پک او ریران ودریدل ـ ناوې چې خبر

لـت کـې ي مـې د ژړا پـه را رامنډه کړل ـ زموش په منا کې ودریده ـ څښـت

ناوې ده ني مې واده دى ـ ناوې ته یې ور وکتـل ـ ورتـه وې ې وویل ـ دام

ــه ویــل ـ دا زمــا پخــوانۍ ښــ ه ده ـ هغــې هــم ســلګۍ پیــل کــړې ـ مات

راغاړې وته ـ له یو پلوه د ښادۍ شـیبې وې او لـه بلـه پلـوه زوړ مـاتم لـه

نوي سره یو ځاى کیده ـ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

86

اووم څپرکى

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

:غم دپاسه غم دى

:پین ه ویشت کاله وروسته

په روګنډ ورف نومې کلي کې ، پخپل کور کې پـه جرمني د کولي ښار

نګ راغـى ـ غـوشۍ مـې ت ووم ـ چې کړنګ شو ـ د ټیلیفون ز لیکلو بوخ

م سـلام ـ چې پورته کړه ـ غږ راغى ویلې السلام علیکم ـ مـا وې وعلـیک

خپل کورنى نـوم مـې ورتـه واخیسـت ـ هاغـه وویـل ـ زه د کابـل نـه سـتا

پخوانى دوست ارام یم ـ د هاغه پـه دې خبـره لـه څـوکۍ نـه جـګ شـوم ـ

د ودریدم ـ لومړى خو د هغه د نـوم پـه اوریـدو سـره ریـران پـاتې شـوم ـ

ټیلیفون غوشۍ مې لاس کـې پـاتې شـوه ـ یـوه شـیبه چـوپ پـاتې شـوم ـ

باندې غږ کړ ـ وې ویل لکه چې ودې نه پیژندم که څنګه ؟ ما وې هغه را

اومــې پیژنــدې ـ خــو فکــر او ســوچ ستاســې د تیــر ژونــد خــوا تــه ولاړ ـ

ې دې اوس درسره دي ؟ رښتیا دا راته ووایه چې ستا هغه دواړه میرمن

وې ویل هغه پخوانۍ میرمي مې شته ژونـدۍ ده ـ هغـه دویمـه میـرمي

ړه شـوه ـ یـوازې د هغـې نـه یـوه لـور لـرم ـ چـې مې یوه میاشت مخکې م ـ

پوهنتون کې زده کړې کوي ـ ما وې ډیر ښه ـ ستاسې میـرمي چـې اوس

زه یې خپله خور ګڼم ـ زما سلام ورته وکړه ـ وروره هغه څنګه ده ؟ شکر

ښه ده ـ اوس لږ څه بوډې شوې ده ـ خـو روغتیـا یـې ښـه ده ـ مـا وې غـوش

ویلې ښه ـ غوش مې دى ـ ما وې که سـتا فکـر ونیسه ـ څه درته وایم ـ هغه

وي پخــوا کلونــو کــې مــې ســتا د کــورنۍ د ترخــه رقیقــت او ترخــې

پریکـړه تراژیدۍ ان ـور کـاشلي وو ـ اوس مـې د هغـه داسـتان پـه بـاب

کړې ـ چې په کتابي بڼه یې بیاځلې خوندي کړم انډیواله تا خوپه تړلـې

ي وه ما وې دا خو به کڅوړه کتاب کې د هغه داستان اخري برخه پریښ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

87

لاښه شي چې هغه پاتې برخه راته همدا اوس پـه ټیلیفـون کـې ووایـې ـ

داسې یې وویل کوم وخت چې هغو زما دوه تنو کاکا ګانو زمـا میـرمي

بیا یې غوښتل چې کابل ته راوستې وه ـ هغوي څو شپې راسره وکړې ـ

یـو ځـاى بیرته کلي ته ستانه شي ـ ما ورته ویل څـو شـپې نـورې راسـره

تیرې کړۍ ـ هغوي دا خبره کوله چې په کلي کې زموش کارونه نیمګـړي

پاتې دي ـ او هم موش دواړه راغلي یو ـ په کـور کـې بـل سرپرسـت نشـته

دى ـ باید چې کلي ته بیرته زر ستانه شو ـ زه ورسـره نـور ټینـګ نشـوم ـ

هغوي سره مې مخه ښه وکړه او لاړل ـ

یـې د مجاهـدینو امریـت تـه شـی انت چې کلي ته رسـیدلي وو چـا کله

کړى وو ـ چې دوي زما میرمي کابـل تـه راوسـتې وه دواړه یـې لـه کـوره

بیولي وو ـ لومړى یې ترې تحقیقات او پوښتنې کـړې وې ـ څـو ورځـې

ان کړي وو ـ بیـا یـې لاس تړلـي شـیندرې پـه کلـي کـې د بـلا پـه یې بندی

ه اور بـل کـړى وو ـ کنده کې وژلي وو ـ پـس لـه مرګـه یـې پـه مـړو د پاس ـ

وروسـته یــې د هغـوي هــډوکي او ایـره ســیند تـه غــورزولې وه ـ پــه دې

خبره زما لاس کې د ټیلیفون غوشۍ ورپیده ـ هغه ته مې دومـره وویـل ـ

پوه شوم د خداى په امان ـ

یوه شـیبه پخپـل ځـاى زینګـر کښیناسـتم ـ د سـوچ او فکـر نیلـى مـې د

ان تر هغو کلیو او غرونـو ، ه اصلي پیښې نه پن ه ویشت کاله وروست

ځنګلونو ، خوړونو ، درو او تاترو تر کاڼو بوټو وځغلید ـ مـا خـو هلتـه

هر څه پخپلـو سـترګو لیـدلي او کتلـي وو ـ پـه هغـو خلکـو کـې څـومره

مینـه او محبــت ، یـو لــه بلـه ځاریــدل ول ـ دکلیـو پــه جومـاتونو کــې پــه

نو خواشه واعظونـه ، په ممبر د واعظاامامانو پسې درنې درنې جمعې

، او دغــه شــان ټــولې ، ، ســاپیواله پښــتو غیــرت ، اخترونــه ، اشــرونه

وشۍ پـه هغـو زړونـو او سـرونو کـې موجـودې وې ـ لکـه ټولنیزې خواخ

محمدا جان یار ویرونه بهیرونه

88

چې دا هر څه چا واخیسـتل ؟ بـاور مـې دى چـې دا ټـولې نـادودې ددې

یوویشتمې پیړۍ دي ـ

اى پ

د محمدا جان یار چاپ شوي الار

شعري ټولګه کوکارې ٢

د لنډو قیصو مجموعه سره ډولۍ ١

تحقیقي او تاریخي الر د کونړ تاتري ٤

شعري ټولګه ویر ٣

د لنډو قیصو مجموعه تړلې کڅوړه ٠

سترګو لیدلى رال ناول، د لیلیې دښته ٦

ناول هوسۍ ٧

ناول څانګه ٨

شعري ټولګه یه قربان ٩

ناول دا ژوند او دا څیرې ٢٥

ناول ګلاب او فرښته ٢٢

ناولهمدا ویرونه بهیرونه ٢١

چاپ ته چمتو الار

شعري ټولګه اوښکې ٢

سفرنامه بحرونه او سارلونه ١

www.pashtoonkhwa.com