Post on 10-Apr-2015
description
Joan Perez Lazarragakoa eta
Lazarraga eskuizkribua
Ricardo Gómez (ricardo.gomez@ehu.es)
Letren Fakultatea, Vitoria-Gasteiz, UPV/EHU
Lazarraga, XVI. mendeko autore berria
XXIX. Uda Ikastaroak
Miramar Jauregia, Donostia, 2010-VII-07
Egitura
1. Lazarragaren bizitza eta lanak
2. Lazarraga eskuizkribuaren inguruko
zenbait zertzelada
3. Eskuizkribuaren deskribapena
4. Eskuizkribuaren interesa
5. Testuaren zenbait zailtasun
1. Lazarragaren bizitza eta
lanak (1) Familia jatorriz Oñatikoa
Familiaren adar bat 1439az geroztik
Arabako Lautadan finkatua (Larreako
Dorrearen jabeak)
Gurasoak (1546ko urrian ezkonduak):
Pedro Perez Lazarragako
Elena Saez Erdoñako (2. emaztea)
Bost seme-alabetatik Joan nagusia
1. Lazarragaren bizitza eta
lanak (2) Erdoña? ca. 1547 – Larrea? 1605
Txikitan Ozetan, 1562tik Erdoñan
1567an Madrilen, antza
1575: Katalina Gonzalez Langarikarekin
ezkondu, Arriolan
Ziurrenik, ezkontzaren bidez hartu zuen
Larreako dorrearen ondoregoa
1576: Larrerara aldatu
1. Lazarragaren bizitza eta
lanak (3) Bi seme-alaba: Agustin eta Maria
Kargu publikoak
Testamentua (1605eko apirilaren 11n)
Biharamunean hil zen, ziurrenik Larrean
1. Lazarragaren bizitza eta
lanak (4) Lazarragatarren leinuaren kronika
genealogikoa:
Relación histórica de las Casas y Apellidos de
Lazarraga, privilegio de la Fundación de la
Torre de Larrea dada en el año de 839…
1589-1601 bitartean idatzia (Comas)
Jatorrizkoa Gasteizko Elizbarrutiaren
Artxibo Historikoan
Edizio oso eta egoki bat falta da
1. Lazarragaren bizitza eta
lanak (5) Helburua
Iturriak:
Crónica troyana (Burgos, 1490)
Iturri ezezagunak
Erabilitako beste lan batzuk:
• Orlando Furiosoren gaztelaniazko itzulpena
(Jerónimo de Urrea, 1549)
• Juan de Menaren Laberinto de Fortuna (1444)
2. Lazarraga eskuizkribuaren
inguruko zenbait zertzelada (1)
2004-02-18: Lazarragaren eskuizkribuaren
aurkezpena
2004-02-18: Eskuizkribuaren faksimilea sarean.
2004-02-20: Lazarragaren eskuizkribuaren
estreinako datatze-azterketa (Aginagalde ) eta
atariko filologia-azterketa (Lakarra).
2. Lazarraga eskuizkribuaren
inguruko zenbait zertzelada (2)
2004ko ekaina: Iñigo Landaren transkripzioa
sarean. Azken eguneratzea 2004-08-18an.
2004ko uztaila: Patri Urkizuren edizioa.
2004-12-03: Gipuzkoako Foru Aldundiak faksimilea
paperean (2005-02-04an banatua).
2009-07-29: Eskuizkribua Gasteizko BiBat
museoan.
3. Eskuizkribuaren ezaugarriak (1)
Tamaina:
51 orri
≈ 111.000 karaktere
≈ 52 A4 orrialde
batzuk urratuta
hiru zenbakuntza
beste 16 orri galdu
1138an hasi bilduma
handiago baten zatia
3. Eskuizkribuaren ezaugarriak (2)
Hizkuntzak:
euskara (% 88 inguru) eta gaztelania
Edukia:
artzain-liburu bat; 63 poema; marginalia
Gaiak:
amodiozkoak, burlazkoak, erlijiozkoak,
narratiboak
herrikoiak eta kultua
3. Eskuizkribuaren ezaugarriak (3)
Egiletasuna:
esku/egile bat baino gehiago
idatzaldi bat baino gehiago (gehiena
Lazarragaren eskuz, segurki)
testu batzuk kopiatuak edo egokituak
badira ziur Lazarragarenak ez diren testu
batzuk
1165v 1171v
Martin Lopez Bikuñaren izenpea 1609
(1177r)
3. Eskuizkribuaren ezaugarriak (4)
Datazioa:
1567-1602 bitartean idatziak
1567: A10 poema (Canción y copla echa por
Laçarraga en servicio de Madalena)
1602: A27a poema (Mari Lopezco ederreza)
• juramentu eguiten jagot / obian daçan amari
(A27a: 39-40)
• Lazarragaren ama 1602an bizirik zegoen
Beste data ez hain ziur batzuk
4. Eskuizkribuaren interesa
Euskararen historiarako:
XVI. mendekoa
Arabako euskara
hapaxak, lehenengo lekukotasunak, egitura
berriak eta gutxi lekukotuak, etab.
Euskal literaturaren historiarako:
garaia
luzera
gaiak
5. Testuaren zenbait zailtasun (1)
1. Zenbat poema? Zenbat ahapaldi?
2. Arazo paleografikoak
3. Eskuizkribuaren egoera
4. Poemen ―puzzlea‖
5. Puntuaziorik ez
5.1. Zenbat poema? Zenbat
ahapaldi?
1164v 1165r 1165v
5.2. Arazo paleografikoak (1)
5.2. Arazo paleografikoak (2)
Legue baliz escaetan
amorosari lançetea
baniqueo nic aurraldea
(Ezabatuta) escuetan
ucabila musuetan
yçorra ezpanaagui
aytac ezcondu ezpanagui
(Landaren transkr.)
Lege balitz eskuetan
amorosari lantzetea,
banikeo nik aurraldea
mobidurik (?) eskuetan,
ukabila musuetan.
Banekike leiaetan
izorra ezpanaagi
Aitak ezkondu &…
(Urkizuren ed.)
Legue baliz escaetan
guiçonari lancetea,
baniqueo nic aurraldea
mocituric escuetan;
ucabilaz musuetan,
içorradu ezpanaagui.
Aytac ezcondu ezpanagui, &c.
neurau ni ezconduco nax sarri.
(Gure edizioa)
5.2. Arazo paleografikoak (3)
5.3. Eskuizkribuaren egoera
1190r 1204r
5.4. Poemen ―puzzlea‖
B18 Egun batean nendorrela:
1181r (1-6) - 1182r (7-12) – 1183r (13-18) – 1201r (19-22) –
1200v (23-26) – 1201v (27-31)
<1175r> Canción
—Iragarri oy ez naguiçun,
jentil honbrea, bildur nax.
—Neurc ecusiric nola çarean,
nesquea, bildurrago nax.
—Nola andraen bildur çara, 5
aec baga onic ez badoçu?
—Aen obraen oyta bildur nax;
çure bere bay, badaguiçu.
—Ez dot eguingo gauça gaxtoric,
oy ez dasaçun ―bildur nax‖. 10
—Neurc ecusiric nola çarean,
nesquea, bildurrago nax.
—Cerren dioçu secretoric
oy andraetan ez dala?
—Cerren causea beguiraçaca 15
ifinten dave obratan.
—Faltaduco jaçulaco
cençuna goganbear nax…
5.5. Puntuaziorik ez
Eskerrik asko!
Galderarik?
http://www.ehu.es/monumenta/lazarraga
http://lazarraga.com