Post on 11-Mar-2020
2017E N E R G Í A
Foro de la Industria Nuclear Española
Boix y Morer 6 - 3º. 28003 MadridTel.: +34 915 536 303
correo@foronuclear.org@ForoNuclear
www.foronuclear.org
EN
ER
GÍ
A
20
17
ENERGÍA2017
Foro de la Industria Nuclear Española es una asociación empresarial que representa al 100% de la producción eléctrica de origen nuclear y al 85% de las principales empresas del sector a nivel nacional. Integra a más de 50 empresas con actividades comerciales en más de 40 países, que en su conjunto emplean a cerca de 30.000 personas.
Foro de la Industria Nuclear EspañolaBoix y Morer 6 - 3º - 28003 MadridTel.: +34 915 536 303e-mail: correo@foronuclear.org@ForoNuclearwww.foronuclear.org
Realizado por:ALGOR, S.L. www.algorsl.com
Depósito legal: M-20352-2017Imprime: Aries
- 3 -
PRESENTACIÓN
FORO DE LA INDUSTRIA NUCLEAR ESPAÑOLA acude pun-tual a su cita anual para presentar ENERGÍA 2017, con datos e informaciones actualizadas del sector energético.
Durante el pasado año, se ha mantenido la recuperación económica, constatable en la evolución positiva de diferentes indicadores en nuestro país. En el conjunto del ejercicio 2016, el Producto Interior Bruto creció un 3,2% en términos reales, la demanda energética primaria un 0,2%, la demanda energética final un 1,5% y el consumo de productos petrolíferos un 1,8%.
La producción neta de energía eléctrica en España fue de 262,3 TWh, un 2,2% inferior a la del año anterior. Teniendo en cuenta las pérdidas en transporte y distribución y el saldo im-portador de intercambios internacionales (7.667 GWh, el mayor de la serie histórica), el consumo neto de electricidad alcanzó 238,05 TWh, un 0,6% superior respecto al del ejercicio anterior. Sin embargo, esa cifra de consumo es todavía inferior a la regis-trada en 2004, y un 11% inferior al máximo histórico de 2008.
Cabe indicar que la demanda máxima del sistema peninsular alcanzó 40.489 MW, un 11% por debajo de la máxima histórica alcanzada en 2007. Por primera vez esta punta se produjo en período estival, el 6 de septiembre, ya que históricamente se había registrado entre los meses de diciembre y febrero. En esa fecha se alcanzó un consumo diario total de 823 GWh, máximo también del año.
De la producción eléctrica, las tecnologías convencionales aportaron 168,8 TWh, un 3,3% menos que en el pasado ejerci-cio, y las instalaciones del régimen retributivo específico 93,3 TWh, prácticamente sin variación. En relación con la estructura de las tecnologías convencionales, hay que destacar el descen-so del carbón (19,7% en 2015 y 14,3% en 2016), compensado en parte por el incremento de la hidráulica (11,7% en 2015 y 15,0% en 2016). El gas mantuvo su aportación en el conjunto del ejercicio sin apenas variación respecto al anterior, si bien en el último trimestre los ciclos combinados tuvieron una mayor participación para suplir la baja producción hidráulica y eólica.
La producción eléctrica neta del parque nuclear en 2016 se incrementó un 2,5% respecto a 2015, alcanzando 56.100 GWh.
- 4 -
Es la tecnología que más electricidad aportó, representando el 21,4% de la producción neta total, con tan solo el 7,45% de la potencia total instalada.
En lo que respecta al régimen retributivo específico, cabe destacar el descenso de la aportación de las tecnologías re-novables con relación a 2015: la eólica un 0,9%, la solar fo-tovoltaica un 3,5% y la solar térmica un 0,3%. En cambio, la cogeneración y el tratamiento de residuos creció un 1,5%, al-canzando los 29.184 GWh. La retribución específica asignada en este ejercicio a estas tecnologías, semejante a la anterior-mente denominada “Prima Equivalente”, supuso un total de 6.395 millones de euros, de los que 4.980 millones lo fueron en concepto de retribución a la inversión y 1.415 millones como retribución a la operación.
En cuanto al número de horas de funcionamiento por tecnolo-gías, durante 2016 (año bisiesto) destacaron las centrales nuclea-res con 7.582 horas. Las centrales de ciclo combinado funciona-ron 1.104 horas, manteniéndose como respaldo para las energías renovables, dado su carácter intermitente y no gestionable.
Por lo que respecta a las emisiones de CO2 del sector eléctri-
co, la generación libre de emisiones alcanzó el 60,8% en 2016, de la que más de un 35% correspondió a la energía nuclear. Se-gún las estimaciones, en ese año se emitieron 63,5 millones de toneladas, lo que supuso una disminución del 18% respecto al año 2015. La menor aportación del carbón, la mayor hidraulici-dad y el mantenimiento de la aportación nuclear constituyeron hechos relevantes para esta disminución. No se debe olvidar que el parque nuclear español evita cada año la emisión de más de 30 millones de toneladas de CO
2 a la atmósfera.
La cuota de energías renovables en la demanda total de energía final ha sido del 16,2% en 2016 (similar a la de 2015), habiéndose establecido el compromiso con la Unión Europea (UE) de alcanzar el 20% en 2020. En comparación con otros países de la UE, España se halla aproximadamente cercana a la media del conjunto de la Unión.
En la generación eléctrica la aportación de las renovables en 2016 ha sido del 39% (tres puntos porcentuales superior a 2015), lo que representa ocho puntos porcentuales por encima de la media de la UE. Donde nos alejamos de la media europea es en la cuota de energías renovables en el sector transpor-
- 5 -
te. Según los últimos datos disponibles, la media de la UE es del 6,7% y la de España del 1,7%, habiéndose establecido un compromiso del 10% para 2020. Esta diferencia en el trans-porte es la que equilibra la mayor ventaja en generación de electricidad.
La dependencia energética primaria del exterior sigue sien-do un aspecto fundamental de nuestra realidad económica, alcanzando el 72,3% en 2016. Esta cifra, 1,3 puntos inferior a la registrada en 2015, sigue siendo alta, en especial en términos relativos. La media en la UE-28 es del 54%, y de los países de nuestro entorno, sólo Bélgica, Portugal, Irlanda e Italia presentan una dependencia superior a la de España. En términos econó-micos, el saldo de la balanza energética supuso para nuestro país un déficit de 20.500 millones de euros en 2016.
Por lo que respecta a la potencia instalada del sistema eléc-trico nacional, en 2016 apenas se produjeron incorporaciones de nuevas plantas al parque generador (únicamente 13 MW de potencia solar fotovoltaica) y se dieron de baja 932 MW correspondientes a centrales térmicas de carbón. Todas las de-más tecnologías han mantenido la misma potencia que había al principio del año 2016. Como resultado, a finales del ejercicio la potencia instalada total en España era de 105.266 MW, de los que un 63,8% corresponden a tecnologías convencionales y un 36,2% al Régimen Retributivo Específico. A nivel global, los ciclos combinados, con el 25,3%, y la energía eólica, con el 21,8%, son las fuentes que presentan mayor participación sobre el total de la potencia instalada en España.
La capacidad de intercambio de energía eléctrica con el resto de Europa constituye uno de los aspectos prioritarios para conseguir un sistema eléctrico más eficiente y sostenible. La interconexión eléctrica entre España y Francia inaugurada a finales de 2015 duplicó la capacidad de intercambio, pasando de 1.400 a 2.800 MW, pero todavía por debajo del objetivo del 10% de la potencia instalada que recomienda la Unión Eu-ropea. En 2016 se ha continuado trabajando con el fin de au-mentar dicha capacidad. Se han seguido gestionando los pro-yectos de tres nuevas interconexiones: una a través del golfo de Vizcaya y dos transpirenaicas por Navarra y Aragón. El desarro-llo de estos proyectos, con una capacidad de intercambio prevista de 8 GW, va dirigido al reto de alcanzar en 2030 un 15% de capacidad de interconexión respecto a la potencia instalada en nuestro país. A nivel interno, se ha puesto en ser-
- 6 -
vicio el doble enlace Mallorca-Ibiza, que ha minimizado el aislamiento eléctrico de Ibiza, además de ahorrar costes para el sistema y reducir las emisiones contaminantes en Baleares. Con este enlace se consolida el proceso de integración del sistema eléctrico balear con el sistema peninsular y europeo.
En noviembre de 2016 se celebró en Marrakech la 22ª edi-ción de la Conferencia Marco sobre Cambio Climático (COP 22) de las Naciones Unidas. Los países participantes han acelerado la acción por el clima en todo el mundo a través de numero-sas áreas de trabajo, dando prioridad a los objetivos políticos y prácticos del histórico Acuerdo de París de diciembre de 2015. En el documento final, la Proclamación de Marrakech, se recogen las estrategias a seguir para dar cumplimiento al Acuerdo de París contra el cambio climático a nivel mundial, fijando un plazo corto, hasta 2018, para completar las normas de aplicación con el fin de asegurar la confianza, la coopera-ción y su éxito en años y décadas venideros. Señalar que de los 195 países firmantes del acuerdo de París, más de 145 ya han presentado sus mecanismos de ratificación, entre ellos España.
Consideramos que para cumplir con estos compromisos medioambientales, el funcionamiento seguro de nuestro par-que nuclear y la capacidad reconocida de nuestra industria constituyen un activo estratégico en la transición hacia una eco-nomía baja en carbono y, por tanto, hay que asegurar su viabi-lidad en el medio plazo, tal como ya se hace en otros países en los que están en marcha procesos de transición energética.
No queremos despedirnos sin agradecer a nuestros lec-tores el interés que nos dispensan a lo largo de los más de 30 años de vida de esta publicación. Los contenidos de la misma están también disponibles en www.foronuclear.org. Nuestro deseo es seguir recibiendo sugerencias que permitan mejorar futuras ediciones y, en definitiva, la divulgación de temas energéticos y ambientales que pretendemos ofrecer con ENERGÍA 2017 y todas las publicaciones editadas por FORO NUCLEAR.
Madrid, junio de 2017
- 7 -
ÍNDICE
1. ENERGÍA PRIMARIA Y FINAL
1.1 Producción interior de energía primaria y grado de autoabastecimiento en España ....................... 19
1.2 Serie histórica del consumo de energía primaria en España .............................................................. 20
1.3 Serie Histórica del consumo de energía final en España ................................................................... 22
1.4 Intensidad energética primaria y final en España. Evolución .............................................................. 23
1.5 Evolución del saldo del comercio exterior de productos energéticos en España ........................ 24
1.6 Producción de energía primaria por países en Europa 251.7 Consumo de energía primaria por países en Europa 271.8 Grado de dependencia energética del exterior
por países y evolución en Europa ........................ 281.9 Intensidad energética y consumo de energía
primaria por habitante por países en Europa ..... 301.10 Consumo de energía final por sectores en países
de Europa ............................................................ 311.11 Consumo de energía primaria por países en el
mundo. serie histórica .......................................... 331.12 Consumo de energía primaria desglosada por
países y fuentes en el mundo ............................... 371.13 Previsiones de consumo energético según
escenarios y áreas en el mundo ......................... 411.14 Avance 2017. Comercio exterior de productos
energéticos en España .......................................... 44
2. ELECTRICIDAD
2.1 Balance de energía eléctrica total en España ....... 472.2 Horas de funcionamiento medio de las distintas
centrales de producción de electricidad en 2016 en España .............................................................. 47
2.3 Balance de energía eléctrica por tipos de centrales en España ............................................................... 48
2.4 Potencias máxima, mínima y media y horas de funcionamiento de los distintos tipos de centrales en 2016 en sistema peninsular de España ............. 49
2.5 Producción de energía eléctrica por fuentes de energía primaria en España ................................... 50
2.6 Longitud de las líneas de transporte de energía eléctrica de más de 110 kv y capacidad de trans-formación en España ............................................ 51
Págs.
- 8 -
2.7 Saldos de los intercambios internacionales de energía eléctrica en España. Evolución ................ 51
2.8 Consumo de energía primaria en la generación de energía eléctrica en España .................................. 52
2.9 Modificaciones de potencia en centrales de tecnologías convencionales durante 2016 en España (*) ............................................................. 52
2.10 Serie histórica de la producción de electricidad en España por tipos de centrales ......................... 53
2.11 Serie histórica del consumo neto de electricidad en España .............................................................. 56
2.12 Serie histórica de la potencia instalada por tipos de centrales en España ......................................... 55
2.13 Balance de energía eléctrica por comunidades autónomas en España ........................................... 56
2.14 Máxima demanda de potencia y de energía en el sistema peninsular en España. Evolución ............. 58
2.15 Estructura de la potencia y de la producción bru-ta por fuentes en el sistema peninsular español en 2016 ...................................................................... 59
2.16 Curvas monótonas. Producción horaria y horas de funcionamiento de distintos tipos de centrales en 2016 en sistema peninsular de España ............ 60
2.17 Precio final y componentes según mercados de energía eléctrica en España. Evolución. ............... 62
2.18 Mercado de electricidad. Precio final medio De-manda Nacional. Año 2016. ................................. 64
2.19 Evolución comparada del precio de la electrici-dad y de otros productos energéticos para usos domésticos en España .......................................... 65
2.20 Desglose de la factura eléctrica en España .......... 662.21 Energía eléctrica vendida en el régimen retributi-
vo específico (*) en España. Evolución ............... 672.22 Energía eléctrica vendida en régimen retributivo
específico en España desglosada por combusti-bles. Evolución ...................................................... 68
2.23 Potencia instalada en el régimen retributivo espe-cífico en España. Evolución .................................. 69
2.24 Retribución recibida por los productores de energía eléctrica del sistema de retribución es-pecífico (*). Evolución ......................................... 70
2.25 Producción de electricidad en régimen retributi-vo específico por comunidades autónomas ....... 72
2.26 Porcentaje de electricidad en consumo de ener-gía final en España. Evolución ............................... 73
Págs.
- 9 -
2.27 Producción neta de electricidad por fuentes y países en Europa ................................................... 74
2.28 Saldo de intercambios de electricidad en Europa por países .............................................................. 76
2.29 Consumo de electricidad por países en Europa. Total y por habitante. Evolución ........................... 77
2.30 Precios de la electricidad por países en Europa .. 782.31 Componentes de los precios de la electricidad
por países en Europa ............................................ 822.32 Producción de electricidad por países en el
mundo. Serie histórica .......................................... 842.33 Previsiones de producción eléctrica según esce-
narios en el mundo ............................................... 872.34 Avance 2017. balance eléctrico. sistema peninsu-
lar. España ............................................................. 90
3. NUCLEAR
3.1 Centrales nucleares en España 933.2 Datos de explotación de las centrales en España.
Evolución ............................................................... 943.3 Fechas históricas y autorizaciones de explotación
de las centrales nucleares españolas ..................... 983.4 Producción de combustible nuclear en España (*).
Evolución ............................................................... 993.5 Procedencia de los concentrados de uranio
comprados por España en 2016 .......................... 993.6 Potencia, producción nuclear, factor de carga y
aportación al total de la electricidad por países en el mundo .......................................................... 100
3.7 Potencia y reactores nucleares en situación de operar por países en el mundo. Evolución .......... 101
3.8 Reactores en operación, construcción y anuncia-dos en el mundo por países................................. 102
3.9 Número de reactores y potencia nuclear se-gún antigüedad de los reactores en el mundo 103
3.10 Relación nominal de centrales nucleares en situa-ción de operar en el mundo................................. 104
3.11 Reactores en situación de operar y construcción según tipos en el mundo ...................................... 116
3.12 Relación nominal de centrales nucleares en cons-trucción en el mundo ........................................... 117
3.13 Reactores nucleares que inician la construcción y que se conectan a la red en el mundo por años ... 122
3.14 Centrales nucleares en Europa y Japón con auto-rización para la continuidad de su operación ..... 124
Págs.
- 10 -
3.15 Centrales nucleares con autorizacion de explota-ción a largo plazo en Estados Unidos .................. 125
3.16 Solicitudes para autorización de explotación a largo plazo para centrales nucleares en Estados Unidos ................................................................... 127
3.17 Solicitudes de licencias combinadas (*) para nuevas centrales nucleares en Estados Unidos .... 128
3.18 Estimación de las necesidades de uranio en el mun-do hasta 2035 ......................................................... 129
3.19 Producción histórica de uranio en el mundo ....... 1323.20 Reservas (1) de uranio. Desglose por países y ran-
go de coste ........................................................... 1343.21 Capacidad teórica de producción de uranio en
el mundo hasta 2035 ............................................. 1373.22 Precio del uranio en “Zona Euratom”. Evolución .... 1393.23 Capacidad nominal de enriquecimiento de uranio . 1393.24 Capacidad de fabricación de combustible en la
OCDE ..................................................................... 1403.25 Características principales de los reactores nu-
cleares ................................................................... 1413.26 Avance 2017. Producción energía nuclear. España 1413.27 Dosimetría del personal de las centrales nucleares
españolas. Año 2016............................................... 142
4. PETROLEO
4.1 Consumo total de petróleo en España ................. 1454.2 Producción de crudo en yacimientos de España.
Evolución ............................................................... 1454.3 Consumo final de productos petrolíferos en Es-
paña. Evolución. ................................................... 1464.4 Consumo desglosado de productos petrolíferos
en España .............................................................. 1474.5 Consumo de gasolinas y gasóleos por comunida-
des autónomas ...................................................... 1484.6 Procedencia del petróleo crudo importado en
España (*) ............................................................. 1494.7 Capacidad y crudo destilado en las refinerías en
España ................................................................... 1504.8 Producción de las refinerías en España ................ 1514.9 Red peninsular y balear de oleoductos e instala-
ciones conexas ..................................................... 1524.10 Centrales de fuelóleo en España por tipo de cen-
trales y combustible utilizado .............................. 1534.11 Desglose de los precios de los carburantes en
España ................................................................... 155
Págs.
- 11 -
4.12 Impuestos de hidrocarburos estatales y autonó-micos (*) ............................................................... 155
4.13 Serie histórica del precio del petróleo................. 1564.14 Precios de combustibles de automoción y cale-
facción por países en la Unión Europea ............... 1574.15 Producción de petróleo por países en el mundo.
Serie histórica ........................................................ 1594.16 Reservas probadas (*) de petróleo por países en
el mundo ............................................................... 1624.17 Relación entre reservas y producción anual de
petróleo y evolución en el mundo ....................... 1634.18 Capacidad de refino por países en el mundo. se-
rie histórica ............................................................ 1644.19 Flujos comerciales de petróleo en el mundo ....... 1674.20 Avance 2017. consumo de productos petrolífe-
ros y cotización petróleo brent ............................ 168
5. GAS
5.1 Consumo de gas natural y manufacturado según mercados en España. Evolución ........................... 171
5.2 Consumo de gas natural por comunidades autóno-mas .......................................................................... 172
5.3 Producción de gas en yacimientos de España. Evolución .............................................................. 173
5.4 Procedencia del gas natural según países de ori-gen en España. Evolución ..................................... 173
5.5 Centrales de ciclo combinado-gas natural en Espa-ña por tipo de centrales y combustible utilizado.... 174
5.6 Infraestructura de gas en España .......................... 1765.7 Capacidades y otros parámetros de la infraes-
tructura gasista de España ..................................... 1775.8 Precio máximo de venta de la bombona de buta-
no en 12,5 kg. en España. Evolución .................... 1785.9 Precios máximos de las tarifas de último recurso
del gas natural doméstico y comercial en España. Evolución ............................................................... 179
5.10 Precio del gas por países en Europa .................... 1805.11 Precio del gas en mercados internacionales. Evo-
lución .................................................................... 1835.12 Producción de gas natural por países en el mun-
do. Serie histórica ................................................. 1845.13 Reservas probadas (*) de gas por países en el mundo .. 1875.14 Evolución de la relación entre reservas y produc-
ción anual de gas en el mundo ............................ 1885.15 Flujos comerciales de gas en el mundo ............... 189
Págs.
- 12 -
5.16 Avance 2017. Consumo de gas natural. España ..... 190
6. CARBÓN6.1 Consumo total de carbón en España ................... 1936.2 Consumo final de carbón por sectores en España ... 1936.3 Producción de carbón en España. Evolución ...... 1946.4 Procedencia del carbón importado por España ... 1956.5 Centrales de carbón en España ............................ 1976.6 Producción de carbón por países en el mundo.
Serie histórica ........................................................ 1986.7 Reservas probadas (*) de carbón por países en el
mundo ................................................................... 2006.8 Precios del carbón en mercados internacionales.
Evolución .............................................................. 202
7. ENERGÍAS RENOVABLES7.1 Consumo final de energías renovables en España.
Evolución .............................................................. 2057.2 Producción con energías renovables en España.
Evolución .............................................................. 2067.3 Potencia eléctrica instalada de energías renova-
bles en España. Evolución .................................... 2077.4 Producción eléctrica con energías renovables en
España. Evolución ................................................. 2077.5 Objetivos del plan de energías renovables 2011-
2020 de España .................................................... 2087.6 Reservas en los embalses hidroeléctricos en Es-
paña. Evolución .................................................... 2127.7 Evolución de las reservas hidroeléctricas en España .. 2137.8 Centrales hidroeléctricas peninsulares de más de
100 MW en España ............................................... 2147.9 Principales embalses de interés hidroeléctrico en
España ................................................................... 2167.10 Producción de energías renovables por países en
Europa ................................................................... 2177.11 Aportación relativa de las energías renovables
por países en Europa ............................................ 2197.12 Potencia instalada de energías renovables en la UE .. 2207.13 Consumo de biomasa y biocombustible por paí-
ses en la UE ........................................................... 2227.14 Consumo de hidroeléctricidad (*) por países en
el mundo. Serie histórica ...................................... 2247.15 Consumo de otras energías renovables (*) por
países en el mundo ............................................... 2267.16 Potencia instalada eólica y solar fotovoltaica por
países en el mundo ............................................... 228
Págs.
- 13 -
7.17 Producción de biocombustible por países en el mundo ................................................................... 230
7.18 Avance 2017. Producción con renovables y reser-vas hidráulicas en España ..................................... 231
8. RESIDUOS RADIACTIVOS
8.1 Comparación de residuos producidos en España .... 2338.2 Volumen de residuos radiactivos a gestionar en
España ................................................................... 2348.3 Resumen de costes de la gestión de residuos ra-
diactivos y combustible gastado en España des-de 2010 (*) ............................................................ 237
8.4 Inventario de combustible gastado y situación de las instalaciones de almacenamiento de las centra-les nucleares españolas a finales del año 2016 ...... 238
8.5 Generación de residuos radiactivos en una cen-tral nuclear de agua a presión (PWR) .................... 240
8.6 Gestión de los residuos radiactivos de baja y me-dia actividad en las centrales nucleares españolas 241
8.7 Instalaciones de almacenamiento definitivo de RBMA en el mundo ............................................... 242
8.8 Instalaciones de almacenamiento temporal cen-tralizado de RAA/CG en el mundo ....................... 243
8.9 Programas de muestreo y análisis de los efluentes radiactivos de centrales nucleares y límites de ver-tido en España ....................................................... 244
8.10 Efluentes radiactivos descargados por las centra-les nucleares españolas ........................................ 246
8.11 Programas de muestreo y análisis de los efluentes radiactivos de centrales nucleares y límites de vertido en España ................................................. 247
8.12 Programa de vigilancia radiológica ambiental (PVRA) de la atmósfera y medio terrestre en red de estaciones de muestreo (REM) ........................ 251
8.13 Resultados red estaciones de muestreo (REM). año 2015 ............................................................... 253
8.14 Valores medios de tasas de dosis GAMMA en es-taciones de vigilancia radiológica .......................... 254
8.15 Programa de vigilancia radiológica ambiental (PVRA) en el entorno de las instalaciones en fase de desmantelamiento, clausura o latencia ........... 256
8.16 Almacenamiento de residuos radiactivos en C.N. Vandellós I ............................................................ 258
8.17 Almacenamiento de residuos radiactivos en C.N. José Cabrera .......................................................... 259
Págs.
- 14 -
9. CAMBIO CLIMÁTICO: Conferencia de Marrakech - COP229.1 Inventario de emisiones de gases en efecto inver-
nadero en España en 2015 ................................... 2669.2 Cuotas relativas de emisiones de gases de efecto
invernadero por sectores de actividad en España en 2015 ................................................................. 268
9.3 Evolución de las emisiones de Gei según secto-res y tipos de gas en España ................................ 269
9.4 Emisiones de CO2 asociadas a la generació eléc-trica en España. Evolución .................................... 271
9.5 Evolución de las emisiones de CO2 equivalente en España. Comparación con compromiso de Kioto ... 272
9.6 Emisiones antropógenas agregadas de CO2, CH4, N2, HFC, PFC y SF6 (1) y evolución en el mundo ... 273
9.7 Variación en el total de emisiones de gases en efecto invernadero entre 1990 y 2014 (*) en paí-ses del mundo ...................................................... 276
9.8 Emisiones de CO2 por países en el mundo. serie
histórica ................................................................. 2779.9 Indicadores de emisiones de gases de efecto in-
vernadero por países en UE y otros países .......... 2809.10 Previsiones de emisiones de CO2 según escena-
rios en el mundo ................................................... 2819.11 Emisiones de CO2 según escenarios y reduccio-
nes según tecnologías ........................................... 2849.12 Estimaciones de calentamiento continental y de
variaciones del nivel del mar según escenarios .... 2869.13 Factores de emisión de CO
2 para usus térmicos y
generación eléctrica .............................................. 287
10. UNIDADES Metodología y unidades utilizadas ...................... 29110.1 Factores de conversión de consumo o produc-
ción a energía primaria .......................................... 29210.2 Unidades de energía térmica ................................ 29510.3 Macrounidades de energía ................................... 29610.4 Sistema internacional de unidades y unidades
derivadas ............................................................... 29710.5 Múltiplos y submúltiplos de unidades ................. 30010.6 Unidades de temperatura ..................................... 30010.7 Equivalencias entre unidades británicas y métricas ... 301
Socios del Foro Nuclear ....................................... 305
Págs.
ÍNDICE
DE
MÁRGENES
1
2
3
4
5
6
7
8
9
ENERGÍA PRIMARIA Y FINAL
ELECTRICIDAD
NUCLEAR
PETRÓLEO
GAS
CARBÓN
ENERGÍAS RENOVABLES
RESIDUOS RADIACTIVOS
CAMBIO CLIMÁTICO
UNIDADES 10
- 17 -
1. ENERGÍA PRIMARIA Y FINAL
1.1 Producción interior de energía primaria y grado de autoabastecimiento en España ...................... 19
1.2 Serie histórica del consumo de energía primaria en España ............................................................ 20
1.3 Serie Histórica del consumo de energía final en España ................................................................. 22
1.4 Intensidad energética primaria y final en España. Evolución ............................................................. 23
1.5 Evolución del saldo del comercio exterior de productos energéticos en España ...................... 24
1.6 Producción de energía primaria por países en Europa ................................................................. 25
1.7 Consumo de energía primaria por países en Europa ................................................................. 27
1.8 Grado de dependencia energética del exterior por países y evolución en Europa ...................... 28
1.9 Intensidad energética y consumo de energía primaria por habitante por países en Europa ..... 30
1.10 Consumo de energía final por sectores en países de Europa ............................................................ 31
1.11 Consumo de energía primaria por países en el mundo. serie histórica ........................................ 33
1.12 Consumo de energía primaria desglosada por países y fuentes en el mundo ............................. 37
1.13 Previsiones de consumo energético según esce-narios y áreas en el mundo ................................. 41
1.14 Avance 2017. Comercio exterior de productos energéticos en España ........................................ 44
Págs.
ENERGÍA PRIMARIA Y FINAL
- 19 -
1Cu
adro
1.1
PR
OD
UCC
IÓN
IN
TER
IOR
DE
ENER
GÍA
PR
IMA
RIA
Y G
RA
DO
DE
AU
TOA
BA
STEC
IMIE
NTO
EN
ESP
AÑ
A
Año
Carb
ón
Petr
óle
oG
asN
ucle
arH
idra
úlic
a Eó
lica,
so
lar
y ge
oté
rmic
aBi
om
asa,
bio
carb
ur.
y re
sid
uos
TOTA
LD
%(k
tep
)20
112.
648
102
4515
.042
2.63
15.
061
6.48
632
.015
2012
2.46
014
552
16.0
191.
767
6.68
06.
403
33.5
254,
720
131.
762
375
5014
.783
3.17
07.
632
6.98
834
.761
3,7
2014
1.62
831
121
14.9
343.
369
7.60
07.
282
35.1
441,
120
151.
246
236
5414
.934
2.42
07.
446
7.30
133
.637
-4,3
2016
686
144
4815
.260
3.13
07.
394
6.25
332
.915
-2,1
(Po
rcen
taje
s)20
1120
,90,
20,
210
0,0
100,
010
0,0
90,5
24,7
2012
16,0
0,3
0,2
100,
010
0,0
100,
083
,025
,920
1315
,50,
70,
210
0,0
100,
010
0,0
100,
328
,720
1414
,00,
60,
110
0,0
100,
010
0,0
106,
529
,720
159,
10,
40,
210
0,0
100,
010
0,0
107,
527
,320
166,
60,
30,
210
0,0
100,
010
0,0
93,6
26,7
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual r
esp
ecto
al a
ño a
nter
ior.
Met
odol
ogía
A.I.
E.Fu
ente
: MIN
ETA
D y
For
o N
ucle
ar
- 20 -
Cuad
ro 1
.2
SER
IE H
ISTÓ
RIC
A D
EL C
ON
SUM
O D
E EN
ERG
ÍA P
RIM
AR
IA E
N E
SPA
ÑA
ktep
D%
ktep
D%
ktep
D%
ktep
D%
1973
54.1
45s.
d19
7864
.216
3,3
1983
67.4
87-0
,519
8879
.041
3,8
1974
56.5
354,
419
7966
.721
3,9
1984
69.7
743,
419
8985
.811
8,6
1975
57.6
602,
019
8068
.750
3,0
1985
70.7
711,
419
9087
.964
2,5
1976
61.7
397,
119
8167
.644
-1,6
1986
73.6
424,
119
9191
.617
4,2
1977
62.1
580,
719
8267
.828
0,3
1987
76.1
523,
419
9293
.467
2,0
Carb
ón
Petr
óle
oG
as n
atur
alN
ucle
arH
idrá
ulic
aEó
lica,
So
lar
y G
eoté
rmic
a
Bio
mas
a,
bio
carb
uran
tes
y re
sid
uos
reno
vab
les
Resi
duo
s no
re
nova
ble
sSa
ldo
(1
)TO
TAL
ktep
(%)
ktep
(%)
ktep
(%)
ktep
(%)
ktep
(%)
ktep
(%)
ktep
(%)
ktep
ktep
ktep
D%
1993
18.3
5420
45.5
0951
5.74
26
14.6
1016
2.10
02
150
3.45
74
4310
989
.939
-3,8
1994
18.9
2220
49.4
5052
6.29
67
14.4
1515
2.42
83
440
3.48
64
5816
095
.258
5,9
1995
18.9
6718
55.4
8154
7.72
18
14.4
5214
1.98
52
530
3.46
93
9438
610
2.60
77,
719
9616
.027
1654
.919
548.
641
914
.680
143.
422
362
03.
501
310
691
101.
448
-1,1
1997
18.3
5517
57.2
5653
11.3
0610
14.4
1113
2.98
93
920
3.56
33
97-2
6410
7.80
46,
319
9817
.491
1561
.625
5411
.607
1015
.374
142.
923
314
70
3.71
23
9329
311
3.26
45,
119
9919
.603
1763
.929
5413
.287
1115
.337
131.
963
227
10
3.79
43
9949
211
8.77
54,
920
0020
.936
1764
.875
5215
.216
1216
.211
132.
430
244
50
3.94
03
115
382
124.
551
4,9
2001
19.1
6815
67.0
0452
16.3
9713
16.6
0313
3.51
63
624
04.
016
313
929
712
7.76
42,
6
2002
21.5
9816
67.2
0651
18.7
4814
16.4
2212
1.82
51
851
14.
217
397
458
131.
423
2,9
2003
20.1
2915
69.0
0851
21.3
4916
16.1
2512
3.48
23
1.09
21
4.62
23
114
109
136.
029
3,5
2004
21.0
4915
70.8
3850
25.1
6718
16.5
7612
2.67
32
1.41
41
4.72
93
122
-260
142.
307
4,6
2005
20.5
1314
71.2
4149
29.8
3821
14.9
9510
1.58
21
1.89
31
4.92
23
189
-115
145.
058
1,9
2006
17.9
0812
70.9
3749
31.2
2722
15.6
6911
2.23
22
2.09
51
4.83
63
252
-282
144.
875
-0,1
2007
19.9
7014
71.4
3048
31.7
7822
14.3
6010
2.34
92
2.51
82
5.14
13
309
-495
147.
359
1,7
2008
13.2
679
68.5
0648
34.9
0325
15.3
6911
2.00
91
3.19
32
5.35
04
328
-949
141.
976
-3,7
2009
9.31
67
63.4
7349
31.2
1924
13.7
5011
2.27
12
4.00
23
6.32
45
319
-697
129.
978
-8,5
2010
6.80
05
61.1
6047
31.1
2324
16.1
5512
3.63
83
4.85
84
6.57
95
174
-717
129.
771
-0,2
2011
12.6
9110
58.3
7245
28.9
3022
15.0
4212
2.63
12
5.06
14
7.16
96
195
-524
129.
566
-0,2
2012
15.3
3112
53.9
7842
28.5
6922
16.0
1912
1.76
71
6.68
05
7.71
76
176
-963
129.
273
-0,2
2013
11.3
489
51.3
1842
26.1
5822
14.7
8312
3.17
03
7.63
26
6.97
16
200
-581
120.
999
-6,4
2014
11.6
3910
50.4
4743
23.6
6220
14.9
3413
3.36
93
7.60
06
6.83
96
204
-293
118.
401
-2,1
2015
13.6
8611
53.1
7143
24.5
3320
14.9
3412
2.42
02
7.44
66
6.79
46
252
-11
123.
225
4,1
2016
10.4
428
54.6
3344
25.0
3520
15.2
6012
3.13
03
7.40
16
6.68
15
243
659
123.
484
0,2
(1)
Sald
o d
e in
terc
amb
ios
inte
rnac
iona
les
de
ener
gía
eléc
trica
(Im
por
taci
ones
-Exp
orta
cion
es).
% =
Cuo
ta p
orce
ntua
l del
tota
l del
año
. N
o se
exp
resa
en
las
fuen
tes
con
cuot
a si
emp
re <
1D
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l res
pec
to a
l año
ant
erio
rFu
ente
: MIN
ETA
D y
For
o N
ucle
ar
- 21 -
1
Cuad
ro 1
.2
SER
IE H
ISTÓ
RIC
A D
EL C
ON
SUM
O D
E EN
ERG
ÍA P
RIM
AR
IA E
N E
SPA
ÑA
ktep
D%
ktep
D%
ktep
D%
ktep
D%
1973
54.1
45s.
d19
7864
.216
3,3
1983
67.4
87-0
,519
8879
.041
3,8
1974
56.5
354,
419
7966
.721
3,9
1984
69.7
743,
419
8985
.811
8,6
1975
57.6
602,
019
8068
.750
3,0
1985
70.7
711,
419
9087
.964
2,5
1976
61.7
397,
119
8167
.644
-1,6
1986
73.6
424,
119
9191
.617
4,2
1977
62.1
580,
719
8267
.828
0,3
1987
76.1
523,
419
9293
.467
2,0
Carb
ón
Petr
óle
oG
as n
atur
alN
ucle
arH
idrá
ulic
aEó
lica,
So
lar
y G
eoté
rmic
a
Bio
mas
a,
bio
carb
uran
tes
y re
sid
uos
reno
vab
les
Resi
duo
s no
re
nova
ble
sSa
ldo
(1
)TO
TAL
ktep
(%)
ktep
(%)
ktep
(%)
ktep
(%)
ktep
(%)
ktep
(%)
ktep
(%)
ktep
ktep
ktep
D%
1993
18.3
5420
45.5
0951
5.74
26
14.6
1016
2.10
02
150
3.45
74
4310
989
.939
-3,8
1994
18.9
2220
49.4
5052
6.29
67
14.4
1515
2.42
83
440
3.48
64
5816
095
.258
5,9
1995
18.9
6718
55.4
8154
7.72
18
14.4
5214
1.98
52
530
3.46
93
9438
610
2.60
77,
719
9616
.027
1654
.919
548.
641
914
.680
143.
422
362
03.
501
310
691
101.
448
-1,1
1997
18.3
5517
57.2
5653
11.3
0610
14.4
1113
2.98
93
920
3.56
33
97-2
6410
7.80
46,
319
9817
.491
1561
.625
5411
.607
1015
.374
142.
923
314
70
3.71
23
9329
311
3.26
45,
119
9919
.603
1763
.929
5413
.287
1115
.337
131.
963
227
10
3.79
43
9949
211
8.77
54,
920
0020
.936
1764
.875
5215
.216
1216
.211
132.
430
244
50
3.94
03
115
382
124.
551
4,9
2001
19.1
6815
67.0
0452
16.3
9713
16.6
0313
3.51
63
624
04.
016
313
929
712
7.76
42,
6
2002
21.5
9816
67.2
0651
18.7
4814
16.4
2212
1.82
51
851
14.
217
397
458
131.
423
2,9
2003
20.1
2915
69.0
0851
21.3
4916
16.1
2512
3.48
23
1.09
21
4.62
23
114
109
136.
029
3,5
2004
21.0
4915
70.8
3850
25.1
6718
16.5
7612
2.67
32
1.41
41
4.72
93
122
-260
142.
307
4,6
2005
20.5
1314
71.2
4149
29.8
3821
14.9
9510
1.58
21
1.89
31
4.92
23
189
-115
145.
058
1,9
2006
17.9
0812
70.9
3749
31.2
2722
15.6
6911
2.23
22
2.09
51
4.83
63
252
-282
144.
875
-0,1
2007
19.9
7014
71.4
3048
31.7
7822
14.3
6010
2.34
92
2.51
82
5.14
13
309
-495
147.
359
1,7
2008
13.2
679
68.5
0648
34.9
0325
15.3
6911
2.00
91
3.19
32
5.35
04
328
-949
141.
976
-3,7
2009
9.31
67
63.4
7349
31.2
1924
13.7
5011
2.27
12
4.00
23
6.32
45
319
-697
129.
978
-8,5
2010
6.80
05
61.1
6047
31.1
2324
16.1
5512
3.63
83
4.85
84
6.57
95
174
-717
129.
771
-0,2
2011
12.6
9110
58.3
7245
28.9
3022
15.0
4212
2.63
12
5.06
14
7.16
96
195
-524
129.
566
-0,2
2012
15.3
3112
53.9
7842
28.5
6922
16.0
1912
1.76
71
6.68
05
7.71
76
176
-963
129.
273
-0,2
2013
11.3
489
51.3
1842
26.1
5822
14.7
8312
3.17
03
7.63
26
6.97
16
200
-581
120.
999
-6,4
2014
11.6
3910
50.4
4743
23.6
6220
14.9
3413
3.36
93
7.60
06
6.83
96
204
-293
118.
401
-2,1
2015
13.6
8611
53.1
7143
24.5
3320
14.9
3412
2.42
02
7.44
66
6.79
46
252
-11
123.
225
4,1
2016
10.4
428
54.6
3344
25.0
3520
15.2
6012
3.13
03
7.40
16
6.68
15
243
659
123.
484
0,2
(1)
Sald
o d
e in
terc
amb
ios
inte
rnac
iona
les
de
ener
gía
eléc
trica
(Im
por
taci
ones
-Exp
orta
cion
es).
% =
Cuo
ta p
orce
ntua
l del
tota
l del
año
. N
o se
exp
resa
en
las
fuen
tes
con
cuot
a si
emp
re <
1D
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l res
pec
to a
l año
ant
erio
rFu
ente
: MIN
ETA
D y
For
o N
ucle
ar
- 22 -
Cuad
ro 1
.3
SER
IE H
ISTÓ
RIC
A D
EL C
ON
SUM
O D
E EN
ERG
ÍA F
INA
L EN
ESP
AÑ
A
Carb
ón
Gas
es D
eriv
ado
s d
el C
arb
ón
Pro
duc
tos
Petr
olíf
ero
sG
asEl
ectr
icid
adEn
ergí
as r
eno
va-
ble
s y
resi
duo
s TO
TAL
ktep
(%
)kt
ep
(%)
ktep
(%
)kt
ep
(%)
ktep
(%
)kt
ep
(%)
ktep
D
%19
90 3
.416
5,
5 6
73
1,1
39.
219
62,6
4.6
03
7,3
10.
819
17,3
3.9
13
6,2
62.6
43s.
d19
95 2
.234
3,
1 3
47
0,5
46.
723
65,3
6.8
74
9,6
12.
118
16,9
3.2
56
4,6
71.5
534,
620
00 1
.723
1,
9 2
36
0,3
54.
893
61,7
12.
377
13,9
16.
207
18,2
3.4
69
3,9
88.9
066,
720
01 1
.915
2,
1 3
61
0,4
56.
611
60,8
13.
511
14,5
17.
282
18,5
3.4
86
3,7
93.1
664,
820
02 1
.924
2,
0 3
50
0,4
56.
656
60,0
14.
172
15,0
17.
674
18,7
3.5
93
3,8
94.3
671,
320
03 1
.930
1,
9 3
27
0,3
59.
080
59,3
15.
824
15,9
18.
739
18,8
3.6
54
3,7
99.5
555,
520
04 1
.931
1,
9 3
46
0,3
60.
627
58,7
16.
847
16,3
19.
838
19,2
3.6
85
3,6
103.
274
3,7
2005
1.8
33
1,7
284
0,
3 6
1.07
1 57
,6 1
8.17
1 17
,1 2
0.83
1 19
,7 3
.790
3,
610
5.97
92,
620
06 1
.771
1,
7 2
71
0,3
60.
483
58,5
15.
635
15,1
21.
167
20,5
4.0
05
3,9
103.
331
-2,5
2007
1.9
04
1,8
291
0,
3 6
1.70
8 58
,2 1
6.22
2 15
,3 2
1.56
8 20
,4 4
.279
4,
010
5.97
22,
620
08 1
.731
1,
7 2
83
0,3
58.
727
57,5
15.
112
14,8
21.
938
21,5
4.4
09
4,3
102.
200
-3,6
2009
1.19
71,
321
40,
254
.317
57,3
13.4
1814
,220
.621
21,8
5.00
55,
394
.771
-7,3
2010
1.33
81,
426
50,
353
.171
55,4
14.8
4815
,521
.053
21,9
5.36
75,
696
.042
1,3
2011
1.60
91,
730
60,
350
.119
53,7
14.4
8615
,520
.942
22,5
5.81
66,
293
.278
-2,9
2012
1.23
31,
427
40,
345
.543
51,2
14.9
8716
,820
.661
23,2
6.29
87,
188
.996
-4,6
2013
1.52
31,
825
90,
343
.603
51,0
15.2
5417
,819
.787
23,1
5.06
35,
985
.489
-3,9
2014
1.27
61,
522
40,
342
.264
50,8
14.7
7817
,819
.513
23,5
5.10
96,
183
.164
-2,7
2015
1.28
71,
522
80,
344
.197
52,2
13.6
5516
,119
.955
23,6
5.28
76,
284
.608
1,7
2016
1.10
01,
324
00,
345
.144
52,6
13.8
9116
,220
.115
23,4
5.38
56,
385
.875
1,5
Met
odol
ogía
: AIE
.
%
Cuo
ta p
roce
ntua
l del
tota
l del
año
.
D
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l res
pec
to a
l año
ant
erio
r.Fu
ente
: MIN
ETA
D y
For
o N
ucle
ar
- 23 -
1Cu
adro
1.4
IN
TEN
SID
AD
EN
ERG
ÉTIC
A P
RIM
AR
IA Y
FIN
AL
EN E
SPA
ÑA
. EVO
LUCI
ÓN
70
80
90
110
120
150
130
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
tep / millón € 2010
Inte
nsid
ad
ene
rgé
tic
a f
inal
Inte
nsid
ad
ene
rgé
tic
a p
rim
aria
2016
100
140
10
2,4
10
3,2
10
1,6
10
3,9
10
4,5
10
3,4
96
,79
5,6
91
,2
87
,78
8,9
87
,28
5,4
83
,47
9,9
78
,37
7,0
14
3,6
14
1,5
14
1,5
14
2,0
14
3,9
14
1,5
13
5,6
13
2,9
12
6,7
12
0,3
12
0,1
12
1,1
12
4,1
11
8,1
11
4,0
11
5,6
11
2,2
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
con
info
rmac
ión
de
la S
ubd
irecc
ión
Gra
l. d
e Pl
anifi
caci
ón E
nerg
étic
a. S
EE (
MIN
ETA
D).
- 24 -
Cuad
ro 1
.5
EVO
LUCI
ÓN
DEL
SA
LDO
DEL
CO
MER
CIO
EX
TER
IOR
DE
PRO
DU
CTO
S EN
ERG
ÉTIC
OS
EN E
SPA
ÑA
15,3
18,4
26,5
34,0
27,4
35,4
43,9
41,9
38,6
27,4
46,1
34,5
43,4
0
1020304050
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
0123456
Saldo Balanza Productos Energéticos / PIB (%)
Sald
o ne
gativ
o (M
iles
Mill
ones
de
euro
s)Sa
ldo
bal
anza
/ PI
B (%
)
2016
20,5
Fuen
te: C
onta
bili
dad
Nac
iona
l Trim
estra
l. Ba
se 2
010
(INE)
y C
omer
cio
Exte
rior p
or T
ipos
de
Prod
ucto
s (M
inis
terio
de
Econ
omía
, Ind
ustri
a y
Com
pet
itivi
dad
)
- 25 -
1Cu
adro
1.6
PR
OD
UCC
IÓN
DE
ENER
GÍA
PR
IMA
RIA
PO
R P
AÍS
ES E
N E
UR
OPA
tep
x 1
.000
% V
aria
ció
n 20
15 /
2014
2015
TOTA
LCa
rbón
Petr
óleo
Gas
(*)
Nuc
lear
Re
nova
bles
TOTA
LCa
rbón
Petr
óleo
Gas
(*)
Nuc
lear
Re
nova
bles
UE
2876
5.49
714
4.87
469
.138
111.
118
221.
202
204.
029
-0,8
-3,0
7,1
-7,9
-2,2
3,8
Ale
man
ia11
9.77
043
.004
2.38
36.
335
23.6
7738
.886
-0,1
-2,6
-2,0
-7,7
-5,5
8,0
Aus
tria
11
.932
084
41.
059
09.
303
-0,3
0,0
-10,
8-4
,5--
0,9
Bélg
ica
10.3
670
:0
6.73
32.
959
-15,
8--
----
-22,
50,
5Bu
lgar
ia
11.9
865.
832
2485
3.98
32.
033
6,4
14,2
-5,1
-47,
0-3
,010
,3Ch
ipre
121
0:
00
118
2,9
----
----
6,3
Croa
cia
4.
393
062
31.
533
02.
228
0,9
--13
,82,
0--
-2,8
Din
amar
ca15
.709
07.
654
4.14
40
3.52
8-0
,2--
-5,3
0,1
--12
,6Es
lova
qui
a
6.32
049
510
803.
954
1.59
20,
2-1
4,5
7,7
-8,0
-2,2
10,5
Eslo
veni
a
3.39
186
2:
31.
457
1.02
6-7
,55,
4--
0,0
-11,
3-1
1,4
Esp
aña
33.4
411.
246
233
5414
.782
16.8
74-4
,3-2
3,5
-23,
316
0,1
0,0
-6,3
Esto
nia
5.55
44.
200
:0
01.
286
-4,0
-7,2
----
--8,
5Fi
nlan
dia
17
.538
838
:0
5.99
610
.394
-3,1
-47,
8--
---1
,42,
7Fr
anci
a13
6.69
90
850
1911
2.83
621
.417
0,6
--9,
152
,80,
21,
9G
reci
a8.
408
5.67
563
50
2.64
1-4
,5-1
1,1
-3,2
-13,
0--
13,4
Hun
gría
10
.166
1.51
860
61.
607
4.10
42.
218
1,4
-4,4
6,5
-4,8
1,2
9,9
Irlan
da
1.91
276
2:
107
098
1-4
,9-2
1,6
---1
2,7
--14
,9Ita
lia
36.1
3451
5.50
65.
546
023
.564
-1,8
-5,9
-6,3
-5,3
---0
,3Le
toni
a2.
345
0:
00
2.33
7-1
,5-1
00,0
----
---1
,4Li
tuan
ia
1.58
521
750
01.
466
6,6
-26,
1-9
,5--
--7,
9(C
ontin
úa)
- 26 -
(Con
tinua
ción
) t
ep x
1.0
00%
Var
iaci
ón
2015
/ 20
1420
15TO
TAL
Carb
ónPe
tról
eoG
as (*
) N
ucle
ar
Reno
vabl
esTO
TAL
Carb
ónPe
tról
eoG
as(*
) N
ucle
ar
Reno
vabl
esLi
tuan
ia
1.58
521
750
01.
466
6,6
-26,
1-9
,5--
--7,
9Lu
xem
bur
go
147
0:
00
113
-3,4
----
----
-5,4
Mal
ta
15:
:0
015
16,5
----
----
16,5
País
es B
ajos
47.5
860
1.40
339
.426
1.05
24.
810
-18,
5--
-3,6
-22,
0-0
,35,
6Po
loni
a67
.347
53.5
9091
43.
683
08.
635
0,7
-0,1
-1,9
-1,2
--7,
0Po
rtuga
l 5.
304
0:
00
5.18
2-1
1,3
----
----
-11,
2Re
ino
Uni
do
118.
274
5.11
543
.813
38.3
2418
.146
11.8
359,
4-2
6,1
14,6
7,0
10,3
20,0
Rep
úblic
a Ch
eca
28.7
5616
.843
130
205
6.94
54.
279
-2,9
0,0
-14,
7-3
,4-1
1,4
1,9
Rum
anía
26
.656
4.71
24.
007
8.90
53.
003
5.93
50,
35,
9-1
,60,
4-0
,3-2
,5Su
ecia
33.6
4411
0:
014
.535
18.3
75-1
,5-1
8,0
----
-13,
110
,0O
tro
s p
aíse
sA
lban
ia2.
076
341.
281
270
733
10,6
--4,
110
,5--
18,2
B. H
erze
gob
ina
477
::
00
477
-92,
1--
----
---7
9,0
Isla
ndia
4.93
80
:0
04.
938
-5,4
----
----
-5,4
Koso
vo1.
804
1.53
6:
00
268
12,4
14,4
----
--2,
2M
aced
onia
1.27
687
7:
00
399
-4,1
-11,
1--
----
15,9
Mol
dav
ia32
6:
60
031
9-1
,7--
1,6
0,0
---1
,7M
onte
negr
o71
739
0:
00
326
3,6
7,1
----
---0
,4N
orue
ga20
7.78
674
281
.047
112.
426
013
.267
6,4
-34,
05,
28,
2--
2,6
Serb
ia10
.709
7.20
11.
025
490
01.
984
14,1
26,0
-8,2
1,4
---4
,1Tu
rquí
a31
.414
12.7
992.
569
314
015
.674
0,8
-21,
01,
4-2
0,6
--30
,5U
cran
ia60
.020
16.9
231.
589
15.4
7522
.753
3.20
4-1
5,5
-37,
1-2
3,4
-1,7
-0,9
-1,8
(*)
Incl
uye
NLG
(G
as n
atur
al e
n es
tad
o líq
uid
o)
:
No
dis
pon
ible
- N
o ap
lica
Fuen
te: E
uros
tat
Not
a d
el a
utor
. No
figur
an lo
s “R
esid
uos
no re
nova
ble
s” q
ue a
scie
nden
a 1
2,97
mill
ones
de
tep
, aun
que
sí s
e in
cluy
en e
n el
tota
l. A
lem
ania
con
4,3
, Fra
ncia
con
1,3
, Ita
lia c
on 1
,1
y Re
ino
Uni
do
con
1,0,
fuer
on lo
s ún
icos
paí
ses
que
en
2015
sup
erar
on e
l Mill
ón d
e te
p.
- 27 -
1Cu
adro
1.7
CO
NSU
MO
DE
ENER
GÍA
PR
IMA
RIA
PO
R P
AÍS
ES E
N E
UR
OPA
tep
x 1
.000
% V
aria
ció
n 20
15 /
2014
2015
TOTA
LCo
mbu
st.
Sólid
osPe
tról
eoG
asN
ucle
ar
Reno
vabl
esTO
TAL
Com
bust
. Só
lidos
Petr
óleo
Gas
Nuc
lear
Re
nova
bles
UE
281.
626.
380
262.
875
559.
892
357.
909
221.
202
210.
037
1,2
-2,4
1,4
4,2
-2,2
3,9
Ale
man
ia31
4.20
379
.515
107.
406
65.1
5423
.677
38.3
540,
3-0
,1-0
,92,
8-5
,58,
3A
ustri
a
33.2
503.
176
11.9
556.
877
09.
651
2,4
4,7
0,5
6,7
n.a.
0,5
Bélg
ica
54.2
173.
183
24.2
1813
.967
6.73
33.
633
1,2
-4,5
4,2
10,1
-22,
56,
69Bu
lgar
ia
18.5
116.
619
4.20
12.
595
3.98
31.
992
4,3
3,5
8,3
9,8
-3,0
-0,5
Chip
re2.
272
42.
110
00
147
1,9
68,2
1,1
n.a.
n.a.
10,6
Croa
cia
8.52
560
53.
283
2.08
20
1.96
24,
0-6
,33,
53,
1n.
a.-2
,3D
inam
arca
16.7
661.
727
6.47
22.
867
04.
762
-0,2
-28,
30,
41,
7n.
a.6,
6Es
lova
qui
a
16.4
263.
275
3.34
33.
879
3.95
41.
576
1,5
-4,4
2,1
2,8
-2,2
11,0
Eslo
veni
a
6.57
91.
074
2.28
966
41.
457
1.05
6-1
,12,
5-1
,66,
1-1
1,3
-12,
2Es
pañ
a12
1.41
813
.238
52.0
0224
.538
14.7
8216
.619
4,1
15,2
6,0
3,7
0,0
-6,5
Esto
nia
6.25
53.
851
1.12
039
10
906
-6,3
-13,
51,
8-1
0,4
n.a.
5,4
Finl
and
ia
33.1
554.
025
8.75
92.
243
5.99
610
.488
-4,6
-10,
0-8
,9-1
0,9
-1,4
1,8
Fran
cia
252.
808
9.02
078
.256
35.0
4711
2.83
621
.814
1,7
-5,2
1,5
7,5
0,2
2,2
Gre
cia
24.3
855.
606
12.4
762.
677
02.
775
0,1
-16,
24,
27,
8n.
a.13
,5H
ungr
ía
24.1
672.
363
6.90
97.
491
4.10
41.
992
5,7
6,5
7,0
7,3
1,2
5,7
Irlan
da
14.1
782.
191
7.04
43.
752
01.
071
4,5
9,3
6,3
0,8
n.a.
11,4
Italia
15
6.16
912
.301
57.1
6055
.302
026
.269
3,4
-5,9
2,4
9,1
n.a.
-0,9
(Con
tinúa
)
- 28 -
(Con
tinua
ción
)
tep
x 1
.000
% V
aria
ció
n 20
15 /
2014
2015
TOTA
LCo
mbu
st.
Sólid
osPe
tról
eoG
asN
ucle
ar
Reno
vabl
esTO
TAL
Com
bust
. Só
lidos
Petr
óleo
Gas
Nuc
lear
Re
nova
bles
Leto
nia
4.39
247
1.48
61.
098
01.
550
-1,3
-22,
03,
71,
6n.
a.-3
,9Li
tuan
ia
6.91
318
82.
597
2.06
80
1.41
93,
3-2
0,5
6,3
0,1
n.a.
11,1
Luxe
mb
urgo
4.
177
492.
634
774
020
5-1
,1-7
,4-1
,7-8
,7n.
a.8,
1M
alta
75
6:
645
00
20-1
4,7
n.a.
-25,
7n.
a.n.
a.13
,0Pa
íses
Baj
os77
.354
10.9
4330
.995
29.1
761.
052
3.63
90,
721
,4-3
,70,
4-0
,37,
0Po
loni
a95
.434
48.2
5623
.921
13.7
760
8.98
71,
2-2
,06,
92,
8n.
a.4,
4Po
rtuga
l 22
.997
3.20
710
.400
4.07
40
4.96
64,
119
,72,
217
,3n.
a.-9
,9Re
ino
Uni
do
190.
745
23.8
0369
.935
61.2
8018
.146
14.7
400,
5-2
1,3
2,9
2,0
10,3
19,3
Rep
úblic
a Ch
eca
42
.442
16.5
808.
955
6.48
36.
945
4.27
90,
53,
4-2
,24,
9-1
1,4
2,5
Rum
anía
32
.414
5.91
49.
104
8.92
53.
003
5.97
40,
82,
97,
5-4
,5-0
,3-2
,5Su
ecia
45.4
742.
116
10.2
1973
114
.535
19.1
93-5
,70,
7-1
4,9
-8,8
-13,
110
,8O
tros
paí
ses
Alb
ania
2.22
895
1.20
227
078
3-5
,010
,1-8
,010
,5n.
a.18
,1Bo
snia
Her
zego
bin
a29
4n.
d.
n.d
.n.
d.
047
7-9
6,2
n.a.
n.a.
n.a.
n.a.
-76,
2Is
land
ia5.
839
9478
50
04.
961
-3,6
7,0
5,9
n.a.
n.a.
-5,1
Koso
vo2.
525
1.55
868
00
027
613
,914
,922
,4n.
a.n.
a.4,
2M
aced
onia
2.69
895
799
111
20
422
-0,4
-11,
79,
60,
5n.
a.19
,4M
onte
negr
o1.
030
387
298
00
309
5,6
5,5
7,1
n.a.
n.a.
-2,2
Nor
uega
30.0
3182
111
.420
5.38
90
13.4
216,
8-3
,410
,19,
1n.
a.2,
8Se
rbia
14.7
367.
747
3.38
61.
750
01.
931
10,8
24,1
2,5
8,8
n.a.
-3,6
Turq
uía
131.
897
34.6
4241
.800
39.3
830
15.6
746,
4-3
,518
,22,
0n.
a.29
,7:
no d
isp
onib
le
n.
a. n
o ap
lica
Fu
ente
: Eur
osta
tN
otas
del
aut
or. L
a d
ifere
ncia
ent
re e
l “To
tal”
y la
sum
a d
el re
sto
de
las
colu
mna
s, s
e d
ebe
fund
amen
talm
ente
al s
ald
o d
e in
terc
amb
ios
de
ener
gía
eléc
trica
y a
resi
duo
s no
reno
vab
les.
Los
resí
duo
s no
reno
vab
les
asci
end
en e
n 20
15 a
13,
2 m
ill. t
ep e
n la
UE
28. L
os p
aíse
s q
ue s
uper
aron
el m
illón
de
tep
fuer
on: A
lem
ania
4,2
, Fra
ncia
1,3
, Ita
lia 1
,1 y
Rei
no U
nid
o 1,
0.
- 29 -
1Cuadro 1.8 GRADO DE DEPENDENCIA ENERGÉTICA
DEL EXTERIOR POR PAÍSES Y EVOLUCIÓN EN EUROPA
% de dependencia 1990 2000 2010 2014 2015 (*)
UE 28 44,2 46,7 52,6 53,5 54,1Chipre 98,3 98,6 100,8 93,2 97,7Malta 100,0 100,3 99,0 97,7 97,3Luxemburgo 99,5 99,6 97,1 96,5 95,5Irlanda 68,6 84,8 86,6 85,3 88,7Bélgica 75,1 78,1 78,2 80,0 84,3Lituania 71,7 59,4 81,8 78,0 78,4Portugal 84,1 85,1 75,1 71,2 77,4Italia 84,7 86,5 82,6 75,9 77,1España 63,1 76,6 76,7 72,9 73,3Grecia 62,0 69,5 69,1 66,2 71,9Alemania 46,5 59,4 60,3 61,7 61,9Austria 68,5 65,4 62,9 66,1 60,8Eslovaquia 77,5 65,5 63,1 60,9 58,7Hungría 49,0 55,2 58,2 61,8 55,6Países Bajos 22,0 38,1 30,3 33,8 51,9Letonia 88,9 61,0 45,5 40,6 51,1Eslovenia 45,7 52,8 48,7 44,5 48,7Croacia 39,8 48,4 46,6 43,8 48,3Finlandia 61,2 55,1 47,8 48,9 46,8Francia 52,4 51,5 49,0 46,1 46,0Reino Unido 2,4 -16,9 28,2 45,5 37,4Bulgaria 62,8 46,0 39,6 34,5 35,4República Checa 15,3 22,8 25,5 30,3 31,9Suecia 38,2 40,7 36,6 32,0 30,1Polonia 0,8 9,9 31,3 28,6 29,3Rumanía 34,3 21,8 21,9 17,1 17,1Dinamarca 45,8 -35,0 -15,7 12,2 13,1Estonia 44,2 32,2 13,6 8,9 7,4Otros paísesBosnia Herzegobina 7,9 2,9 6,0 21,4 s.d.Turquía 52,2 66,3 69,3 74,8 77,5Macedonia 47,7 39,9 43,0 51,8 52,6Montenegro s.d. s.d. 26,3 29,9 29,8Kosovo s.d. 27,1 24,6 27,2 27,6Serbia 30,0 13,7 33,2 27,5 27,2Islandia 32,9 30,5 18,5 14,0 16,5Albania 6,6 46,6 30,5 34,2 14,0Noruega -437,1 -733,1 -499,0 -592,5 -585,9
(*) Países ordenados en sentido decrecientes.d. sin datosLa depedencia energética se define como la relación entre las importaciones netas y el consumo de energía bruto. Valores superiores a 100 significarían im-portaciones mayores que consumo bruto (la diferencia va a incrementar stocks). Valores negativos aparecen en países exportadores netos de energía.Fuente: Eurostat
- 30 -
Cuadro 1.9 INTENSIDAD ENERGÉTICA Y CONSUMO DE ENERGÍA PRIMARIA POR HABITANTE POR PAÍSES EN EUROPA
2015INTENSIDAD ENERGÉTICA CONSUMO POR HABITANTE
tep / millón euros (*)
Índice (**) tep/habitante
Índice (**)
UE 28 120,40 77,73 3,20 90,07Alemania 112,60 77,60 3,87 92,87Austria 107,10 93,62 3,88 106,90Bélgica 141,30 74,21 4,82 83,30Bulgaria 448,50 59,11 2,57 113,66Croacia 194,10 81,32 2,02 107,75Dinamarca 65,10 74,32 2,96 80,00Eslovaquia 215,10 49,23 3,03 89,37Eslovenia 177,60 76,78 3,19 98,27España 113,70 79,79 2,61 85,56Estonia 358,00 76,76 4,76 134,03Finlandia 177,20 86,44 6,06 96,68Francia 120,70 83,01 3,80 89,39Grecia 132,20 88,72 2,25 85,53Hungría 224,00 71,25 2,45 99,08Irlanda 62,00 53,59 3,06 80,20Italia 100,40 89,64 2,57 83,93Letonia 207,30 65,85 2,21 136,31Lituania 205,40 53,28 2,37 117,67Luxemburgo 90,70 s.d. 7,42 88,04Malta 90,30 60,77 1,76 85,38Países Bajos 118,00 83,81 4,58 92,96Polonia 227,10 63,08 2,51 108,39Portugal 133,90 88,50 2,22 89,85Reino Unido 94,30 64,06 2,94 74,97República Checa 251,00 69,41 4,03 100,07Rumanía 226,70 51,32 1,63 99,95Suecia 111,30 68,20 4,67 84,55Otros paísesAlbania 225,70 65,06 0,77 129,85Islandia 509,80 118,37 17,74 147,89Kosovo 490,40 s.d. s.d. s.d.Macedonia 336,30 67,09 1,30 99,15Moldavia s.d. s.d. 0,57 66,37Montenegro 301,10 s.d. 1,66 s.d.Noruega 85,50 89,62 5,81 98,49Serbia 486,10 68,47 2,07 113,74Turquía 161,10 82,40 1,70 148,14Ucrania s.d. s.d. 2,08 76,37
(*) PIB en millones de euros a precios de mercado. Volúmenes encadenados año 2010(**) Año 2000 = 100 s.d. sin datosFuente: Foro Nuclear con datos de Eurostat.
- 31 -
1Cu
adro
1.1
0
CON
SUM
O D
E EN
ERG
ÍA F
INA
L PO
R S
ECTO
RES
EN
PA
ÍSES
DE
EUR
OPA
tep
x 1
000
CUO
TA P
ORC
ENTU
AL
(*)
2015
Tota
l Ene
rgía
Fi
nal
Ind
ustr
iaTr
ansp
ort
eRe
sid
enc.
Agr
icul
t /
Bosq
ues
Serv
icio
s
UE
281.
082.
172
25,3
33,1
25,3
2,2
13,6
Ale
man
ia21
2.12
428
,729
,825
,10,
016
,4A
ustri
a
27.3
7033
,332
,921
,82,
010
,0Bé
lgic
a35
.780
33,2
29,2
22,7
2,0
12,7
Bulg
aria
9.
508
28,5
35,8
23,1
2,0
10,4
Chip
re1.
660
12,1
52,3
19,1
2,5
12,9
Croa
cia
6.
587
16,5
32,0
36,7
3,1
11,3
Din
amar
ca13
.944
15,1
35,5
30,5
4,5
13,4
Eslo
vaq
uia
10
.301
43,0
21,5
19,3
1,5
14,8
Eslo
veni
a
4.68
926
,238
,423
,71,
69,
8Es
pañ
a80
.461
23,5
41,8
18,5
2,8
12,5
Esto
nia
2.76
519
,028
,431
,04,
816
,8Fi
nlan
dia
24
.181
44,2
19,8
20,3
2,8
11,2
Fran
cia
144.
304
20,0
34,7
26,1
2,9
15,6
Gre
cia
16.4
3718
,640
,026
,81,
611
,4H
ungr
ía
16.2
8726
,026
,729
,83,
513
,9Irl
and
a11
.214
21,5
41,2
24,2
2,0
11,1
Italia
11
6.44
422
,334
,027
,92,
313
,2Le
toni
a3.
800
20,7
30,5
29,1
4,0
15,4
(Con
tinúa
)
- 32 -
tep
x 1
000
CUO
TA P
ORC
ENTU
AL
(*)
2015
Tota
l Ene
rgía
Fi
nal
Ind
ustr
iaTr
ansp
ort
eRe
sid
enc.
Agr
icul
t /
Bosq
ues
Serv
icio
s
Litu
ania
4.
869
20,2
37,6
28,0
2,0
11,9
Luxe
mb
urgo
3.
988
16,3
60,7
12,4
0,6
10,0
Mal
ta
572
8,0
54,4
13,7
0,9
22,1
País
es B
ajos
48.4
9329
,429
,419
,77,
413
,5Po
loni
a62
.251
24,2
27,7
30,3
5,3
12,6
Portu
gal
16.0
3727
,741
,215
,82,
212
,2Re
ino
Uni
do
130.
327
18,2
39,7
28,0
0,8
12,5
Rep
úblic
a Ch
eca
24
.128
31,2
26,9
27,2
2,5
11,8
Rum
anía
21
.893
29,6
25,5
33,7
2,1
8,0
Suec
ia31
.759
36,3
27,3
22,7
1,1
12,6
Otr
os
paí
ses
Alb
ania
1.99
515
,143
,126
,73,
69,
9Bo
snia
Her
zego
bin
a1.
034
33,3
0,0
48,6
0,5
0,0
Isla
ndia
3.08
547
,416
,912
,71,
312
,9Ko
sovo
1.34
422
,928
,635
,42,
111
,0M
aced
onia
1.88
225
,233
,528
,91,
311
,1M
onte
negr
o68
219
,330
,339
,01,
210
,2N
orue
ga18
.554
31,9
28,6
20,9
1,6
14,6
Serb
ia8.
167
28,2
25,0
34,7
1,9
10,3
Turq
uía
74.5
8726
,837
,621
,54,
59,
4
Fuen
te: E
uros
tat
(*)
No
se in
cluy
e el
sec
tor “
Otro
s”, q
ue s
í figu
ra e
n el
orig
inal
, pue
s p
ráct
icam
ente
nun
ca a
lcan
za e
l 1%
, exc
epto
en
Bosn
ia-H
(17
,6%
)
(Con
tinua
ción
)
- 33 -
1Cu
adro
1.1
1 CO
NSU
MO
DE
ENER
GÍA
PR
IMA
RIA
PO
R P
AÍS
ES E
N E
L M
UN
DO
. SER
IE H
ISTÓ
RIC
A
Mill
one
s d
e te
p19
9020
0020
0520
1020
1420
15D
%20
15 C
uota
d
el t
ota
l %Ca
nad
á25
1,5
303,
232
3,9
316,
433
5,5
329,
9-1
,72,
5Es
tad
os U
nid
os1.
967,
32.
312,
42.
350,
22.
285,
32.
298,
72.
280,
6-0
,917
,3M
éxic
o10
6,3
142,
216
7,7
178,
119
0,0
185,
0-2
,61,
4To
tal N
ort
eam
éric
a2.
325,
02.
757,
82.
841,
82.
779,
82.
826,
02.
795,
5-1
,121
,3A
rgen
tina
44,7
60,1
69,0
79,6
86,3
87,8
1,8
0,7
Bras
il12
3,9
185,
920
7,5
260,
829
7,6
292,
8-1
,62,
2Ch
ile13
,0
25,2
28
,7
30,6
34
,7
34,9
0,
70,
3Co
lom
bia
20,9
26
,0
27,2
34
,9
40,9
42
,5
3,9
0,3
Ecua
dor
5,5
8,3
9,7
12,7
15
,3
15,4
0,
60,
1Pe
rú8,
7 12
,0
13,6
19
,1
22,9
24
,1
5,4
0,2
Trin
idad
Tob
ago
6,0
10,1
15
,9
22,7
21
,5
21,2
-1
,60,
2V
enez
uela
49,2
63
,4
70,4
80
,7
81,2
80
,5
-0,8
0,6
Otro
s d
e Su
r y C
entro
Am
éric
a57
,4
81,3
89
,1
92,7
97
,8
100,
0 2,
20,
8To
tal S
ur y
Cen
tro
amér
ica
329,
4 47
2,3
531,
1 63
3,9
698,
2 69
9,3
0,2
5,3
Ale
man
ia35
2,4
332,
9 33
2,3
323,
7 31
1,9
320,
6 2,
82,
4A
ustri
a28
,1
32,6
36
,1
35,9
33
,9
34,1
0,
30,
3A
zerb
aijá
n22
,6
11,4
13
,8
10,7
13
,2
13,7
3,
70,
1Bé
lgic
a 52
,4
63,5
64
,8
66,0
55
,9
56,5
1,
00,
4Bi
elor
usia
39,1
23
,0
24,8
25
,9
24,9
23
,6
1,0
0,2
(Con
tinúa
)
- 34 -
(Con
tinua
ción
)
Mill
one
s d
e te
p19
9020
0020
0520
1020
1420
15D
%20
15 C
uota
d
el t
ota
l %Bu
lgar
ia24
,6
18,1
19
,7
17,8
17
,9
18,9
5,
80,
1D
inam
arca
17,1
20
,0
19,6
19
,5
17,5
16
,9
-3,2
0,1
Eslo
vaq
uia
21,1
18
,2
19,0
17
,4
15,5
15
,8
2,1
0,1
Esp
aña
88,6
12
9,4
152,
3 14
6,2
132,
1 13
4,4
1,7
1,0
Finl
adia
25,8
28
,9
29,3
30
,9
26,3
25
,9
-1,5
0,2
Fran
cia
217,
4 25
4,8
262,
4 25
3,2
237,
5 23
9,0
0,6
1,8
Gre
cia
23,3
30
,7
32,9
31
,5
26,3
26
,3
-0,1
0,2
Hun
gría
27,3
23
,6
27,2
24
,9
20,5
21
,5
4,9
0,2
Irlan
da
9,9
14,5
15
,9
15,2
13
,7
14,6
6,
80,
1Ita
lia15
4,7
176,
1 18
5,6
172,
2 14
6,8
151,
7 3,
41,
2Ka
zakh
astá
n72
,9
31,1
42
,4
48,5
57
,7
54,8
-5
,00,
4Li
tuan
ia16
,9
6,5
7,9
5,6
5,2
5,3
1,7
0,0
Nor
uega
39,6
46
,3
46,0
41
,9
46,4
47
,1
1,4
0,4
País
es B
ajos
77,1
87
,0
96,1
96
,1
81,1
81
,6
0,7
0,6
Polo
nia
104,
0 87
,2
90,6
98
,2
92,4
95
,0
2,7
0,7
Portu
gal
16,8
24
,7
25,4
25
,6
24,6
24
,1
-2,2
0,2
Rein
o U
nid
o21
1,3
224,
2 22
8,9
210,
5 18
8,9
191,
2 1,
21,
5Re
pub
. Che
ca47
,9
40,7
44
,2
42,8
40
,1
39,6
-1
,10,
3Ru
man
ía61
,6
37,5
41
,0
33,8
32
,5
33,1
1,
80,
3Ru
sia
865,
4 62
0,3
647,
2 67
3,3
689,
8 66
6,8
-3,3
5,1
Suec
ia53
,4
50,8
55
,5
52,1
51
,7
53,0
2,
50,
4
Suiz
a26
,8
29,0
27
,4
28,7
28
,4
27,9
-2
,00,
2Tu
rkm
enis
tán
13,7
15
,0
19,5
25
,9
31,3
37
,3
19,4
0,3
Turq
uía
47,3
74
,1
86,4
11
1,0
122,
8 13
1,3
7,0
1,0
Ucr
ania
270,
2 13
5,2
136,
2 12
1,0
101,
0 85
,1
-15,
80,
6U
zbeq
uist
án47
,0
50,3
46
,4
43,8
50
,3
51,6
2,
70,
4O
tros
de
Euro
pa
y Eu
roas
ia12
1,0
76,4
88
,4
98,6
94
,1
96,0
2,
00,
7To
tal E
uro
pa
y Eu
roas
ia3.
197,
3 2.
813,
9 2.
965,
2 2.
948,
5 2.
832,
3 2.
834,
4 0,
121
,6A
rab
ia S
aud
í81
,4
116,
9 15
8,4
216,
1 25
2,4
264,
0 4,
62,
0Em
irato
s Á
rab
es U
nid
os30
,6
48,0
63
,0
86,2
99
,0
103,
9 5,
00,
8Irá
n75
,8
128,
6 17
7,5
227,
8 26
0,8
267,
2 2,
52,
0Is
rael
11,3
19
,8
21,6
23
,8
24,2
25
,6
5,7
0,2
Kuw
ait
7,0
20,4
30
,5
34,7
39
,5
41,0
3,
90,
3Q
atar
7,4
11,8
20
,7
35,4
45
,7
51,5
12
,70,
4O
tros
de
Orie
nte
Md
io50
,7
78,3
96
,1
118,
1 12
7,6
131,
4 3,
01,
0To
tal O
rient
e M
edio
264,
2 42
3,8
567,
8 74
2,1
849,
2 88
4,7
4,2
6,7
Arg
elia
28,1
26
,8
32,7
38
,9
52,2
54
,6
4,6
0,4
Egip
to34
,0
49,3
62
,1
80,7
85
,5
86,2
0,
80,
7Su
dáf
rica
86,4
10
1,1
110,
8 12
6,4
128,
0 12
4,2
-2,9
0,9
Otro
s d
e Á
frica
73,9
96
,9
122,
9 14
4,3
162,
6 16
9,9
4,5
1,3
Tota
l Áfr
ica
222,
4 27
4,2
328,
5 39
0,2
428,
2 43
5,0
1,6
3,3
Aus
tralia
87,0
10
9,4
120,
9 12
9,8
129,
9 13
1,4
1,2
1,0
Bang
lad
esh
6,6
12,3
16
,9
22,9
28
,3
30,7
8,
70,
2Ch
ina
681,
4 1.
003,
1 1.
793,
7 2.
487,
4 2.
970,
3 3.
014,
0 1,
522
,9
- 35 -
1
Mill
one
s d
e te
p19
9020
0020
0520
1020
1420
15D
%20
15 C
uota
d
el t
ota
l %Bu
lgar
ia24
,6
18,1
19
,7
17,8
17
,9
18,9
5,
80,
1D
inam
arca
17,1
20
,0
19,6
19
,5
17,5
16
,9
-3,2
0,1
Eslo
vaq
uia
21,1
18
,2
19,0
17
,4
15,5
15
,8
2,1
0,1
Esp
aña
88,6
12
9,4
152,
3 14
6,2
132,
1 13
4,4
1,7
1,0
Finl
adia
25,8
28
,9
29,3
30
,9
26,3
25
,9
-1,5
0,2
Fran
cia
217,
4 25
4,8
262,
4 25
3,2
237,
5 23
9,0
0,6
1,8
Gre
cia
23,3
30
,7
32,9
31
,5
26,3
26
,3
-0,1
0,2
Hun
gría
27,3
23
,6
27,2
24
,9
20,5
21
,5
4,9
0,2
Irlan
da
9,9
14,5
15
,9
15,2
13
,7
14,6
6,
80,
1Ita
lia15
4,7
176,
1 18
5,6
172,
2 14
6,8
151,
7 3,
41,
2Ka
zakh
astá
n72
,9
31,1
42
,4
48,5
57
,7
54,8
-5
,00,
4Li
tuan
ia16
,9
6,5
7,9
5,6
5,2
5,3
1,7
0,0
Nor
uega
39,6
46
,3
46,0
41
,9
46,4
47
,1
1,4
0,4
País
es B
ajos
77,1
87
,0
96,1
96
,1
81,1
81
,6
0,7
0,6
Polo
nia
104,
0 87
,2
90,6
98
,2
92,4
95
,0
2,7
0,7
Portu
gal
16,8
24
,7
25,4
25
,6
24,6
24
,1
-2,2
0,2
Rein
o U
nid
o21
1,3
224,
2 22
8,9
210,
5 18
8,9
191,
2 1,
21,
5Re
pub
. Che
ca47
,9
40,7
44
,2
42,8
40
,1
39,6
-1
,10,
3Ru
man
ía61
,6
37,5
41
,0
33,8
32
,5
33,1
1,
80,
3Ru
sia
865,
4 62
0,3
647,
2 67
3,3
689,
8 66
6,8
-3,3
5,1
Suec
ia53
,4
50,8
55
,5
52,1
51
,7
53,0
2,
50,
4
Suiz
a26
,8
29,0
27
,4
28,7
28
,4
27,9
-2
,00,
2Tu
rkm
enis
tán
13,7
15
,0
19,5
25
,9
31,3
37
,3
19,4
0,3
Turq
uía
47,3
74
,1
86,4
11
1,0
122,
8 13
1,3
7,0
1,0
Ucr
ania
270,
2 13
5,2
136,
2 12
1,0
101,
0 85
,1
-15,
80,
6U
zbeq
uist
án47
,0
50,3
46
,4
43,8
50
,3
51,6
2,
70,
4O
tros
de
Euro
pa
y Eu
roas
ia12
1,0
76,4
88
,4
98,6
94
,1
96,0
2,
00,
7To
tal E
uro
pa
y Eu
roas
ia3.
197,
3 2.
813,
9 2.
965,
2 2.
948,
5 2.
832,
3 2.
834,
4 0,
121
,6A
rab
ia S
aud
í81
,4
116,
9 15
8,4
216,
1 25
2,4
264,
0 4,
62,
0Em
irato
s Á
rab
es U
nid
os30
,6
48,0
63
,0
86,2
99
,0
103,
9 5,
00,
8Irá
n75
,8
128,
6 17
7,5
227,
8 26
0,8
267,
2 2,
52,
0Is
rael
11,3
19
,8
21,6
23
,8
24,2
25
,6
5,7
0,2
Kuw
ait
7,0
20,4
30
,5
34,7
39
,5
41,0
3,
90,
3Q
atar
7,4
11,8
20
,7
35,4
45
,7
51,5
12
,70,
4O
tros
de
Orie
nte
Md
io50
,7
78,3
96
,1
118,
1 12
7,6
131,
4 3,
01,
0To
tal O
rient
e M
edio
264,
2 42
3,8
567,
8 74
2,1
849,
2 88
4,7
4,2
6,7
Arg
elia
28,1
26
,8
32,7
38
,9
52,2
54
,6
4,6
0,4
Egip
to34
,0
49,3
62
,1
80,7
85
,5
86,2
0,
80,
7Su
dáf
rica
86,4
10
1,1
110,
8 12
6,4
128,
0 12
4,2
-2,9
0,9
Otro
s d
e Á
frica
73,9
96
,9
122,
9 14
4,3
162,
6 16
9,9
4,5
1,3
Tota
l Áfr
ica
222,
4 27
4,2
328,
5 39
0,2
428,
2 43
5,0
1,6
3,3
Aus
tralia
87,0
10
9,4
120,
9 12
9,8
129,
9 13
1,4
1,2
1,0
Bang
lad
esh
6,6
12,3
16
,9
22,9
28
,3
30,7
8,
70,
2Ch
ina
681,
4 1.
003,
1 1.
793,
7 2.
487,
4 2.
970,
3 3.
014,
0 1,
522
,9
(Con
tinúa
)
- 36 -
Mill
one
s d
e te
p19
9020
0020
0520
1020
1420
15D
%20
15 C
uota
d
el t
ota
l %Ch
ina
Hon
g Ko
ng11
,8
16,9
23
,3
27,5
27
,1
27,9
2,
90,
2Co
rea
del
Sur
90,0
18
9,4
221,
0 25
4,6
273,
1 27
6,9
1,4
2,1
Filip
inas
15,2
24
,9
26,4
28
,8
34,4
37
,7
9,7
0,3
Ind
ia19
5,0
316,
0 39
3,6
541,
0 66
6,2
700,
5 5,
25,
3In
don
esia
51,9
10
0,1
122,
1 14
8,8
188,
3 19
5,6
3,9
1,5
Jap
ón43
4,6
512,
7 52
2,5
497,
4 45
3,9
448,
5 -1
,23,
4M
alas
ia21
,7
50,5
67
,5
76,9
90
,3
93,1
3,
10,
7N
ueva
Zel
and
a15
,2
18,7
18
,8
19,7
20
,8
21,0
0,
70,
2Pa
qui
stán
27,7
44
,4
61,2
71
,4
73,9
78
,2
5,7
0,6
Sing
apur
23,4
37
,9
47,4
69
,0
76,3
80
,2
5,2
0,6
Taila
ndia
30,9
63
,8
88,5
10
5,8
123,
4 12
4,9
1,1
0,9
Taiw
án49
,7
87,3
10
3,4
108,
6 11
1,4
110,
7 -0
,60,
8V
ietn
am6,
3 17
,7
30,8
44
,3
60,1
65
,9
9,6
0,5
Otro
s d
e A
sia
Pací
fico
y O
cean
ía49
,4
41,1
47
,9
53,0
58
,9
61,3
4,
10,
5To
tal A
sia
y Pa
cífic
o y
Oce
anía
1.79
7,8
2.64
6,3
3.70
5,7
4.68
6,8
5.38
6,6
5.49
8,5
2,1
41,8
TOTA
L M
UN
DO
8.13
6,1
9.38
8,3
10.9
40,0
12
.181
,4
13.0
20,6
13
.147
,3
1,0
100,
0O
CDE
4.63
9,4
5.43
9,1
5.67
3,1
5.60
1,5
5.49
9,2
5.50
3,1
0,1
41,9
No
OCD
E3.
496,
7 3.
949,
2 5.
266,
9 6.
579,
9 7.
521,
4 7.
644,
2 1,
658
,1U
E (*
)1.
669,
2 1.
731,
7 1.
821,
2 1.
755,
4 1.
605,
7 1.
630,
9 1,
612
,4CE
I1.
365,
4 89
9,3
944,
9 96
4,9
985,
7 95
0,4
-3,6
7,2
Se c
onsi
der
an la
s fu
ente
s en
ergé
ticas
que
se
com
erci
aliz
an h
abitu
alm
ente
en
los
mer
cad
os, e
incl
uyen
do
las
ener
gías
reno
vab
les
mod
erna
s ge
nera
dor
as d
e el
ectri
cid
ad.
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual d
el ú
ltim
o añ
o re
spec
to a
l ant
erio
r.(*
) Se
exc
luye
Esl
oven
ia e
n d
atos
ant
erio
res
a 19
91.
Fuen
te: B
. P. S
tatis
tical
Rev
iew
of W
orld
Ene
rgy.
(Ju
nio
2016
).
(Con
tinua
ción
)
- 37 -
1
Mill
one
s d
e te
p19
9020
0020
0520
1020
1420
15D
%20
15 C
uota
d
el t
ota
l %Ch
ina
Hon
g Ko
ng11
,8
16,9
23
,3
27,5
27
,1
27,9
2,
90,
2Co
rea
del
Sur
90,0
18
9,4
221,
0 25
4,6
273,
1 27
6,9
1,4
2,1
Filip
inas
15,2
24
,9
26,4
28
,8
34,4
37
,7
9,7
0,3
Ind
ia19
5,0
316,
0 39
3,6
541,
0 66
6,2
700,
5 5,
25,
3In
don
esia
51,9
10
0,1
122,
1 14
8,8
188,
3 19
5,6
3,9
1,5
Jap
ón43
4,6
512,
7 52
2,5
497,
4 45
3,9
448,
5 -1
,23,
4M
alas
ia21
,7
50,5
67
,5
76,9
90
,3
93,1
3,
10,
7N
ueva
Zel
and
a15
,2
18,7
18
,8
19,7
20
,8
21,0
0,
70,
2Pa
qui
stán
27,7
44
,4
61,2
71
,4
73,9
78
,2
5,7
0,6
Sing
apur
23,4
37
,9
47,4
69
,0
76,3
80
,2
5,2
0,6
Taila
ndia
30,9
63
,8
88,5
10
5,8
123,
4 12
4,9
1,1
0,9
Taiw
án49
,7
87,3
10
3,4
108,
6 11
1,4
110,
7 -0
,60,
8V
ietn
am6,
3 17
,7
30,8
44
,3
60,1
65
,9
9,6
0,5
Otro
s d
e A
sia
Pací
fico
y O
cean
ía49
,4
41,1
47
,9
53,0
58
,9
61,3
4,
10,
5To
tal A
sia
y Pa
cífic
o y
Oce
anía
1.79
7,8
2.64
6,3
3.70
5,7
4.68
6,8
5.38
6,6
5.49
8,5
2,1
41,8
TOTA
L M
UN
DO
8.13
6,1
9.38
8,3
10.9
40,0
12
.181
,4
13.0
20,6
13
.147
,3
1,0
100,
0O
CDE
4.63
9,4
5.43
9,1
5.67
3,1
5.60
1,5
5.49
9,2
5.50
3,1
0,1
41,9
No
OCD
E3.
496,
7 3.
949,
2 5.
266,
9 6.
579,
9 7.
521,
4 7.
644,
2 1,
658
,1U
E (*
)1.
669,
2 1.
731,
7 1.
821,
2 1.
755,
4 1.
605,
7 1.
630,
9 1,
612
,4CE
I1.
365,
4 89
9,3
944,
9 96
4,9
985,
7 95
0,4
-3,6
7,2
Se c
onsi
der
an la
s fu
ente
s en
ergé
ticas
que
se
com
erci
aliz
an h
abitu
alm
ente
en
los
mer
cad
os, e
incl
uyen
do
las
ener
gías
reno
vab
les
mod
erna
s ge
nera
dor
as d
e el
ectri
cid
ad.
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual d
el ú
ltim
o añ
o re
spec
to a
l ant
erio
r.(*
) Se
exc
luye
Esl
oven
ia e
n d
atos
ant
erio
res
a 19
91.
Fuen
te: B
. P. S
tatis
tical
Rev
iew
of W
orld
Ene
rgy.
(Ju
nio
2016
).
(Con
tinúa
)
CUA
DRO
1.1
2 CO
NSU
MO
DE
ENER
GÍA
PR
IMA
RIA
DES
GLO
SAD
A P
OR
PA
ÍSES
Y F
UEN
TES
EN E
L M
UN
DO
2015
M
illo
nes
de
tep
Petr
óle
oG
asCa
rbó
nN
ucle
arH
idro
eléc
tric
aO
tras
Re
nova
ble
s
TOTA
L Ca
nad
á10
0,3
92,2
19,8
23,6
86,7
7,3
329,
9Es
tad
os U
nid
os85
1,6
713,
639
6,3
189,
957
,471
,72.
280,
6M
éxic
o84
,374
,912
,82,
66,
83,
518
5,0
Tota
l No
rtea
mér
ica
1.03
6,3
880,
742
9,0
216,
115
0,9
82,6
2.79
5,5
Arg
entin
a31
,642
,81,
41,
69,
60,
987
,8Br
asil
137,
336
,817
,43,
381
,716
,329
2,8
Chile
16,9
3,5
7,2
0,0
5,3
2,0
34,9
Colo
mb
ia15
,59,
57,
00,
010
,10,
442
,5Ec
uad
or11
,70,
60,
00,
03,
00,
115
,4Pe
rú10
,96,
80,
90,
05,
30,
424
,1Tr
inid
ad T
obag
o1,
819
,40,
00,
00,
00,
021
,2V
enez
uela
32,0
31,1
0,2
0,0
17,3
0,0
80,5
Otro
s d
e Su
r y C
entro
Am
éric
a65
,06,
93,
00,
020
,74,
310
0,0
Tota
l Sur
y C
entr
oam
éric
a32
2,7
157,
337
,15,
015
2,9
24,2
699,
3A
lem
ania
110,
267
,278
,320
,74,
440
,032
0,6
Aus
tria
12,6
7,5
3,2
0,0
8,3
2,4
34,1
Aze
rbai
ján
4,5
8,8
0,0
0,0
0,4
0,0
13,7
Bélg
ica
y Lu
xem
bur
go30
,513
,63,
25,
90,
13,
256
,5Bi
elor
usia
7,1
15,5
0,8
0,0
0,0
0,1
23,6
- 38 -
(Con
tinua
ción
)
2015
M
illo
nes
de
tep
Petr
óle
oG
asCa
rbó
nN
ucle
arH
idro
eléc
tric
aO
tras
Re
nova
ble
s
TOTA
L Bu
lgar
ia4,
22,
66,
73,
51,
30,
718
,9D
inam
arca
8,1
2,9
1,8
0,0
0,0
4,3
16,9
Eslo
vaq
uia
3,8
3,9
3,3
3,4
0,9
0,5
15,8
Esp
aña
60,5
24,8
14,4
12,9
6,3
15,4
134,
4Fi
nlad
ia8,
31,
93,
55,
33,
83,
125
,9Fr
anci
a76
,135
,18,
799
,012
,27,
923
9,0
Gre
cia
14,8
2,5
5,7
0,0
1,3
1,9
26,3
Hun
gría
7,0
8,0
2,2
3,6
0,1
0,7
21,5
Irlan
da
6,9
3,8
2,2
0,0
0,2
1,6
14,6
Italia
59,3
55,3
12,4
0,0
9,9
14,7
151,
7Ka
zakh
astá
n12
,77,
832
,60,
01,
80,
054
,8Li
tuan
ia2,
62,
10,
20,
00,
10,
35,
3N
orue
ga10
,24,
30,
80,
031
,10,
647
,1Pa
íses
Baj
os38
,728
,610
,60,
90,
02,
781
,6Po
loni
a25
,115
,149
,80,
00,
44,
695
,0Po
rtuga
l11
,43,
93,
30,
02,
03,
524
,1Re
ino
Uni
do
71,6
61,4
23,4
15,9
1,4
17,4
191,
2Re
pub
. Che
ca9,
46,
515
,66,
10,
41,
739
,6Ru
man
ía9,
19,
36,
12,
63,
72,
233
,1Ru
sia
143,
035
2,3
88,7
44,2
38,5
0,1
666,
8Su
ecia
14,1
0,8
2,1
12,9
16,9
6,2
53,0
Suiz
a10
,72,
60,
25,
38,
50,
727
,9Tu
rkm
enis
tán
6,4
30,9
0,0
0,0
0,0
0,0
37,3
Turq
uía
38,8
39,2
34,4
0,0
15,1
3,8
131,
3U
cran
ia8,
425
,929
,219
,81,
40,
385
,1U
zbeq
uist
án2,
845
,31,
10,
02,
50,
051
,6O
tros
de
Euro
pa
y Eu
roas
ia33
,113
,723
,41,
921
,52,
396
,0To
tal E
uro
pa
y Eu
roas
ia86
2,2
903,
146
7,9
264,
019
4,4
142,
82.
834,
4A
rab
ia S
aud
í16
8,1
95,8
0,1
0,0
0,0
0,0
264,
0Em
irato
s Á
rab
es U
nid
os40
,062
,21,
60,
00,
00,
110
3,9
Irán
88,9
172,
11,
20,
84,
10,
126
7,2
Isra
el11
,07,
66,
70,
00,
00,
325
,6Ku
wai
t23
,617
,50,
00,
00,
00,
041
,0Q
atar
10,9
40,6
0,0
0,0
0,0
0,0
51,5
Otro
s d
e O
rient
e M
dio
83,3
45,4
0,8
0,0
1,8
0,1
131,
4To
tal O
rient
e M
edio
425,
744
1,2
10,5
0,8
5,9
0,5
884,
7A
rgel
ia19
,335
,10,
20,
00,
00,
054
,6Eg
ipto
39,2
43,0
0,7
0,0
3,0
0,4
86,2
Sud
áfric
a31
,14,
585
,02,
40,
21,
012
4,2
Otro
s d
e Á
frica
93,5
39,2
11,0
0,0
23,8
2,4
169,
9To
tal Á
fric
a18
3,0
121,
996
,92,
427
,03,
843
5,0
Aus
tralia
46,2
30,9
46,6
0,0
3,1
4,5
131,
4Ba
ngla
des
h5,
524
,10,
80,
00,
20,
130
,7Ch
ina
559,
717
7,6
1.92
0,4
38,6
254,
962
,73.
014,
0Ch
ina
Hon
g Ko
ng18
,32,
96,
70,
00,
00,
027
,9
- 39 -
1
2015
M
illo
nes
de
tep
Petr
óle
oG
asCa
rbó
nN
ucle
arH
idro
eléc
tric
aO
tras
Re
nova
ble
s
TOTA
L Bu
lgar
ia4,
22,
66,
73,
51,
30,
718
,9D
inam
arca
8,1
2,9
1,8
0,0
0,0
4,3
16,9
Eslo
vaq
uia
3,8
3,9
3,3
3,4
0,9
0,5
15,8
Esp
aña
60,5
24,8
14,4
12,9
6,3
15,4
134,
4Fi
nlad
ia8,
31,
93,
55,
33,
83,
125
,9Fr
anci
a76
,135
,18,
799
,012
,27,
923
9,0
Gre
cia
14,8
2,5
5,7
0,0
1,3
1,9
26,3
Hun
gría
7,0
8,0
2,2
3,6
0,1
0,7
21,5
Irlan
da
6,9
3,8
2,2
0,0
0,2
1,6
14,6
Italia
59,3
55,3
12,4
0,0
9,9
14,7
151,
7Ka
zakh
astá
n12
,77,
832
,60,
01,
80,
054
,8Li
tuan
ia2,
62,
10,
20,
00,
10,
35,
3N
orue
ga10
,24,
30,
80,
031
,10,
647
,1Pa
íses
Baj
os38
,728
,610
,60,
90,
02,
781
,6Po
loni
a25
,115
,149
,80,
00,
44,
695
,0Po
rtuga
l11
,43,
93,
30,
02,
03,
524
,1Re
ino
Uni
do
71,6
61,4
23,4
15,9
1,4
17,4
191,
2Re
pub
. Che
ca9,
46,
515
,66,
10,
41,
739
,6Ru
man
ía9,
19,
36,
12,
63,
72,
233
,1Ru
sia
143,
035
2,3
88,7
44,2
38,5
0,1
666,
8Su
ecia
14,1
0,8
2,1
12,9
16,9
6,2
53,0
Suiz
a10
,72,
60,
25,
38,
50,
727
,9Tu
rkm
enis
tán
6,4
30,9
0,0
0,0
0,0
0,0
37,3
Turq
uía
38,8
39,2
34,4
0,0
15,1
3,8
131,
3U
cran
ia8,
425
,929
,219
,81,
40,
385
,1U
zbeq
uist
án2,
845
,31,
10,
02,
50,
051
,6O
tros
de
Euro
pa
y Eu
roas
ia33
,113
,723
,41,
921
,52,
396
,0To
tal E
uro
pa
y Eu
roas
ia86
2,2
903,
146
7,9
264,
019
4,4
142,
82.
834,
4A
rab
ia S
aud
í16
8,1
95,8
0,1
0,0
0,0
0,0
264,
0Em
irato
s Á
rab
es U
nid
os40
,062
,21,
60,
00,
00,
110
3,9
Irán
88,9
172,
11,
20,
84,
10,
126
7,2
Isra
el11
,07,
66,
70,
00,
00,
325
,6Ku
wai
t23
,617
,50,
00,
00,
00,
041
,0Q
atar
10,9
40,6
0,0
0,0
0,0
0,0
51,5
Otro
s d
e O
rient
e M
dio
83,3
45,4
0,8
0,0
1,8
0,1
131,
4To
tal O
rient
e M
edio
425,
744
1,2
10,5
0,8
5,9
0,5
884,
7A
rgel
ia19
,335
,10,
20,
00,
00,
054
,6Eg
ipto
39,2
43,0
0,7
0,0
3,0
0,4
86,2
Sud
áfric
a31
,14,
585
,02,
40,
21,
012
4,2
Otro
s d
e Á
frica
93,5
39,2
11,0
0,0
23,8
2,4
169,
9To
tal Á
fric
a18
3,0
121,
996
,92,
427
,03,
843
5,0
Aus
tralia
46,2
30,9
46,6
0,0
3,1
4,5
131,
4Ba
ngla
des
h5,
524
,10,
80,
00,
20,
130
,7Ch
ina
559,
717
7,6
1.92
0,4
38,6
254,
962
,73.
014,
0Ch
ina
Hon
g Ko
ng18
,32,
96,
70,
00,
00,
027
,9
(Con
tinúa
)
- 40 -
2015
M
illo
nes
de
tep
Petr
óle
oG
asCa
rbó
nN
ucle
arH
idro
eléc
tric
aO
tras
Re
nova
ble
s
TOTA
L Co
rea
del
Sur
113,
739
,284
,537
,30,
71,
627
6,9
Filip
inas
18,4
3,0
11,4
0,0
2,2
2,7
37,7
Ind
ia19
5,5
45,5
407,
28,
628
,115
,570
0,5
Ind
ones
ia73
,535
,880
,30,
03,
62,
419
5,6
Jap
ón18
9,6
102,
111
9,4
1,0
21,9
14,5
448,
5M
alas
ia36
,235
,817
,60,
03,
30,
293
,1N
ueva
Zel
and
a7,
54,
11,
40,
05,
62,
421
,0Pa
qui
stán
25,2
39,0
4,7
1,1
7,8
0,4
78,2
Sing
apur
25,2
39,0
4,7
1,1
7,8
0,4
78,2
Taila
ndia
56,6
47,6
17,6
0,0
0,9
2,3
124,
9Ta
iwán
46,0
16,5
37,8
8,3
1,0
1,0
110,
7V
ietn
am19
,59,
622
,20,
014
,40,
165
,9O
tros
de
Asi
a Pa
cífic
o y
Oce
anía
20,6
7,1
19,3
0,0
14,1
0,3
61,3
Tota
l Asi
a y
Pací
fico
y O
cean
ía1.
501,
463
1,0
2.79
8,5
94,9
361,
911
0,9
5.49
8,5
TOTA
L M
UN
DO
4.33
1,3
3.13
5,2
3.83
9,9
583,
189
2,9
364,
913
.147
,3O
CDE
2.05
6,4
1.45
8,9
979,
244
7,6
314,
624
6,3
5.50
3,1
No
OCD
E2.
274,
91.
676,
32.
860,
713
5,5
578,
311
8,5
7.64
4,2
UE
600,
236
1,9
262,
419
4,1
76,4
136,
01.
630,
9CE
I18
8,5
490,
915
4,2
64,6
51,5
0,6
950,
4
Se c
onsi
der
an la
s fu
ente
s q
ue s
e co
mer
cial
izan
hab
itual
men
te e
n lo
s m
erca
dos
, e in
cluy
end
o la
s en
ergí
as re
nova
ble
s m
oder
nas
gene
rad
oras
de
elec
trici
dad
.0,
0 =
Men
os d
e 0,
05.
CEI:
Com
unid
ad d
e es
tad
os in
dep
end
ient
esFu
ente
: B. P
. Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y (J
unio
201
6).
(Con
tinua
ción
)
- 41 -
1Cu
adro
1.1
3 PR
EVIS
ION
ES D
E CO
NSU
MO
EN
ERG
ÉTIC
O S
EGÚ
N E
SCEN
AR
IOS
Y A
REA
S G
EOG
RÁ
FICA
S EN
EL
MU
ND
O
Esce
nari
o d
e re
fere
ncia
(Po
lític
as a
ctua
les)
(*)
Cons
umo
his
tóric
oPr
evis
ione
sCu
ota
(%
)Ta
sa (
1)M
illo
nes
de
tep
1990
2014
2020
2040
2020
2040
2014
-40
Carb
ón2.
220
3.92
64.
051
5.32
727
,327
,11,
2Pe
tróle
o3.
237
4.26
64.
548
5.40
230
,727
,50,
9G
as1.
663
2.89
33.
194
4.71
821
,624
,01,
9N
ucle
ar52
666
279
31.
032
5,4
5,3
1,7
Hid
rául
ica
184
335
375
515
2,5
2,6
1,7
Bioe
nerg
ía90
71.
421
1.54
01.
834
10,4
9,3
1,0
Otra
s re
nova
ble
s37
181
319
809
2,2
4,1
5,9
Tota
l8.
774
13.6
8414
.819
19.6
3610
0,0
100,
01,
4
Esce
nari
o “
450”
(**
)
Prev
isio
nes
% d
e d
ifere
ncia
co
n es
cena
rio
de
refe
renc
iaCu
ota
(%
)Ta
sa (
1)M
illo
nes
de
tep
2020
2040
2020
2040
2020
2040
201
4-40
Ca
rbón
3.62
22.
000
-10,
6-6
2,5
25,5
13,4
-2,6
Petró
leo
4.34
53.
326
-4,5
-38,
430
,622
,4-1
,0G
as3.
136
3.30
1-1
,8-3
0,0
22,1
22,2
0,5
Nuc
lear
815
1.59
02,
854
,15,
710
,73,
4H
idrá
ulic
a37
859
30,
815
,12,
74,
02,
2Bi
oene
rgía
1.55
02.
310
0,6
26,0
10,9
15,5
1,9
Otra
s re
nova
ble
s35
91.
759
12,5
117,
42,
511
,89,
1To
tal
14.2
0414
.878
-4,2
-24,
210
0,0
100,
00,
3(C
ontin
úa)
- 42 -
Esce
nari
o “
Nue
vas
po
lític
as (
***)
Prev
isio
nes
% d
e d
ifere
ncia
co
n es
cena
rio
de
refe
renc
iaCu
ota
(%
)Ta
sa (
1)M
illo
nes
de
tep
2020
2040
2020
2040
2020
2040
201
4-40
Ca
rbón
3.90
64.
140
-3,6
-22,
326
,823
,20,
2Pe
tróle
o4.
474
4.77
5-1
,6-1
1,6
30,7
26,7
0,4
Gas
3.14
14.
313
-1,7
-8,6
21,5
24,1
1,5
Nuc
lear
796
1.18
10,
414
,45,
56,
62,
3H
idrá
ulic
a37
753
60,
54,
12,
63,
01,
8Bi
oene
rgía
1.54
31.
883
0,2
2,7
10,6
10,5
1,1
Otra
s re
nova
ble
s33
91.
037
6,3
28,2
2,3
5,8
6,9
Tota
l14
.576
17.8
66-1
,6-9
,010
0,0
100,
01,
0
Esce
nari
o “
Nue
vas
po
lític
as”.
Des
glo
se p
or
área
s ge
ogr
áfic
asCo
nsum
o h
istó
rico
Prev
isio
nes
Tasa
(1)
Mill
one
s d
e te
p20
0020
1420
2020
4020
14-4
0O
CDE
5.29
95.
276
5.29
35.
077
-0,1
Nor
te A
mér
ica
2.70
22.
722
2.73
42.
696
0,0
Es
tad
os U
nid
os2.
270
2.21
22.
211
2.09
4-0
,2Eu
rop
a1.
766
1.69
71.
690
1.54
0-0
,4A
sia
Oce
anía
831
857
870
842
-0,1
Ja
pón
518
442
424
381
-0,6
No
-OCD
E4.
469
8.04
68.
866
12.1
781,
6Eu
rop
a Es
te /
Euro
asia
1.00
41.
101
1.12
01.
271
0,6
Ru
sia
620
686
683
758
0,4
Asi
a2.
189
4.80
95.
398
7.43
71,
7
Chin
a1.
149
3.07
03.
328
3.89
20,
9
Ind
ia44
182
41.
033
1.93
83,
3
Sud
este
Asi
átic
o38
562
171
41.
084
2,2
Orie
nte
Med
io35
371
581
91.
244
2,2
Afri
ca49
878
188
41.
336
2,1
Su
dáf
rica
111
147
148
173
0,6
Latin
oam
éric
a42
463
964
689
01,
3
Bras
il18
430
029
640
81,
2M
UN
DO
(**
**)
10.0
4213
.684
14.5
7617
.866
1,0
Uni
ón E
urop
ea1.
692
1.56
31.
547
1.36
0-0
,5
(1)
Tasa
med
ia c
omp
uest
a d
e va
riaci
ón a
nual
en
%.
(*)
Basa
do
en la
s p
olíti
cas
gub
erna
men
tale
s y
med
idas
par
a su
imp
lem
enta
ción
form
alm
ente
ad
opta
das
has
ta m
edia
dos
de
2016
.(*
*) “
Esc
enar
io 4
50”
corre
spon
de
a un
a p
osib
ilid
ad d
el 5
0% d
e re
strin
gir e
l cal
enta
mie
nto
glob
al a
2ºC
en
el a
ño 2
100,
en
com
par
ació
n co
n lo
s ni
vele
s p
rein
dus
trial
es.
Es e
qui
-va
lent
e a
una
conc
entra
ción
de
CO2 e
qui
vale
nte
en a
tmós
fera
en
450
pp
m e
n vo
lum
en.
(***
) Es
cena
rio d
e N
ueva
s Po
lític
as, m
enos
am
bic
ioso
que
“45
0”, r
eflej
a la
vis
ión
de
los
resp
ectiv
os g
obie
rnos
par
a el
sec
tor d
e la
ene
rgía
par
a la
s p
róxi
mas
déc
adas
. Con
sid
era
las
pol
ítica
s y
med
idas
ya
adop
tad
as p
or lo
s go
bie
rnos
, así
com
o lo
s ob
jetiv
os e
inte
ncio
nes
que
han
sid
o an
unci
ados
, aun
que
no
esté
n ya
refl
ejad
os e
n la
cor
resp
ond
ient
e le
gisl
ació
n o
aunq
ue lo
s m
edio
s p
ara
su im
ple
men
taci
ón e
stán
tod
avía
sin
defi
nir.
(***
*) M
und
o in
cluy
e b
unke
rs in
tern
acio
nale
s no
incl
uid
os e
n to
tale
s re
gion
ales
.Fu
ente
: Wor
ld E
nerg
y O
utlo
ok 2
016
(AIE
/OCD
E)
(Con
tinua
ción
)
- 43 -
1
Esce
nari
o “
Nue
vas
po
lític
as (
***)
Prev
isio
nes
% d
e d
ifere
ncia
co
n es
cena
rio
de
refe
renc
iaCu
ota
(%
)Ta
sa (
1)M
illo
nes
de
tep
2020
2040
2020
2040
2020
2040
201
4-40
Ca
rbón
3.90
64.
140
-3,6
-22,
326
,823
,20,
2Pe
tróle
o4.
474
4.77
5-1
,6-1
1,6
30,7
26,7
0,4
Gas
3.14
14.
313
-1,7
-8,6
21,5
24,1
1,5
Nuc
lear
796
1.18
10,
414
,45,
56,
62,
3H
idrá
ulic
a37
753
60,
54,
12,
63,
01,
8Bi
oene
rgía
1.54
31.
883
0,2
2,7
10,6
10,5
1,1
Otra
s re
nova
ble
s33
91.
037
6,3
28,2
2,3
5,8
6,9
Tota
l14
.576
17.8
66-1
,6-9
,010
0,0
100,
01,
0
Esce
nari
o “
Nue
vas
po
lític
as”.
Des
glo
se p
or
área
s ge
ogr
áfic
asCo
nsum
o h
istó
rico
Prev
isio
nes
Tasa
(1)
Mill
one
s d
e te
p20
0020
1420
2020
4020
14-4
0O
CDE
5.29
95.
276
5.29
35.
077
-0,1
Nor
te A
mér
ica
2.70
22.
722
2.73
42.
696
0,0
Es
tad
os U
nid
os2.
270
2.21
22.
211
2.09
4-0
,2Eu
rop
a1.
766
1.69
71.
690
1.54
0-0
,4A
sia
Oce
anía
831
857
870
842
-0,1
Ja
pón
518
442
424
381
-0,6
No
-OCD
E4.
469
8.04
68.
866
12.1
781,
6Eu
rop
a Es
te /
Euro
asia
1.00
41.
101
1.12
01.
271
0,6
Ru
sia
620
686
683
758
0,4
Asi
a2.
189
4.80
95.
398
7.43
71,
7
Chin
a1.
149
3.07
03.
328
3.89
20,
9
Ind
ia44
182
41.
033
1.93
83,
3
Sud
este
Asi
átic
o38
562
171
41.
084
2,2
Orie
nte
Med
io35
371
581
91.
244
2,2
Afri
ca49
878
188
41.
336
2,1
Su
dáf
rica
111
147
148
173
0,6
Latin
oam
éric
a42
463
964
689
01,
3
Bras
il18
430
029
640
81,
2M
UN
DO
(**
**)
10.0
4213
.684
14.5
7617
.866
1,0
Uni
ón E
urop
ea1.
692
1.56
31.
547
1.36
0-0
,5
(1)
Tasa
med
ia c
omp
uest
a d
e va
riaci
ón a
nual
en
%.
(*)
Basa
do
en la
s p
olíti
cas
gub
erna
men
tale
s y
med
idas
par
a su
imp
lem
enta
ción
form
alm
ente
ad
opta
das
has
ta m
edia
dos
de
2016
.(*
*) “
Esc
enar
io 4
50”
corre
spon
de
a un
a p
osib
ilid
ad d
el 5
0% d
e re
strin
gir e
l cal
enta
mie
nto
glob
al a
2ºC
en
el a
ño 2
100,
en
com
par
ació
n co
n lo
s ni
vele
s p
rein
dus
trial
es.
Es e
qui
-va
lent
e a
una
conc
entra
ción
de
CO2 e
qui
vale
nte
en a
tmós
fera
en
450
pp
m e
n vo
lum
en.
(***
) Es
cena
rio d
e N
ueva
s Po
lític
as, m
enos
am
bic
ioso
que
“45
0”, r
eflej
a la
vis
ión
de
los
resp
ectiv
os g
obie
rnos
par
a el
sec
tor d
e la
ene
rgía
par
a la
s p
róxi
mas
déc
adas
. Con
sid
era
las
pol
ítica
s y
med
idas
ya
adop
tad
as p
or lo
s go
bie
rnos
, así
com
o lo
s ob
jetiv
os e
inte
ncio
nes
que
han
sid
o an
unci
ados
, aun
que
no
esté
n ya
refl
ejad
os e
n la
cor
resp
ond
ient
e le
gisl
ació
n o
aunq
ue lo
s m
edio
s p
ara
su im
ple
men
taci
ón e
stán
tod
avía
sin
defi
nir.
(***
*) M
und
o in
cluy
e b
unke
rs in
tern
acio
nale
s no
incl
uid
os e
n to
tale
s re
gion
ales
.Fu
ente
: Wor
ld E
nerg
y O
utlo
ok 2
016
(AIE
/OCD
E)
- 44 -
Cuadro 1.14 AVANCE 2017. COMERCIO EXTERIOR DE PRODUCTOS ENERGÉTICOS EN ESPAÑA
(Datos a 31/03/2017)
Datos en millones € 1/1 a 31/03/2017 D% EXPORTACIONES 3.093 80,2IMPORTACIONES 11.079 69,6SALDO IMPORTADOR 7.986 65,9
D%Tasa de variación porcentual respecto idéntico período de 2016.Fuente: Síntesis de Indicadores Económicos (Mº de Economía, Industria y Com-petitividad).Nota del autor: Considerar que 2016 es bisiesto.
- 45 -
2. ELECTRICIDAD
2.1 Balance de energía eléctrica total en España...... 472.2 Horas de funcionamiento medio de las distintas
centrales de producción de electricidad en 2016 en España ............................................................ 47
2.3 Balance de energía eléctrica por tipos de centrales en España ............................................................. 48
2.4 Potencias máxima, mínima y media y horas de funcionamiento de los distintos tipos de centra-les en 2016 en sistema peninsular de España..... 49
2.5 Producción de energía eléctrica por fuentes de energía primaria en España ................................. 50
2.6 Longitud de las líneas de transporte de ener-gía eléctrica de más de 110 kv y capacidad de transformación en España ................................... 51
2.7 Saldos de los intercambios internacionales de energía eléctrica en España. Evolución............... 51
2.8 Consumo de energía primaria en la generación de energía eléctrica en España ........................... 52
2.9 Modificaciones de potencia en centrales de tecnologías convencionales durante 2016 en España (*) ............................................................ 52
2.10 Serie histórica de la producción de electricidad en España por tipos de centrales ....................... 53
2.11 Serie histórica del consumo neto de electricidad en España ............................................................ 54
2.12 Serie histórica de la potencia instalada por tipos de centrales en España ....................................... 55
2.13 Balance de energía eléctrica por comunidades autónomas en España ......................................... 56
2.14 Máxima demanda de potencia y de energía en el sistema peninsular en España. Evolución........ 58
Págs.
ELECTRICIDAD
- 46 -
2.15 Estructura de la potencia y de la producción bruta por fuentes en el sistema peninsular espa-ñol en 2016.......................................................... 59
2.16 Curvas monótonas. Producción horaria y horas de funcionamiento de distintos tipos de centra-les en 2016 en sistema peninsular de España..... 60
2.17 Precio final y componentes según mercados de energía eléctrica en España. Evolución............... 62
2.18 Mercado de electricidad. Precio final medio De-manda Nacional. Año 2016. ............................... 64
2.19 Evolución comparada del precio de la electrici-dad y de otros productos energéticos para usos domésticos en España ........................................ 65
2.20 Desglose de la factura eléctrica en España ......... 662.21 Energía eléctrica vendida en el régimen retributi-
vo específico (*) en España. Evolución.............. 672.22 Energía eléctrica vendida en régimen retributivo
específico en España desglosada por combus-tibles. Evolución .................................................. 68
2.23 Potencia instalada en el régimen retributivo es-pecífico en España. Evolución............................ 69
2.24 Retribución recibida por los productores de energía eléctrica del sistema de retribución es-pecífico (*). Evolución ........................................ 70
2.25 Producción de electricidad en régimen retributi-vo específico por comunidades autónomas...... 72
2.26 Porcentaje de electricidad en consumo de ener-gía final en España. Evolución ............................. 73
2.27 Producción neta de electricidad por fuentes y países en Europa ................................................. 74
2.28 Saldo de intercambios de electricidad en Euro-pa por países ...................................................... 76
2.29 Consumo de electricidad por países en Europa. Total y por habitante. Evolución ......................... 77
2.30 Precios de la electricidad por países en Europa 782.31 Componentes de los precios de la electricidad
por países en Europa .......................................... 822.32 Producción de electricidad por países en el
mundo. Serie histórica ........................................ 842.33 Previsiones de producción eléctrica según esce-
narios en el mundo ............................................. 872.34 Avance 2017. balance eléctrico. sistema penin-
sular. España ........................................................ 90
- 47 -
2
Cuadro 2.1. BALANCE DE ENERGÍA ELÉCTRICA TOTAL EN ESPAÑA
GWh 2015 2016 D%
Producción Hidroeléctrica, eólica y solar 92.673 99.901 7,8 Termoeléctrica convencional(1) 120.508 106.105 -12,0 Termoeléctrica nuclear 54.755 56.099 2,5 Producción Total 267.936 262.104 -2,2 Consumo en bombeo 4.520 4.819 6,6 Intercambios internacionales Exportaciones 15.089 14.178 -5,9 Importaciones 14.956 21.845 46,1 Saldo intercambios internacionales -133 7.667 -Energía disponible para mercado 263.283 264.952 0,6 Pérdidas en transporte y distribución 24.369 26.459 8,6 CONSUMO NETO 238.914 238.493 -0,2
(1) Incluye la generación térmica del Régimen Retributivo Específico.D % = Tasa de variación porcentual del último año respecto al anterior.Fuente: UNESA y REE. Nota del autor: Se refiere a Producciones netas.
Cuadro 2.2. HORAS DE FUNCIONAMIENTO MEDIO DE LAS DISTINTAS CENTRALES DE
PRODUCCIÓN DE ELECTRICIDAD EN 2016 EN ESPAÑA
Horas de funcionamiento en 2016 (*)
7.5823.747
1.9231.104
2.717
2.0731.705
4.505
0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000 8.000
TECNOLOGÍAS CONVENCIONALES
Nuclear (**)Carbón
HidráulicaCiclo combinado
Fuel/gas
RÉGIMEN RETRIBUTIVO ESPECÍFICO
EólicaSolar fotovoltaica
Otras Renovables (***)
Solar térmica
CongeneraciónResiduos
3.8414.595
2.209
(*) Horas equivalentes a plena potencia. El año 2016 ha sido bisiesto (**) Para el cálculo del funcionamiento medio del parque nuclear, sólo se ha considerado la potencia de los 7 reactores en operación (7.399 MW)(***) Incluye biogás, biomasa, hidroeólica, hidráulica marina y geotérmicaFuente: Foro Nuclear con datos de UNESA y REE.
- 48 -
Cuadro 2.3. BALANCE DE ENERGÍA ELÉCTRICA POR TIPOS DE CENTRALES EN ESPAÑA
Sistema peninsular
Sistemas extra-
peninsulares Total España
Año 2016 (1) GWh D% GWh D% GWh D%Hidráulica 39.049 25,1 4 -1,7 39.053 25,1Nuclear 55.546 1,4 - - 55.546 1,4Carbón 34.740 -31,8 2.298 23,2 37.038 -29,8Fuel/gas (2) - - 6.748 3,9 6.748 3,9Ciclo combinado (3)
26.186 3,6 3.601 -10,5 29.787 1,7
Hidroeólica - - 19 117,3 19 117,3Eólica 48.507 1,7 420 4,6 48.927 1,7Solar fotovoltaica 7.570 -3,5 409 4,6 7.979 -3,2Solar térmica 5.102 0,3 - - 5.102 0,3Otras renovables (4)
3.440 8,4 11 4,8 3.451 8,4
Cogeneración 25.843 1,7 35 10,2 25.878 1,7Residuos 3.049 2,1 275 -11,6 3.324 0,8Total Generación 249.031 -2,1 13.819 2,0 262.850 -1,9Consumos en bombeo
-4.846 7,2 - - -4.846 7,2
Enlace Península- Baleares (5)
-1.232 -7,8 1.232 -7,8 0 -
Saldo Intercambios internacionales (6)
7.313 - - - 7.313 -
Demanda (b.c.) 250.266 0,8 15.050 1,1 265.317 0,8
% = Tasa de variación porcentual respecto al año anterior.b.c. Barras de central.(1) Asignación de unidades de producción según combustible principal. (2) En el sistema eléctrico de Baleares se incluye la generación con grupos au-xiliares. (3) Incluye funcionamiento en ciclo abierto. En el sistema eléctrico de Canarias utiliza fuel y gasoil como combustible principal. (4) Incluye biogás, biomasa, hidráulica, marina y geotérmica.(5) Valor positivo: entrada de energía en el sistema; valor negativo: salida de ener-gía del sistema. (6) Valor positivo: saldo importador; Valor negativo: saldo exportador.
Fuente: REE (Avance Informe 2016).
D
- 49 -
2
Cuad
ro 2
.4
POTE
NCI
AS
MÁ
XIM
A, M
ÍNIM
A Y
MED
IA Y
HO
RA
S D
E FU
NCI
ON
AM
IEN
TO D
E LO
S D
ISTI
NTO
S TI
POS
DE
CEN
TRA
LES
EN 2
016
EN S
ISTE
MA
PEN
INSU
LAR
DE
ESPA
ÑA
Nuc
lear
Carb
ón
Eólic
aH
idr.
(TC+
RRE)
Cicl
o C
om
b.
RRE
Térm
ico
Sola
rM
W M
ÁXI
MO
7.
144
8.30
217
.375
9.90
313
.695
3.71
96.
026
MW
MÍN
IMO
3.67
351
116
051
531
61.
679
1H
ORA
S EQ
UIV
. A (
max
)7.
842
4.21
82.
718
3.68
91.
859
7.45
82.
086
HO
RAS
POR
ENCI
MA
DE
50%
DE
(max
)8.
784
4.30
21.
420
3.20
453
68.
774
1.86
9H
ORA
S PO
R EN
CIM
A D
E 90
% D
E (m
ax)
5.26
743
822
113
82.
641
147
MW
MED
IO a
lo la
rgo
del
año
6.37
83.
986
5.37
74.
159
2.89
93.
157
1.43
1
MW
MÁ
XIM
O (
Pote
ncia
Med
ia H
orar
ia M
áxim
a: e
qui
vale
nte
a la
pro
duc
ción
hor
aria
máx
ima
sum
inis
trad
a a
la re
d e
n el
año
) =
(m
ax).
MW
MÍN
IMO
(Po
tenc
ia M
edia
Hor
aria
Mín
ima:
eq
uiva
lent
e a
la p
rod
ucci
ón h
orar
ia m
ínim
a su
min
istra
da
a la
red
en
el a
ño).
TC: T
ecno
logí
as C
onve
ncio
nale
s.RR
E: R
égim
en R
etrib
utiv
o Es
pec
ífico
.Fu
ente
: For
o N
ucle
ar c
on d
atos
de
ESIO
S d
e RE
E (d
atos
pro
visi
onal
es a
14.
03.2
017)
.N
ota
del
aut
or: H
ay q
ue c
onsi
der
ar q
ue 2
016
fue
bis
iest
o.
- 50 -
Cuadro 2.5 PRODUCCIÓN DE ENERGÍA ELÉCTRICA POR FUENTES DE ENERGÍA PRIMARIA EN ESPAÑA
GWh 2015 2016 D%I.1.- TECNOLOGÍAS CONVENCIONALES 176.504 169.985 -3,7
Hidroeléctrica 24.208 33.940 40,2Hidráulica Pura 20.980 30.470 45,2Bombeo 3.228 3.470 7,5
Térmica 152.297 136.045 -10,7Nuclear 57.305 58.619 2,3Antracita 4.839 3.004 -37,9Lignito negro 3.238 1.832 -43,4Hulla 42.723 31.013 -27,4Gas siderúrgico 1.091 1.015 -6,9Gas natural 28.616 27.494 -3,9Prod. petrolíferos 14.484 13.068 -9,8
I.2.-RÉGIMEN RETRIBUTIVO ESPECÍFICO 104.516 104.645 0,1Hidroeléctrica 7.160 5.915 -17,4Eólica 49.325 48.914 -0,8Fotovoltaica 8.267 8.064 -2,5Termosolar 5.592 5.578 -0,3Carbón (Hulla) 566 518 -8,4Gas siderúrgico 219 0 -100,0Gas natural 23.882 25.337 6,1Prod. petrolíferos 2.757 3.695 34,1Biomasa 4.014 4.038 0,6Biogas 982 893 -9,0R.S.U. renovable 768 734 -4,5R.S.U. no renovable 768 734 -4,5Otras fuentes 216 226 4,6
Total producción nacional (GWh) (bc) 281.020 274.630 -2,3Consumos propios 11.270 10.319 -8,4Consumo en bombeo 4.520 4.819 6,6Importación - exportación (*) -133 7.666 n.a.Demanda nacional (GWh) (bc) 265.097 267.158 0,8
bc.: barras de central.D % = Tasa de variación porcentual del último año respecto al anterior(*) Valores negativos indican saldo exportador.Fuente: SEE (MINETAD).
- 51 -
2
Cuadro 2.6 LONGITUD DE LAS LÍNEAS DE TRANSPORTE DE ENERGÍA ELÉCTRICA DE MÁS DE 110 KV Y CAPACIDAD DE TRANSFORMACIÓN EN ESPAÑA
a 31.12.2016
400 kV ≤ 220 kV Total D%
Península Península Baleares Canarias Total líneas (km) 21.620 19.027 1.800 1.354 43.801 1,5Líneas aéreas (km) 21.503 18.260 1.089 1.080 41.932 1,2Cable submarino (km)
29 236 540 30 835 16,3
Cable subterráneo (km)
88 532 171 244 1.034 4,1
Transformación (MVA)
79.808 63 3.273 2.000 85.144 0,7
% = Tasa de variación porcentual respecto al año anterior.Fuente: REE (Avance Informe 2016) y Foro Nuclear.
Cuadro 2.7 SALDOS DE LOS INTERCAMBIOS INTERNACIONALES DE ENERGÍA ELÉCTRICA DE ESPAÑA. EVOLUCIÓN
GWh FRANCIA PORTUGAL ANDORRA MARRUECOS TOTAL2000 7.879 -925 -271 -2.257 4.4262005 6.545 -6.829 -271 -788 -1.3432006 4.410 -5.458 -229 -2.002 -3.2802007 5.487 -7.497 -261 -3.479 -5.7502008 2.889 -9.439 -278 -4.212 -11.0402009 1.590 -4.789 -299 -4.588 -8.0862010 -1.531 -2.634 -264 -3.903 -8.3332011 1.524 -2.814 -306 -4.495 -6.0902012 1.883 -7.897 -286 -4.900 -11.2002013 1.708 -2.777 -287 -5.376 -6.7322014 3.567 -903 -235 -5.836 -3.4062015 7.029 -2.302 -268 -4.927 -4672016 6.110 6.688 -286 -5.199 7.313
Los saldos positivos indican importaciones.Fuente: REE (Avance Informe 2016) y Foro Nuclear.
D
- 52 -
Cuadro 2.8 CONSUMO DE ENERGÍA PRIMARIA EN LA GENERACIÓN DE ENERGÍA ELÉCTRICA EN ESPAÑA
ktep 2015 2016 D%Consumo total de energía primaria
52.052 46.766 -10,2
Hidroeléctrica 2.420 3.129 29,3Eólica 4.242 4.207 -0,8Solar 2.907 2.884 -0,8Nuclear 14.934 15.276 2,3Carbón 11.587 8.346 -28,0Gas siderúrgico 303 235 -22,3Gas natural 10.201 7.403 -27,4Prod. petrolíferos 3.553 3.430 -3,5Biomasa 1.203 1.177 -2,2Biogas 201 193 -4,1R.S.U. renovable 250 243 -3,0R.S.U. no renovable 250 243 -3,0
D % = Tasa de variación porcentual del último año respecto al anteriorFuente: SEE (MINETAD)Nota del autor. El año 2016 no está disponible el desglose por Sistemas y Regímenes.
Cuadro 2.9 MODIFICACIONES DE POTENCIA EN CENTRALES DE TECNOLOGÍAS CONVENCIONALES DURANTE 2016 EN ESPAÑA (*)
Aumentos de potencia CENTRALES HIDROELÉCTRICAS Grupo kWC.H. SAN PEDRO 1 2.720TOTAL 2.720
Reducciones de potencia (Retiradas de servicio)CENTRALES HIDROELÉCTRICAS Grupo kWC.H. FUENROSARIO 1 60C.H. LA GOTERA 1 520C.H. LUGAN 1 570C.H. LUGAN 2 190C.H. VERA DE BIDASOA 1 200C.H. VERA DE BIDASOA 2 200C.H. VIRGEN DEL PILAR 1 520C.H. YESA 1 320CENTRALES TÉRMICASC.T. COMPOSTILLA 2 147.900C.T. ELCOGÁS 320.000C.T. NARCEA 1 55.500TOTAL 525.980
(*) Referido a empresas de UNESA. Fuente: UNESA.
- 53 -
2
Cuadro 2.10 SERIE HISTÓRICA DE LA PRODUCCIÓN DE ELECTRICIDAD EN ESPAÑA POR TIPOS DE CENTRALES
Millones de kWh
Hidro- eléctrica, eólica y
solar
Eólica (incluida
en anterior)
Térmica clásica
Térmica nuclear Total
1940 3.353 – 264 – 3.6171950 5.017 – 1.836 – 6.8531960 15.625 – 2.989 – 18.6141965 19.686 – 12.037 – 31.7231970 27.959 – 27.607 924 56.4901975 26.502 – 48.469 7.544 82.5151980 30.807 – 74.490 5.186 110.4831985 33.033 – 66.286 28.044 127.3631990 26.184 – 71.289 54.268 151.7411995 24.450 – 89.199 55.445 169.0941996 41.717 – 78.464 56.329 176.5101997 37.332 – 96.752 55.297 189.3811998 39.067 – 98.722 59.003 196.7921999 30.789 – 120.244 58.852 209.8852000 36.628 4.689 126.271 62.206 225.1052001 50.975 6.759 123.001 63.708 237.6842002 36.307 9.603 147.438 63.044 246.7892003 56.281 12.063 146.896 61.894 265.0712004 51.046 16.078 167.488 63.675 282.2092005 44.714 21.173 192.170 57.538 294.4222006 53.293 23.143 190.031 60.126 303.4502007 59.208 27.568 198.662 55.102 312.9722008 61.517 32.946 197.748 58.973 318.2382009 74.798 38.117 163.814 52.761 291.3742010 97.356 43.545 145.272 61.990 304.6182011 85.177 41.861 150.896 57.731 293.8052012 85.555 49.316 151.236 61.383 298.1742013 110.181 55.747 120.153 56.827 287.1622014 108.958 52.053 113.853 57.376 280.1872015 94.152 49.002 129.820 57.188 281.159
2016 (1) 99.901 47.690 106.105 56.099 262.104(1) A partir de 2016 los valores de producción se recogen en términos netos, es decir, en barras de centralLa producción térmica clásica incluye la generada por todas las instalaciones tér-micas del Régimen Retributivo EspecíficoDesde 2000 se desglosa la producción eólica. Fuente: UNESA.Nota del autor: A efectos de comparación, los consumos propios ( a añadir a la producción neta para estimar la producción bruta) fueron en 2016 de unos 12.000 GWh.
- 54 -
Cuadro 2.11 SERIE HISTÓRICA DEL CONSUMO NETO DE ELECTRICIDAD EN ESPAÑA
Años Millones kWh D%1960 14.625 8,41970 45.300 10,41980 92.006 4,61985 105.579 2,91990 129.161 3,01995 150.289 3,61996 154.928 3,11997 162.338 4,81998 174.316 7,41999 186.473 7,02000 197.524 5,92001 209.065 5,82002 215.650 3,12003 230.897 7,12004 242.077 4,82005 252.857 4,52006 260.474 3,02007 267.831 2,82008 268.534 0,32009 253.079 -5,82010 256.629 1,42011 248.656 -3,12012 245.687 -1,22013 235.986 -3,92014 233.321 -1,12015 238.914 2,42016 238.493 -0,2
D % = Tasa de variación porcentual respecto al año anterior.
Fuente: UNESA.
- 55 -
2
Cuadro 2.12 SERIE HISTÓRICA DE LA POTENCIA INSTALADA POR TIPOS DE CENTRALES EN ESPAÑA
MW
Hidro- eléctrica, eólica y
solar
Eólica (incluida en
anterior) Térmica clásica
Térmica nuclear Total
1940 1.350 – 381 – 1.7311950 1.906 – 647 – 2.5531960 4.600 – 1.967 – 6.5671970 10.883 – 6.888 153 17.9241980 13.577 – 16.447 1.120 31.1441985 14.661 – 20.991 5.815 41.4671990 16.924 – 21.370 7.364 45.6581995 18.037 – 22.849 7.417 48.3031996 18.279 – 23.960 7.498 49.7371997 18.538 – 25.339 7.580 51.4571998 19.139 – 26.228 7.638 53.0051999 20.201 – 26.847 7.749 54.7972000 20.855 2.296 28.180 7.798 56.8332001 22.162 3.508 28.980 7.816 58.9582002 23.758 5.066 31.683 7.871 63.3122003 25.337 6.324 33.818 7.896 67.0512004 27.663 8.532 37.905 7.878 73.4462005 29.355 10.095 42.593 7.878 79.8262006 31.437 11.897 45.790 7.728 84.9552007 34.638 14.536 49.209 7.728 91.5752008 39.316 16.323 49.681 7.728 96.7252009 42.022 18.909 50.097 7.728 99.8472010 43.358 19.635 51.117 7.795 102.2702011 46.036 20.881 52.319 7.849 106.2042012 48.725 22.636 50.425 7.867 107.0172013 49.827 23.007 50.921 7.866 108.6132014 49.870 23.020 50.364 7.866 108.0992015 50.771 23.020 49.691 7.866 108.328
2016(1) 50.354 47.381 7.573 105.308
(1) Desde 2016 se refleja la potencia netaDatos en MW a 31 de Diciembre. La potencia térmica clásica incluye la correspondiente a todas las instalaciones térmicas del Régimen Retributivo Específico Fuente: UNESA.Nota del autor. A efectos de comparación, según REE la potencia neta total dismi-nuyó en 2016 un 0,9% respecto a 2015. Según esa misma fuente, todas las tecnolo-gías mantuvieron la misma potencia, excepto Carbón (-8,5%) y Fotovoltaiva (+0,3%)
- 56 -
Cuad
ro 2
.13
BA
LAN
CE D
E EN
ERG
ÍA E
LÉCT
RIC
A P
OR
CO
MU
NID
AD
ES A
UTÓ
NO
MA
S EN
ESP
AÑ
A
2015
GW
h (1
)A
ndal
ucía
A
ragó
n A
stur
ias
Bale
ares
C. V
alen
cian
a Ca
naria
sCa
ntab
ria
Cast
. La
M.
Cast
illa
y L.
Cata
luña
H
idrá
ulic
a84
93.
421
1.63
4-
1.60
74
765
747
7.95
24.
468
Nuc
lear
--
--
7.43
1-
-7.
926
-23
.326
Carb
ón12
.701
4.45
912
.480
1.86
5-
--
907
9.31
0-
Fuel
/gas
(2)
--
-1.
322
-4.
764
--
--
Cicl
o co
mb
inad
o (3
)5.
623
178
361
809
4.85
93.
213
-1.
289
-6.
832
Hid
roeó
lica
--
--
-9
--
--
Eólic
a6.
359
4.22
91.
037
52.
251
397
717.
286
11.0
802.
609
Sola
r fot
ovol
taic
a1.
570
304
112
352
727
52
1.71
684
442
1So
lar t
érm
ica
2.11
0-
--
90-
-73
5-
76O
tras
reno
vab
les
(4)
2.50
322
232
241
885
221
252
153
Coge
nera
ción
3.77
72.
581
641
321.
501
-70
379
81.
800
4.69
6Re
sid
uos
(5)
193
302
434
302
394
-79
--
277
Gen
erac
ión
35.6
8515
.496
16.8
204.
461
18.7
008.
669
1.70
521
.626
31.2
3942
.857
Cons
umos
en
bom
beo
-3
91-4
10-4
1-
-1.3
52-
-685
-44
-854
-463
Sald
o In
terc
amb
ios
(6)
3.58
5-4
.834
-6.3
571.
336
9.44
0-
3.18
7-1
0.01
5-1
6.63
34.
176
Dem
and
a (b
.c.)
38
.879
10.2
5310
.422
5.79
626
.788
8.66
94.
208
11.5
6713
.752
46.5
69D
% 2
015
/ 201
43,
61,
61,
13,
83,
51,
0-2
,6-0
,71,
42,
1
201
5
G
Wh
(1)
Ceu
ta
Extr
ema-
dur
a G
alic
ia
La R
ioja
Mad
rid
Mel
illa
Mur
cia
Nav
arra
Pa
ís V
asco
To
tal
Esp
aña
Hid
rául
ica
-1.
612
6.45
812
313
3-
109
534
404
30.8
19
Nuc
lear
-16
.072
--
--
--
-54
.755
Carb
ón-
-11
.066
--
--
--
52.7
89Fu
el/g
as (
2)20
5-
--
-20
5-
--
6.49
7Ci
clo
com
bin
ado
(3)
--
400
590
--
2.07
272
42.
406
29.3
57H
idro
eólic
a-
--
--
--
--
9Eó
lica
--
8.44
493
5-
-42
62.
638
342
48.1
09So
lar f
otov
olta
ica
-1.
111
2113
294
076
430
429
8.23
6So
lar t
érm
ica
-2.
038
--
--
36-
-5.
085
Otra
s re
nova
ble
s (4
)-
253
393
715
7-
3224
915
4.62
5Co
gene
raci
ón-
162.
844
7669
4-
1.46
982
02.
661
25.1
08Re
sid
uos
(5)
--
--
126
9-
-81
2.19
6G
ener
ació
n20
521
.101
29.6
251.
863
1.20
321
34.
909
5.26
95.
937
267.
584
Cons
umos
en
bom
beo
-
-43
-235
--
--
--
-4.5
20Sa
ldo
Inte
rcam
bio
s (6
)-
-16.
250
-9.7
75-1
4827
.639
-3.
997
-434
10.9
53-1
33D
eman
da
(b.c
.)
205
4.80
919
.615
1.71
428
.842
213
8.90
54.
835
16.8
9026
2.93
1D
% 2
015
/ 201
4-3
,23,
7-0
,71,
41,
41,
75,
21,
20,
61,
9
b.c
. bar
ras
de
cent
ral.
D %
201
5/20
14: T
asa
de
varia
ción
de
2015
reso
ecto
a 2
014.
(1)
Asi
gnac
ión
de
unid
ades
de
pro
duc
ción
seg
ún c
omb
ustib
le p
rinci
pal
. (2)
En
el s
iste
ma
eléc
trico
de
Bale
ares
se
incl
uye
la g
ener
ació
n co
n gr
upos
aux
iliar
es. (
3) In
cluy
e fu
ncio
na-
mie
nto
en c
iclo
ab
ierto
. En
el s
iste
ma
eléc
trico
de
Cana
rias
utili
za fu
el y
gas
oil c
omo
com
bus
tible
prin
cip
al. (
4) In
cluy
e b
iogá
s, b
iom
asa,
hid
rául
ica
mar
ina
y ge
otér
mic
a. (
5) G
ener
a-ci
ón in
clui
da
en o
tras
reno
vab
les
y en
cog
ener
ació
n ha
sta
31.1
2.14
. (6)
Un
valo
r pos
itivo
ind
ica
un s
ald
o d
e in
terc
amb
ios
imp
orta
dor
y u
n va
lor n
egat
ivo
exp
orta
dor
. Fu
ente
: REE
(El
sis
tem
a el
éctri
co e
spañ
ol 2
015)
- 57 -
2
Cuad
ro 2
.13
BA
LAN
CE D
E EN
ERG
ÍA E
LÉCT
RIC
A P
OR
CO
MU
NID
AD
ES A
UTÓ
NO
MA
S EN
ESP
AÑ
A
2015
GW
h (1
)A
ndal
ucía
A
ragó
n A
stur
ias
Bale
ares
C. V
alen
cian
a Ca
naria
sCa
ntab
ria
Cast
. La
M.
Cast
illa
y L.
Cata
luña
H
idrá
ulic
a84
93.
421
1.63
4-
1.60
74
765
747
7.95
24.
468
Nuc
lear
--
--
7.43
1-
-7.
926
-23
.326
Carb
ón12
.701
4.45
912
.480
1.86
5-
--
907
9.31
0-
Fuel
/gas
(2)
--
-1.
322
-4.
764
--
--
Cicl
o co
mb
inad
o (3
)5.
623
178
361
809
4.85
93.
213
-1.
289
-6.
832
Hid
roeó
lica
--
--
-9
--
--
Eólic
a6.
359
4.22
91.
037
52.
251
397
717.
286
11.0
802.
609
Sola
r fot
ovol
taic
a1.
570
304
112
352
727
52
1.71
684
442
1So
lar t
érm
ica
2.11
0-
--
90-
-73
5-
76O
tras
reno
vab
les
(4)
2.50
322
232
241
885
221
252
153
Coge
nera
ción
3.77
72.
581
641
321.
501
-70
379
81.
800
4.69
6Re
sid
uos
(5)
193
302
434
302
394
-79
--
277
Gen
erac
ión
35.6
8515
.496
16.8
204.
461
18.7
008.
669
1.70
521
.626
31.2
3942
.857
Cons
umos
en
bom
beo
-3
91-4
10-4
1-
-1.3
52-
-685
-44
-854
-463
Sald
o In
terc
amb
ios
(6)
3.58
5-4
.834
-6.3
571.
336
9.44
0-
3.18
7-1
0.01
5-1
6.63
34.
176
Dem
and
a (b
.c.)
38
.879
10.2
5310
.422
5.79
626
.788
8.66
94.
208
11.5
6713
.752
46.5
69D
% 2
015
/ 201
43,
61,
61,
13,
83,
51,
0-2
,6-0
,71,
42,
1
201
5
G
Wh
(1)
Ceu
ta
Extr
ema-
dur
a G
alic
ia
La R
ioja
Mad
rid
Mel
illa
Mur
cia
Nav
arra
Pa
ís V
asco
To
tal
Esp
aña
Hid
rául
ica
-1.
612
6.45
812
313
3-
109
534
404
30.8
19
Nuc
lear
-16
.072
--
--
--
-54
.755
Carb
ón-
-11
.066
--
--
--
52.7
89Fu
el/g
as (
2)20
5-
--
-20
5-
--
6.49
7Ci
clo
com
bin
ado
(3)
--
400
590
--
2.07
272
42.
406
29.3
57H
idro
eólic
a-
--
--
--
--
9Eó
lica
--
8.44
493
5-
-42
62.
638
342
48.1
09So
lar f
otov
olta
ica
-1.
111
2113
294
076
430
429
8.23
6So
lar t
érm
ica
-2.
038
--
--
36-
-5.
085
Otra
s re
nova
ble
s (4
)-
253
393
715
7-
3224
915
4.62
5Co
gene
raci
ón-
162.
844
7669
4-
1.46
982
02.
661
25.1
08Re
sid
uos
(5)
--
--
126
9-
-81
2.19
6G
ener
ació
n20
521
.101
29.6
251.
863
1.20
321
34.
909
5.26
95.
937
267.
584
Cons
umos
en
bom
beo
-
-43
-235
--
--
--
-4.5
20Sa
ldo
Inte
rcam
bio
s (6
)-
-16.
250
-9.7
75-1
4827
.639
-3.
997
-434
10.9
53-1
33D
eman
da
(b.c
.)
205
4.80
919
.615
1.71
428
.842
213
8.90
54.
835
16.8
9026
2.93
1D
% 2
015
/ 201
4-3
,23,
7-0
,71,
41,
41,
75,
21,
20,
61,
9
b.c
. bar
ras
de
cent
ral.
D %
201
5/20
14: T
asa
de
varia
ción
de
2015
reso
ecto
a 2
014.
(1)
Asi
gnac
ión
de
unid
ades
de
pro
duc
ción
seg
ún c
omb
ustib
le p
rinci
pal
. (2)
En
el s
iste
ma
eléc
trico
de
Bale
ares
se
incl
uye
la g
ener
ació
n co
n gr
upos
aux
iliar
es. (
3) In
cluy
e fu
ncio
na-
mie
nto
en c
iclo
ab
ierto
. En
el s
iste
ma
eléc
trico
de
Cana
rias
utili
za fu
el y
gas
oil c
omo
com
bus
tible
prin
cip
al. (
4) In
cluy
e b
iogá
s, b
iom
asa,
hid
rául
ica
mar
ina
y ge
otér
mic
a. (
5) G
ener
a-ci
ón in
clui
da
en o
tras
reno
vab
les
y en
cog
ener
ació
n ha
sta
31.1
2.14
. (6)
Un
valo
r pos
itivo
ind
ica
un s
ald
o d
e in
terc
amb
ios
imp
orta
dor
y u
n va
lor n
egat
ivo
exp
orta
dor
. Fu
ente
: REE
(El
sis
tem
a el
éctri
co e
spañ
ol 2
015)
- 58 -
Cuadro 2.14 MÁXIMA DEMANDA DE POTENCIA Y DE ENERGÍA EN EL SISTEMA PENINSULAR EN ESPAÑA. EVOLUCIÓN
Máxima demanda de potencia media horaria y de energía diaria
INVIERNOPotencia
(MW) Fecha y horaEnergía (GWh) Fecha
2016 38.239 17 febrero (20-21 h) 782 18-Feb2015 40.324 4 febrero (20-21 h) 824 4-Feb2014 38.666 4 febrero (20-21 h) 797 11-Feb2013 39.963 27 febrero (20-21h) 810 23-Ene2012 43.010 13 febrero (20-21h) 871 8-Feb2011 44.107 24 enero (19-20h) 885 25-Ene2010 44.122 11 enero (19-20h) 903 12-Ene2009 44.440 13 enero (19-20h) 891 13-Ene2008 42.961 15 diciembre (19-20h) 859 15-Ene2007 44.876(*) 17 diciembre (19-20h) 906(*) 18-Dic2006 42.153 30 enero (19-20h) 858 21-Dic2005 43.378 27 enero (19-20 h) 840 14-Dic
VERANO
2016 40.144 6 septiembre (13-14 h) 823(*) 6-Sept2015 39.928 21 julio (13-14 h) 814 21-Jul2014 37.020 17 julio (13-14 h) 755 17-Jul2013 37.399 10 julio (13-14h) 761 10-Jul2012 39.273 27 junio (13-14h) 793 28-Jun2011 39.537 27 junio (13-14h) 791 28-Jun2010 40.934(*) 19 julio (13-14h) 816 1-Jul2009 40.226 1 septiembre (13-14h) 790 1-Sept2008 40.156 1 julio (13-14h) 822 1-Jul2007 39.038 31 julio (17-18h) 801 31-Jul2006 40.275 11 julio (13-14h) 822 20-Jul2005 38.542 21 julio (13-14h) 777 21-Jul
(*) Máximos históricos
Cobertura de la máxima demanda horaria de potencia 40.144 MW 6 de septiembre de 2016 (13-14 horas)
(*) No incluye bombeo.La eólica pertenece al Régimen Retributivo Específico. El resto de este régimen, está compuesto por solar, cogeneración mediante combustibles fósiles, minihi-draúlica, biomasa, RSU, etc.Fuente: REE (Avance Informe 2016) y Foro Nuclear.
Nuclear; 16,7%Hidráulica (*); 13,7%
Saldo importador internacional;9,5%
Residuos; 0,9%
Otras renovables; 1,1%
Solar térrmica; 4,7%
Solar fotovoltaica; 7,2%
Congeneración; 7,6%
Eólica; 2,8%Ciclo combinado; 18,6%
Carbón; 17,2%
- 59 -
2
Cuad
ro 2
.15
ESTR
UCT
UR
A D
E LA
PO
TEN
CIA
Y D
E LA
PR
OD
UCC
IÓN
BR
UTA
PO
R F
UEN
TES
EN E
L SI
STEM
A P
ENIN
SULA
R
ESPA
ÑO
L EN
201
6
64,4
21,4
14,3
11,2
2,6
18,2
3,0
1,3
9,8
1,3
25,3
0,7
14,9
35,6
1,9
63,8
7,4
9,5
19
,3
2,4
36,2
21,8
4,4
2,2
6,4
0,7
010
20
30
40
50
60
70
TECN
OLOGIA
S CONVEN
CIONALE
SNuc
lear
Carb
ónHid
ráulic
aCi
clo c
ombina
do
Fuel/
gas
RÉGIM
EN RE
TRIBU
TIVO
ESPE
CÍFICO
Eólic
aSo
lar fo
tovo
ltaica
Solar
térm
ica
Otra
s ren
ovab
les(*
) Coge
nerac
iónRe
siduo
s
Cuota porcentual del total
Pro
du
cció
n b
ruta
Pote
nci
a i
nst
ala
da
Dat
os c
orre
spon
die
ntes
a la
pro
duc
ción
net
a. S
e ha
n ex
clui
do
los
cons
umos
en
gene
raci
ón
(*)
Incl
uye
bio
gás,
bio
mas
a, h
idro
eólic
a, h
idrá
ulic
a m
arin
a y
geot
érm
ica
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
a p
artir
de
dat
os d
e U
NES
A y
REE
- 60 -
Cuadro 2.16 CURVAS MONÓTONAS. PRODUCCIÓN HORARIA Y HORAS DE FUNCIONAMIENTO DE DISTINTOS TIPOS DE CENTRALES EN 2016 EN SISTEMA PENINSULAR DE ESPAÑA
Nuclear
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Horas
MW
Carbón
0
2000
4000
6000
8000
10000
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Horas
MW
Eólica
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Horas
MW
Hidráulica (TC+RRE)
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Horas
MW
- 61 -
2
Ciclo Combinado Gas
0
2000
4000
6000
8000
10000
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Horas
MW
14000
12000
Régimen Retributivo Específico Térmico
0
1000
2000
3000
4000
5000
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Horas
MW
Solar
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Horas
MW
Nota. Las gráficas («monótonas») son de tipo acumulado, y representan, para cada tecnología, el número de horas (ordenada horizontal) que ha estado producien-do por encima de la potencia (media horaria) de la ordenada vertical.TC: Tecnologías convencionales RRE: Régimen Retributivo Específico.Fuente: Foro Nuclear con datos de ESIOS de REE (datos provisionales a 14.3.17).
- 62 -
Cuad
ro 2
.17
PREC
IO F
INA
L Y
COM
PON
ENTE
S SE
GÚ
N M
ERCA
DO
S D
E EN
ERG
ÍA E
LÉCT
RIC
A E
N E
SPA
ÑA
. EVO
LUCI
ÓN
AÑ
O 2
016
eur
os
/ MW
hEn
eFe
bM
arA
br
May
Jun
Jul
Ago
Sep
Oct
No
vD
icA
ñoTO
TAL
DEM
AN
DA
NA
CIO
NA
LPr
ecio
del
mer
cad
o d
iario
38
,50
28,8
028
,65
24,8
626
,74
39,2
941
,07
41,6
344
,17
53,7
957
,40
61,8
640
,56
Sob
reco
ste
m.in
trad
iario
-0,0
3-0
,03
0,00
0,00
0,00
0,01
-0,0
1-0
,01
0,00
-0,0
10,
010,
01-0
,01
Sob
reco
ste
rest
ricci
ones
2,69
2,79
3,04
2,77
3,12
1,94
1,58
1,91
2,00
2,15
1,04
1,26
2,19
Sob
reco
ste
pro
ceso
s d
el O
S1,
221,
411,
491,
281,
250,
570,
450,
470,
460,
750,
870,
780,
92Pa
go p
or c
apac
idad
3,
163,
222,
632,
482,
432,
933,
262,
202,
522,
412,
593,
222,
75Se
rvic
io In
terru
mp
ibili
dad
1,87
1,93
1,87
2,02
2,03
2,00
1,82
1,89
1,94
2,07
1,99
1,93
1,95
Prec
io fi
nal m
edio
47
,42
38,1
237
,68
33,4
135
,57
46,7
348
,17
48,0
951
,09
61,1
663
,91
69,0
648
,42
Ener
gía
(GW
h)21
.454
20.7
7721
.402
19.8
6919
.666
20.1
7122
.160
21.3
6320
.744
19.7
3520
.531
21.2
4224
9.11
4M
ERCA
DO
LIB
REPr
ecio
fina
l med
io
47,2
537
,94
37,3
933
,16
35,3
846
,56
48,0
147
,78
50,8
360
,90
63,6
368
,85
48,2
0En
ergí
a (G
Wh)
18.2
5417
.831
18.4
5317
.425
17.4
7217
.991
19.5
4118
.861
18.5
1717
.595
18.0
2918
.263
218.
232
COM
ERCI
ALI
ZAD
ORA
S D
E RE
FERE
NCI
APr
ecio
fina
l med
io
48,4
239
,19
39,4
735
,22
37,0
848
,19
49,4
050
,42
53,2
863
,30
65,9
070
,33
49,9
7En
ergí
a (G
Wh)
3.20
02.
945
2.94
92.
444
2.19
42.
180
2.61
92.
503
2.22
72.
141
2.50
22.
979
30.8
83
OS:
Op
erad
or d
el S
iste
ma
- 63 -
24
1,6
45,8
60,2
59
,65
7,7
55,0
62,9
40
,34
5,0
59,1
58,6
56,8
54
,5
62,4
44
,04
7,8
63,6
63,3
61,6
57,6
65,7
0
10
20
30
40
50
60
70
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
euros / MWh
Prec
io fi
nal
med
io
Merc
ado
Lib
reC
om
erc
ializ
ado
ras
de R
efe
renci
a
2016
48
,448,2
50,0
EVO
LUCI
ÓN
Fuen
te: O
MIE
- M
erca
do
de
elec
trici
dad
y F
oro
Nuc
lear
- 64 -
Cuadro 2.18 MERCADO DE ELECTRICIDAD. PRECIO FINAL MEDIO DEMANDA NACIONAL. AÑO 2016
Fuente: Foro Nuclear con datos de OMIE.
- 65 -
2
Cuad
ro 2
.19
EVO
LUCI
ÓN
CO
MPA
RA
DA
DEL
PR
ECIO
DE
LA E
LECT
RIC
IDA
D Y
DE
OTR
OS
PRO
DU
CTO
S EN
ERG
ÉTIC
OS
PAR
A U
SOS
DO
MÉS
TICO
S EN
ESP
AÑ
A
50
100
150
200
250
300
350
400 1.
1.98
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Elec
tric
idad
Gas
olin
a eu
rosu
per
Gas
óle
o c
alef
acci
ón
Gas
Buta
noEl
ectr
icid
ad e
n té
rm. r
eale
s
2016
Fuen
tes
utili
zad
as:
Tarif
a el
éctri
ca ú
ltim
o re
curs
o y
Prec
io v
olun
tario
peq
ueño
con
sum
idor
: BO
E, IN
E.Ta
rifa
de
Ulti
mo
Recu
rso
2 d
e ga
s na
tura
l: Re
vist
a H
idro
carb
uros
del
Mº
de
Econ
omía
y B
OE.
Prec
io B
omb
ona
de
Buta
no: R
evis
ta H
idro
carb
uros
del
Mº
de
Econ
omía
y B
OE.
Prec
io E
uros
uper
: Rev
ista
Hid
roca
rbur
os d
el M
º d
e Ec
onom
ía y
UE
Bulle
tin P
etro
lier (
des
de
sep
tiem
bre
200
0).
Prec
io G
asól
eo C
alef
acci
ón: U
E Bu
lletin
Pet
rolie
r.In
dic
e p
reci
os d
e co
nsum
o: IN
EFu
ente
: UN
ESA
255,
9 G
asol
eo c
alef
acci
ón
192,
9 Bu
tano
183,
7 G
asol
ina
Euro
sup
er17
3,9
Elec
trici
dad
159,
1 G
as
114,
1 El
ectr.
térm
. rea
les
- 66 -
Cuad
ro 2
.20
DES
GLO
SE D
E LA
FA
CTU
RA
ELÉ
CTR
ICA
EN
ESP
AÑ
A
20
14
Co
ste
s d
el
Sum
inis
tro
; 73
%
20
15
20
16
Co
stes
de
po
lític
aenerg
ética
yso
cia
l23%
Co
stes
de
po
lític
aenerg
ética
yso
cia
l18%
Co
stes
de
po
lític
aenerg
ética
yso
cia
l21%
Imp
uest
os
21%
Imp
uest
os
21%
Imp
uest
os
21%
Co
ste d
e
energ
ía39%
Co
ste d
e
energ
ía44%
Co
ste d
e
energ
ía39%
Co
ste d
e
red
es
17%
Co
ste d
e
red
es
17%
Co
ste d
e
red
es
19%
Fuen
te: U
NES
A
- 67 -
2
Cuad
ro 2
.21
ENER
GÍA
ELÉ
CTR
ICA
VEN
DID
A E
N E
L R
ÉGIM
EN R
ETR
IBU
TIVO
ESP
ECÍF
ICO
(*)
EN
ESP
AÑ
A. E
VOLU
CIÓ
N
GW
hCO
GEN
ERA
CIÓ
NSO
LAR
FVSO
LAR
TÉRM
ICA
EÓLI
CAH
IDRÁ
ULI
CABI
OM
ASA
RESI
DU
OS
TRA
TAM
.
RESI
DU
OS
TOTA
L19
9056
62
977
851.
630
1995
6.69
01
181
2.24
020
369
210
.006
2000
16.7
281
4.68
23.
911
274
1.63
819
427
.428
2005
18.7
8938
21.1
703.
791
2.11
62.
618
3.16
951
.691
2006
16.7
4799
23.1
454.
117
2.13
22.
445
3.39
252
.077
2007
17.6
8247
38
27.5
784.
096
2.16
92.
720
3.41
258
.137
2008
21.1
582.
503
1532
.100
4.60
72.
483
2.73
03.
138
68.7
3520
0922
.012
6.07
312
338
.274
5.44
33.
025
2.92
53.
926
81.8
0120
1023
.680
6.40
062
143
.142
6.74
33.
140
3.10
34.
285
91.1
1520
1125
.049
7.24
91.
736
41.7
625.
262
3.68
33.
017
4.42
192
.178
2012
26.8
857.
996
3.37
148
.302
4.62
44.
003
3.02
44.
502
102.
708
2013
25.1
178.
262
4.33
654
.579
7.04
84.
078
3.29
64.
445
111.
163
2014
21.4
648.
171
4.95
951
.010
7.03
63.
505
3.47
21.
729
101.
346
2015
23.1
508.
212
5.08
548
.052
5.49
03.
494
3.54
81.
511
98.5
4720
1623
.981
7.94
25.
071
47.5
985.
814
3.43
53.
358
1.63
698
.834
A p
artir
de
2007
la S
OLA
R se
des
glos
a en
Fot
ovol
taic
a y
Térm
ica.
No
se d
esgl
osan
“Otra
s En
erg.
Ren
ovab
les”
por
su
esca
sa re
leva
ncia
, nun
ca s
uper
ior a
5, a
unq
ue s
í se
incl
uyen
en
Tota
l.Fu
ente
: Com
isió
n N
acio
nal d
e lo
s M
erca
dos
y la
Com
pet
enci
a (C
NM
C)(*
) N
otal
del
aut
or: E
s eq
uiva
lent
e al
den
omin
ado
Régi
men
Esp
ecia
l has
ta 2
014.
- 68 -
Cuadro 2.22 ENERGÍA ELÉCTRICA VENDIDA EN RÉGIMEN RETRIBUTIVO ESPECÍFICO EN ESPAÑA DESGLOSADA POR COMBUSTIBLES. EVOLUCIÓN
CATEGORÍA / COMBUSTIBLE GWh 2015 2016Gas natural 20.266 20.968Carbón de importación 102 95Fuel Oil 2.615 2.737Gasoil 114 122Total Cogeneración 23.119 23.946Fotovoltaica 7.816 7.548Biogas de RSU 104 100Biogas de residuos agrícolas y ganaderos 118 118Biogás 427 390Cultivos energéticos agrícolas 261 253Cultivos energéticos forestales 242 248Eólica 47.650 47.201Hidráulica 5.486 5.810Residuos de actividades agrícolas o de jardinería: herbáceos
210 207
Residuos de actividades agrícolas o de jardinería: leñosos
211 177
Residuos forestales 708 709Residuos industria agroforestal agrícola 861 856Residuos industria forestal 197 204Solar Termoelectrica 5.085 5.071Total Renovables 69.528 69.054Gas residual 678 628Residuos Industriales 417 359Licores negros de industria papelera 525 506Productos no comerciales de explotaciones mineras
315 339
Residuos Sólidos Urbanos 1.095 1.064Residuos de actividades agrícolas o de jardinería: herbáceos
207 192
Total Residuos 3.237 3.087Gas natural 1.511 1.636Total Tratamiento de residuos 1.511 1.636TOTAL PENINSULAR 97.394 97.723Fotovoltaica 274 274Eólica 397 392Total Renovables 682 678TOTAL CANARIAS 682 678Total Cogeneración 32 35Fotovoltaica 123 120Total Renovables 129 127Total Resisuos Sólidos Urbanos 302 262TOTAL BALEARES 462 423Total Residuos Sólidos Urbanos 9 10TOTAL CEUTA Y MELILLA 9 10TOTAL ESPAÑA 98.547 98.834
Fuente: Comisión Nacional de los Mercados y la Competencia (CNMC)Nota del autor. No figuran epígrafes con valor inferior a 100 GWh que sí aparecen en la tabla original
- 69 -
2
Cuad
ro 2
.23
POTE
NCI
A I
NST
ALA
DA
EN
EL
RÉG
IMEN
RET
RIB
UTI
VO E
SPEC
ÍFIC
O E
N E
SPA
ÑA
. EVO
LUCI
ON
MW
COG
ENER
AC.
SOLA
R FV
SOLA
R TÉ
RMIC
AEÓ
LICA
HID
RÁU
LICA
BIO
MA
SARE
SID
UO
STR
ATA
M.
RE
SID
UO
STO
TAL
1990
356
264
043
1.04
219
951.
759
198
998
4020
13.
098
2000
4.92
32
2.29
61.
466
148
339
819.
253
2005
5.68
647
10.0
951.
768
500
585
543
19.2
2420
065.
813
146
11.8
971.
898
541
579
629
21.5
0220
076.
012
690
1114
.536
1.89
555
755
953
324
.793
2008
6.05
83.
398
6116
.323
1.97
958
756
957
129
.545
2009
5.88
23.
391
232
18.8
572.
015
670
583
658
32.2
8920
105.
987
3.82
853
219
.702
2.02
670
962
365
834
.065
2011
6.11
24.
222
999
21.0
662.
031
736
623
653
36.4
4120
126.
047
4.51
31.
950
22.6
332.
032
810
634
653
39.2
7220
135.
909
4.63
62.
300
23.0
012.
091
701
754
628
40.0
2520
145.
926
4.64
62.
300
23.0
202.
091
739
754
628
40.1
0720
155.
997
4.66
22.
300
23.0
222.
099
743
754
628
40.2
1020
165.
997
4.67
42.
300
23.0
492.
102
744
754
628
40.2
53
A p
artir
de
2007
la S
OLA
R se
des
glos
a en
Fot
ovol
taic
a y
Térm
ica.
No
se d
esgl
osan
“Otra
s En
erg.
Ren
ovab
les”
por
su
esca
sa re
leva
ncia
, nun
ca s
uper
ior a
5, a
unq
ue s
í se
incl
uyen
en
Tota
l.Fu
ente
: Com
isió
n N
acio
nal d
e lo
s M
erca
dos
y la
Com
pet
enci
a (C
NM
C)
- 70 -
Cuad
ro 2
.24
RET
RIB
UCI
ÓN
REC
IBID
A P
OR
LO
S PR
OD
UCT
OR
ES D
E EN
ERG
ÍA E
LÉCT
RIC
A D
EL R
ÉGIM
EN R
ETR
IBU
TIVO
ES
PECÍ
FICO
(*)
. EVO
LUCI
ÓN
Ener
gía
Vend
ida
(TW
h)En
ergí
a Pr
imad
a (T
Wh)
Retr
ibuc
ión
Tota
l (M
illlo
nes
€)
Prec
io M
edio
Re
trib
ució
n To
tal
(cen
t€/k
Wh)
Retr
ibuc
ión
Es
pec
ífica
/ Re
gula
da
(mill
one
s €
) (*
*)
Coge
nera
ción
24,0
23
,8
1.85
9,1
7,
7588
5,2
Sola
r FV
7,9
7,
9
2.73
9,4
34
,49
2.43
2,1
Sola
r Tér
mic
a5,
1
5,1
1.
472,
5
29,0
41.
276,
3
Eólic
a47
,6
34,9
2.
856,
6
6,00
1.25
4,5
Hid
rául
ica
5,8
2,
4
285,
4
4,91
77,2
Biom
asa
3,4
3,
4
419,
7
12,2
227
9,0
Resi
duo
s3,
4
3,1
24
0,8
7,
1710
4,4
Trat
.Res
iduo
s1,
6
1,6
15
2,8
9,
3486
,4
Otra
s Te
cn. R
enov
able
s0,
0
0,0
0,
2
136,
170,
2
Tota
l 201
698
,8
82,2
10
.026
,6
10,1
46.
395,
3
Tota
l 201
598
,5
81,5
11
.396
,9
11,5
66.
683,
8
Tota
l 201
410
1,3
83
,3
10.5
56,0
10
,42
6.62
2,7
Ener
gía
Vend
ida
(TW
h)En
ergí
a Pr
imad
a (T
Wh)
Retr
ibuc
ión
Tota
l (M
illlo
nes
€)
Prec
io M
edio
Re
trib
ució
n To
tal
(cen
t€/k
Wh)
Retr
ibuc
ión
Es
pec
ífica
/ Re
gula
da
(mill
one
s €
) (*
*)
Tota
l 201
311
1,2
10
2,7
13
.511
,4
12,1
58.
899,
7
Tota
l 201
210
2,7
10
1,1
13
.046
,5
12,7
08.
405,
4
Tota
l 201
192
,5
90,9
11
.296
,0
12,2
16.
809,
1
Tota
l 201
091
,3
91,3
10
.327
,6
11,3
17.
126,
0
Tota
l 200
981
,8
81,8
9.
263,
8
11,3
26.
176,
0
Tota
l 200
868
,9
68,9
7.
812,
9
11,3
43.
375,
0
Tota
l 200
758
,358
,34.
718,
88,
102.
284,
6To
tal 2
006
52,2
52,2
4.57
3,0
8,76
1.78
4,9
Tota
l 200
551
,851
,84.
285,
48,
271.
245,
8
Tota
l 200
446
,946
,92.
879,
96,
141.
243,
3
(*)
Segú
n R.
D. 4
13/2
014.
Es
equi
vale
nte
al a
nter
ior R
égim
en E
spec
ial.
(**)
Es
equi
vale
nte
a la
ant
erio
r “Pr
ima
equi
vale
nte”
. Des
de
2014
, es
la s
uma
de
dos
con
cep
tos,
retri
buc
ión
por
inve
rsió
n y
por
op
erac
ión.
De
acue
rdo
con
este
nue
vo m
arco
, las
in
stal
acio
nes
pod
rán
per
cib
ir d
uran
te s
u vi
da
útil
regu
lato
ria, a
dic
iona
lmen
te a
la re
trib
ució
n p
or la
ven
ta d
e la
ene
rgía
val
orad
a al
pre
cio
del
mer
cad
o, u
na re
trib
ució
n es
pec
ífica
co
mp
uest
a p
or u
n té
rmin
o p
or u
nid
ad d
e p
oten
cia
inst
alad
a q
ue c
ubra
, cua
ndo
pro
ced
a, lo
s co
stes
de
inve
rsió
n p
ara
cad
a in
stal
ació
n tip
o q
ue n
o p
ued
an s
er re
cup
erad
os p
or
la v
enta
de
la e
nerg
ía e
n el
mer
cad
o, a
l que
se
den
omin
a re
trib
ució
n a
la in
vers
ión,
y u
n té
rmin
o a
la o
per
ació
n q
ue c
ubra
, en
su c
aso,
la d
ifere
ncia
ent
re lo
s co
stes
de
exp
lota
ción
y
los
ingr
esos
por
la p
artic
ipac
ión
en e
l mer
cad
o d
e p
rod
ucci
ón d
e d
icha
inst
alac
ión
tipo,
al q
ue s
e d
enom
ina
retri
buc
ión
a la
op
erac
ión
Fuen
te: C
omis
ión
Nac
iona
l de
los
Mer
cad
os y
la C
omp
eten
cia
(CN
MC)
- 71 -
2
Ener
gía
Vend
ida
(TW
h)En
ergí
a Pr
imad
a (T
Wh)
Retr
ibuc
ión
Tota
l (M
illlo
nes
€)
Prec
io M
edio
Re
trib
ució
n To
tal
(cen
t€/k
Wh)
Retr
ibuc
ión
Es
pec
ífica
/ Re
gula
da
(mill
one
s €
) (*
*)
Tota
l 201
311
1,2
10
2,7
13
.511
,4
12,1
58.
899,
7
Tota
l 201
210
2,7
10
1,1
13
.046
,5
12,7
08.
405,
4
Tota
l 201
192
,5
90,9
11
.296
,0
12,2
16.
809,
1
Tota
l 201
091
,3
91,3
10
.327
,6
11,3
17.
126,
0
Tota
l 200
981
,8
81,8
9.
263,
8
11,3
26.
176,
0
Tota
l 200
868
,9
68,9
7.
812,
9
11,3
43.
375,
0
Tota
l 200
758
,358
,34.
718,
88,
102.
284,
6To
tal 2
006
52,2
52,2
4.57
3,0
8,76
1.78
4,9
Tota
l 200
551
,851
,84.
285,
48,
271.
245,
8
Tota
l 200
446
,946
,92.
879,
96,
141.
243,
3
(*)
Segú
n R.
D. 4
13/2
014.
Es
equi
vale
nte
al a
nter
ior R
égim
en E
spec
ial.
(**)
Es
equi
vale
nte
a la
ant
erio
r “Pr
ima
equi
vale
nte”
. Des
de
2014
, es
la s
uma
de
dos
con
cep
tos,
retri
buc
ión
por
inve
rsió
n y
por
op
erac
ión.
De
acue
rdo
con
este
nue
vo m
arco
, las
in
stal
acio
nes
pod
rán
per
cib
ir d
uran
te s
u vi
da
útil
regu
lato
ria, a
dic
iona
lmen
te a
la re
trib
ució
n p
or la
ven
ta d
e la
ene
rgía
val
orad
a al
pre
cio
del
mer
cad
o, u
na re
trib
ució
n es
pec
ífica
co
mp
uest
a p
or u
n té
rmin
o p
or u
nid
ad d
e p
oten
cia
inst
alad
a q
ue c
ubra
, cua
ndo
pro
ced
a, lo
s co
stes
de
inve
rsió
n p
ara
cad
a in
stal
ació
n tip
o q
ue n
o p
ued
an s
er re
cup
erad
os p
or
la v
enta
de
la e
nerg
ía e
n el
mer
cad
o, a
l que
se
den
omin
a re
trib
ució
n a
la in
vers
ión,
y u
n té
rmin
o a
la o
per
ació
n q
ue c
ubra
, en
su c
aso,
la d
ifere
ncia
ent
re lo
s co
stes
de
exp
lota
ción
y
los
ingr
esos
por
la p
artic
ipac
ión
en e
l mer
cad
o d
e p
rod
ucci
ón d
e d
icha
inst
alac
ión
tipo,
al q
ue s
e d
enom
ina
retri
buc
ión
a la
op
erac
ión
Fuen
te: C
omis
ión
Nac
iona
l de
los
Mer
cad
os y
la C
omp
eten
cia
(CN
MC)
- 72 -
Cuad
ro 2
.25
PRO
DU
CCIÓ
N D
E EL
ECTR
ICID
AD
EN
RÉG
IMEN
RET
RIB
UTI
VO E
SPEC
ÍFIC
O P
OR
CO
MU
NID
AD
ES A
UTÓ
NO
MA
S
Año
201
6
G
Wh
COG
ENER
AC
SOLA
R FV
SOLA
R TÉ
RMIC
AEÓ
LICA
HID
RÁU
LICA
BIO
MA
SARE
SID
UO
STR
ATA
M.
RE
SID
UO
STO
TAL
D %
And
aluc
ía3.
622
1.51
22.
194
7.05
220
01.
356
196
1.46
317
.596
5,4
Ara
gón
2.48
829
64.
254
727
5336
73
8.18
70,
8A
stur
ias
370
185
622
924
370
82.
406
-4,4
Bale
ares
3512
05
126
242
3-8
,4Ca
naria
s0
274
392
39
678
-0,5
Cant
abria
831
270
201
7778
1.26
08,
0Ca
still
a La
Man
cha
988
1.61
572
27.
593
347
237
111
.504
4,2
Cast
illa
y Le
ón
1.84
782
711
.008
696
249
814
.636
-0,5
Cata
luña
4.61
940
970
2.70
988
218
726
130
9.16
8-0
,1Ce
uta
y M
elill
a0
1010
12,8
Com
unid
ad V
alen
cian
a1.
575
512
702.
224
3239
343
04.
794
0,5
Extr
emad
ura
221.
060
1.97
327
236
293.
347
-2,6
Gal
icia
2.79
920
7.22
31.
768
233
337
012
.380
-5,3
La R
ioja
6613
293
479
81.
218
0,7
Mad
rid70
495
8013
813
61.
152
1,5
Mur
cia
1.44
674
341
457
5337
00
2.77
80,
3N
avar
ra74
429
52.
401
364
262
101
4.16
7-1
,6Pa
is V
asco
1.82
429
420
125
6966
20
3.13
0-6
,3To
tal
23.9
817.
942
5.07
147
.598
5.81
43.
435
3.35
81.
636
98.8
340,
3
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual d
e 20
16 re
spec
to a
l año
ant
erio
rFu
ente
: CN
MC
- 73 -
2
Cuad
ro 2
.26
POR
CEN
TAJE
DE
ELEC
TRIC
IDA
D E
N C
ON
SUM
O D
E EN
ERG
ÍA F
INA
L EN
ESP
AÑ
A. E
VOLU
CIÓ
N
17,3
16,9
17,0
17,3
17,2
16,9
17,6
17,9
17,5
18,3
18,2
18,5
18,7
18,8
19,7
1617181920212223242526
Cuota porcentual
19,2
20,5
20,4
21,5
21,8
21,9
22,5
23,8
23,5
23,4
23,2
23,2
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
Fuen
te: M
INET
AD
y F
oro
Nuc
lear
- 74 -
Cuad
ro 2
.27
PRO
DU
CCIÓ
N N
ETA
DE
ELEC
TRIC
IDA
D P
OR
FU
ENTE
S Y
PAÍS
ES E
N E
UR
OPA
2016
GW
hN
ucle
arCa
rbó
nG
asO
tro
s Fó
sile
sH
idrá
ulic
aEó
lica
Sola
rBi
om
asa
Otr
as
Reno
vTo
tal
D%
Ale
man
ia80
.038
238.
866
91.1
117.
326
20.9
5678
.174
34.8
7240
.699
6.60
360
9.61
85,
0
Aus
tria
02.
035
8.41
83.
613
35.4
795.
157
00
3.06
070
.811
9,5
Bé
lgic
a41
.284
2.45
720
.222
105
324
5.06
42.
925
3.41
91.
257
79.4
7821
,4
Bulg
aria
14.9
3416
.449
2.06
40
3.89
51.
419
1.39
726
50
41.0
47-7
,8
Chip
re0
00
4.46
80
223
00
04.
691
6,5
Cr
oaci
a0
2.35
11.
312
06.
130
1.00
662
332
6911
.262
17,2
D
inam
arca
08.
594
2.10
910
519
12.7
4774
32.
982
1.40
628
.705
4,2
Es
lova
qui
a13
.755
2.73
91.
496
316
4.54
35
545
1.63
029
25.3
600,
6
Eslo
veni
a5.
427
4.39
95
04.
399
623
516
812
715
.244
9,2
Es
pañ
a56
.100
37.4
9251
.208
10.4
1435
.800
47.6
9813
.025
3.40
482
426
2.16
4-2
,0
Esto
nia
00
08.
985
3559
21
752
5810
.423
15,0
Fi
nlan
dia
22.2
819.
765
3.48
618
915
.615
3.06
70
10.7
720
66.0
39-0
,2
Fran
cia
383.
953
7.31
235
.071
3.49
659
.220
20.6
878.
418
4.21
72.
338
531.
381
-2,7
G
reci
a0
14.9
0012
.513
05.
544
4.33
13.
652
253
1.29
642
.513
2,1
H
ungr
ía15
.112
5.51
04.
484
4125
366
632
1.64
939
128
.138
4,0
Irl
and
a (*
)0
7.79
215
.526
7273
56.
673
00
235
31.4
1817
,2
Italia
043
.911
107.
175
5.43
441
.036
17.3
7722
.539
16.4
058.
215
273.
758
1,5
Le
toni
a0
02.
249
632
2.51
712
60
769
06.
293
16,8
Li
tuan
ia0
084
124
744
91.
132
6831
656
3.97
5-1
3,5
- 75 -
2
2016
GW
hN
ucle
arCa
rbó
nG
asO
tro
s Fó
sile
sH
idrá
ulic
aEó
lica
Sola
rBi
om
asa
Otr
as
Reno
vTo
tal
D%
Luxe
mb
urgo
00
274
097
9110
254
02.
127
-20,
4 Pa
íses
Baj
os3.
087
20.5
9873
.032
010
07.
794
1.53
93.
465
010
9.61
55,
6 Po
loni
a0
118.
737
6.33
71.
670
2.11
912
.181
124
7.22
40
154.
062
0,1
Portu
gal
011
.699
11.5
6931
815
.415
12.1
9078
02.
688
055
.876
16,0
Re
ino
Unid
o (*
)66
.761
30.2
2517
0.59
461
9.03
663
.220
9.60
023
.344
7637
2.91
7-1
0,0
Rep
. Che
ca22
.729
38.0
816.
288
191
1.98
448
72.
080
4.20
30
77.2
31-0
,4
Rum
anía
10.3
6814
.176
4.55
34.
713
18.0
776.
524
1.80
244
80
60.6
61-1
,7
Suec
ia60
.542
336
1.30
51.
641
61.2
4315
.426
08.
979
1.22
615
1.51
5-4
,4
TOTA
L UE
28
796.
371
638.
424
633.
242
54.0
3734
5.02
032
4.06
310
4.54
113
8.43
727
.266
3.12
6.32
20,
2 O
tro
s p
aíse
sBo
snia
H.
010
.513
00
5.50
20
00
016
.152
14,0
Is
land
ia0
00
013
.365
90
04.
696
18.0
70-1
,5
Mac
edon
ia0
2.77
455
10
1.56
511
025
370
5.06
22,
7 M
onte
negr
o0
1.18
40
01.
352
00
00
2.89
72,
5 N
orue
ga0
03.
059
014
3.42
32.
124
00
014
8.81
42,
6 Se
rbia
030
.751
900
10.5
950
00
042
.163
2,4
Suiz
a20
.235
030
21.
104
18.4
6113
245
032
02.
001
61.6
19-6
,7
Turq
uía
090
.599
88.3
762.
558
66.9
7315
.392
22.
025
4.31
227
0.23
7n.
d
D%
: Inc
rem
ento
por
cent
ual d
e 20
16 re
spec
to a
201
5
n.d
. N
o d
isp
onob
leFu
ente
: Ent
so e
(Eu
rop
ean
Net
wor
k of
Tra
nsm
issi
on S
yste
m O
per
ator
s fo
r Ele
ctric
ity).
Dat
os a
6 d
e ju
nio
de
2017
Not
as d
el a
utor
. No
se in
cluy
e e
l ap
arta
do
de
“Otra
s fu
ente
s no
reno
vab
les”
y “
Fuen
tes
no id
entifi
cad
as y
por
su
esca
sa m
agni
tud
” (3
5.91
7 p
ara
el c
onju
nto
de
UE
28)
(*)
Los
valo
res
de
Rein
o U
nid
o e
Irlan
da
se h
an a
just
ado
al a
lza,
con
sid
eran
do
el “
cove
rage
ratio
” d
e la
s fu
ente
s cu
yos
dat
os n
o al
canz
aban
el 1
00%
.
- 76 -
Cuadro 2.28 SALDO DE INTERCAMBIOS DE ELECTRICIDAD EN EUROPA POR PAÍSES
GWh 2015Promedio
(*) 2016 % (**)UE 28 8.698 13.995 15.283 0,5Alemania -51.765 -20.689 -53.716 -9,8Austria 10.056 5.610 7.155 9,7Bélgica 20.999 8.479 6.183 7,3Bulgaria -10.539 -7.619 -6.427 -19,1Croacia 7.580 5.480 6.342 36,6Dinamarca 4.880 863 5.812 16,8Eslovaquia 2.386 337 2.652 9,6Eslovenia 71 -1.200 -1.061 -7,7España -133 -5.948 7.668 2,9Estonia -924 -1.996 -2.036 -24,3Finlandia 16.337 14.331 18.951 22,3Francia -63.728 -51.403 -41.619 -8,6Grecia 9.606 4.850 8.798 17,2Hungría 13.687 7.781 12.725 31,1Irlanda 673 1.164 -713 -2,6Italia 46.360 44.602 37.062 12,0Letonia 1.823 1.921 1.030 14,1Lituania 7.118 2.944 8.276 72,4Luxemburgo 5.641 4.243 6.303 97,0Países Bajos 8.747 13.526 4.915 4,3Polonia -333 -3.864 2.001 1,3Portugal 2.266 4.840 -5.085 -10,3Reino Unido 19.698 10.031 17.751 5,3República Checa -12.483 -14.665 -10.937 -16,9Rumanía -6.724 -3.237 -5.014 -9,1Suecia -22.601 -6.388 -11.733 -8,4Otros paísesBosnia Herzegovina -2.134 n.d. -3.758 -30,4Macedonia 2.476 2.244 2.015 28,5Montenegro 591 1.169 329 10,2Noruega -14.641 -8.422 -15.572 -11,7Serbia -754 -555 -2.318 -6,0Suiza -304 n.d. 4.411 7,0Turquía n.d. n.d. 4.946 1,8
Saldo positivo = Importaciones. (*) Promedio anual del período 2005-2015.(**) Saldo respecto al consumo de 2016 en %.Fuente: Eurostat (2005-15), ENTSO (2016) y Foro Nuclear.
- 77 -
2
Cuadro 2.29 CONSUMO DE ELECTRICIDAD POR PAÍSES EN EUROPA. TOTAL Y POR HABITANTE. EVOLUCION
GWh(*) kWh / hab (**)2015 2016 2005 2015
UE 28 (***) 2.998.327 3.045.629 5.630 5.384Alemania 520.607 548.405 6.330 6.301Austria 69.505 73.479 7.001 7.044Bélgica 85.009 84.187 7.691 7.317Bulgaria 33.244 33.714 3.345 3.949Croacia 4.405 4.691 3.344 4.826Chipre 16.984 17.314 5.402 3.646Dinamarca 32.430 34.517 6.185 5.402Eslovaquia 27.176 27.678 4.253 4.493Eslovenia 13.647 13.810 6.379 6.197España 262.905 265.013 5.595 4.997Estonia 8.139 8.387 4.445 5.209Finlandia 82.494 84.990 15.447 14.307Francia 475.403 483.087 6.731 6.329Grecia 51.160 51.278 4.640 4.693Hungría 40.755 40.863 3.203 3.756Irlanda 26.956 27.554 5.860 5.463Italia 314.328 308.396 5.199 4.734Letonia 7.209 7.323 2.547 3.267Lituania 10.859 11.437 2.377 3.216Luxemburgo 6.368 6.496 13.327 10.927Malta(***) 2.114 s.d 4.614 4.895Países Bajos 112.515 114.530 6.403 6.117Polonia 151.080 155.304 2.761 3.365Portugal 48.965 49.272 4.414 4.423Reino Unido 342.053 334.005 5.797 4.650Rep. Checa 63.418 64.735 5.421 5.387Rumanía 54.783 55.382 1.817 2.177Suecia 135.930 139.782 14.504 12.742Otros paísesBosnia Herzegovina 12.020 12.346 s.d s.d.Islandia 18.337 18.070 26.565 52.084Macedonia 7.403 7.077 3.060 3.202Montenegro 3.418 3.226 6.138 4.515Noruega 128.299 133.242 24.038 21.348Serbia 39.326 38.812 3.442 3.816Turquía s.d 275.183 1.891 2.746
(***) En el total absoluto no se incluye Malta .Fuente: ENTSO (*) y Eurostat (**).Nota del autor. Entendemos que ENTSO no deduce pérdidas en transporte y distribución. Es equivalente a energía disponible para el mercado. Eurostat sí las deduce.
- 78 -
Cuadro 2.30 PRECIOS DE LA ELECTRICIDAD POR PAÍSES EN EUROPA
DOMÉSTICO
1er semestre 2016
Euros / 100 kWhPrecio
Impuestos (incluidos en precio) D%
IVA Otros
UE 28 20,58 2,93 4,12 -1,2Alemania 29,69 4,74 11,07 0,6Austria 20,34 3,39 4,53 1,2Bélgica 25,44 4,36 5,41 19,7Bulgaria 9,56 1,59 0,00 1,5Chipre 15,27 2,36 0,97 -22,0Croacia 13,11 2,62 0,47 -0,5Dinamarca 30,88 6,18 15,28 0,7Eslovaquia 14,23 2,37 0,32 -5,5Eslovenia 16,18 2,92 2,14 1,8España 21,85 3,79 0,88 -5,4Estonia 12,08 1,32 1,41 -7,2Finlandia 15,41 2,99 2,25 -0,7Francia 16,85 2,48 3,50 3,8Grecia 17,60 2,03 3,61 -0,4Hungría 11,14 2,37 0,00 -1,2Irlanda 23,06 2,75 1,48 -4,9Italia 24,13 2,19 7,52 -1,5Letonia 16,28 2,83 2,68 -0,4Lituania 12,31 2,14 1,58 -2,0Luxemburgo 16,98 1,26 2,45 -3,9Malta 12,57 0,60 0,00 0,0Países Bajos 16,20 2,81 1,33 -18,4Polonia 13,32 2,49 0,46 -7,8Portugal 23,50 4,39 6,72 3,1Reino Unido 19,51 0,92 0,00 -8,2República Checa 14,20 2,48 0,11 2,5Rumanía 12,63 2,09 1,38 -3,1Suecia 18,94 3,79 2,97 2,3Otros paísesAlbania 8,24 1,37 0,00 1,5Bosnia Herzegobina 8,31 1,20 0,00 2,3Islandia 13,12 2,54 0,23 9,6Kosovo 5,90 0,44 0,63 -5,6Liechtenstein 16,60 1,24 0,27 -9,8Macedonia 8,22 1,26 0,00 -0,5Moldavia 9,62 0,00 0,00 17,5Montenegro 9,56 1,57 -0,57 -2,6Noruega 15,15 3,03 1,70 -6,1Serbia 6,41 1,07 0,44 11,5Turquía 12,67 1,94 0,53 -6,8
- 79 -
2
INDUSTRIAL (**)
1er semestre 2016
Euros / 100 kWhPrecio (***)
Impuestos no recuperables (incluidos en
precio)
D%
UE 28 11,69 3,30 -3,1Alemania 15,05 7,17 -0,3Austria 10,29 3,24 -1,0Bélgica 11,15 2,65 1,4Bulgaria 10,02 0,10 44,8Chipre 10,48 0,94 -24,8Croacia 9,03 0,52 -1,8Dinamarca 9,48 3,46 5,5Eslovaquia 10,92 0,45 -3,0Eslovenia 8,47 1,69 2,4España 11,05 0,54 -5,8Estonia 8,78 1,41 -1,2Finlandia 6,85 0,71 -3,1Francia 9,93 2,79 -1,5Grecia 11,51 2,28 -10,9Hungría 8,05 0,76 -7,2Irlanda 13,27 1,29 -6,4Italia 15,26 6,84 -5,1Letonia 11,65 2,68 -1,1Lituania 9,40 1,63 -5,0Luxemburgo 8,73 0,89 -5,9Malta 14,22 0,00 -11,1Países Bajos 8,57 2,05 -5,0Polonia 8,08 0,46 -8,4Portugal 11,25 1,82 -1,3Reino Unido 13,77 0,62 -7,5República Checa 7,30 0,10 -5,4Rumanía 7,60 1,25 -8,4Suecia 6,16 0,05 -1,0Otros paísesBosnia Herzegobina 6,12 0,00 -2,1Islandia 7,36 0,22 ::Kosovo 7,50 0,63 -1,7Liechtenstein 14,63 2,08 -10,9Macedonia 8,19 0,00 -2,0Moldavia 8,27 0,00 17,0Montenegro 7,94 0,00 3,7Noruega 7,44 1,70 -3,4Serbia 6,70 0,54 12,0Turquía 7,44 0,22 -8,9
(*) Doméstico: Banda Dc = Consumo anual entre 2.500 y 5.000 kWh(**) Industria: Banda Ic = Consumo anual entre 500 y 2.000 MWh(***) Excluído IVA y otras tasas recuperables:: sin datosD% Variación porcentual respecto a igual período del año anteriorFuente: Eurostatt
- 80 -
Precios electricidad en Europa: Usos Domésticos
0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30 33
Serbia
Kosovo
AlbaniaBosnia Herzegovina
Moldavia
Macedonia
Bulgaria Montenegro
Hungría
Islandia
Malta Lituania
República Checa
Estonia
Rumanía
Croacia
Turquía
Polonia
Eslovaquia
Finlandia Eslovenia
Noruega
Francia
Letonia
GreciaLuxemburgo
Liechtenstein
Suecia
Chipre
Países Bajos
Austria UE 28
Reino Unido
Italia
Portugal
EspañaIrlanda
BélgicaAlemania
Dinamarca
euros / 100 kWh
Precio básico IVA Otros impuestos
- 81 -
2
Precios electricidad en Europa: Usos Industriales
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18
SerbiaSuecia
Bulgaria
Finlandia
Moldavia
Kosovo
Montenegro
Noruega
República Checa
Turquía
Eslovenia
Rumanía
Macedonia
Hungría Polonia
Estonia
Dinamarca
Países Bajos
Croacia
Luxemburgo
Lituania
Francia
Austria
Bélgica
Eslovaquia
Portugal
España
LetoniaUE 28
Grecia
Chipre
IrlandaReino Unido
Alemania
Malta
Italia
Liechtenstein
euros / 100 kWh
Precio básico Impuestos no recuperables
Bosnia Herzegovina
Islandia
Doméstico: Banda Dc = Consumo anual entre 2.500 y 5.000 kWhIndustria: banda Ic = Consumo anual entre 500 y 2.000 MWhDatos: 1er. semestre de 2016Fuente: Eurostat
- 82 -
Cuadro 2.31 COMPONENTES DE LOS PRECIOS DE LA ELECTRICIDAD POR PAÍSES EN EUROPA
- 83 -
2
Datos del 2º semestre de 2015.Fuente: EUROSTAT
- 84 -
Cuad
ro 2
.32
PRO
DU
CCIÓ
N D
E EL
ECTR
ICID
AD
PO
R P
AÍS
ES E
N E
L M
UN
DO
. SER
IE H
ISTÓ
RIC
A
TWh
1990
2000
2005
2010
2014
2015
D %
2015
Cuo
ta
del
to
tal %
Cana
dá
478,
259
9,2
604,
458
8,2
638,
063
3,3
-0,7
2,6
Esta
dos
Uni
dos
3.18
5,2
3.99
0,5
4.25
7,5
4.33
2,8
4.30
6,9
4.30
3,0
-0,1
17,9
Méx
ico
114,
219
2,8
248,
027
5,6
303,
430
6,7
1,1
1,3
Tota
l No
rtea
mér
ica
3.77
7,7
4.78
2,6
5.10
9,9
5.19
6,6
5.24
8,3
5.24
2,9
-0,1
21,8
Arg
entin
a49
,389
,010
5,8
126,
014
1,6
147,
64,
30,
6Br
asil
222,
834
8,9
403,
051
5,8
590,
557
9,8
-1,8
2,4
Ven
ezue
la59
,385
,210
4,4
116,
711
0,4
127,
815
,70,
5To
tal S
ur y
Cen
tro
amér
ica
506,
580
4,5
945,
21.
143,
01.
276,
01.
302,
42,
15,
4A
lem
ania
549,
957
6,6
622,
663
3,1
625,
364
7,1
3,5
2,7
Esp
aña
164,
623
2,0
294,
230
3,0
277,
827
8,5
0,3
1,2
Fran
cia
420,
254
0,7
575,
257
3,8
561,
656
8,8
1,3
2,4
Italia
216,
927
6,6
303,
730
2,1
279,
828
1,8
0,7
1,2
Nor
uega
121,
814
3,0
138,
112
3,6
142,
014
4,7
1,9
0,6
País
es B
ajos
71,9
89,4
100,
411
8,2
103,
410
9,6
6,1
0,5
Polo
nia
136,
414
5,2
156,
915
7,7
159,
116
4,7
3,6
0,7
Rein
o U
nid
o31
9,7
377,
139
8,4
381,
833
8,9
337,
7-0
,41,
4Ru
sia
1.08
2,2
877,
895
4,1
1.03
8,0
1.06
4,2
1.06
3,4
-0,1
4,4
Suec
ia14
6,5
152,
616
6,6
155,
816
1,2
170,
25,
60,
7Tu
rquí
a57
,512
4,9
162,
021
1,2
252,
025
9,7
3,1
1,1
Ucr
ania
298,
516
9,0
185,
018
7,9
182,
816
3,3
-10,
70,
7
- 85 -
2
(Con
tinúa
)
TWh
1990
2000
2005
2010
2014
2015
D %
2015
Cuo
ta
del
to
tal %
Tota
l Eur
op
a y
Euro
asia
4.58
2,9
4.69
6,3
5.14
1,0
5.35
7,8
5.27
3,0
5.30
3,4
0,6
22,0
Ara
bia
Sau
dí
70,1
126,
217
6,1
240,
131
1,8
328,
15,
21,
4Em
irato
s Á
rab
es U
nid
os17
,139
,960
,793
,911
6,5
123,
86,
30,
5Irá
n57
,711
9,3
169,
722
6,1
274,
628
1,9
2,7
1,2
Tota
l Orie
nte
Med
io23
9,5
463,
462
7,0
869,
21.
052,
51.
089,
33,
54,
5Eg
ipto
42,9
73,0
104,
014
3,5
170,
218
0,6
6,1
0,7
Sud
áfric
a16
5,4
210,
724
4,9
259,
625
4,7
249,
7-2
,01,
0O
tros
de
Áfri
ca93
,513
0,3
179,
421
8,3
252,
526
0,9
3,3
1,1
Tota
l Áfr
ica
317,
943
8,9
562,
066
7,0
741,
575
9,6
2,4
3,2
Aus
tralia
156,
021
2,3
249,
025
1,5
250,
725
3,6
1,1
1,1
Chin
a62
1,2
1.35
5,6
2.50
0,3
4.20
7,2
5.79
4,5
5.81
0,6
0,3
24,1
Core
a d
el S
ur11
8,5
290,
438
9,5
495,
052
2,0
522,
30,
12,
2In
dia
284,
255
4,7
689,
695
0,7
1.25
3,1
1.30
4,8
4,1
5,4
Ind
ones
ia33
,392
,612
7,4
169,
822
8,6
234,
72,
71,
0Ja
pón
841,
11.
057,
91.
153,
11.
156,
01.
062,
71.
035,
5-2
,64,
3M
alas
ia25
,366
,796
,211
6,8
143,
814
7,4
2,5
0,6
Paq
uist
án46
,063
,790
,210
0,3
107,
211
0,0
2,7
0,5
Taila
ndia
44,1
95,5
130,
415
7,6
173,
817
7,8
2,3
0,7
Taiw
an90
,218
4,9
227,
424
7,1
260,
025
8,0
-0,8
1,1
Vie
tnam
8,7
26,7
52,1
91,7
142,
316
4,6
15,7
0,7
Tota
l Asi
a y
Pací
fico
y O
cean
ía2.
428,
84.
218,
55.
973,
18.
260,
210
.302
,210
.400
,00,
943
,2TO
TAL
MU
ND
O11
.853
,115
.404
,118
.358
,121
.493
,823
.893
,624
.097
,70,
910
0,0
- 86 -
TWh
1990
2000
2005
2010
2014
2015
D %
2015
Cuo
ta
del
to
tal %
OCD
E7.
655,
59.
735,
610
.609
,410
.920
,810
.798
,510
.820
,80,
244
,9N
o O
CDE
4.19
7,6
5.66
8,5
7.74
8,7
10.5
73,0
13.0
95,1
13.2
76,9
1,4
55,1
UE
(*)
2.60
4,5
3.05
0,0
3.33
2,2
3.37
7,5
3.18
9,6
3.23
1,0
1,3
13,4
CEI
1.65
9,1
1.23
5,9
1.36
0,9
1.46
6,9
1.51
6,4
1.49
4,2
-1,5
6,2
Dat
os d
e p
rod
ucci
ón b
ruta
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual d
el ú
ltim
o añ
o re
spec
to a
l ant
erio
rCE
I: Co
mun
idad
de
esta
dos
ind
epen
die
ntes
(*)
Se e
xclu
ye E
slov
enia
en
dat
os a
nter
iore
s a
1991
Fuen
te: B
. P. S
tatis
tical
Rev
iew
of W
orld
Ene
rgy.
(Ju
nio
2016
)N
ota
del
aut
or: S
e ha
n ex
cluí
do
los
paí
ses
con
una
cuot
a d
el to
tal <
0,5
%, q
ue s
í figu
ran
en la
tab
la o
rigin
al
(Con
tinua
ción
)
- 87 -
2
Cuad
ro 2
.33
PREV
ISIO
NES
DE
PRO
DU
CCIÓ
N E
LÉCT
RIC
A S
EGÚ
N E
SCEN
AR
IOS
EN E
L M
UN
DO
ESCE
NA
RIO
DE
REFE
REN
CIA
(PO
LÍTI
CAS
ACT
UA
LES)
(*)
Cons
umo
his
tóric
oPr
evis
ione
sCu
ota
(%
)Ta
sa (
1)
TWh
1990
2014
2020
2040
2020
2040
2014
-40
Carb
ón4.
425
9.70
710
.275
15.3
0537
,736
,01,
8
Petró
leo
1.35
81.
035
835
580
3,1
1,4
-2,2
Gas
1.75
35.
148
6.01
410
.361
22,1
24,4
2,7
Nuc
lear
2.01
32.
535
3.04
13.
960
11,2
9,3
1,7
Hid
rául
ica
2.14
33.
894
4.36
35.
984
16,0
14,1
1,7
Bioe
nerg
ía13
149
563
51.
151
2,3
2,7
3,3
Eólic
a4
717
1.41
13.
132
5,2
7,4
5,8
Geo
térm
ica
3677
108
299
0,4
0,7
5,3
Foto
volta
ica
019
053
31.
539
2,0
3,6
8,4
Sola
r tér
mic
a1
927
170
0,1
0,4
12,0
Mar
ina
(ola
s / m
area
s)1
12
300,
00,
113
,9To
tal
11.8
6323
.809
27.2
4342
.511
100,
010
0,0
2,3
(Con
tinúa
)
- 88 -
ESCE
NA
RIO
“45
0” (
**)
Pr
evis
ione
s%
de
dife
renc
ia c
on
es
cena
rio d
e re
fere
ncia
Cuo
ta (
%)
Tasa
(1)
TWh
2020
2040
2020
2040
2020
2040
201
4-40
Carb
ón8.
702
2.51
8-1
5,3
-83,
533
,67,
4-5
,1
Petró
leo
783
200
-6,2
-65,
53,
00,
6-6
,1
Gas
5.89
85.
389
-1,9
-48,
022
,715
,80,
2
Nuc
lear
3.12
86.
101
2,9
54,1
12,1
17,9
3,4
Hid
rául
ica
4.39
26.
891
0,7
15,2
16,9
20,2
2,2
Biom
asa
y re
sid
uos
646
1.89
91,
765
,02,
55,
65,
3
Eólic
a1.
585
6.12
712
,395
,66,
118
,08,
6
Geo
térm
ica
114
548
5,6
83,3
0,4
1,6
7,8
Foto
volta
ica
638
3.20
919
,710
8,5
2,5
9,4
11,5
Sola
r tér
mic
a39
1.11
844
,455
7,6
0,2
3,3
20,4
Mar
ina
(ola
s / m
area
s)3
9250
,020
6,7
0,0
0,3
19,0
Tota
l25
.928
34.0
92-4
,8-1
9,8
100,
010
0,0
1,4
(Con
tinua
ción
)
- 89 -
2
ESCE
NA
RIO
“N
UEV
AS
POLÍ
TICA
S (*
**)
Pr
evis
ione
s%
de
dife
renc
ia c
on
es
cena
rio d
e re
fere
ncia
Cuo
ta (
%)
Tasa
(1)
TWh
2020
2040
2020
2040
2020
2040
201
4-40
Ca
rbón
9.74
110
.786
-5,2
-29,
536
,527
,60,
4Pe
tróle
o82
254
7-1
,6-5
,73,
11,
4-2
,4G
as5.
804
8.90
9-3
,5-1
4,0
21,7
22,8
2,1
Nuc
lear
3.05
34.
532
0,4
14,4
11,4
11,6
2,3
Hid
rául
ica
4.38
76.
230
0,6
4,1
16,4
16,0
1,8
Biom
asa
y re
sid
uos
642
1.35
31,
117
,52,
43,
53,
9Eó
lica
1.50
83.
881
6,9
23,9
5,6
9,9
6,7
Geo
térm
ica
111
361
2,8
20,7
0,4
0,9
6,1
Foto
volta
ica
599
2.13
712
,438
,92,
25,
59,
8So
lar t
érm
ica
3025
411
,149
,40,
10,
713
,7M
arin
a (o
las
/ mar
eas)
354
50,0
80,0
0,0
0,1
16,6
Tota
l26
.698
39.0
45-2
,0-8
,210
0,0
100,
01,
9
(Con
tinua
ción
)
(1)
Tasa
med
ia c
omp
uest
a d
e va
riaci
ón a
nual
en
%(*
) Ba
sad
o en
las
pol
ítica
s gu
ber
nam
enta
les
y m
edid
as p
ara
su im
ple
men
taci
ón fo
rmal
men
te a
dop
tad
as h
asta
med
iad
os d
e 20
16.
(**)
“Es
cena
rio 4
50”
corre
spon
de
a un
a p
osib
ilid
ad d
el 5
0% d
e re
strin
gir
el c
alen
tam
ient
o gl
obal
a 2
ºC e
n el
año
210
0, e
n co
mp
arac
ión
con
los
nive
les
pre
ind
ustri
ales
. Es
eq
uiva
lent
e a
una
conc
entra
ción
de
CO2 e
qui
vale
nte
en a
tmós
fera
en
450
pp
m e
n vo
lum
en.
(***
) Es
cena
rio d
e N
ueva
s Po
lític
as, m
enos
am
bic
ioso
que
“45
0”, r
eflej
a la
vis
ión
de
los
resp
ectiv
os g
obie
rnos
par
a el
sec
tor d
e la
ene
rgía
par
a la
s p
róxi
mas
déc
adas
. Co
nsid
era
las
pol
ítica
s y
med
idas
ya
adop
tad
as p
or lo
s go
bie
rnos
, así
com
o lo
s ob
jetiv
os e
inte
ncio
nes
que
han
sid
o an
unci
ados
, aun
que
no
esté
n ya
refle
jad
os e
n la
cor
resp
ond
ient
e le
gisl
ació
n o
aunq
ue lo
s m
edio
s p
ara
su im
ple
men
taci
ón e
stán
tod
avía
sin
defi
nir.
Fuen
te: W
orld
Ene
rgy
Out
look
201
6 (A
IE/O
CDE)
- 90 -
Cuadro 2.34 AVANCE 2017. BALANCE ELÉCTRICO. SISTEMA PENINSULAR. ESPAÑA
Datos provisionales a 08.06.2017
GWh (1)
1/1 a 8/06/17 D (%)
Año móvil (2) D (%)
Hidráulica 11.848 -52,9 25.885 -32,9Nuclear 25.365 6,2 57.572 6,0Carbón 16.816 96,4 43.440 3,7Ciclo combinado (3) 9.396 21,4 27.343 15,4Eólica 22.835 -11,9 44.221 -8,7Solar fotovoltaica 3.429 8,4 7.834 4,0Solar térmica 1.973 15,3 5.323 12,8Otras renovables (4) 1.507 11,9 3.576 6,7Cogeneración (5) 12.140 11,9 27.071 7,2Residuos (6) 1.305 9,1 3.230 9,0Generación 106.613 -2,6 245.494 -2,1Consumo en bombeo -1.942 -41,2 -3.461 -36,5Enlace Península-Baleares (7) -392 -24,1 -1.126 -16,4
Saldo intercambios internacionales (8) 4.257 39,4 8.871 109,9
Demanda transporte (b.c.) 108.537 -0,2 249.777 0,7Demanda corregida (9) - 0,7 - 0,3Pérdidas en transporte -1.498 -10,2 -3.265 -2,1Demanda distribución 107.039 0,0 246.512 0,7
D (%) Variación porcentual respecto al mismo período de 2016.(1) Asignación de unidades de producción según combustible principal.(2) Año móvil: valor acumulado en los últimos 365 días o 366 días en años bisiestos.(3) Incluye funcionamiento en ciclo abierto.(4) Incluye biogás, biomasa, hidráulica marina y geotérmica. Los valores de incre-mentos y año móvil incluyen residuos hasta el 31/12/2014.(5) Los valores de incrementos y año móvil incluyen residuos hasta el 31/12/2014.(6) Generación incluída en otras renovables y cogeneración hasta el 31/12/2014. El 50% de la generación procedente de residuos sólidos urbanos se considera renovable.(7) Valor positivo: entrada de energía en el sistema; valor negativo: salida de ener-gía del sistema.(8) Valor positivo: saldo importador; valor negativo: saldo exportador. Los valores de incrementos no se calculan cuando los saldos de intercambios tienen distinto signo.(9) Corregidos los efectos de temperatura y laboralidad.Fuente: REENota del autor: Considerar que 2016 es bisiesto.
- 91 -
3. NUCLEAR
3.1 Centrales nucleares en España ............................ 933.2 Datos de explotación de las centrales en España.
Evolución ............................................................. 943.3 Fechas históricas y autorizaciones de explotación
de las centrales nucleares españolas ................... 983.4 Producción de combustible nuclear en España (*).
Evolución ............................................................. 993.5 Procedencia de los concentrados de uranio
comprados por España en 2016 ........................ 993.6 Potencia, producción nuclear, factor de carga y
aportación al total de la electricidad por países en el mundo ........................................................ 100
3.7 Potencia y reactores nucleares en situación de operar por países en el mundo. Evolución ........ 101
3.8 Reactores en operación, construcción y anuncia-dos en el mundo por países ............................... 102
3.9 Número de reactores y potencia nuclear según antigüedad de los reactores en el mundo .......................................................... 103
3.10 Relación nominal de centrales nucleares en si-tuación de operar en el mundo .......................... 104
3.11 Reactores en situación de operar y construcción según tipos en el mundo .................................... 116
3.12 Relación nominal de centrales nucleares en construcción en el mundo .................................. 117
3.13 Reactores nucleares que inician la construcción y que se conectan a la red en el mundo por años ..................................................................... 122
3.14 Centrales nucleares en Europa y Japón con auto-rización para la continuidad de su operación.... 124
Págs.
NUCLEAR
- 92 -
3.15 Centrales nucleares con autorizacion de explo-tación a largo plazo en Estados Unidos ............. 125
3.16 Solicitudes para autorización de explotación a largo plazo para centrales nucleares en Estados Unidos ................................................................. 127
3.17 Solicitudes de licencias combinadas (*) para nuevas centrales nucleares en Estados Unidos... 128
3.18 Estimación de las necesidades de uranio en el mundo hasta 2035 ................................................ 129
3.19 Producción histórica de uranio en el mundo ..... 1323.20 Reservas (1) de uranio. Desglose por países y
rango de coste .................................................... 1343.21 Capacidad teórica de producción de uranio en
el mundo hasta 2035 ........................................... 1373.22 Precio del uranio en “Zona Euratom”. Evolución .. 1393.23 Capacidad nominal de enriquecimiento de uranio 1393.24 Capacidad de fabricación de combustible en la
OCDE ................................................................... 1403.25 Características principales de los reactores nu-
cleares ................................................................. 1413.26 Avance 2017. Producción energía nuclear. España 1413.27 Dosimetría del personal de las centrales nucleares
españolas. Año 2016 ............................................. 142
- 93 -
3
Cuad
ro 3
.1
CEN
TRA
LES
NU
CLEA
RES
EN
ESP
AÑ
A
Cent
ral
Loca
lizac
ión
Po
tenc
ia e
léct
rica
inic
ial (
MW
) (*
) Po
tenc
ia e
léct
rica
actu
al (
MW
)Ti
po
de
reac
tor
(sum
inis
trad
or)
Esta
do
act
ual
Titu
lar
Sa
nta
Mar
ía d
e G
aroñ
aSa
nta
Mar
ía d
e G
aroñ
a (B
urgo
s)
460
466,
0 B
WR
(Gen
eral
Ele
ctric
) (*
*)N
ucle
nor(
***)
100
%
Alm
araz
I A
lmar
az (
Cáce
res)
930
1.04
9,4
PW
R (W
estin
ghou
se)
En
exp
lota
ción
com
erci
al
des
de
sep
tiem
bre
de
1983
Ib
erd
rola
53%
End
esa
36%
G
as N
atur
al F
enos
a 11
%
Alm
araz
IIA
lmar
az (
Cáce
res)
930
1.04
4,5
PW
R (W
estin
ghou
se)
En
exp
lota
ción
com
erci
al
des
de
julio
de
1984
Iber
dro
la 5
3% E
ndes
a 36
%
Gas
Nat
ural
Fen
osa1
1%
Asc
ó I
Asc
ó (T
arra
gona
)93
01.
032,
5 P
WR
(Wes
tingh
ouse
)
En e
xplo
taci
ón c
omer
cial
d
esd
e d
icie
mb
re d
e 19
84
End
esa
100%
Asc
ó II
A
scó
(Tar
rago
na)
930
1.02
7,2
PW
R (W
estin
ghou
se)
En
exp
lota
ción
com
erci
al
des
de
mar
zo d
e 19
86
End
esa
85%
Iber
dro
la 1
5%
Cofre
ntes
Co
frent
es (
Val
enci
a)97
51.
092,
0 B
WR
(Gen
eral
Ele
ctric
) En
exp
lota
ción
com
erci
al
des
de
mar
zo d
e 19
85
Iber
dro
la 1
00%
Van
del
lós
II
Van
del
lós
(Tar
rago
na)
982
1.08
7,1
PW
R (W
estin
ghou
se)
En
exp
lota
ción
com
erci
al
des
de
mar
zo d
e 19
88
End
esa
72%
Iber
dro
la 2
8%
Trill
o I
Trill
o (G
uad
alaj
ara)
1.00
01.
066,
0 P
WR
(Sie
men
s-KW
U)
En
exp
lota
ción
com
erci
al
des
de
agos
to d
e 19
88
Iber
dro
la 4
8% G
as N
atur
al
Feno
sa 3
4,5%
ED
P 15
,5%
N
ucle
nor(
***)
2%
(*)
Al i
nici
o d
e la
exp
lota
ción
com
erci
al.
(**)
La
cent
ral n
ucle
ar d
e Sa
nta
Mar
ía d
e G
aroñ
a se
enc
uent
ra a
dm
inis
trativ
amen
te e
n si
tuac
ión
de
cese
de
activ
idad
des
de
el 6
de
julio
de
2013
.El
27
de
may
o d
e 20
14, N
ucle
nor s
olic
itó la
reno
vaci
ón d
e la
aut
oriz
ació
n d
e ex
plo
taci
ón h
asta
203
1.(*
**)
Nuc
leno
r se
encu
entra
par
ticip
ada
por
End
esa
(50%
) e
Iber
dro
la (
50%
).Fu
ente
: UN
ESA
y F
oro
Nuc
lear
(d
atos
a 3
1.3.
2017
).
- 94 -
Cuad
ro 3
.2
DA
TOS
DE
EXPL
OTA
CIÓ
N D
E LA
S CE
NTR
ALE
S N
UCL
EAR
ES E
N E
SPA
ÑA
. EVO
LUCI
ÓN
PRO
DU
CCIÓ
N D
E EN
ERG
ÍA E
LÉCT
RICA
BRU
TA (
GW
h)
1995
2000
2005
2010
2014
2015
2016
JOSÉ
CA
BRER
A(*
)38
0,4
1.16
8,4
1.16
1,3
----
----
SAN
TA M
ª DE
GA
ROÑ
A(*
*)3.
989,
84.
029,
23.
680,
43.
836,
70,
00,
00,
0A
LMA
RAZ
I6.
843,
37.
764,
77.
823,
38.
173,
57.
510,
98.
777,
57.
782,
6A
LMA
RAZ
II7.
054,
77.
681,
78.
536,
77.
265,
08.
284,
67.
927,
77.
997,
6A
SCÓ
I5.
797,
78.
012,
48.
019,
48.
358,
37.
394,
07.
718,
38.
797,
2A
SCÓ
II7.
041,
78.
795,
27.
762,
17.
641,
47.
143,
88.
780,
27.
942,
4CO
FREN
TES
8.48
4,5
7.71
5,3
7.02
9,8
9.54
9,3
9.46
9,0
7.73
3,1
9.54
0,8
VAN
DEL
LÓS
II7.
876,
28.
304,
84.
894,
38.
860,
09.
194,
17.
787,
87.
964,
8TR
ILLO
7.97
6,3
8.73
3,4
8.64
2,5
8.23
0,0
8.30
7,9
8.46
3,4
8.55
3,0
TOTA
L55
.444
,462
.205
,257
.549
,761
.914
,357
.304
,257
.188
,058
.578
,3FA
CTO
R D
E CA
RGA
(%
)JO
SÉ C
ABR
ERA
(*)
27,1
483
,13
88,3
5--
----
--SA
NTA
Mª D
E G
ARO
ÑA
(**)
99,0
198
,43
90,1
693
,99
----
--A
LMA
RAZ
I84
,00
90,8
091
,41
90,3
081
,70
95,4
884
,43
ALM
ARA
Z II
86,5
989
,00
99,4
484
,63
90,5
586
,65
87,1
7A
SCÓ
I70
,90
89,8
688
,66
92,4
181
,75
85,3
497
,00
ASC
Ó II
86,4
498
,67
86,2
684
,92
79,3
997
,58
88,0
3CO
FREN
TES
97,8
385
,66
73,4
999
,82
98,9
880
,84
99,4
6VA
ND
ELLÓ
S II
89,5
587
,40
51,3
993
,04
96,5
481
,78
83,4
1
TRIL
LO85
,42
93,2
792
,55
88,1
388
,97
90,6
391
,34
GLO
BAL
85,4
990
,96
83,3
9 9
0,80
88
,41
88,2
690
,38
FACT
OR
DE
OPE
RACI
ÓN
(%
)JO
SÉ C
ABR
ERA
(*)
55,4
89,5
090
,17
----
----
SAN
TA M
ª DE
GA
ROÑ
A(*
*)10
0,00
99,3
590
,71
95,1
7--
----
ALM
ARA
Z I
88,0
092
,69
93,3
893
,00
83,9
298
,32
86,7
7A
LMA
RAZ
II91
,11
92,9
910
0,00
86,4
391
,94
88,0
089
,10
ASC
Ó I
72,9
191
,48
97,5
793
,96
82,4
988
,19
97,4
5A
SCÓ
II87
,74
99,7
488
,80
86,5
680
,02
98,8
289
,39
COFR
ENTE
S99
,23
88,8
977
,26
100,
0010
0,00
83,6
310
0,00
VAN
DEL
LÓS
II90
,84
89,4
053
,15
94,6
798
,90
83,9
586
,15
TRIL
LO86
,74
93,9
493
,33
90,9
890
,19
91,5
392
,38
GLO
BAL
88,2
193
,07
86,1
492
,97
89,7
990
,26
91,6
2 F
ACT
OR
DE
DIS
PON
IBIL
IDA
D (
%)
JOSÉ
CA
BRER
A(*
)55
,06
83,8
188
,35
----
----
SAN
TA M
ª DE
GA
ROÑ
A(*
*)99
,27
98,8
290
,12
93,9
0--
----
ALM
ARA
Z I
86,4
491
,52
92,9
790
,38
82,6
796
,62
86,0
5A
LMA
RAZ
II90
,24
91,0
399
,97
85,4
591
,09
87,0
888
,55
ASC
Ó I
71,3
590
,73
89,0
693
,50
81,8
085
,01
97,0
1A
SCÓ
II86
,72
99,2
286
,95
85,9
678
,91
96,9
588
,55
COFR
ENTE
S98
,00
87,7
575
,97
99,0
698
,24
81,6
398
,60
VAN
DEL
LÓS
II89
,93
88,1
252
,28
94,2
098
,01
83,0
385
,27
TRIL
LO86
,44
93,6
993
,02
88,7
689
,94
91,2
692
,25
- 95 -
3
Cuad
ro 3
.2
DA
TOS
DE
EXPL
OTA
CIÓ
N D
E LA
S CE
NTR
ALE
S N
UCL
EAR
ES E
N E
SPA
ÑA
. EVO
LUCI
ÓN
PRO
DU
CCIÓ
N D
E EN
ERG
ÍA E
LÉCT
RICA
BRU
TA (
GW
h)
1995
2000
2005
2010
2014
2015
2016
JOSÉ
CA
BRER
A(*
)38
0,4
1.16
8,4
1.16
1,3
----
----
SAN
TA M
ª DE
GA
ROÑ
A(*
*)3.
989,
84.
029,
23.
680,
43.
836,
70,
00,
00,
0A
LMA
RAZ
I6.
843,
37.
764,
77.
823,
38.
173,
57.
510,
98.
777,
57.
782,
6A
LMA
RAZ
II7.
054,
77.
681,
78.
536,
77.
265,
08.
284,
67.
927,
77.
997,
6A
SCÓ
I5.
797,
78.
012,
48.
019,
48.
358,
37.
394,
07.
718,
38.
797,
2A
SCÓ
II7.
041,
78.
795,
27.
762,
17.
641,
47.
143,
88.
780,
27.
942,
4CO
FREN
TES
8.48
4,5
7.71
5,3
7.02
9,8
9.54
9,3
9.46
9,0
7.73
3,1
9.54
0,8
VAN
DEL
LÓS
II7.
876,
28.
304,
84.
894,
38.
860,
09.
194,
17.
787,
87.
964,
8TR
ILLO
7.97
6,3
8.73
3,4
8.64
2,5
8.23
0,0
8.30
7,9
8.46
3,4
8.55
3,0
TOTA
L55
.444
,462
.205
,257
.549
,761
.914
,357
.304
,257
.188
,058
.578
,3FA
CTO
R D
E CA
RGA
(%
)JO
SÉ C
ABR
ERA
(*)
27,1
483
,13
88,3
5--
----
--SA
NTA
Mª D
E G
ARO
ÑA
(**)
99,0
198
,43
90,1
693
,99
----
--A
LMA
RAZ
I84
,00
90,8
091
,41
90,3
081
,70
95,4
884
,43
ALM
ARA
Z II
86,5
989
,00
99,4
484
,63
90,5
586
,65
87,1
7A
SCÓ
I70
,90
89,8
688
,66
92,4
181
,75
85,3
497
,00
ASC
Ó II
86,4
498
,67
86,2
684
,92
79,3
997
,58
88,0
3CO
FREN
TES
97,8
385
,66
73,4
999
,82
98,9
880
,84
99,4
6VA
ND
ELLÓ
S II
89,5
587
,40
51,3
993
,04
96,5
481
,78
83,4
1
TRIL
LO85
,42
93,2
792
,55
88,1
388
,97
90,6
391
,34
GLO
BAL
85,4
990
,96
83,3
9 9
0,80
88
,41
88,2
690
,38
FACT
OR
DE
OPE
RACI
ÓN
(%
)JO
SÉ C
ABR
ERA
(*)
55,4
89,5
090
,17
----
----
SAN
TA M
ª DE
GA
ROÑ
A(*
*)10
0,00
99,3
590
,71
95,1
7--
----
ALM
ARA
Z I
88,0
092
,69
93,3
893
,00
83,9
298
,32
86,7
7A
LMA
RAZ
II91
,11
92,9
910
0,00
86,4
391
,94
88,0
089
,10
ASC
Ó I
72,9
191
,48
97,5
793
,96
82,4
988
,19
97,4
5A
SCÓ
II87
,74
99,7
488
,80
86,5
680
,02
98,8
289
,39
COFR
ENTE
S99
,23
88,8
977
,26
100,
0010
0,00
83,6
310
0,00
VAN
DEL
LÓS
II90
,84
89,4
053
,15
94,6
798
,90
83,9
586
,15
TRIL
LO86
,74
93,9
493
,33
90,9
890
,19
91,5
392
,38
GLO
BAL
88,2
193
,07
86,1
492
,97
89,7
990
,26
91,6
2 F
ACT
OR
DE
DIS
PON
IBIL
IDA
D (
%)
JOSÉ
CA
BRER
A(*
)55
,06
83,8
188
,35
----
----
SAN
TA M
ª DE
GA
ROÑ
A(*
*)99
,27
98,8
290
,12
93,9
0--
----
ALM
ARA
Z I
86,4
491
,52
92,9
790
,38
82,6
796
,62
86,0
5A
LMA
RAZ
II90
,24
91,0
399
,97
85,4
591
,09
87,0
888
,55
ASC
Ó I
71,3
590
,73
89,0
693
,50
81,8
085
,01
97,0
1A
SCÓ
II86
,72
99,2
286
,95
85,9
678
,91
96,9
588
,55
COFR
ENTE
S98
,00
87,7
575
,97
99,0
698
,24
81,6
398
,60
VAN
DEL
LÓS
II89
,93
88,1
252
,28
94,2
098
,01
83,0
385
,27
TRIL
LO86
,44
93,6
993
,02
88,7
689
,94
91,2
692
,25
(Con
tinúa
)
- 96 -
PRO
DU
CCIÓ
N D
E EN
ERG
ÍA E
LÉCT
RICA
BRU
TA (
GW
h)
1995
2000
2005
2010
2014
2015
2016
GLO
BAL
87,1
891
,94
84,3
291
,33
88,4
088
,72
90,9
0FA
CTO
R D
E IN
DIS
PON
IBIL
IDA
D N
O P
ROG
RAM
AD
A (
%)
JOSÉ
CA
BRER
A(*
)34
,71
5,46
3,64
----
----
SAN
TA M
ª DE
GA
ROÑ
A(*
*)0,
441,
101,
932,
82--
----
ALM
ARA
Z I
2,93
0,93
0,03
3,07
0,50
1,39
0,38
ALM
ARA
Z II
1,11
1,48
0,03
3,37
1,58
0,00
0,00
ASC
Ó I
1,28
1,11
2,96
6,31
4,48
3,24
0,05
ASC
Ó II
0,72
0,61
2,96
1,67
8,29
2,32
0,23
COFR
ENTE
S1,
591,
531,
540,
530,
910,
160,
36VA
ND
ELLÓ
S II
0,51
2,38
35,5
65,
661,
533,
902,
91TR
ILLO
0,07
0,30
1,67
1,00
2,13
0,00
0,00
GLO
BAL
1,83
1,32
6,32
3,20
2,73
1,57
0,52
PARA
DA
S RE
ACT
OR
2005
2010
2014
2015
2016
PAN
PPN
PPP
PAN
PPN
PPP
PAN
PPN
PPP
PAN
PPN
PPP
PAN
PPN
PPP
JOSÉ
CA
BRER
A(*
)0
12
----
----
----
----
----
----
SAN
TA M
ª DE
GA
ROÑ
A(*
*)0
00
01
3--
----
----
----
----
ALM
ARA
Z I
12
10
20
10
10
01
01
1A
LMA
RAZ
II0
11
12
10
10
00
20
01
ASC
Ó I
22
11
10
00
10
01
00
1A
SCÓ
II1
20
00
10
11
01
00
01
COFR
ENTE
S2
01
00
00
00
00
20
00
VAN
DEL
LÓS
II0
11
01
03
00
10
10
11
TRIL
LO0
21
01
10
01
00
10
01
TOTA
L6
128
28
64
24
11
80
26
PAN
P: P
arad
as A
utom
átic
as N
o Pr
ogra
mad
as.
PN
P: P
arad
as N
o Pr
ogra
mad
as.
PP:
Par
adas
Pro
gram
adas
(in
cluy
e re
carg
as).
DEF
INIC
ION
ESFa
cto
r d
e ca
rga:
Rel
ació
n en
tre la
ene
rgía
elé
ctric
a p
rod
ucid
a en
un
per
íod
o d
e tie
mp
o y
la q
ue s
e hu
bie
ra p
odid
o p
rod
ucir
en e
l mis
mo
per
íod
o fu
ncio
nand
o a
la p
oten
cia
nom
inal
.Fa
cto
r d
e o
per
ació
n: R
elac
ión
entre
el n
úmer
o d
e ho
ras
que
la c
entra
l ha
esta
do
acop
lad
a a
la re
d y
el n
úmer
o to
tal d
e ho
ras
del
per
íod
o co
nsid
erad
o.Fa
cto
r de
ind
isp
oni
bili
dad
pro
gram
ada:
Rel
ació
n en
tre la
ene
rgía
que
se
ha d
ejad
o d
e p
rod
ucir
por
par
adas
o re
duc
cion
es d
e p
oten
cia
pro
gram
adas
en
un p
erío
do
atrib
uib
les
a la
pro
pia
cen
tral y
la e
nerg
ía q
ue s
e hu
bie
ra p
odid
o p
rod
ucir
en e
l mis
mo
per
íod
o fu
ncio
nand
o a
la p
oten
cia
nom
inal
.Fa
cto
r d
e in
dis
po
nib
ilid
ad n
o p
rogr
amad
a: R
elac
ión
entre
la e
nerg
ía q
ue s
e ha
dej
ado
de
pro
duc
ir p
or p
arad
as o
red
ucci
ones
de
pot
enci
a no
pro
gram
adas
atri
bui
ble
s a
la
pro
pia
cen
tral e
n un
per
íod
o d
e tie
mp
o y
la e
nerg
ía q
ue s
e hu
bie
ra p
odid
o p
rod
ucir
en e
l mis
mo
per
íod
o fu
ncio
nand
o a
la p
oten
cia
nom
inal
.Fa
cto
r d
e d
isp
oni
bili
dad
: Com
ple
men
to a
100
de
los
fact
ores
de
Ind
isp
onib
ilid
ad P
rogr
amad
a y
No
Prog
ram
ada.
(*)
La C
N J
osé
Cab
rera
ces
ó su
op
erac
ión
el 3
0 d
e ab
ril d
e 20
06.
(**)
La
cent
ral n
ucle
ar d
e Sa
nta
Mar
ía d
e G
aroñ
a se
enc
uent
ra a
dm
inis
trativ
amen
te e
n si
tuac
ión
de
cese
de
activ
idad
des
de
el 6
de
julio
de
2013
. El 2
7 d
e m
ayo
de
2014
, N
ucle
nor s
olic
itó la
reno
vaci
ón d
e su
aut
oriz
ació
n d
e ex
plo
taci
ón h
asta
203
1.Fu
ente
: UN
ESA
y F
oro
Nuc
lear
(Con
tinua
ción
)
- 97 -
3
PRO
DU
CCIÓ
N D
E EN
ERG
ÍA E
LÉCT
RICA
BRU
TA (
GW
h)
1995
2000
2005
2010
2014
2015
2016
GLO
BAL
87,1
891
,94
84,3
291
,33
88,4
088
,72
90,9
0FA
CTO
R D
E IN
DIS
PON
IBIL
IDA
D N
O P
ROG
RAM
AD
A (
%)
JOSÉ
CA
BRER
A(*
)34
,71
5,46
3,64
----
----
SAN
TA M
ª DE
GA
ROÑ
A(*
*)0,
441,
101,
932,
82--
----
ALM
ARA
Z I
2,93
0,93
0,03
3,07
0,50
1,39
0,38
ALM
ARA
Z II
1,11
1,48
0,03
3,37
1,58
0,00
0,00
ASC
Ó I
1,28
1,11
2,96
6,31
4,48
3,24
0,05
ASC
Ó II
0,72
0,61
2,96
1,67
8,29
2,32
0,23
COFR
ENTE
S1,
591,
531,
540,
530,
910,
160,
36VA
ND
ELLÓ
S II
0,51
2,38
35,5
65,
661,
533,
902,
91TR
ILLO
0,07
0,30
1,67
1,00
2,13
0,00
0,00
GLO
BAL
1,83
1,32
6,32
3,20
2,73
1,57
0,52
PARA
DA
S RE
ACT
OR
2005
2010
2014
2015
2016
PAN
PPN
PPP
PAN
PPN
PPP
PAN
PPN
PPP
PAN
PPN
PPP
PAN
PPN
PPP
JOSÉ
CA
BRER
A(*
)0
12
----
----
----
----
----
----
SAN
TA M
ª DE
GA
ROÑ
A(*
*)0
00
01
3--
----
----
----
----
ALM
ARA
Z I
12
10
20
10
10
01
01
1A
LMA
RAZ
II0
11
12
10
10
00
20
01
ASC
Ó I
22
11
10
00
10
01
00
1A
SCÓ
II1
20
00
10
11
01
00
01
COFR
ENTE
S2
01
00
00
00
00
20
00
VAN
DEL
LÓS
II0
11
01
03
00
10
10
11
TRIL
LO0
21
01
10
01
00
10
01
TOTA
L6
128
28
64
24
11
80
26
PAN
P: P
arad
as A
utom
átic
as N
o Pr
ogra
mad
as.
PN
P: P
arad
as N
o Pr
ogra
mad
as.
PP:
Par
adas
Pro
gram
adas
(in
cluy
e re
carg
as).
DEF
INIC
ION
ESFa
cto
r d
e ca
rga:
Rel
ació
n en
tre la
ene
rgía
elé
ctric
a p
rod
ucid
a en
un
per
íod
o d
e tie
mp
o y
la q
ue s
e hu
bie
ra p
odid
o p
rod
ucir
en e
l mis
mo
per
íod
o fu
ncio
nand
o a
la p
oten
cia
nom
inal
.Fa
cto
r d
e o
per
ació
n: R
elac
ión
entre
el n
úmer
o d
e ho
ras
que
la c
entra
l ha
esta
do
acop
lad
a a
la re
d y
el n
úmer
o to
tal d
e ho
ras
del
per
íod
o co
nsid
erad
o.Fa
cto
r de
ind
isp
oni
bili
dad
pro
gram
ada:
Rel
ació
n en
tre la
ene
rgía
que
se
ha d
ejad
o d
e p
rod
ucir
por
par
adas
o re
duc
cion
es d
e p
oten
cia
pro
gram
adas
en
un p
erío
do
atrib
uib
les
a la
pro
pia
cen
tral y
la e
nerg
ía q
ue s
e hu
bie
ra p
odid
o p
rod
ucir
en e
l mis
mo
per
íod
o fu
ncio
nand
o a
la p
oten
cia
nom
inal
.Fa
cto
r d
e in
dis
po
nib
ilid
ad n
o p
rogr
amad
a: R
elac
ión
entre
la e
nerg
ía q
ue s
e ha
dej
ado
de
pro
duc
ir p
or p
arad
as o
red
ucci
ones
de
pot
enci
a no
pro
gram
adas
atri
bui
ble
s a
la
pro
pia
cen
tral e
n un
per
íod
o d
e tie
mp
o y
la e
nerg
ía q
ue s
e hu
bie
ra p
odid
o p
rod
ucir
en e
l mis
mo
per
íod
o fu
ncio
nand
o a
la p
oten
cia
nom
inal
.Fa
cto
r d
e d
isp
oni
bili
dad
: Com
ple
men
to a
100
de
los
fact
ores
de
Ind
isp
onib
ilid
ad P
rogr
amad
a y
No
Prog
ram
ada.
(*)
La C
N J
osé
Cab
rera
ces
ó su
op
erac
ión
el 3
0 d
e ab
ril d
e 20
06.
(**)
La
cent
ral n
ucle
ar d
e Sa
nta
Mar
ía d
e G
aroñ
a se
enc
uent
ra a
dm
inis
trativ
amen
te e
n si
tuac
ión
de
cese
de
activ
idad
des
de
el 6
de
julio
de
2013
. El 2
7 d
e m
ayo
de
2014
, N
ucle
nor s
olic
itó la
reno
vaci
ón d
e su
aut
oriz
ació
n d
e ex
plo
taci
ón h
asta
203
1.Fu
ente
: UN
ESA
y F
oro
Nuc
lear
- 98 -
Cuad
ro 3
.3
FECH
AS
HIS
TÓR
ICA
S Y
AU
TOR
IZA
CIO
NES
DE
EXPL
OTA
CIÓ
N D
E LA
S CE
NTR
ALE
S N
UCL
EAR
ES E
SPA
ÑO
LAS
Cent
ral
Perm
iso
de
cons
truc
ció
nIn
icio
de
la o
per
ació
n co
mer
cial
Aut
oriz
ació
n
de
exp
lota
ció
n ac
tual
Plaz
o d
e va
lidez
Sant
a M
aría
de
Gar
oña
2
de
may
o d
e 19
6611
de
may
o d
e 19
71(*
)--
-A
lmar
az I
2 d
e ju
lio d
e 19
731
de
sep
tiem
bre
de
1983
8 d
e ju
nio
de
2010
10 a
ños
Alm
araz
II2
de
julio
de
1973
1 d
e ju
lio d
e 19
848
de
juni
o d
e 20
1010
año
sA
scó
I 16
de
may
o d
e 19
7410
de
dic
iem
bre
de
1984
22 d
e se
ptie
mb
re d
e 20
1110
año
sA
scó
II
7 d
e m
arzo
de
1975
31 d
e m
arzo
de
1986
22 d
e se
ptie
mb
re d
e 20
1110
año
sCo
frent
es
9 d
e se
ptie
mb
re d
e 19
7511
de
mar
zo d
e 19
8520
de
mar
zo d
e 20
1110
año
sTr
illo
I17
de
agos
to d
e 19
796
de
agos
to d
e 19
8817
de
novi
emb
re d
e 20
1410
año
sV
and
elló
s II
29
de
dic
iem
bre
de
1980
8 d
e m
arzo
de
1988
26 d
e ju
lio d
e 20
1010
año
s
(*)
La a
utor
izac
ión
de
exp
lota
ción
de
la c
entra
l nuc
lear
de
Sant
a M
aría
de
Gar
oña
exp
iró e
l 6 d
e ju
lio d
e 20
13. E
l 27
de
may
o d
e 20
14, N
ucle
nor
solic
itó la
ren
ovac
ión
de
la
mis
ma
hast
a 20
31.
Fuen
te: U
NES
A y
For
o N
ucle
ar (
dat
os a
31.
3.20
17).
- 99 -
3
Cuadro 3.4 PRODUCCIÓN DE COMBUSTIBLE NUCLEAR EN ESPAÑA (*). EVOLUCION
NÚMERO DE ELEMENTOS 2009 2010 2013 2014 2015 2016
Elementos PWR: 540 496 464 558 616 513Elementos BWR: 457 438 652 298 238 90TOTAL 997 934 1.116 856 854 603CCNN nacionales 289 383 350 184 374 188Exportación 708 551 766 672 480 415TOTAL 997 934 1.116 856 854 603
TONELADAS DE URANIO 2009 2010 2013 2014 2015 2016
En elementos PWR: 244,7 243,9 236,6 283,5 293,9 260,0En elementos BWR: 80,5 78,1 114,9 59,8 34,6 31,0 TOTAL 325,2 322,0 351,5 343,3 328,5 291,0 CCNN nacionales 94,5 133,6 128,7 94,5 124,9 103,0 Exportación 231,0 189,0 222,8 248,8 203,6 188,0 TOTAL 325,3 322,1 351,5 343,3 328,5 291,0
(*) Producidos por ENUSA Industrias Avanzadas.Fuente: ENUSA Industrias Avanzadas y Foro Nuclear.
Cuadro 3.5 PROCEDENCIA DE LOS CONCENTRADOS DE URANIO COMPRADOS POR ESPAÑA EN 2016
Namibia; 17,5%Rusia; 36,2%
Niger; 33,6%
Australia; 12,7%
Fuente: ENUSA Industrias Avanzadas y Foro Nuclear
- 100 -
Cuadro 3.6 POTENCIA, PRODUCCIÓN NUCLEAR, FACTOR DE CARGA Y APORTACIÓN AL TOTAL DE LA ELECTRICIDAD POR PAÍSES EN EL MUNDO
Num. react.
Potencia neta (MW)
Prod 2016 (TWh) D%
Factor de carga
2016 (%)
Electricidad de origen nuclear en 2016 (%)
Alemania 8 10.728 80,06 -7,8 84,96 13,11Argentina 3 1.627 7,67 17,6 53,67 5,62Armenia 1 376 2,19 -14,8 66,31 31,41Bélgica 7 5.943 41,28 68,0 79,08 51,72Brasil 2 1.901 15,86 7,1 94,98 2,93Bulgaria 2 1.926 15,77 2,5 93,21 35,02Canadá 19 13.553 97,44 -0,9 81,85 15,63China 36 31.402 210,5 23,6 76,31 3,56Corea del Sur
25 23.017 154,25 -1,9 76,29 30,3
Eslovaquia 4 1.816 13,73 -2,5 86,07 54,14Eslovenia 1 696 5,43 1,1 88,82 35,19España 7 7.121 58,57 2,4 93,64 21,39Estados Unidos
99 99.535 805,32 1,0 92,11 19,74
Finlandia 4 2.764 22,28 -0,2 91,77 33,7Francia 58 63.130 384 -7,9 69,25 72,27Hungría 4 1.889 15,17 1,5 91,42 51,27India 21 5.729 34,99 1,0 69,53 3,37Irán 1 915 5,92 67,2 73,66 2,11Japón 42 39.752 17,45 302,1 5,00 2,15Méjico 2 1.600 10,27 -8,1 73,07 6,19Países Bajos 1 485 3,75 -2,8 88,02 3,39Pakistán 4 1.040 5,09 17,6 55,72 4,39Reino Unido 15 8.883 65,14 2,0 83,48 20,4República Checa
6 3.904 22,72 -10,3 66,25 29,36
Rumanía 2 1.310 10,36 -3,1 90,03 17,09Rusia 35 26.865 179,72 -7,9 76,16 17,14Sudáfrica 2 1.830 15,21 38,8 94,62 6,61Suecia 10 9.740 64,64 18,9 75,55 40,03Suiza 5 3.333 20,3 -8,1 69,34 34,44Taiwan 6 5.052 30,46 -13,3 68,64 13,72Ucrania 15 13.107 80,95 -1,6 70,31 52,29Mundo 447 390.844 2.496,49 1,2 72,72
Datos a 31.12.2016.D % = Tasa de variación porcentual de la producción del año 2016 respecto a 2015Fuente: PRIS-OIEA y Foro Nuclear
- 101 -
3
Cuadro 3.7 POTENCIA Y REACTORES NUCLEARES EN SITUACIÓN DE OPERAR POR PAÍSES EN EL MUNDO. EVOLUCIÓN
1970 1980 1990 2000 2015 2016
MWe Uds MWe Uds MWe Uds MWe Uds MWe Uds MWe Uds
Alemania 927 8 10.487 19 22.133 21 21.476 19 10.799 8 10.728 8Argentina 0 0 340 1 940 2 940 2 1.632 3 1.627 3Armenia 0 0 751 2 375 1 375 1 375 1 376 1Bélgica 10 1 1.838 4 5.913 7 5.913 7 5.913 7 5.943 7Brasil 0 0 0 0 609 1 1.884 2 1.884 2 1.901 2Bulgaria 0 0 1.224 3 2.595 5 3.558 6 1.926 2 1.926 2Canadá 228 2 5.278 10 13.433 20 15.189 22 13.524 19 13.553 19China 0 0 0 0 0 0 2.186 3 26.774 31 31.402 36Corea del Sur
0 0 576 1 7.810 9 13.766 16 21.733 24 23.017 25
Eslovaquia 0 0 816 2 1.758 4 2.630 6 1.814 4 1.816 4Eslovenia 0 0 0 0 688 1 688 1 688 1 696 1España (*) 141 1 621 2 7.262 8 7.262 8 7.567 8 7.567 8Estados Unidos
6.638 19 55.112 69 106.942 111 103.366 104 99.185 99 99.535 99
Finlandia 0 0 2.752 4 2.752 4 2.752 4 2.752 4 2.764 4Francia 1.454 8 14.160 22 55.840 56 63.260 59 63.130 58 63.130 58Hungría 0 0 0 0 1.889 4 1.889 4 1.889 4 1.889 4India 300 2 577 4 1.189 7 2.603 14 5.308 21 5.729 21Irán 0 0 0 0 0 0 0 0 915 1 915 1Italia 563 3 1.423 4 0 0 0 0 0 0 0 0Japón 1.248 5 14.957 23 30.867 41 43.241 52 40.290 43 39.752 42Kazahistán 0 0 52 1 52 1 0 0 0 0 0 0Lituania 0 0 0 0 2.370 2 2.370 2 0 0 0 0Méjico 0 0 0 0 665 1 1.440 2 1.440 2 1.600 2Países Bajos
55 1 537 2 537 2 482 1 482 1 485 1
Pakistán 0 0 90 1 90 1 390 2 690 3 1.040 4Reino Unido
3.501 27 6.624 33 11.732 37 11.836 33 8.918 15 8.883 15
República Checa
0 0 0 0 1.878 4 2.904 5 3.930 6 3.904 6
Rumanía 0 0 0 0 0 0 650 1 1.300 2 1.310 2Rusia 786 5 8.557 20 18.898 29 19.848 30 25.443 35 26.865 35Sudáfrica 0 0 0 0 1.860 2 1.860 2 1.860 2 1.830 2Suecia 10 1 6.046 8 10.848 12 10.248 11 9.648 10 9.740 10Suiza 365 1 2.113 4 3.333 5 3.333 5 3.333 5 3.333 5Taiwan 0 0 1.208 2 5.052 6 5.052 6 5.052 6 5.052 6Ucrania 0 0 2.046 3 12.847 15 11.207 13 13.107 15 13.107 15Mundo 16.226 84 138.185 244 333.157 419 364.598 443 383.301 442 391.415 448
Núm. de paises
14 24 30 31 31 31
(*) La CN de Sta. María de Garoña ha permanecido en situación de parada durante 2015 y 2016.Datos de potencia neta a 31 de diciembre del año que figura en la cabecera.Fuente: ELECNUC Ed. 2016 (CEA), hasta 2015, y WNA y Foro Nuclear (2015 y 2016)
- 102 -
Cuadro 3.8 REACTORES EN OPERACIÓN, CONSTRUCCIÓN Y ANUNCIADOS EN EL MUNDO POR PAÍSES
En situación de operar En construcción Planificados(*) Propuestos(**)
uds. MWe(***) uds. MWe uds. MWe uds. MWe Alemania 8 10.728 0 0 0 0 0 0Arabia Saudita 0 0 0 0 0 0 16 17.000Argentina 3 1.627 1 27 2 1.950 2 1.300Armenia 1 376 0 0 1 1.060Bangladesh 0 0 0 0 2 2.400 0 0Bélgica 7 5.943 0 0 0 0 0 0Bielorusia 0 0 2 2.388 0 0 2 2.400Brasil 2 1.901 1 1.405 0 0 4 4.000Bulgaria 2 1.926 0 0 1 950 0 0Canadá 19 13.553 0 0 2 1.500 3 3.800Chile 0 0 0 0 0 0 4 4.400China 36 31.402 20 21.490 40 45.700 136 156.000Corea del Norte 0 0 0 0 0 0 1 950Corea del Sur 25 23.017 3 4.200 8 11.600 0 0Egipto 0 0 0 0 2 2.400 2 2.400Emiratos A.U. 0 0 4 5.600 0 0 10 14.400Eslovaquia 4 1.816 2 942 0 0 1 1.200Eslovenia 1 696 0 0 0 0 1 1.000España (a) 7 7.121 0 0 0 0 0 0Estados Unidos 99 99.535 4 5.000 18 8.312 24 26.000Finlandia 4 2.764 1 1.700 1 1.200 1 1.500Francia 58 63.130 1 1.750 0 0 1 1.750Hungria 4 1.889 0 0 2 2.400 0 0India 21 5.729 5 3.300 20 18.600 44 51.000Indonesia 0 0 0 0 1 30 4 4.000Iran 1 915 0 0 2 2.000 7 6.300Israel 0 0 0 0 0 0 1 1.200Italia 0 0 0 0 0 0 0 0Japón 42 39.752 2 2.756 9 12.947 3 4.145Jordania 0 0 0 0 2 2.000Kazakhstan 0 0 0 0 2 600 2 600Lituania 0 0 0 0 0 0 2 2.700Malasia 0 0 0 0 0 0 2 2.000Méjico 2 1.600 0 0 0 0 2 2.000Países Bajos 1 485 0 0 0 0 1 1.000Pakistan 4 1.040 3 2.662 0 0 0 0Polonia 0 0 0 0 6 6.000 0 0Reino Unido 15 8.883 0 0 4 6.100 9 11.800República Checa 6 3.904 0 0 2 2.400 1 1.200Rumania 2 1.310 0 0 2 1.440 1 655Rusia 35 26.865 7 5.904 25 27.755 23 22.800Sudáfrica 2 1.830 0 0 0 0 8 9.600Suecia 10 9.740 0 0 0 0 0 0Suiza 5 3.333 0 0 0 0 3 4.000Tailandia 0 0 0 0 0 0 5 5.000Taiwan 6 4.927 2 2.700 0 0 0 0Turquía 0 0 0 0 4 4.800 4 4.500Ucrania 15 13.107 2 1.900 2 1.900 9 10.100Vietnam 0 0 0 0 4 4.800 6 6.700Mundo 447 390.844 60 63.724 164 170.844 345 389.400
Datos a 31 de diciembre de 2016(*) Aprobados, financiación y compromisos firmes y con expectativas de estar operando antes de finalizar la década de 2020. (**) Existen programas específicos o propuestas de localización (fecha de ope-ración muy incierta).(***) Potencia neta para “En situación de operar” y Potencia bruta para el resto (a) La central de Santa María de Garoña se encuentra en situación de cese y ha solicitado la renovación de la autorización de explotación.Fuente: World Nuclear Association , PRIS-OIEA y Foro Nuclear.
- 103 -
3
Cuadro 3.9 NÚMERO DE REACTORES Y POTENCIA NUCLEAR SEGÚN ANTIGÜEDAD DE LOS REACTORES EN EL MUNDO
Fuente: PRIS-OIEA. Datos a 8.2.2017
0
50.00
0
100.0
00
150.0
00
200.0
00
250.0
00
300.0
00
350.0
00
400.0
00
02
46
810
1214
1618
2022
2426
2830
3234
3638
4042
4446
48
AÑO
S DE A
NTIG
ÜEDA
D
0510152025303540
POTENCIA ACUMULADA (MW netos)
NÚM REACTORES
Num
de re
acto
res
Pote
ncia
- 104 -
Cuadro 3.10 RELACIÓN NOMINAL DE CENTRALES NUCLEARES EN SITUACIÓN DE OPERAR EN EL MUNDO
País / Tipo de reactor / Nombre de la central
Potencia Neta
Potencia Bruta
Inicio operación comercial Fabricante
ALEMANIA PWR BROKDORF 1.410 1.480 12/1986 KWU EMSLAND 1.335 1.406 06/1988 KWU GROHNDE 1.360 1.430 02/1985 KWU ISAR-2 1.410 1.485 04/1988 KWU NECKARWESTHEIM-2 1.310 1.400 04/1989 KWU PHILIPPSBURG-2 1.402 1.468 04/1985 KWU BWR GUNDREMMINGEN-B 1.284 1.344 07/1984 KWU GUNDREMMINGEN-C 1.288 1.344 01/1985 KWU ARGENTINA PHWR ATUCHA-1 335 357 06/1974 SIEMENS ATUCHA-2 692 745 SIEMENS EMBALSE 600 648 01/1984 AECL ARMENIA PWR ARMENIAN-2 375 408 05/1980 FAEA BÉLGICA PWR DOEL-1 433 454 02/1975 ACECOWEN DOEL-2 433 454 12/1975 ACECOWEN DOEL-3 1.006 1.056 10/1982 FRAMACEC DOEL-4 1.039 1.090 07/1985 ACECOWEN TIHANGE-1 962 1.009 10/1975 ACLF TIHANGE-2 1.008 1.055 06/1983 FRAMACEC TIHANGE-3 1.046 1.089 09/1985 ACECOWEN BRASIL PWR ANGRA-1 609 640 01/1985 WH ANGRA-2 1.275 1.350 02/2001 KWU BULGARIA PWR KOZLODUY-5 963 1.000 12/1988 AEE KOZLODUY-6 963 1.000 12/1993 AEE CANADÁ PHWR BRUCE-1 772 830 09/1977 OH/AECL BRUCE-2 734 800 09/1977 OH/AECL BRUCE-3 730 830 02/1978 OH/AECL BRUCE-4 730 830 01/1979 OH/AECL BRUCE-5 817 872 03/1985 OH/AECL BRUCE-6 817 891 09/1984 OH/AECL BRUCE-7 817 872 04/1986 OH/AECL BRUCE-8 817 872 05/1987 OH/AECL
(Continúa)
- 105 -
3
(Continúa)
(Continuación)
País / Tipo de reactor / Nombre de la central
Potencia Neta
Potencia Bruta
Inicio operación comercial Fabricante
DARLINGTON-1 878 934 11/1992 OH/AECL DARLINGTON-2 878 934 10/1990 OH/AECL DARLINGTON-3 878 934 02/1993 OH/AECL DARLINGTON-4 878 934 06/1993 OH/AECL PICKERING-1 515 542 07/1971 OH/AECL PICKERING-4 515 542 06/1973 OH/AECL PICKERING-5 516 540 05/1983 OH/AECL PICKERING-6 516 540 02/1984 OH/AECL PICKERING-7 516 540 01/1985 OH/AECL PICKERING-8 516 540 02/1986 OH/AECL POINT LEPREAU 660 705 02/1983 AECL COREA DEL SUR PWR HANBIT-1 961 1.000 08/1986 WH HANBIT-2 977 993 06/1987 WH HANBIT-3 1.000 1.050 03/1995 DHICKAEC HANBIT-4 998 1.049 01/1996 DHICKAEC HANBIT-5 994 1.053 05/2002 DHICKOPC HANBIT-6 993 1.052 12/2002 DHICKOPC HANUL-1 963 1.003 09/1988 FRAM HANUL-2 965 1.008 09/1989 FRAM HANUL-3 997 1.050 08/1998 DHICKOPC HANUL-4 999 1.053 12/1999 DHICKOPC HANUL-5 998 1.051 07/2004 DHICKOPC HANUL-6 997 1.051 04/2005 DHICKOPC KORI-1 576 608 04/1978 WH KORI-2 640 676 07/1983 WH KORI-3 1.011 1.042 09/1985 WH KORI-4 1.010 1.041 04/1986 WH SHIN-KORI-1 999 1.049 02/2011 DHICKOPC SHIN-KORI-2 998 1.046 07/2012 DHICKOPC SHIN-KORI-3 1.340 1.400 01/2016 (*) DHICKOPC SHIN-WOLSONG-1 1.000 1.045 07/2012 DHICKOPC SHIN-WOLSONG-2 1.000 1.045 07/2015 DHICKOPC PHWR WOLSONG-1 657 685 04/1983 AECL WOLSONG-2 650 675 07/1997 AECL/DHI WOLSONG-3 665 688 07/1998 AECL/DHI WOLSONG-4 669 691 10/1999 AECL/DHI CHINA FBR CEFR 20 25 IZ PWR CHANGJIANG-1 610 650 12/2015 DEC CHANGJIANG-2 610 650 06/2016(*) DEC DAYA BAY-1 944 984 02/1994 FRAM DAYA BAY-2 944 984 05/1994 FRAM FANGCHENGGANG-1 1.000 1.080 10/2015(*) DEC FANGCHENGGANG-2 1.000 1.080 07/2016(*) DEC FANGJIASHAN-1 1.000 1.080 12/2014 NPIC
- 106 -
(Continuación)
(Continúa)
País / Tipo de reactor / Nombre de la central
Potencia Neta
Potencia Bruta
Inicio operación comercial Fabricante
FANGJIASHAN-2 1.000 1.080 02/2015 NPIC FUQING-1 1.000 1.080 11/2014 NPIC FUQING-2 1.000 1.080 10/2015 NPIC FUQING-3 1.000 1.080 09/2016(*) NPIC HONGYANHE-1 1.061 1.119 06/2013 DEC HONGYANHE-2 1.061 1.119 05/2014 DEC HONGYANHE-3 1.000 1.080 08/2015 DEC HONGYANHE-4 1.000 1.080 04/2016(*) DEC LING AO-1 950 990 05/2002 FRAM LING AO-2 950 990 01/2003 FRAM LING AO-3 1.007 1.080 09/2010 DEC LING AO-4 1.007 1.080 08/2011 DEC NINGDE-1 1.018 1.080 04/2013 DEC NINGDE-2 1.018 1.080 05/2014 SHE NINGDE-3 1.018 1.080 06/2015 CFHI NINGDE-4 1.018 1.080 03/2016(*) CFHI QINSHAN 2-1 610 650 04/2002 CNNC QINSHAN 2-2 610 650 05/2004 CNNC QINSHAN 2-3 619 660 10/2010 CNNC QINSHAN 2-4 610 660 12/2011 CNNC QINSHAN-1 298 310 04/1994 CNNC TIANWAN-1 990 1.060 05/2007 IZ TIANWAN-2 990 1.060 08/2007 IZ YANGJIANG-1 1.000 1.086 03/2014 CFHI YANGJIANG-2 1.000 1.080 06/2015 CFHI YANGJIANG-3 1.000 1.080 17/2015(*) CFHI YANGJIANG-4 1.000 1.080 01/2017(*) CFHI PHWR QINSHAN 3-1 650 728 12/2002 AECL QINSHAN 3-2 650 728 07/2003 AECL ESLOVAQUIA PWR BOHUNICE-3 471 505 02/1985 SKODA BOHUNICE-4 471 505 12/1985 SKODA MOCHOVCE-1 436 470 10/1998 SKODA MOCHOVCE-2 436 470 04/2000 SKODA ESLOVENIA PWR KRSKO 688 727 01/1983 WH ESPAÑA PWR ALMARAZ-1 1.011 1.049 09/1983 WH ALMARAZ-2 1.006 1.044 07/1984 WH ASCO-1 995 1.033 12/1984 WH ASCO-2 997 1.035 03/1986 WH TRILLO-1 1.003 1.066 08/1988 KWU VANDELLOS-2 1.045 1.087 03/1988 WH BWR COFRENTES 1.064 1.102 03/1985 GE STA. MARÍA DE GAROÑA(**) 446 466 05/1971 GE
- 107 -
3
(Continuación)
(Continúa)
País / Tipo de reactor / Nombre de la central
Potencia Neta
Potencia Bruta
Inicio operación comercial Fabricante
ESTADOS UNIDOS PWR ANO-1 836 903 12/1974 B&W ANO-2 993 1.065 03/1980 CE BEAVER VALLEY-1 921 959 10/1976 WH BEAVER VALLEY-2 904 958 11/1987 WH BRAIDWOOD-1 1.194 1.270 07/1988 WH BRAIDWOOD-2 1.160 1.230 10/1988 WH BYRON-1 1.164 1.242 09/1985 WH BYRON-2 1.136 1.210 08/1987 WH CALLAWAY-1 1.215 1.275 12/1984 WH CALVERT CLIFFS-1 866 918 05/1975 CE CALVERT CLIFFS-2 850 911 04/1977 CE CATAWBA-1 1.146 1.188 06/1985 WH CATAWBA-2 1.146 1.188 08/1986 WH COMANCHE PEAK-1 1.209 1.259 08/1990 WH COMANCHE PEAK-2 1.197 1.250 08/1993 WH COOK-1 1.030 1.100 08/1975 WH COOK-2 1.077 1.151 07/1978 WH DAVIS BESSE-1 894 925 07/1978 B&W DIABLO CANYON-1 1.122 1.197 05/1985 WH DIABLO CANYON-2 1.118 1.197 03/1986 WH FARLEY-1 874 918 12/1977 WH FARLEY-2 883 928 07/1981 WH GINNA 580 608 07/1970 WH HARRIS-1 928 960 05/1987 WH INDIAN POINT-2 1.020 1.067 08/1974 WH INDIAN POINT-3 1.040 1.085 08/1976 WH MCGUIRE-1 1.158 1.215 12/1981 WH MCGUIRE-2 1.158 1.215 03/1984 WH MILLSTONE-2 869 918 12/1975 CE MILLSTONE-3 1.218 1.280 04/1986 WH NORTH ANNA-1 943 990 06/1978 WH NORTH ANNA-2 943 1.011 12/1980 WH OCONEE-1 846 891 07/1973 B&W OCONEE-2 846 891 09/1974 B&W OCONEE-3 846 891 12/1974 B&W PALISADES 793 845 12/1971 CE PALO VERDE-1 1.311 1.414 01/1986 CE PALO VERDE-2 1.314 1.414 09/1986 CE PALO VERDE-3 1.312 1.414 01/1988 CE POINT BEACH-1 591 640 12/1970 WH POINT BEACH-2 591 640 10/1972 WH PRAIRIE ISLAND-1 522 566 12/1973 WH PRAIRIE ISLAND-2 518 560 12/1974 WH ROBINSON-2 741 780 03/1971 WH SALEM-1 1.168 1.254 06/1977 WH SALEM-2 1.158 1.200 10/1981 WH SEABROOK-1 1.246 1.296 08/1990 WH SEQUOYAH-1 1.152 1.221 07/1981 WH
- 108 -
(Continuación)
(Continúa)
País / Tipo de reactor / Nombre de la central
Potencia Neta
Potencia Bruta
Inicio operación comercial Fabricante
SEQUOYAH-2 1.125 1.200 06/1982 WH SOUTH TEXAS-1 1.280 1.354 08/1988 WH SOUTH TEXAS-2 1.280 1.354 06/1989 WH ST. LUCIE-1 982 1.045 12/1976 CE ST. LUCIE-2 987 1.050 08/1983 CE SUMMER-1 971 1.006 01/1984 WH SURRY-1 838 890 12/1972 WH SURRY-2 838 890 05/1973 WH THREE MILE ISLAND-1 819 880 09/1974 B&W TURKEY POINT-3 802 829 12/1972 WH TURKEY POINT-4 802 829 09/1973 WH VOGTLE-1 1.150 1.229 06/1987 WH VOGTLE-2 1.152 1.229 05/1989 WH WATERFORD-3 1.168 1.250 09/1985 CE WATTS BAR-1 1.123 1.210 05/1996 WH WATTS BAR-2 1.218 1.165 06/2016(*) WH WOLF CREEK 1.195 1.280 09/1985 WH BWR BROWNS FERRY-1 1.101 1.155 08/1974 GE BROWNS FERRY-2 1.104 1.155 03/1975 GE BROWNS FERRY-3 1.105 1.155 03/1977 GE BRUNSWICK-1 938 990 03/1977 GE BRUNSWICK-2 920 960 11/1975 GE CLINTON-1 1.065 1.098 11/1987 GE COLUMBIA 1.107 1.190 12/1984 GE COOPER 768 801 07/1974 GE DRESDEN-2 894 950 06/1970 GE DRESDEN-3 879 935 11/1971 GE DUANE ARNOLD-1 601 624 02/1975 GE FERMI-2 1.122 1.198 01/1988 GE FITZPATRICK 813 849 07/1975 GE GRAND GULF-1 1.419 1.500 07/1985 GE HATCH-1 876 911 12/1975 GE HATCH-2 883 921 09/1979 GE HOPE CREEK-1 1.172 1.240 12/1986 GE LASALLE-1 1.137 1.207 01/1984 GE LASALLE-2 1.140 1.207 10/1984 GE LIMERICK-1 1.130 1.194 02/1986 GE LIMERICK-2 1.134 1.194 01/1990 GE MONTICELLO 647 691 06/1971 GE NINE MILE POINT-1 621 642 12/1969 GE NINE MILE POINT-2 1.276 1.320 03/1988 GE OYSTER CREEK 619 652 12/1969 GE PEACH BOTTOM-2 1.125 1.182 07/1974 GE PEACH BOTTOM-3 1.138 1.182 12/1974 GE PERRY-1 1.256 1.303 11/1987 GE PILGRIM-1 677 711 12/1972 GE QUAD CITIES-1 908 940 02/1973 GE QUAD CITIES-2 911 940 03/1973 GE RIVER BEND-1 967 1.016 06/1986 GE
- 109 -
3
(Continuación)
(Continúa)
País / Tipo de reactor / Nombre de la central
Potencia Neta
Potencia Bruta
Inicio operación comercial Fabricante
SUSQUEHANNA-1 1.257 1.330 06/1983 GE SUSQUEHANNA-2 1.257 1.330 02/1985 GE FINLANDIA PWR LOVIISA-1 496 520 05/1977 AEE LOVIISA-2 496 520 01/1981 AEE BWR OLKILUOTO-1 880 910 10/1979 ASEASTAL OLKILUOTO-2 880 910 07/1982 ASEASTAL FRANCIA PWR BELLEVILLE-1 1.310 1.363 06/1988 FRAM BELLEVILLE-2 1.310 1.363 01/1989 FRAM BLAYAIS-1 910 951 12/1981 FRAM BLAYAIS-2 910 951 02/1983 FRAM BLAYAIS-3 910 951 11/1983 FRAM BLAYAIS-4 910 951 10/1983 FRAM BUGEY-2 910 945 03/1979 FRAM BUGEY-3 910 945 03/1979 FRAM BUGEY-4 880 917 07/1979 FRAM BUGEY-5 880 917 01/1980 FRAM CATTENOM-1 1.300 1.362 04/1987 FRAM CATTENOM-2 1.300 1.362 02/1988 FRAM CATTENOM-3 1.300 1.362 02/1991 FRAM CATTENOM-4 1.300 1.362 01/1992 FRAM CHINON B-1 905 954 02/1984 FRAM CHINON B-2 905 954 08/1984 FRAM CHINON B-3 905 954 03/1987 FRAM CHINON B-4 905 954 04/1988 FRAM CHOOZ B-1 1.500 1.560 05/2000 FRAM CHOOZ B-2 1.500 1.560 09/2000 FRAM CIVAUX-1 1.495 1.561 01/2002 FRAM CIVAUX-2 1.495 1.561 04/2002 FRAM CRUAS-1 915 956 04/1984 FRAM CRUAS-2 915 956 04/1985 FRAM CRUAS-3 915 956 09/1984 FRAM CRUAS-4 915 956 02/1985 FRAM DAMPIERRE-1 890 937 09/1980 FRAM DAMPIERRE-2 890 937 02/1981 FRAM DAMPIERRE-3 890 937 05/1981 FRAM DAMPIERRE-4 890 937 11/1981 FRAM FESSENHEIM-1 880 920 01/1978 FRAM FESSENHEIM-2 880 920 04/1978 FRAM FLAMANVILLE-1 1.330 1.382 12/1986 FRAM FLAMANVILLE-2 1.330 1.382 03/1987 FRAM GOLFECH-1 1.310 1.363 02/1991 FRAM GOLFECH-2 1.310 1.363 03/1994 FRAM GRAVELINES-1 910 951 11/1980 FRAM GRAVELINES-2 910 951 12/1980 FRAM GRAVELINES-3 910 951 06/1981 FRAM
- 110 -
(Continuación)
(Continúa)
País / Tipo de reactor / Nombre de la central
Potencia Neta
Potencia Bruta
Inicio operación comercial Fabricante
GRAVELINES-4 910 951 10/1981 FRAM GRAVELINES-5 910 951 01/1985 FRAM GRAVELINES-6 910 951 10/1985 FRAM NOGENT-1 1.310 1.363 02/1988 FRAM NOGENT-2 1.310 1.363 05/1989 FRAM PALUEL-1 1.330 1.382 12/1985 FRAM PALUEL-2 1.330 1.382 12/1985 FRAM PALUEL-3 1.330 1.382 02/1986 FRAM PALUEL-4 1.330 1.382 06/1986 FRAM PENLY-1 1.330 1.382 12/1990 FRAM PENLY-2 1.330 1.382 11/1992 FRAM ST. ALBAN-1 1.335 1.381 05/1986 FRAM ST. ALBAN-2 1.335 1.381 03/1987 FRAM ST. LAURENT B-1 915 956 08/1983 FRAM ST. LAURENT B-2 915 956 08/1983 FRAM TRICASTIN-1 915 955 12/1980 FRAM TRICASTIN-2 915 955 12/1980 FRAM TRICASTIN-3 915 955 05/1981 FRAM TRICASTIN-4 915 955 11/1981 FRAM HUNGRÍA PWR PAKS-1 470 500 08/1983 AEE PAKS-2 473 500 11/1984 AEE PAKS-3 473 500 12/1986 AEE PAKS-4 473 500 11/1987 AEE INDIA PHWR KAIGA-1 202 220 11/2000 NPCIL KAIGA-2 202 220 03/2000 NPCIL KAIGA-3 202 220 05/2007 NPCIL KAIGA-4 202 220 01/2011 NPCIL KAKRAPAR-1 202 220 05/1993 NPCIL KAKRAPAR-2 202 220 09/1995 NPCIL KUNDAKULAM-2 917 1.000 08/2016(*) NPCIL MADRAS-1 205 220 01/1984 NPCIL MADRAS-2 205 220 03/1986 NPCIL NARORA-1 202 220 01/1991 NPCIL NARORA-2 202 220 07/1992 NPCIL RAJASTHAN-1 90 100 12/1973 AECL RAJASTHAN-2 187 200 04/1981 AECL/DAE RAJASTHAN-3 202 220 06/2000 NPCIL RAJASTHAN-4 202 220 12/2000 NPCIL RAJASTHAN-5 202 220 02/2010 NPCIL RAJASTHAN-6 202 220 03/2010 NPCIL TARAPUR-3 490 540 08/2006 NPCIL TARAPUR-4 490 540 09/2005 NPCIL PWR KUDANKULAM-1 917 1.000 12/2014 MAEP BWR TARAPUR-1 150 160 10/1969 GE
- 111 -
3
(Continuación)
(Continúa)
País / Tipo de reactor / Nombre de la central
Potencia Neta
Potencia Bruta
Inicio operación comercial Fabricante
TARAPUR-2 150 160 10/1969 GE IRÁN PWR BUSHEHR-1 915 1.000 09/2013 ASE JAPÓN BWR FUKUSHIMA-DAINI-1 1.067 1.100 04/1982 TOSHIBA FUKUSHIMA-DAINI-2 1.067 1.100 02/1984 HITACHI FUKUSHIMA-DAINI-3 1.067 1.100 06/1985 TOSHIBA FUKUSHIMA-DAINI-4 1.067 1.100 08/1987 HITACHI HAMAOKA-3 1.056 1.100 08/1987 TOSHIBA HAMAOKA-4 1.092 1.137 09/1993 TOSHIBA HAMAOKA-5 1.325 1.380 01/2005 TOSHIBA HIGASHI DORI-1 (TOHOKU) 1.067 1.100 12/2005 TOSHIBA KASHIWAZAKI KARIWA-1 1.067 1.100 09/1985 TOSHIBA KASHIWAZAKI KARIWA-2 1.067 1.100 09/1990 TOSHIBA KASHIWAZAKI KARIWA-3 1.067 1.100 08/1993 TOSHIBA KASHIWAZAKI KARIWA-4 1.067 1.100 08/1994 HITACHI KASHIWAZAKI KARIWA-5 1.067 1.100 04/1990 HITACHI KASHIWAZAKI KARIWA-6 1.315 1.356 11/1996 TOSHIBA KASHIWAZAKI KARIWA-7 1.315 1.356 07/1997 HITACHI ONAGAWA-1 498 524 06/1984 TOSHIBA ONAGAWA-2 796 825 07/1995 TOSHIBA ONAGAWA-3 796 825 01/2002 TOSHIBA SHIKA-1 505 540 07/1993 HITACHI SHIKA-2 1.108 1.206 03/2006 HITACHI SHIMANE-2 789 820 02/1989 HITACHI TOKAI-2 1.060 1.100 11/1978 GE PWR GENKAI-2 529 559 03/1981 MHI GENKAI-3 1.127 1.180 03/1994 MHI GENKAI-4 1.127 1.180 07/1997 MHI IKATA-2 538 566 03/1982 MHI IKATA-3 846 890 12/1994 MHI MIHAMA-3 780 826 12/1976 MHI OHI-1 1.120 1.175 03/1979 WH OHI-2 1.120 1.175 12/1979 WH OHI-3 1.127 1.180 12/1991 MHI OHI-4 1.127 1.180 02/1993 MHI SENDAI-1 846 890 07/1984 MHI SENDAI-2 846 890 11/1985 MHI TAKAHAMA-1 780 826 11/1974 WH/MHI TAKAHAMA-2 780 826 11/1975 MHI TAKAHAMA-3 830 870 01/1985 MHI TAKAHAMA-4 830 870 06/1985 MHI TOMARI-1 550 579 06/1989 MHI TOMARI-2 550 579 04/1991 MHI TOMARI-3 866 912 12/2009 MHI TSURUGA-2 1.108 1.160 02/1987 MHI MÉJICO
- 112 -
(Continuación)
(Continúa)
País / Tipo de reactor / Nombre de la central
Potencia Neta
Potencia Bruta
Inicio operación comercial Fabricante
BWR LAGUNA VERDE-1 665 700 07/1990 GE LAGUNA VERDE-2 665 810 04/1995 GE PAÍSES BAJOS PWR BORSSELE 482 515 10/1973 S/KWU PAKISTÁN PWR CHASNUPP-1 300 325 09/2000 CNNC CHASNUPP-2 300 325 05/2011 CNNC CHASNUPP-3 300 325 0/2016(*) CNNC PHWR 90 100 KANUPP 90 100 12/1972 CGE REINO UNIDO GCR DUNGENESS B-1 520 615 04/1985 APC DUNGENESS B-2 520 615 04/1989 APC HARTLEPOOL A-1 595 655 04/1989 NPC HARTLEPOOL A-2 585 655 04/1989 NPC HEYSHAM A-1 580 625 04/1989 NPC HEYSHAM A-2 575 625 04/1989 NPC HEYSHAM B-1 610 680 04/1989 NPC HEYSHAM B-2 610 680 04/1989 NPC HINKLEY POINT B-1 475 655 10/1978 TNPG HINKLEY POINT B-2 470 655 09/1976 TNPG HUNTERSTON B-1 475 644 02/1976 TNPG HUNTERSTON B-2 485 644 03/1977 TNPG TORNESS-1 590 682 05/1988 NNC TORNESS-2 595 682 02/1989 NNC PWR SIZEWELL B 1.198 1.250 09/1995 PPC REPUBLICA CHECA PWR DUKOVANY-1 468 500 05/1985 SKODA DUKOVANY-2 471 500 03/1986 SKODA DUKOVANY-3 468 500 12/1986 SKODA DUKOVANY-4 471 500 07/1987 SKODA TEMELIN-1 1.023 1.077 06/2002 SKODA TEMELIN-2 1.003 1.056 04/2003 SKODA RUMANÍA PHWR CERNAVODA-1 650 706 12/1996 AECL CERNAVODA-2 650 705 10/2007 AECL RUSIA PWR BALAKOVO-1 950 1.000 05/1986 ROSATOM BALAKOVO-2 950 1.000 01/1988 ROSATOM BALAKOVO-3 950 1.000 04/1989 ROSATOM BALAKOVO-4 950 1.000 12/1993 ROSATOM KALININ-1 950 1.000 06/1985 ROSATOM
- 113 -
3
(Continuación)
(Continúa)
País / Tipo de reactor / Nombre de la central
Potencia Neta
Potencia Bruta
Inicio operación comercial Fabricante
KALININ-2 950 1.000 03/1987 ROSATOM KALININ-3 950 1.000 11/2005 ROSATOM KALININ-4 950 1.000 12/2012 ROSATOM KOLA-1 411 440 12/1973 ROSATOM KOLA-2 411 440 02/1975 ROSATOM KOLA-3 411 440 12/1982 ROSATOM KOLA-4 411 440 12/1984 ROSATOM NOVOVORONEZH-4 385 417 03/1973 ROSATOM NOVOVORONEZH-5 950 1.000 02/1981 ROSATOM NOVOVORONEZH 2-1 1.114 1.199 08/2016(*) ROSATOM ROSTOV-1 950 1.000 12/2001 ROSATOM ROSTOV-2 950 1.000 12/2010 ROSATOM ROSTOV-3 1.011 1.100 12/2015 ROSATOM FBR BELOYARSK-3 560 600 11/1981 ROSATOM BELOYARSK-4 789 864 12/2015(*) ROSATOM LWGR BILIBINO-1 11 12 04/1974 ROSATOM BILIBINO-2 11 12 02/1975 ROSATOM BILIBINO-3 11 12 02/1976 ROSATOM BILIBINO-4 11 12 01/1977 ROSATOM KURSK-1 925 1.000 10/1977 ROSATOM KURSK-2 925 1.000 08/1979 ROSATOM KURSK-3 925 1.000 03/1984 ROSATOM KURSK-4 925 1.000 02/1986 ROSATOM LENINGRAD-1 925 1.000 11/1974 ROSATOM LENINGRAD-2 925 1.000 02/1976 ROSATOM LENINGRAD-3 925 1.000 06/1980 ROSATOM LENINGRAD-4 925 1.000 08/1981 ROSATOM SMOLENSK-1 925 1.000 09/1983 ROSATOM SMOLENSK-2 925 1.000 07/1985 ROSATOM SMOLENSK-3 925 1.000 10/1990 ROSATOM SUDÁFRIA PWR KOEBERG-1 930 970 07/1984 FRAM KOEBERG-2 930 970 11/1985 FRAM SUECIA BWR FORSMARK-1 984 1.022 12/1980 ABBATOM FORSMARK-2 1.120 1.158 07/1981 ABBATOM FORSMARK-3 1.170 1.212 08/1985 ABBATOM OSKARSHAMN-1 473 492 02/1972 ABBATOM OSKARSHAMN-2 638 661 01/1975 ABBATOM OSKARSHAMN-3 1.400 1.450 08/1985 ABBATOM RINGHALS-1 878 910 01/1976 ABBATOM PWR RINGHALS-2 807 847 05/1975 WH RINGHALS-3 1.062 1.117 09/1981 WH RINGHALS-4 938 1.168 11/1983 WH SUIZA
- 114 -
(Continuación)
(Continúa)
País / Tipo de reactor / Nombre de la central
Potencia Neta
Potencia Bruta
Inicio operación comercial Fabricante
PWR BEZNAU-1 365 380 09/1969 WH BEZNAU-2 365 380 12/1971 WH GOESGEN 1.010 1.060 11/1979 KWU BWR LEIBSTADT 1.220 1.275 12/1984 GETSCO MUEHLEBERG 373 390 11/1972 GETSCO TAIWAN BWR CHINSHAN-1 604 636 12/1978 GE CHINSHAN-2 604 636 07/1979 GE KUOSHENG-1 985 1.020 12/1981 GE KUOSHENG-2 985 1.020 03/1983 GE PWR MAANSHAN-1 926 951 07/1984 WH MAANSHAN-2 928 951 05/1985 WH UCRANIA PWR KHMELNITSKI-1 950 1.000 08/1988 PAIP KHMELNITSKI-2 950 1.000 12/2005 PAIP ROVNO-1 381 420 09/1981 PAIP ROVNO-2 376 415 07/1982 PAIP ROVNO-3 950 1.000 05/1987 PAIP ROVNO-4 950 1.000 04/2006 PAA SOUTH UKRAINE-1 950 1.000 12/1983 PAA SOUTH UKRAINE-2 950 1.000 04/1985 PAA SOUTH UKRAINE-3 950 1.000 12/1989 PAA ZAPOROZHYE-1 950 1.000 12/1985 PAIP ZAPOROZHYE-2 950 1.000 02/1986 PAIP ZAPOROZHYE-3 950 1.000 03/1987 PAIP ZAPOROZHYE-4 950 1.000 04/1988 PAIP ZAPOROZHYE-5 950 1.000 10/1989 PAIP ZAPOROZHYE-6 950 1.000 09/1996 PAIP
TIPO DE REACTORBWR: Reactor de agua en ebullición CGR: Reactor refrigerado por gasFBR: Reactor reproductoror rápido HTGR: Reactor grafito-gas a alta temperatura LWGR (RBMK): Reactor de grafito y agua ligeraPHWR: Reactor de agua pesada PWR: Reactor de agua a presión SIGLAS FABRICANTES ABBATOM : ASEA-ATOM ACECOWEN : ACEC, COCKERILL AND WESTINGHOUSE ACLF : ACECOWEN-CREUSOT-LOIRE-FRAMATOME AECL : ATOMIC ENERGY OF CANADA LIMITED AECL/DAE : ATOMIC ENERGY OF CANADA LIMITED / DEPART-MENT OF ATOMIC ENERGY
- 115 -
3
(Continuación)
AECL/DHI : ATOMIC ENERGY OF CANADA LIMITED / DOOSAN HEAVY INDUSTRY & CONSTRUCTION AEE : ATOMENERGO EXPORT (RUSIA). APC : ATOMIC POWER CONTRUCTIONS LTD (REINO UNIDO) ASE : ATOMSTROY EXPORT B&W : BABCOCK & WILCOX CE : COMBUSTION ENGINEERING CFHI : CHINA FIRST HEAVY INDUSTRIES CGE : CANADIAN GENERAL ELECTRIC COMPANY CNNC : CHINA NATIONAL NUCLEAR CORPORATION DEC : DONGFANG ELECTRIC CORPORATION DHICKAEC : DOOSAN HEAVY INDUSTRIES & CONSTRUCTION CO.LTD./KOREA ATOMICENERGY RESEARCH INSTITUTE/COMBUS-TIONENGINEERING DHICKOPC : DOOSAN HEAVY INDUSTRIES & CONSTRUCTION CO.LTD./KOREA POWER ENGINEERING COMPANY/COMBUSTIO-NENGINEERING FAEA : FEDERAL ATOMIC ENERGY AGENCY FRAM : FRAMATOME FRAMACEC : FRAMACECO ( FRAMATOME-ACEC-COCKERILL ) (FRANCIA-BÉLGICA) GE : GENERAL ELECTRIC GETSCO : GENERAL ELECTRIC TECHNICAL SERVICES CO IZ : IZHORSKIYE ZAVODY. KWU : KRAFTWERK UNION - SIEMENS MAEP : MINATOMENERGOPROM, MINISTRY OF NUCLEAR POWER AND INDUSTRY(RUSIA) MHI : MITSUBISHI HEAVY INDUSTRIES NNC : NATIONAL NUCLEAR CORPORATION NPC : NUCLEAR POWER COMPANY NPCIL : NUCLEAR POWER CORPORATION OF INDIA LIMITED NPIC : NUCLEAR POWER INSTITUTE OF CHINA OH/AECL : ONTARIO HYDRO/ATOMIC ENERGY OF CANADA LIMITED PAA : OAKRIDGE NATIONAL LABORATORY PAIP : PRODUCTION AMALGAMATION 'ATOMMASH', VOLGO-DONSK PPC : POWER REACTOR & NUCLEAR FUEL DEVELOPMENT CORP (JAPÓN). S/KWU : ROTTERDAMSE DROOGDOK MAATSCHAPPIJ (RDM) IN ROTTERDAM TNPG : THE NUCLEAR POWER GROUP WH : WESTINGHOUSE WH/MHI : WESTINGHOUSE / MITSUBISHI HEAVY INDUSTRIES
(*) Fecha de conexión a la red.(**) El 27 de mayo de 2014 Nuclenor solicitó la renovación de la autorización de explotación de la central de Sta. Mª de Garoña hasta 2031.Fuente: CEA (Elecnuc 2015) hasta 31.12.14, y Foro Nuclear (actualización a 8.2.17)
- 116 -
Cuadro 3.11 REACTORES EN SITUACIÓN DE OPERAR Y CONSTRUCCIÓN SEGÚN TIPOS EN EL MUNDO
En situación de operar Unidades Total MWe (*)BWR 78 75.320FBR 3 1.369GCR 14 7.720LWGR 15 10.219PHWR 49 24.620PWR 290 272.990Total 449 392.238
En construcción Unidades Total MWe (*)BWR 4 5.250FBR 1 470HTGR 1 200PHWR 4 2.520PWR 50 51.477Total 60 59.917
(*) Potencia neta.BWR: Reactor de agua en ebullición.FBR: Reactor reproductor rápido.GCR: Reactor refrigerado por gas.HTGR: Reactor grafito-gas a alta temperatura.LWGR (RBMK): Reactor de grafito y agua ligera.PHWR: Reactor de agua pesada.PWR: Reactor de agua a presión. Fuente: OIEA (Base datos PRIS, 7.02.2017)
- 117 -
3
Cuad
ro 3
.12
REL
ACI
ÓN
NO
MIN
AL
DE
CEN
TRA
LES
NU
CLEA
RES
EN
CO
NST
RU
CCIÓ
N E
N E
L M
UN
DO
PAÍS
NO
MBR
ETI
POM
OD
ELO
POT.
BRU
TA
MW
POT.
NET
A
MW
OPE
RAD
OR
FABR
ICA
NTE
INIC
IO
CON
STR.
ESTI
MA
C O
PERA
CIÓ
NA
RGEN
TIN
A
CARE
M25
PW
R CA
REM
Pro
toty
p 29
25CN
EACN
EA 2
-201
4 -—
BIEL
ORU
SIA
BELA
RUSI
AN
-1 P
WR
VV
ER V
-491
1.
194
1.10
9D
SAE
ASE
11-2
013
-—BE
LARU
SIA
N-2
PW
R V
VER
V-4
91
1.19
41.
109
DSA
EA
SE4-
2014
-—BR
ASI
L A
NG
RA-3
PWR
PRE
KON
VO
I 1.
350
1.24
5EL
ETRO
NU
KWU
6-20
101-
2016
CORE
A D
EL S
UR
SHIN
-HA
NU
L-1
PW
R A
PR-1
400
1.
400
1.34
0KH
NP
DH
ICKO
PC7-
2012
6-20
16SH
IN-H
AN
UL-
2 P
WR
APR
-140
0
1.40
01.
340
KHN
PD
HIC
KOPC
6-20
136-
2017
SHIN
-KO
RI-4
PW
R A
PR-1
400
1.
400
1.34
0KH
NP
DH
ICKO
PC8-
2009
-—CH
INA
FAN
GCH
ENG
GA
NG
-3 P
WR
HPR
-100
0
1.08
01.
000
GFN
PCD
EC12
-201
5-—
FAN
GCH
ENG
GA
NG
-4 P
WR
HPR
-100
0
1.15
01.
000
GFN
PCD
EC12
-201
6-—
FUQ
ING
-4 P
WR
CPR
-100
0
1.08
01.
000
FQN
PN
PIC
11-2
012
-—FU
QIN
G-5
PW
R C
PR-1
000
1.
080
1.00
0FQ
NP
NPI
C5-
2015
-—FU
QIN
G-6
PW
R C
PR-1
000
1.
080
1.00
0FQ
NP
NPI
C12
-201
5-—
HA
IYA
NG
-1 P
WR
AP-
1000
1.
250
1.00
0SD
NPC
WH
9-20
09-—
HA
IYA
NG
-2 P
WR
AP-
1000
1.
250
1.00
0SD
NPC
WH
6-20
10-—
HO
NG
YAN
HE-
5 P
WR
CPR
-100
0
1.08
01.
000
LHN
PCD
EC3-
2015
-—H
ON
GYA
NH
E-6
PW
R C
PR-1
000
1.
080
1.00
0LH
NPC
DEC
7-20
15-—
SAN
MEN
-1 P
WR
AP-
1000
1.
250
1.00
0SM
NPC
WH
/MH
I4-
2009
-—SA
NM
EN-2
PW
R A
P-10
00
1.25
01.
000
SMN
PCW
H/M
HI
12-2
009
-—SH
IDA
O B
AY-
1 H
TGR
HTR
-PM
21
120
0H
SNPC
TSIN
GH
UA
12-2
012
-—
(Con
tinúa
)
- 118 -
PAÍS
NO
MBR
ETI
POM
OD
ELO
POT.
BRU
TA
MW
POT.
NET
A
MW
OPE
RAD
OR
FABR
ICA
NTE
INIC
IO
CON
STR.
ESTI
MA
C O
PERA
CIÓ
NTA
ISH
AN
-1 P
WR
EPR
-175
0
1.75
01.
660
TNPC
ARE
VA11
-200
9-—
TAIS
HA
N-2
PW
R E
PR-1
750
1.
750
1.66
0TN
PCA
REVA
4-20
10-—
TIA
NW
AN
-3 P
WR
VV
ER V
-428
M
1.06
099
0JN
PCIZ
12-2
012
-—TI
AN
WA
N-4
PW
R V
VER
V-4
28M
1.
060
990
JNPC
IZ9-
2013
-—TI
AN
WA
N-5
PW
R C
NP-
1000
1.11
81.
000
JNPC
IZ12
-201
5-—
TIA
NW
AN
-6 P
WR
CPR
-100
01.
118
1.00
0JN
PCIZ
9-20
16-—
YAN
GJI
AN
G-4
(*)
PW
R C
PR-1
000
1.
080
1.00
0YJ
NPC
CFH
I11
-201
2-—
YAN
GJI
AN
G-5
PW
R A
CPR-
1000
1.
087
1.00
0YJ
NPC
CFH
I9-
2013
-—YA
NG
JIA
NG
-6 P
WR
ACP
R-10
00
1.08
71.
000
YJN
PCCF
HI
12-2
013
-—EM
IRA
TOS.
A.U
.BA
RAKA
H-1
PW
R A
PR-1
400
1.
400
1.34
5EN
ECKE
PCO
7-20
126-
2017
BARA
KAH
-2 P
WR
APR
-140
0
1.40
01.
345
ENEC
KEPC
O5-
2013
-—BA
RAKA
H-3
PW
R A
PR-1
400
1.
400
1.34
5EN
ECKE
PCO
9-20
14-—
BARA
KAH
-4 P
WR
APR
-140
0
1.40
01.
345
ENEC
KEPC
O7-
2015
-—ES
LOVA
QU
IAM
OCH
OV
CE-3
PW
R V
VER
V-2
13
471
440
SE,p
lcSK
OD
A1-
1987
12-2
014
MO
CHO
VCE
-4 P
WR
VV
ER V
-213
47
144
0SE
,plc
SKO
DA
1-19
8712
-201
5ES
TADO
S UN
IDO
SSU
MM
ER-2
PW
R A
P-10
00
1.25
01.
117
SCE&
GW
H3-
2013
-—SU
MM
ER-3
PW
R A
P-10
00
1.25
01.
117
SCE&
GW
H11
-201
3-—
VO
GTL
E-3
PW
R A
P-10
00
1.25
01.
117
SOU
THER
NW
H3-
2013
-—V
OG
TLE-
4 P
WR
AP-
1000
1.
250
1.11
7SO
UTH
ERN
WH
11-2
013
-—FI
NLA
ND
IAO
LKIL
UO
TO-3
PW
R E
PR
1.72
01.
600
TVO
ARE
VA8-
2005
1-20
16FR
AN
CIA
FLA
MA
NV
ILLE
-3 P
WR
EPR
1.
650
1.63
0ED
FA
REVA
12-2
007
-—
IND
IAKA
KRA
PAR-
3PH
WR
PH
WR-
700
70
063
0N
PCIL
NPC
IL11
-201
06-
2015
KAKR
APA
R-4
PHW
R P
HW
R-70
0
700
630
NPC
ILN
PCIL
11-2
010
12-2
015
PFBR
FBR
Pr
otot
ype
50
047
0BH
AV
INI
10-2
004
-—RA
JAST
HA
N-7
PHW
R H
oriz
onta
l Pre
70
063
0N
PCIL
NPC
IL7-
2011
6-20
16RA
JAST
HA
N-8
PHW
R H
oriz
onta
l Pre
70
063
0N
PCIL
NPC
IL9-
2011
12-2
016
JAPÓ
NO
HM
A B
WR
ABW
R
1.38
3EP
DC
H/G
5-20
10-—
SHIM
AN
E-3
BW
R A
BWR
1.
373
1.32
5CH
UG
OKU
HIT
ACH
I10
-200
7-—
PAKI
STÁ
N
CHA
SNU
PP-4
PW
R C
NP-
300
34
031
5PA
ECCN
NC
12-2
011
10-2
017
KAN
UPP
-2PW
RA
CP-1
000
1.10
01.
014
PAEC
CNN
C8-
2015
KAN
UPP
-3PW
RA
CP-1
000
1.10
01.
014
PAEC
CNN
C5-
2016
RUSI
A
AKA
DEM
IK
LOM
ON
OSO
V-1
PW
R K
LT-4
0S 'F
loat
38
32RE
ARO
SATO
M4-
2007
12-2
019
AKA
DEM
IK
LOM
ON
OSO
V-2
PW
R K
LT-4
0S 'F
loat
38
32RE
ARO
SATO
M4-
2007
BALT
IC-1
PW
R V
VER
V-4
91
1.19
41.
109
REA
ROSA
TOM
2-20
1212
-201
9LE
NIN
GRA
D 2
-1 P
WR
VV
ER V
-491
1.
170
1.08
5RE
ARO
SATO
M10
-200
812
-201
6LE
NIN
GRA
D 2
-2 P
WR
VV
ER V
-491
1.
170
1.08
5RE
ARO
SATO
M4-
2010
12-2
018
NO
VO
VO
RON
EZH
2-
2 P
WR
VV
ER V
-392
M
1.19
91.
114
REA
ROSA
TOM
7-20
0912
-201
7
ROST
OV-
4 P
WR
VV
ER V
-320
1.
100
1.01
1RE
ARO
SATO
M6-
2010
12-2
018
TAIW
AN
LUN
GM
EN-1
BW
R A
BWR
3926
1.30
01.
350
TPC
GE
3-19
9920
16LU
NG
MEN
-2 B
WR
ABW
R 39
261.
300
1.35
0TP
CG
E8-
1999
2016
UCR
AN
IAKH
MEL
NIT
SKI-3
PW
R V
VER
V-3
92B
1.
000
950
NN
EGC
ASE
3-19
86-—
KHM
ELN
ITSK
I-4 P
WR
VV
ER V
-392
B
1.00
095
0N
NEG
CA
SE2-
1987
-—
(Con
tinua
ción
)
- 119 -
3
PAÍS
NO
MBR
ETI
POM
OD
ELO
POT.
BRU
TA
MW
POT.
NET
A
MW
OPE
RAD
OR
FABR
ICA
NTE
INIC
IO
CON
STR.
ESTI
MA
C O
PERA
CIÓ
NTA
ISH
AN
-1 P
WR
EPR
-175
0
1.75
01.
660
TNPC
ARE
VA11
-200
9-—
TAIS
HA
N-2
PW
R E
PR-1
750
1.
750
1.66
0TN
PCA
REVA
4-20
10-—
TIA
NW
AN
-3 P
WR
VV
ER V
-428
M
1.06
099
0JN
PCIZ
12-2
012
-—TI
AN
WA
N-4
PW
R V
VER
V-4
28M
1.
060
990
JNPC
IZ9-
2013
-—TI
AN
WA
N-5
PW
R C
NP-
1000
1.11
81.
000
JNPC
IZ12
-201
5-—
TIA
NW
AN
-6 P
WR
CPR
-100
01.
118
1.00
0JN
PCIZ
9-20
16-—
YAN
GJI
AN
G-4
(*)
PW
R C
PR-1
000
1.
080
1.00
0YJ
NPC
CFH
I11
-201
2-—
YAN
GJI
AN
G-5
PW
R A
CPR-
1000
1.
087
1.00
0YJ
NPC
CFH
I9-
2013
-—YA
NG
JIA
NG
-6 P
WR
ACP
R-10
00
1.08
71.
000
YJN
PCCF
HI
12-2
013
-—EM
IRA
TOS.
A.U
.BA
RAKA
H-1
PW
R A
PR-1
400
1.
400
1.34
5EN
ECKE
PCO
7-20
126-
2017
BARA
KAH
-2 P
WR
APR
-140
0
1.40
01.
345
ENEC
KEPC
O5-
2013
-—BA
RAKA
H-3
PW
R A
PR-1
400
1.
400
1.34
5EN
ECKE
PCO
9-20
14-—
BARA
KAH
-4 P
WR
APR
-140
0
1.40
01.
345
ENEC
KEPC
O7-
2015
-—ES
LOVA
QU
IAM
OCH
OV
CE-3
PW
R V
VER
V-2
13
471
440
SE,p
lcSK
OD
A1-
1987
12-2
014
MO
CHO
VCE
-4 P
WR
VV
ER V
-213
47
144
0SE
,plc
SKO
DA
1-19
8712
-201
5ES
TADO
S UN
IDO
SSU
MM
ER-2
PW
R A
P-10
00
1.25
01.
117
SCE&
GW
H3-
2013
-—SU
MM
ER-3
PW
R A
P-10
00
1.25
01.
117
SCE&
GW
H11
-201
3-—
VO
GTL
E-3
PW
R A
P-10
00
1.25
01.
117
SOU
THER
NW
H3-
2013
-—V
OG
TLE-
4 P
WR
AP-
1000
1.
250
1.11
7SO
UTH
ERN
WH
11-2
013
-—FI
NLA
ND
IAO
LKIL
UO
TO-3
PW
R E
PR
1.72
01.
600
TVO
ARE
VA8-
2005
1-20
16FR
AN
CIA
FLA
MA
NV
ILLE
-3 P
WR
EPR
1.
650
1.63
0ED
FA
REVA
12-2
007
-—
IND
IAKA
KRA
PAR-
3PH
WR
PH
WR-
700
70
063
0N
PCIL
NPC
IL11
-201
06-
2015
KAKR
APA
R-4
PHW
R P
HW
R-70
0
700
630
NPC
ILN
PCIL
11-2
010
12-2
015
PFBR
FBR
Pr
otot
ype
50
047
0BH
AV
INI
10-2
004
-—RA
JAST
HA
N-7
PHW
R H
oriz
onta
l Pre
70
063
0N
PCIL
NPC
IL7-
2011
6-20
16RA
JAST
HA
N-8
PHW
R H
oriz
onta
l Pre
70
063
0N
PCIL
NPC
IL9-
2011
12-2
016
JAPÓ
NO
HM
A B
WR
ABW
R
1.38
3EP
DC
H/G
5-20
10-—
SHIM
AN
E-3
BW
R A
BWR
1.
373
1.32
5CH
UG
OKU
HIT
ACH
I10
-200
7-—
PAKI
STÁ
N
CHA
SNU
PP-4
PW
R C
NP-
300
34
031
5PA
ECCN
NC
12-2
011
10-2
017
KAN
UPP
-2PW
RA
CP-1
000
1.10
01.
014
PAEC
CNN
C8-
2015
KAN
UPP
-3PW
RA
CP-1
000
1.10
01.
014
PAEC
CNN
C5-
2016
RUSI
A
AKA
DEM
IK
LOM
ON
OSO
V-1
PW
R K
LT-4
0S 'F
loat
38
32RE
ARO
SATO
M4-
2007
12-2
019
AKA
DEM
IK
LOM
ON
OSO
V-2
PW
R K
LT-4
0S 'F
loat
38
32RE
ARO
SATO
M4-
2007
BALT
IC-1
PW
R V
VER
V-4
91
1.19
41.
109
REA
ROSA
TOM
2-20
1212
-201
9LE
NIN
GRA
D 2
-1 P
WR
VV
ER V
-491
1.
170
1.08
5RE
ARO
SATO
M10
-200
812
-201
6LE
NIN
GRA
D 2
-2 P
WR
VV
ER V
-491
1.
170
1.08
5RE
ARO
SATO
M4-
2010
12-2
018
NO
VO
VO
RON
EZH
2-
2 P
WR
VV
ER V
-392
M
1.19
91.
114
REA
ROSA
TOM
7-20
0912
-201
7
ROST
OV-
4 P
WR
VV
ER V
-320
1.
100
1.01
1RE
ARO
SATO
M6-
2010
12-2
018
TAIW
AN
LUN
GM
EN-1
BW
R A
BWR
3926
1.30
01.
350
TPC
GE
3-19
9920
16LU
NG
MEN
-2 B
WR
ABW
R 39
261.
300
1.35
0TP
CG
E8-
1999
2016
UCR
AN
IAKH
MEL
NIT
SKI-3
PW
R V
VER
V-3
92B
1.
000
950
NN
EGC
ASE
3-19
86-—
KHM
ELN
ITSK
I-4 P
WR
VV
ER V
-392
B
1.00
095
0N
NEG
CA
SE2-
1987
-—(C
ontin
úa)
- 120 -
DA
TOS
A 3
1.12
.16
(*)
Se c
onec
tó a
la
red
el 8
.1.1
7
TIPO
DE
REA
CTO
R
BWR:
Rea
ctor
de
agua
en
ebul
lició
n.FB
R: R
eact
or re
pro
duc
toro
r ráp
ido.
HTG
R: R
eact
or g
rafit
o-ga
s a
alta
tem
per
atur
a.LW
GR
(RBM
K): R
eact
or d
e gr
afito
y a
gua
liger
a.PH
WR:
Rea
ctor
de
agua
pes
ada.
PWR:
Rea
ctor
de
agua
a p
resi
ón.
SIG
LAS
OPE
RAD
ORE
S
BHA
VIN
I :
BH
ARA
TIYA
NA
BHIK
IYA
VID
YUT
NIG
AM
LIM
ITED
CN
EA :
COM
ISIÓ
N N
ACI
ON
AL
DE
ENER
GÍA
A
TÓM
ICA
(ARG
ENTI
NA
)CH
UG
OKU
:
CH
UG
OKU
ELE
CTRI
C PO
WER
COM
PAN
Y (J
APO
N).
D
SAE
:DIR
ECTO
RATE
FO
R N
UCL
EAR
POW
ER
PLA
NT
CON
STRU
CTIO
N (B
IELO
RUSI
A)
EDF
: E
LECT
RICI
TE D
E FR
AN
CE
EDPC
: EL
ECTR
IC P
OW
ER D
EVEL
OPM
ENT
CO.
LTD
. EL
ETRO
NU
: E
LETR
ON
UCL
EAR
FILIA
LE T
ERM
O-
NU
CLEA
RES
DE
ELET
ROBR
AS
( BRE
SIL)
EN
EC:
EMIR
ATE
S N
UCL
EAR
ENER
GY
CORP
O-
RATI
ON
(UN
ITED
ARA
B EM
IRA
TES)
FQN
P: F
UG
IAN
FU
QU
ING
NU
CLEA
R PO
WER
LIM
ITED
CO
MPA
NY
GFN
PC:
GU
AN
GXI
FA
NG
CHEN
GG
AN
G N
U-
CLEA
R PO
WER
CO
MPA
NY
LTD
HN
PC:
HA
INA
N
NU
CLEA
R PO
WER
PL
AN
T CO
MPA
NY
HN
SPC:
H
UA
NEN
G
SHA
ND
ON
G
SHID
AO
BA
Y N
UCL
EAR
POW
ER C
OM
PAN
Y LT
D
JNPC
:
JIAN
GSU
NU
CLEA
R PO
WER
CO
RPO
-RA
TIO
N
KHN
P :
KO
REA
HYD
RO &
NU
CLEA
R PO
WER
LH
NPC
: L
IAO
NIN
G H
ON
GYA
NH
E N
UCL
EAR
POW
ER C
O. L
TD. (
LHN
PC)
ND
NP
:FU
JIAN
N
ING
DE
NU
CLEA
R PO
WER
CO
MPA
NY
LIMIT
ED
NN
EGC
: N
ATI
ON
AL
NU
CLEA
R EN
ERG
Y G
E-N
ERA
TIN
G C
OM
PAN
Y (E
NER
GO
ATO
M)
NN
EGC
:NA
TIO
NA
L N
UCL
EAR
ENER
GY
GEN
E-RA
TIN
G C
OM
PAN
YN
PCIL
: N
UCL
EAR
POW
ER C
ORP
ORA
TIO
N O
F IN
DIA
LTD
. PA
EC
: PA
KIST
AN
ATO
MIC
EN
ERG
Y CO
MM
IS-
SIO
N (P
AKI
STA
N).
Q
NPC
:
QIN
SHA
N N
UCL
EAR
POW
ER C
OM
-PA
NY
FILIA
LE D
E N
PC (C
HIN
A) .
RE
A
: R
OSE
NER
GO
ATO
M C
ON
SORT
IUM
(RU
SIA
) .
SCE&
G
: SO
UTH
CA
ROLIN
A E
LECT
RIC
& G
AS
CO
SDN
PC:
SAN
DO
NG
NU
CLEA
R PO
WER
CO
M-
PAN
Y (S
DN
PC)
SE,p
lc :
SLO
VEN
SKÉ
ELEK
TRÁ
RNE,
A.S
.SM
NPC
: SA
NM
EN N
UCL
EAR
POW
ER C
OM
-PA
NY
(SM
NPC
)SO
UTH
ERN
: SO
UTH
ER N
UCL
EAR
OPE
RATI
NG
CO
.TN
PC:
GU
AN
GD
ON
G
TAIS
HA
N
NU
CLEA
R PO
WER
JOIN
T V
ENTU
RE C
OM
PAN
Y LIM
ITED
TP
C :
TA
IWA
N P
OW
ER C
OTV
A
: TEN
NES
SEE
VALL
EY A
UTH
ORI
TY
TVO
: T
EOLL
ISU
UD
EN V
OIM
A O
Y YJ
NPC
:YA
NG
JIAN
G N
UCL
EAR
POW
ER C
O LT
D
(Con
tinua
ción
)
- 121 -
3
SIG
LAS
FABR
ICA
NTE
S
ARE
VA: G
RUPO
ARE
VA (
FRA
NCI
A)
ASE
: A
TOM
STRO
Y EX
PORT
(RU
SIA
) CF
HI:
CHIN
A F
IRST
HEA
VY
IND
UST
RIES
CNEA
:CO
MIS
IÓN
NA
CIO
NA
L D
E EN
ER-
GÍA
ATÓ
MIC
A (
ARG
ENTI
NA
)CN
NC
: CH
INA
NA
TIO
NA
L N
UCL
EAR
COR-
PORA
TIO
ND
EC :
DO
NFA
NG
ELE
CTRI
C CO
RPO
RATI
ON
DH
ICKO
PC
: D
OO
SAN
H
EAV
Y IN
DU
S-TR
IES
&
CON
STRU
CTIO
N
CO.LT
D
KO-
REA
PO
WER
EN
GIN
EERI
NG
CO
MPA
NY/
CO
MBU
STIO
N N
GIN
EERI
NG
G
E
: G
ENER
AL
ELEC
TRIC
CO
MPA
NY
(ES-
TAD
OS
UN
IDO
S).
H/G
: HIT
ACH
I-GEN
ERA
L EL
ECTR
ICH
ITA
CHI
: H
ITA
CHI C
O LT
D (
JAPO
N).
IZ
: IZ-
KART
EX (
RUSI
A)
KEPC
O:
KORE
A E
LECT
RIC
POW
ER C
ORP
O-
RATI
ON
(RE
PUBL
IC O
F KO
REA
)KW
U
: ( S
IEM
ENS)
KRA
FTW
ERK
UN
ION
AG
(A
LEM
AN
IA).
M
AEP
: M
INA
TOM
ENER
GO
PRO
M, M
INIS
-
TRY
OF
NU
CLEA
R PO
WER
AN
D I
ND
US-
TRY(
RUSI
A)
N
PCIL
: N
UCL
EAR
POW
ER
CORP
ORA
TIO
N
OF
IND
IA LT
D.
NPI
C:
NU
CLEA
R PO
WER
IN
STIT
UTE
O
F CH
INA
RO
SATO
M:
ROSA
TOM
ST
ATE
N
UCL
EAR
ENER
GY
CORP
ORA
TIO
N (
RUSS
IAN
FE-
DER
ATI
ON
)SK
OD
A:
SKO
DA
CO
NCE
RN
NU
CLEA
R PO
WER
PLA
NT
WO
RKS
TS
ING
HU
A: T
SIN
GH
UA
UN
IVER
SITY
WH
: W
ESTI
NG
HO
USE
W
H /
MH
I :
WES
TIN
G H
OU
SE /
MIT
SUBI
-SH
I HEA
VY
IND
UST
RIES
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
(co
n d
atos
de
IAEA
, CEA
y W
NA
)
- 122 -
Cuadro 3.13 REACTORES NUCLEARES QUE INICIAN LA CONSTRUCCIÓN Y QUE SE CONECTAN A LA RED EN EL MUNDO POR AÑOS
0 4 8 12 16 20 24 28
198619871988198919901991199219931994199519961997199819992000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015
Número de reactores
Inicia su construcción Se conecta a la red
2016
(Continúa)
- 123 -
3
0 4 8 12 16 20 24 28 32 36 40 44
19541955195619571958195919601961196219631964196519661967196819691970197119721973197419751976197719781979198019811982198319841985
Número de reactores
Fuente: OIEA (hasta 2014) y Foro Nuclear, con datos de IAEA (2015 y 2016)
(Continuación)
- 124 -
Cuadro 3.14 CENTRALES NUCLEARES EN EUROPA Y JAPÓN CON AUTORIZACIÓN PARA LA CONTINUIDAD DE SU OPERACIÓN
Central Tipo Potencia (MW)
Inicio operación comercial
Fecha concesión
BÉLGICA (Autorizaciones hasta 2025)Doel-1 PWR 454 febrero 1975 diciembre 2014Doel-2 PWR 454 diciembre 1975 diciembre 2014Tihange-1 PWR 1009 octubre 1975 noviembre 2013FINLANDIA (Autorizaciones adicionales para el período de años indicado desde año de concesión) (D) (D)Loviisa 1 PWR-VVER 526 mayo 1977 2007 20Loviisa 2 PWR-VVER 526 enero 1981 2007 23FRANCIA (Autorización hasta 2022)Gravelines 1 PWR 951 noviembre 1980 octubre 2016HUNGRÍA (20 años adicionales desdde fecha de concesión)Paks-1 PWR-VVER 500 agosto 1983 diciembre 2012Paks-2 PWR-VVER 500 noviembre 1984 noviembre 2014Paks-3 PWR-VVER 500 diciembre 1986 diciembre 2016JAPÓN (Autorizaciones para 60 años de operación)Takahama 1 (*) PWR 826 noviembre 1974 noviembre 2034Takahama 2 (*) PWR 826 noviembre 1975 noviembre 2035Mihama 3 (*) PWR 826 dieciembre 1976 diciembre 2036PAÍSES BAJOS (Autorización hasta diciembre de 2033) Borssele PWR 515 octubre 1973 enero 2006REPÚBLICA CHECA (Autorización con tiempo indefinido)Dukovany-1 PWR-VVER 500 mayo 1985 marzo 2016RUSIA (Autorizaciones adicionales para el período de años indicado desde año de concesión) (D) (D)Kola-1 PWR-VVER 440 diciembre 1973 noviembre 2016 17Kola-2 PWR-VVER 440 febrero 1975 noviembre 2016 18Kola-3 PWR-VVER 440 diciembre 1982 noviembre 2016 25Kola-4 PWR-VVER 440 diciembre 1984 noviembre 2016 28
Kursk-4 LGWR RBMK-100 1000 febrero 1986 diciembre 2015 15
Novovoronezh-4 PWR-VVER 417 marzo 1973 noviembre 2016 17Novovoronezh-5 PWR-VVER 1000 febrero 1981 octubre 2015 10Balakovo-1 PWR-VVER 1000 mayo 1986 diciembre 2015 30Balakovo-2 PWR-VVER 1000 enero 1988 diciembre 2015 30Balakovo-3 PWR-VVER 1000 abril 1989 diciembre 2015 30Balakovo-4 PWR-VVER 1000 diciembre 1993 diciembre 2015 30SUECIA (Autorizaciones para más de 40 años de operación)Oskarshamn-2 BWR 661 enero 1975 −Ringhals-1 BWR 910 enero 1976 −Ringhals-2 PWR 847 mayo 1975 −SUIZA (Autorizaciones con tiempo indefinido)Beznau 1 PWR 380 septiembre 1969 Desde O.C Beznau 2 PWR 380 diciembre 1971 abril 2004Gösgen PWR 1060 noviembre 1979 Desde O.C Leibstadt BWR 1275 diciembre 1984 Desde O.C Mühleberg BWR 390 noviembre 1972 octubre 2009(*) Estos tres reactores se encuentran parados desde marzo de 2011Desde O.C: Desde inicio de operación comercialFuente: Foro Nuclear con datos de PRIS-OIEA, NEA, Rosatom, ENSI, HAEA, FANC, NRA/Jaif, STUK, SJUB, EPZ y ASN
- 125 -
3
Cuadro 3.15 CENTRALES NUCLEARES CON AUTORIZACIÓN DE EXPLOTACIÓN A LARGO PLAZO EN ESTADOS UNIDOS
(Autorizaciones a 60 años desde fecha de operación)
Central TipoPotencia
(MW)
Fecha operación comercial
Fecha concesión
Calvert Cliffs 1 PWR 865 8-may-75 23-mar-00 Calvert Cliffs 2 PWR 870 1-abr-77 23-mar-00 Oconne 1 PWR 886 15-jul-73 23-may-00 Oconee 2 PWR 886 9-sept-74 23-may-00 Oconne 3 PWR 886 16-dic-74 23-may-00 Arkansas Nuclear One 1 PWR 903 19-dic-74 20-jun-01 Turkey Point 3 PWR 726 14-dic-72 6-jun-02 Turkey Point 4 PWR 726 7-sept-73 6-jun-02 Edwin Hatch 1 BWR 857 31-dic-75 15-jun-02 Edwin Hatch 2 BWR 965 5-sept-79 15-jun-02 North Anna 1 PWR 972 6-jun-78 20-mar-03 North Anna 2 PWR 964 14-dic-80 20-mar-03 Surry 1 PWR 838 22-Dic-72 20-mar-03 Surry 2 PWR 838 1-May-73 20-mar-03 Peach Bottom 2 BWR 1159 5-jul-74 7-may-03 Peach Bottom 3 BWR 1159 23-dic-74 7-may-03 St. Lucie 1 PWR 872 21-dic-76 2-oct-03 St. Lucie 2 PWR 882 8-agos-83 2-oct-03 McGuire 1 PWR 1142 1-dic-81 5-dic-03 McGuire 2 PWR 1142 1-mar-84 5-dic-03 Catawba 1 PWR 1192 29-jun-85 5-dic-03 Catawba 2 PWR 1192 19-agos-86 5-dic-03 H. B. Robinson 2 PWR 700 7-mar-71 19-abr-04 V. C. Summer PWR 1003 1-enero-84 23-abril-04 R. E. Ginna PWR 508 1-jul-70 19-may-04 Dresden 2 BWR 855 9-jun-70 28-oct-04 Dresden 3 BWR 851 16-nov-71 28-oct-04 Quad Cities 1 BWR 806 18-febr-73 28-oct-04 Quad Cities 2 BWR 819 10-mar-73 28-oct-04 J.M. Farley 1 PWR 877 1-dic-77 12-may-05 J.M. Farley 2 PWR 884 30-jul-81 12-may-05 Arkansas Nuclear One 2 BWR 943 26-dic-78 30-jun-05 DC Cook 1 BWR 1056 10-febr-75 30-agos-05 DC Cook 2 PWR 1100 22-mar-78 30-agos-05 Millstone 2 PWR 910 9-nov-75 28-nov-05 Millstone 3 PWR 1193 12-febr-86 28-nov-05 Point Beach 1 PWR 529 6-nov-70 22-dic-05 Point Beach 2 PWR 531 2-agos-72 22-dic-05 Browns Ferry 1 BWR 1065 1-agos-74 4-may-06 Browns Ferry 2 BWR 1118 1-mar-75 4-may-06 Browns Ferry 3 BWR 1114 1-mar-77 4-may-06
(Continúa)
- 126 -
Central TipoPotencia
(MW)
Fecha operación comercial
Fecha concesión
Brunswick 1 BWR 895 18-mar-77 26-jun-06 Brunswick 2 BWR 895 3-nov-75 26-jun-06 Nine Mile Point 1 BWR 621 1-dic-69 31-oct-06 Nine Mile Point 2 BWR 1135 11-mar-88 31-oct-06 Monticello BWR 572 30-jun-71 8-nov-06 Palisades PWR 778 31-dic-71 17-ene-07 FitzPatrick BWR 852 1-Feb-75 8-Sept-08 Wolf Creek 1 PWR 1166 12-Jun-85 20-Nov-08 Harris 1 PWR 900 19-Ene-87 17-Dic-08Oyster Creek BWR 619 23-Sept-69 8-Abr-09Vogtle 1 PWR 1152 27-Mar-87 3-Jun-09Vogtle 2 PWR 1152 10-Abr-89 3-Jun-09Three Mile Island 1 PWR 786 19-Jun-74 22-Oct-09Beaver Valley 1 PWR 885 14-Jun-76 5-Nov-09Beaver Valley 2 PWR 885 17-Ago-87 5-Nov-09Susquehanna 1 BWR 1135 16-Nov-82 17-Nov-09Susquehanna 2 BWR 1135 3-Jul-84 17-Nov-09Cooper BWR 801 1-Jul-74 29-Nov-10Duane Arnold BWR 614 1-Feb-75 16-Dic-10Palo Verde 1 PWR 1414 10-Jun-85 22-Abr-11Palo Verde 2 PWR 1414 29-May-86 22-Abr-11Palo Verde 3 PWR 1346 28-Nov-87 22-Abr-11Prairie Island 1 PWR 566 4-Dic-73 27-Jun-11Prairie Island 2 PWR 640 21-Dic-74 27-Jun-11Salem 1 PWR 1228 25-Dic-76 30-Jun-11Salem 2 PWR 1170 3-Jun-81 30-Jun-11Hope Creek 1 BWR 1139 1-Ago-86 20-Jul-11Columbia Gener. St. BWR 1200 27-May-84 22-May-12Pilgrim 1 BWR 685 19-Jul-72 29-May-12Limerick 1 BWR 1194 13-Abr-85 20-Oct-14Limerick 2 BWR 1194 1-Sept-89 20-Oct-14Callaway 1 PWR 1236 24-Oct-84 6-Mar-15Sequoyah 1 PWR 1152 1-Jul-81 24-Sept-15Sequoyah 2 PWR 1152 1-Jun-82 24-Sept-15Byron 1 PWR 1164 16-Sept-85 19-Nov-15Byron 2 PWR 1136 1-Ago-87 19-Nov-15Davis-Besse 1 PWR 894 31-Jul-78 8-Dic-15Braidwood 1 PWR 1194 29-Jul-88 27-Ene-16Braidwood 2 PWR 1160 17-Oct-88 27-Ene-16La Salle 1 BWR 1177 4-Sept-82 19-Oct-16La Salle 2 BWR 1179 20-Abr-84 19-Oct-16Grand Gulf 1 BWR 897 20-Oct-84 1-Dic-16Fermi 2 BWR 1154 21-Sept-86 15-Dic-16
Fuente: Nuclear Regulatory Commission, PRIS-OIEA y Foro Nuclear (Datos a 9.2.17). Nota del autor. No se incluyen las centrales cerradas con posterioridad a la concesión de esta licencia.
(Continuación)
- 127 -
3
Cuadro 3.16 SOLICITUDES PARA AUTORIZACIÓN DE EXPLOTACIÓN A LARGO PLAZO PARA CENTRALES NUCLEARES EN ESTADOS UNIDOS
Solicitudes en estudio
Central TipoPotencia
(MW)
Fecha operación comercial
Fecha solicitud
Indian Point 2 PWR 1062 26-Jun-73 30-abr-07Indian Point 3 PWR 1065 27-Abr-76 30-abr-07Diablo Canyon 1 PWR 1136 11-Nov-84 24-nov-09Diablo Canyon 2 PWR 1164 20-Oct-85 24-nov-09Seabrook 1 PWR 1295 29-May-90 1-jun-10South Texas Project 1 PWR 1265 30-Mar-88 28-oct-10South Texas Project 2 PWR 1265 11-Abr-89 28-oct-10Waterford Steam El.St. 3
PWR 1157 18-Mar-85 23-mar-16
Fermi 2 BWR 1154 21-sep-86 30-abr-14
Previsión de solicitudes a recibir en un futuro
Central TipoPotencia
(MW)
Fecha operación comercial
Fecha prevista de
solicitud River Bend Station 1 BWR 989 3-Dic-85 en-mar-17Perry Nuclear P. Plant 1
BWR 1235 19-Dic-86 oct-19
Clinton Power St.1 BWR 1065 24-Nov-87 en-mar-21Comanche Peak 1 PWR 1209 13-Ago-90 abr-jun-22Comanche Peak 2 PWR 1197 3-Ago-93 abr-jun-22
Fuente: Nuclear Regulatory Commission, PRIS-OIEA y Foro Nuclear. (Datos a 9.2.17)
- 128 -
Cuad
ro 3
.17
SOLI
CITU
DES
DE
LICE
NCI
AS
COM
BIN
AD
AS
(*)
PAR
A N
UEV
AS
CEN
TRA
LES
NU
CLEA
RES
EN
EST
AD
OS
UN
IDO
S
Loca
lizac
ión
Fech
a d
e So
licitu
dFe
cha
de
Conc
esió
nFe
rmi,
Uni
dad
3M
onro
e Co
unty
, Mic
higa
nSe
ptie
mb
re.0
830
.ab
ril.1
4Le
vy C
ount
y, U
nid
ades
1 y
2Le
vy C
ount
y, F
lorid
a30
.Jul
io.0
820
.oct
ubre
.16
Nor
th A
nna,
Uni
dad
3Lo
uisa
Cou
nty,
Virg
inia
27.N
ovie
mb
re.0
7En
pro
ceso
Sout
h Te
xas
Proj
ect,
Uni
dad
es 3
y 4
Mat
agor
da
Coun
ty, T
exas
20.S
eptie
mb
re.0
72.
sep
tiem
bre
.16
Turk
ey P
oint
, Uni
dad
es 6
y 7
Hom
este
ad, F
lorid
a30
.Jun
io.0
9En
pro
ceso
Virg
il C.
Sum
mer
, Uni
dad
es 2
y 3
Fairfi
eld
Cou
nty,
Sou
th C
arol
ina
27.M
arzo
.08
30.M
arzo
.12
Vog
tle, U
nid
ades
3 y
4Bu
rke
Coun
ty, G
eorg
ia31
.Mar
zo.0
809
.Feb
rero
.12
Will
iam
Sta
tes
Lee
III, U
nid
ades
1 y
2Ch
erok
ee C
ount
y, S
outh
Car
olin
a13
.Dic
iem
bre
.07
15.d
icie
mb
re.1
6
(*)
Una
lice
ncia
com
bin
ada
(CO
L), c
uand
o es
con
ced
ida,
es
una
auto
rizac
ión
de
la N
ucle
ar R
egul
ator
y Co
mis
sion
(N
RC)
par
a co
nstru
ir y
oper
ar u
na c
entra
l nuc
lear
en
una
loca
li-za
ción
esp
ecífi
ca y
de
acue
rdo
con
las
leye
s y
regu
laci
ones
est
able
cid
as.
Fuen
te: U
S N
RC. (
Dat
os a
9.0
2.17
)
- 129 -
3
Cuad
ro 3
.18
ESTI
MA
CIÓ
N D
E LA
S N
ECES
IDA
DES
DE
UR
AN
IO E
N E
L M
UN
DO
HA
STA
203
5
tU(*
*)20
14
2015
2020
2025
2035
Baja
Alta
Baja
Alta
Baja
Alta
Baja
Alta
Ale
man
ia2.
000
2.00
02.
000
1.20
01.
200
00
00
Ara
bia
Sau
dí*
00
00
00
220
044
0A
rgel
ia*
00
00
00
00
100*
Arg
entin
a12
014
014
022
522
551
054
591
595
0A
rmen
ia65
6565
6565
6565
155
155
Bang
lad
esh*
00
00
00
00
160
Bélg
ica
870
1.03
01.
030
1.05
51.
055
00
00
Biel
orus
ia*
00
017
517
535
035
035
035
0Br
asil
400
400
400
550
550
550
550
550
1.20
0*Bu
lgar
ia*
300
300
300
300
300
300
300
150
460
Cana
dá
1.80
01.
875
1.87
5*1.
550
2.20
5*1.
600
2070
*1.
700
2.00
5*Ch
ina(
a)4.
200
3.68
5*4.
750*
6.40
0*9.
860
9.39
0*11
.950
*14
.400
20.5
00Co
rea
del
Sur
+4.
200
3.69
0*3.
690*
4.24
0*4.
330*
5.00
0*5.
195*
6010
*69
15*
Egip
to*
00
00
00
00
160
Emira
tos
A. U
.*0
00
430
860
860
860
860
860
Eslo
vaq
uia
360
365
365
480
480
490
530
490
530
Eslo
veni
a15
012
018
012
018
012
018
012
018
0Es
pañ
a1.
120
1.20
01.
400
1.15
01.
250
1.15
01.
250
320*
1.17
0*Es
tad
so U
nid
os18
.575
18.5
4018
.540
19.0
8019
.080
16.1
3016
.130
16.1
3017
.530
(Con
tinúa
)
- 130 -
tU(*
*)20
14
2015
2020
2025
2035
Baja
Alta
Baja
Alta
Baja
Alta
Baja
Alta
Finl
and
ia42
544
048
070
01.
360
700
1.05
052
01.
070
Fran
cia
8.00
08.
000
9.00
08.
000
9.00
05.
000
9.00
05.
000
9.00
0H
ungr
ía21
547
047
039
039
039
01.
060
200
840
Ind
ia85
0*1.
000*
1.69
01.
800
2.05
01.
790*
4.40
02.
915*
5.87
5*In
don
esia
*0
00
00
00
032
0Irá
n16
016
016
016
016
049
091
031
0*68
0*Ita
lia*
00
00
00
00
0Ja
pón
*37
0+6.
445*
6.44
5*4.
050*
6.86
0*3.
260*
6.86
0*1.
215*
6.61
0*Jo
rdan
ia*
00
00
00
160
160
320
Kaza
khst
an*
00
00
00
010
019
0Li
tuan
ia*
00
00
00
00
240
Mal
asia
*0
00
00
00
016
0M
éjic
o19
019
026
0*39
026
0*39
026
0*39
026
0*Pa
íses
Baj
os+
6060
6060
6060
600
0Pa
qui
stan
*11
011
011
014
021
019
035
019
051
0Po
loni
a0
00
00
160
260
1.04
01.
200
Rein
o U
nid
o+1.
510
1.39
01.
700
1.08
01.
320
770
1600
*0
1950
*Ré
pub
lica
Chec
a68
066
066
068
068
568
068
51.
080
1.11
0Ru
man
ía*
210
210
210
210
210
210
320
320
430
Rusi
a4.
400
4.70
04.
700
5.50
05.
500
5.70
06.
100
5.60
07.
400
Sud
áfric
a29
029
029
029
029
029
01.
150
290
1.54
0
Suec
ia1.
430+
1.52
0*1.
520*
1.55
0*1.
600*
1.10
0*1.
550*
30*
1.25
0*Su
iza
250
230
230
330
365
320
460
0*35
5Ta
iland
ia0
00
00
00
016
0Tu
rquí
a*0
00
00
093
536
51.
485
Ucr
ania
2.48
02.
480
2.48
03.
020
3.60
03.
020
3.66
04.
800
5.30
0V
ietn
am*
00
00
00
160
320
960
Mun
do
56.5
8562
.570
66.0
0565
.975
76.9
6561
.035
82.1
9566
.995
104.
740
* Es
timac
ión
de
la S
ecre
taría
(+)
Dat
os o
bte
nid
os d
e “D
atos
de
ener
gía
nucl
ear”
(N
EA, 2
015)
.(a
) Los
sig
uien
tes
dat
os d
e tU
/año
de
Taiw
an e
stán
incl
uid
os e
n el
tota
l del
Mun
do,
per
o no
en
los
tota
les
de
Chin
a: 8
05 e
n 20
14 y
201
5; 6
05 y
1.2
30 e
n b
aja
y al
ta re
spec
tivam
ente
d
e 20
20; 0
y 1
.230
en
baj
a y
alta
resp
ectiv
amen
te d
e 20
25; y
0 y
1.8
60 e
n b
aja
y al
ta re
spec
tivam
ente
de
2035
.Fu
ente
: «Li
bro
Roj
o» U
rani
um 2
016:
Res
ourc
es, P
rod
uctio
n an
d D
eman
d (
NEA
).
(Con
tinua
ción
)
- 131 -
3
tU(*
*)20
14
2015
2020
2025
2035
Baja
Alta
Baja
Alta
Baja
Alta
Baja
Alta
Finl
and
ia42
544
048
070
01.
360
700
1.05
052
01.
070
Fran
cia
8.00
08.
000
9.00
08.
000
9.00
05.
000
9.00
05.
000
9.00
0H
ungr
ía21
547
047
039
039
039
01.
060
200
840
Ind
ia85
0*1.
000*
1.69
01.
800
2.05
01.
790*
4.40
02.
915*
5.87
5*In
don
esia
*0
00
00
00
032
0Irá
n16
016
016
016
016
049
091
031
0*68
0*Ita
lia*
00
00
00
00
0Ja
pón
*37
0+6.
445*
6.44
5*4.
050*
6.86
0*3.
260*
6.86
0*1.
215*
6.61
0*Jo
rdan
ia*
00
00
00
160
160
320
Kaza
khst
an*
00
00
00
010
019
0Li
tuan
ia*
00
00
00
00
240
Mal
asia
*0
00
00
00
016
0M
éjic
o19
019
026
0*39
026
0*39
026
0*39
026
0*Pa
íses
Baj
os+
6060
6060
6060
600
0Pa
qui
stan
*11
011
011
014
021
019
035
019
051
0Po
loni
a0
00
00
160
260
1.04
01.
200
Rein
o U
nid
o+1.
510
1.39
01.
700
1.08
01.
320
770
1600
*0
1950
*Ré
pub
lica
Chec
a68
066
066
068
068
568
068
51.
080
1.11
0Ru
man
ía*
210
210
210
210
210
210
320
320
430
Rusi
a4.
400
4.70
04.
700
5.50
05.
500
5.70
06.
100
5.60
07.
400
Sud
áfric
a29
029
029
029
029
029
01.
150
290
1.54
0
Suec
ia1.
430+
1.52
0*1.
520*
1.55
0*1.
600*
1.10
0*1.
550*
30*
1.25
0*Su
iza
250
230
230
330
365
320
460
0*35
5Ta
iland
ia0
00
00
00
016
0Tu
rquí
a*0
00
00
093
536
51.
485
Ucr
ania
2.48
02.
480
2.48
03.
020
3.60
03.
020
3.66
04.
800
5.30
0V
ietn
am*
00
00
00
160
320
960
Mun
do
56.5
8562
.570
66.0
0565
.975
76.9
6561
.035
82.1
9566
.995
104.
740
* Es
timac
ión
de
la S
ecre
taría
(+)
Dat
os o
bte
nid
os d
e “D
atos
de
ener
gía
nucl
ear”
(N
EA, 2
015)
.(a
) Los
sig
uien
tes
dat
os d
e tU
/año
de
Taiw
an e
stán
incl
uid
os e
n el
tota
l del
Mun
do,
per
o no
en
los
tota
les
de
Chin
a: 8
05 e
n 20
14 y
201
5; 6
05 y
1.2
30 e
n b
aja
y al
ta re
spec
tivam
ente
d
e 20
20; 0
y 1
.230
en
baj
a y
alta
resp
ectiv
amen
te d
e 20
25; y
0 y
1.8
60 e
n b
aja
y al
ta re
spec
tivam
ente
de
2035
.Fu
ente
: «Li
bro
Roj
o» U
rani
um 2
016:
Res
ourc
es, P
rod
uctio
n an
d D
eman
d (
NEA
).
- 132 -
Cuad
ro 3
.19
PRO
DU
CCIÓ
N H
ISTÓ
RIC
A D
E U
RA
NIO
EN
EL
MU
ND
O
tUA
cum
ulad
a ha
sta
2011
2012
2013
2014
Acu
mul
ada
hast
a
2014
Ale
man
ia (
b)
219.
576
50(c
)27
(c)
33(c
)21
9.68
6A
rgen
tina
2.58
20
00
2.58
2A
ustra
lia17
6.23
07.
009
6.43
24.
976
194.
646
Bélg
ica
686
00
068
6Br
asil
3.59
932
619
255
4.17
2Bu
lgar
ia16
.364
0*0
016
.364
Cana
dá
456.
491
8.99
89.
332
9.13
648
3.95
7Ch
ina
35.3
49*
1.45
01.
500
1.55
039
.849
*Es
lova
qui
a21
10
00
211
Eslo
veni
a38
20
00
382
Esp
aña
5.02
80
00
5.02
8Es
tad
osU
nid
os36
7.80
71.
667
1.79
21.
881
373.
075
Finl
and
ia30
00
030
Fran
cia
75.9
953(
c)5(
c)3(
c)76
.006
Gab
ón25
.403
00
025
.403
Hun
gría
21.0
611(
c)3(
c)2(
c)21
.067
Ind
ia (
*)10
.243
*38
5*38
5*38
5*11
.398
*Ira
n23
248
1166
Jap
ón84
00
084
Kaza
khst
an17
8.17
321
.240
22.5
1322
.781
244.
707
Mad
agas
car
785
00
078
5M
alaw
i1.
613
1.10
311
32*
369*
4.21
7
Méj
ico
490
00
49M
ongo
lia53
50
00
535
Nam
ibia
108.
670
4.23
942
64*
3246
*12
0.41
8N
iger
118.
610
4.82
245
28*
4057
*13
2.01
7Pa
kist
an (
*)1.
304*
45*
45*
45*
1.43
9*Po
loni
a65
00
00
650
Portu
gal
3.72
00
00
3.72
0Re
p.D
em.C
ongo
25.6
00*
00
025
.600
*Re
púb
lica
Chec
a (a
)11
1.16
822
821
515
411
1.76
5Ru
man
ía18
.659
*80
*80
*80
*18
.899
*Ru
sia
149.
856
2.86
23.
135
2.99
115
8.84
4Su
dáf
rica
157.
946
467
531
566
159.
510
Suec
ia20
00
00
200
Ucr
ania
126.
912
1.01
292
695
412
9.80
4U
SSR
(d)
102.
886
00
010
2.88
6U
zbek
istá
n12
0.39
1*24
00*
2400
*27
00*
127.
591*
Zam
bia
860
00
86O
CDE
1.43
9.36
617
.956
17.8
0616
.185
1.49
1.24
2To
tal
2.64
4.95
758
.411
59.4
4555
.975
2.81
8.41
5
“Acu
mul
ada
hast
a 20
11”,
otra
s fu
ente
s ci
tan
91 tU
par
a Su
ecia
.(*
) Es
timac
ión
de
la s
ecre
taría
. (a
) In
cluy
e 10
2.24
1 tU
pro
ced
ente
s d
e la
ant
igua
Che
cosl
ovaq
uia
y CS
FR d
esd
e 19
46 h
asta
fina
les
de
1992
.(b
) In
cluy
e 21
3.38
0 tU
de
RDA
pro
duc
idas
des
de
1946
has
ta fi
nal d
e 19
89.
(c)
Proc
eden
te e
n ex
clus
iva
del
reac
ond
icio
nam
ient
o d
e m
inas
. (d
) In
cluy
e la
pro
duc
ción
de
las
antig
uas
Rep
úblic
as S
.S. d
e Es
toni
a, K
irgui
zist
án, T
adjik
istá
n y
Uzb
ekis
tán.
Fu
ente
: «Li
bro
Roj
o». U
rani
um 2
016:
Res
ourc
es, P
rod
uctio
n an
d D
eman
d (
NEA
).
- 133 -
3
Cuad
ro 3
.19
PRO
DU
CCIÓ
N H
ISTÓ
RIC
A D
E U
RA
NIO
EN
EL
MU
ND
O
tUA
cum
ulad
a ha
sta
2011
2012
2013
2014
Acu
mul
ada
hast
a
2014
Ale
man
ia (
b)
219.
576
50(c
)27
(c)
33(c
)21
9.68
6A
rgen
tina
2.58
20
00
2.58
2A
ustra
lia17
6.23
07.
009
6.43
24.
976
194.
646
Bélg
ica
686
00
068
6Br
asil
3.59
932
619
255
4.17
2Bu
lgar
ia16
.364
0*0
016
.364
Cana
dá
456.
491
8.99
89.
332
9.13
648
3.95
7Ch
ina
35.3
49*
1.45
01.
500
1.55
039
.849
*Es
lova
qui
a21
10
00
211
Eslo
veni
a38
20
00
382
Esp
aña
5.02
80
00
5.02
8Es
tad
osU
nid
os36
7.80
71.
667
1.79
21.
881
373.
075
Finl
and
ia30
00
030
Fran
cia
75.9
953(
c)5(
c)3(
c)76
.006
Gab
ón25
.403
00
025
.403
Hun
gría
21.0
611(
c)3(
c)2(
c)21
.067
Ind
ia (
*)10
.243
*38
5*38
5*38
5*11
.398
*Ira
n23
248
1166
Jap
ón84
00
084
Kaza
khst
an17
8.17
321
.240
22.5
1322
.781
244.
707
Mad
agas
car
785
00
078
5M
alaw
i1.
613
1.10
311
32*
369*
4.21
7
Méj
ico
490
00
49M
ongo
lia53
50
00
535
Nam
ibia
108.
670
4.23
942
64*
3246
*12
0.41
8N
iger
118.
610
4.82
245
28*
4057
*13
2.01
7Pa
kist
an (
*)1.
304*
45*
45*
45*
1.43
9*Po
loni
a65
00
00
650
Portu
gal
3.72
00
00
3.72
0Re
p.D
em.C
ongo
25.6
00*
00
025
.600
*Re
púb
lica
Chec
a (a
)11
1.16
822
821
515
411
1.76
5Ru
man
ía18
.659
*80
*80
*80
*18
.899
*Ru
sia
149.
856
2.86
23.
135
2.99
115
8.84
4Su
dáf
rica
157.
946
467
531
566
159.
510
Suec
ia20
00
00
200
Ucr
ania
126.
912
1.01
292
695
412
9.80
4U
SSR
(d)
102.
886
00
010
2.88
6U
zbek
istá
n12
0.39
1*24
00*
2400
*27
00*
127.
591*
Zam
bia
860
00
86O
CDE
1.43
9.36
617
.956
17.8
0616
.185
1.49
1.24
2To
tal
2.64
4.95
758
.411
59.4
4555
.975
2.81
8.41
5
“Acu
mul
ada
hast
a 20
11”,
otra
s fu
ente
s ci
tan
91 tU
par
a Su
ecia
.(*
) Es
timac
ión
de
la s
ecre
taría
. (a
) In
cluy
e 10
2.24
1 tU
pro
ced
ente
s d
e la
ant
igua
Che
cosl
ovaq
uia
y CS
FR d
esd
e 19
46 h
asta
fina
les
de
1992
.(b
) In
cluy
e 21
3.38
0 tU
de
RDA
pro
duc
idas
des
de
1946
has
ta fi
nal d
e 19
89.
(c)
Proc
eden
te e
n ex
clus
iva
del
reac
ond
icio
nam
ient
o d
e m
inas
. (d
) In
cluy
e la
pro
duc
ción
de
las
antig
uas
Rep
úblic
as S
.S. d
e Es
toni
a, K
irgui
zist
án, T
adjik
istá
n y
Uzb
ekis
tán.
Fu
ente
: «Li
bro
Roj
o». U
rani
um 2
016:
Res
ourc
es, P
rod
uctio
n an
d D
eman
d (
NEA
).
- 134 -
(Con
tinúa
)
Cuad
ro 3
.20
RES
ERVA
S (1
) D
E U
RA
NIO
. DES
GLO
SE P
OR
PA
ÍSES
Y R
AN
GO
DE
COST
E
tU<
US$
40/
Kg U
<
US$
80/
Kg U
<
US$
130
/Kg
U
<U
S$ 2
60/K
g U
A
lem
ania
(c)
00
03.
000
Arg
elia
(c,
d)
00
019
.500
Arg
entin
a0
5.10
08.
600
8.60
0A
ustra
liaN
/AN
/A1.
135.
200
1.15
0.00
0Bo
tsw
ana*
00
13.7
0013
.700
Bras
il(d
)13
8.10
015
5.90
015
5.90
015
5.90
0Ca
nad
á22
6.10
024
0.10
037
4.20
048
6.40
0Ch
ile0
00
600
Chin
a(d
)38
.900
95.0
0012
8.30
012
8.30
0Co
ngo
(Rep
.Dem
.)*(
a, c
, d)
00
01.
400
Eslo
vaq
uia(
b, d
)0
8.80
08.
800
8.80
0Es
love
nia(
a, c
, d)
01.
700
1.70
01.
700
Esp
aña
00
012
.900
Esta
dos
Uni
dos
017
.400
62.9
0013
8.20
0Fi
nlan
dia
(c, d
)0
01.
200
1.20
0G
abón
(a, c
)0
04.
800
4.80
0G
reci
a(a,
c)
00
01.
000
Gro
enla
ndia
00
010
2.80
0In
dia
(d, e
)N
/AN
/AN
/A12
1.00
0In
don
esia
(b, d
)0
1.50
05.
300
5.30
0
Irán(
d)
00
1.20
01.
200
Italia
(a, c
)0
4.80
04.
800
4.80
0Ja
pón
(c)
00
6.60
06.
600
Kaza
khst
an(d
)38
.500
229.
300
275.
800
363.
200
Mal
awi*
00
4.40
09.
700
Mal
i*(d
)0
08.
500
8.50
0M
aurit
ania
*N
/AN
/A70
01.
000
Méj
ico(
d)
01.
200
1.80
01.
800
Mon
golia
010
8.10
010
8.10
010
8.10
0N
amib
ia*
00
189.
600
298.
400
Níg
er*
017
.700
235.
300
316.
000
Perú
(d)
014
.000
14.0
0014
.000
Portu
gal(a
, c)
04.
500
6.00
06.
000
Rep
. Cen
tro A
frica
na*(
a)0
032
.000
32.0
00Re
púb
lica
Chec
a0
01.
200
51.0
00Ru
man
ía*(
a, c
)0
03.
000
3.00
0Ru
sia(
b)
027
.300
228.
400
273.
800
Som
alia
*(a,
c, d
)0
00
5.00
0Su
dáf
rica
016
7.90
023
7.60
025
9.60
0Su
ecia
*(a,
c, d
)0
04.
900
4.90
0Ta
nzan
ia*(
a, b
)0
38.3
0040
.400
40.4
00Tu
rquí
a(b
, d)
06.
100
6.10
06.
100
Ucr
ania
042
.000
82.9
0013
9.40
0U
zbeq
uist
án*
36.9
0036
.900
54.6
0054
.600
- 135 -
3
(Con
tinua
ción
)
Cuad
ro 3
.20
RES
ERVA
S (1
) D
E U
RA
NIO
. DES
GLO
SE P
OR
PA
ÍSES
Y R
AN
GO
DE
COST
E
tU<
US$
40/
Kg U
<
US$
80/
Kg U
<
US$
130
/Kg
U
<U
S$ 2
60/K
g U
A
lem
ania
(c)
00
03.
000
Arg
elia
(c,
d)
00
019
.500
Arg
entin
a0
5.10
08.
600
8.60
0A
ustra
liaN
/AN
/A1.
135.
200
1.15
0.00
0Bo
tsw
ana*
00
13.7
0013
.700
Bras
il(d
)13
8.10
015
5.90
015
5.90
015
5.90
0Ca
nad
á22
6.10
024
0.10
037
4.20
048
6.40
0Ch
ile0
00
600
Chin
a(d
)38
.900
95.0
0012
8.30
012
8.30
0Co
ngo
(Rep
.Dem
.)*(
a, c
, d)
00
01.
400
Eslo
vaq
uia(
b, d
)0
8.80
08.
800
8.80
0Es
love
nia(
a, c
, d)
01.
700
1.70
01.
700
Esp
aña
00
012
.900
Esta
dos
Uni
dos
017
.400
62.9
0013
8.20
0Fi
nlan
dia
(c, d
)0
01.
200
1.20
0G
abón
(a, c
)0
04.
800
4.80
0G
reci
a(a,
c)
00
01.
000
Gro
enla
ndia
00
010
2.80
0In
dia
(d, e
)N
/AN
/AN
/A12
1.00
0In
don
esia
(b, d
)0
1.50
05.
300
5.30
0
Irán(
d)
00
1.20
01.
200
Italia
(a, c
)0
4.80
04.
800
4.80
0Ja
pón
(c)
00
6.60
06.
600
Kaza
khst
an(d
)38
.500
229.
300
275.
800
363.
200
Mal
awi*
00
4.40
09.
700
Mal
i*(d
)0
08.
500
8.50
0M
aurit
ania
*N
/AN
/A70
01.
000
Méj
ico(
d)
01.
200
1.80
01.
800
Mon
golia
010
8.10
010
8.10
010
8.10
0N
amib
ia*
00
189.
600
298.
400
Níg
er*
017
.700
235.
300
316.
000
Perú
(d)
014
.000
14.0
0014
.000
Portu
gal(a
, c)
04.
500
6.00
06.
000
Rep
. Cen
tro A
frica
na*(
a)0
032
.000
32.0
00Re
púb
lica
Chec
a0
01.
200
51.0
00Ru
man
ía*(
a, c
)0
03.
000
3.00
0Ru
sia(
b)
027
.300
228.
400
273.
800
Som
alia
*(a,
c, d
)0
00
5.00
0Su
dáf
rica
016
7.90
023
7.60
025
9.60
0Su
ecia
*(a,
c, d
)0
04.
900
4.90
0Ta
nzan
ia*(
a, b
)0
38.3
0040
.400
40.4
00Tu
rquí
a(b
, d)
06.
100
6.10
06.
100
Ucr
ania
042
.000
82.9
0013
9.40
0U
zbeq
uist
án*
36.9
0036
.900
54.6
0054
.600
- 136 -
tU<
US$
40/
Kg U
<
US$
80/
Kg U
<
US$
130
/Kg
U
<U
S$ 2
60/K
g U
V
ietn
am(d
)0
00
900
Zam
bia
*(d
)0
09.
900
9.90
0Zi
mb
awe(
a, c
, d)
00
01.
400
Tota
l(f)
478.
500
1.22
3.60
03.
458.
400
4.38
6.40
0
(1)
Rese
rvas
«ra
zona
ble
men
te a
segu
rad
as»
en to
nela
das
de
uran
io a
1 d
e en
ero
de
2015
, red
ond
ead
as e
n ce
nten
as (
**)
* Es
timac
ión
de
la S
ecre
taría
.
N
A: N
o d
isp
onib
le(a
) N
o ha
n p
ublic
ado
dat
os e
n 20
15. L
os q
ue a
par
ecen
est
án b
asad
os e
n el
ant
erio
r «Li
bro
Roj
o».
(b)
Eval
uaci
ón re
aliz
ada
sólo
par
cial
men
te e
n lo
s úl
timos
5 a
ños.
(c)
Eval
uaci
ón n
o re
aliz
ada
en lo
s úl
timos
5 a
ños.
(d)
Dat
os a
just
ados
y c
orre
gid
os p
or la
Sec
reta
ría.
(e)
Por f
alta
de
dat
os d
e co
ste,
los
recu
rsos
se
asig
nan
al tr
amo
“<U
S$ 2
60/K
g U
”.(f
) Lo
s to
tale
s q
ue fi
gura
n en
tram
os h
asta
“<
$ 40
” y
“<$
80”
son
en re
alid
ad m
ayor
es, p
ues
hay
paí
ses
que
no
dan
dat
os d
e re
curs
os a
baj
o p
reci
o, p
rinci
pal
men
te p
or ra
zone
s d
e co
nfid
enci
alid
ad.
Fuen
te: «
Lib
ro R
ojo»
Ura
nium
201
6: R
esou
rces
, Pro
duc
tion
and
Dem
and
(N
EA).
(**)
Not
a d
el a
utor
. Ap
arec
e ot
ra ta
bla
de
rese
rvas
“in
situ
” co
n ci
fras
sup
erio
res,
pue
s no
con
sid
era
las
pér
did
as e
n la
s op
erac
ione
s d
e m
iner
ía y
mol
iend
a.
- 137 -
3
Cuad
ro 3
.21
CAPA
CID
AD
TEÓ
RIC
A D
E PR
OD
UCC
IÓN
DE
UR
AN
IO E
N E
L M
UN
DO
HA
STA
203
5
tU/a
ño (
1)
2015
2020
2025
2030
2035
A-I
I B-
II
A-I
I B-
II
A-I
I B-
II
A-I
I B-
II
A-I
I B-
II
Arg
entin
a0
015
010
015
0*10
0*15
0*10
0*15
0*10
0*A
ustra
lia5.
640
5.64
06.
000
9.00
08.
000
14.0
0010
.000
19.0
0010
.000
24.0
00Bo
tsw
ana*
00
00
00
01.
350
01.
350
Bras
il34
034
064
064
064
01.
600
1000
*1.
300
1000
*1.
300
Cana
dá
18.7
0018
.700
12.3
3018
.850
12.3
3018
.850
12.3
3018
.850
12.3
3018
.850
Chin
a*1.
600
1.60
01.
600
1.60
01.
600
1.60
01.
800
1.80
01.
800
2.30
0Es
tad
os U
nid
os*
1.25
01.
250
2.00
02.
000
2.00
02.
000
2.00
02.
000
2.00
02.
000
Finl
and
ia**
00
035
00
350
035
00
350
Gro
enla
ndia
**0
00
00
500
050
00
500
Ind
ia*
385
385
740
800
800
800
800
800
800
1.20
0Irá
n35
090
120
70*
70*
70*
70*
70*
70*
Kaza
khst
an25
.000
25.0
0025
.000
25.0
0019
.000
20.0
0014
.000
15.0
008.
000
9.00
0M
alaw
i*0
00
00
1.46
00
1.46
00
1.46
0M
aurit
ania
*0
00
00
400
040
00
400
Mon
golia
*0
00
015
015
015
015
015
01.
000
Nam
ibia
*3.
000
3.00
08.
700
8.70
07.
700
7.70
010
.400
10.4
0012
.400
12.4
00N
íger
*4.
200
4.20
05.
000
5.00
05.
000
5.00
05.
000
6.00
05.
000
7.50
0Pa
qui
stán
*45
4545
4545
4545
4545
45Re
púb
lica
Chec
a15
015
050
5050
5050
5030
30
(Con
tinúa
)
- 138 -
tU/a
ño (
1)
2015
2020
2025
2030
2035
A-I
I B-
II
A-I
I B-
II
A-I
I B-
II
A-I
I B-
II
A-I
I B-
II
Rum
anía
*50
5050
5050
5050
100
5040
0Ru
sia
3.01
03.
010
3.06
03.
060
5.43
05.
430
5.28
09.
610
5280
*80
00*
Sud
áfric
a38
580
095
01.
300
1.16
03.
000
1.18
02.
800
1.09
02.
500
Suec
ia0
00
00
00
00
1.00
0Ta
nzan
ia*
00
00
02.
000
02.
000
03.
000
Turq
uía
00
00
300
300
300
300
300
300
Ucr
ania
1.05
01.
050
2.00
02.
100
2.00
05.
800
1.70
05.
800
1700
*38
00*
Uzb
ekis
tan*
2.40
02.
400
2.70
02.
700
3.00
03.
000
3.00
03.
000
3.00
03.
000
Zam
bia
*0
00
00
00
650
065
0To
tal
67.2
4067
.620
71.1
0581
.465
69.4
7594
.255
69.3
0510
3.88
565
.195
106.
505
(1)
A p
artir
de
recu
rsos
“RA
R” y
“es
timad
os”
recu
per
able
s a
cost
es in
ferio
res
a 13
0$/k
gU, c
on la
s ex
cep
cion
es q
ue s
e ci
tan.
“R
AR”
: Res
erva
s ra
zona
ble
men
te a
segu
rad
as.
“est
imad
os”:
trad
ucci
ón d
e “in
ferre
d”.
A-II
: Cap
acid
ad d
e p
rod
ucci
ón d
e ce
ntro
s ex
iste
ntes
y c
omp
rom
etid
os, b
asad
os e
n re
curs
os ti
pos
“RA
R” y
“es
timad
os”
recu
per
able
s a
< $
130/
kgU
. «
B-II:
Cap
acid
ad d
e p
rod
ucci
ón d
e ce
ntro
s ex
iste
ntes
, com
pro
met
idos
, pro
yect
ados
y p
rob
able
s, b
asad
os e
n re
curs
os ti
pos
“RA
R” y
“es
timad
os”
recu
per
able
s a
< $
130/
kgU
.
* Es
timac
ión
de
la S
ecre
taría
. **
Pro
duc
ción
com
o su
bp
rod
ucto
.Fu
ente
: Lib
ro R
ojo
“Ura
nium
201
6”: R
esou
rces
, Pro
duc
tion
and
Dem
and
(N
EA).
(Con
tinua
ción
)
- 139 -
3
Cuadro 3.22 PRECIO DEL URANIO EN “ZONA EURATOM”. EVOLUCIÓN
1980 1990 2000 2005 2010 2013 2014 2015
Contratos a largo plazo
euros/kg(1) 67,20 60,00 37,00 33,56 61,68 85,19 78,31 94,30
(Precios medios) US$/lb(2) 36,00 29,39 13,12 16,06 31,45 43,52 40,02 40,24
Precios “Spot” euros/kg(1) 65,34 19,75 22,75 44,27 79,48 78,24 74,65 88,73(Media anual) US$/lb(2) 35,00 9,68 8,07 21,19 40,53 39,97 38,15 37,87Nuevos Con-tratos L.P.
euros/kg(1) 78,11 84,66 93,68 88,53
(Precios medios) US$/lb(2) 39,83 43,25 47,87 37,78
Tasa de cambio Euro/US$
1,39 1,27 0,92 1,24 1,33 1,33 1,33 1,11
(1) Euros corrientes / kg U.(2) US$ corrientes lb. de U
3O8.
Fuente: Euratom y Foro Nuclear.Nota del autor. A 21.03.17 no hay datos de precios de 2016.
Cuadro 3.23 CAPACIDAD NOMINAL DE ENRIQUECIMIENTO DE URANIO
kUTS/año (**) EMPRESAS 2013 2015 2020Francia Areva, Georges Besse I & II 5.500 7.000 8.200Alemania+ Países Bajos+ Reino Unido
Urenco: Gronau, Almelo, Capenhurst
14.200 14.200 15.700
Japón JNFL, Rokkaasho 75 1.050 1.500Estados Unidos USEC, Paducah & Piketon 0 0 3.800Estados Unidos Urenco, New Mexico 3.500 5.700 5.700Estados Unidos Areva, Idaho Falls 0 1.500 3.300? Estados Unidos Global Laser Enrichment 0 0 3.000? Rusia Tenex: Angarsk, Novouralsk,
Zelenogorsk, Seversk 26.000 30.000 37.000
China CNNC, Hanzhun & Lanzhou 2.200 3.000 8.000Otros 75 500 1.000? Total 51.550 65.900 87.200Necesidades (*) 49.154 51.425 59.939
(*) En el escenario de referencia de WNA.(**) UTS: Unidades Técnicas de Separación. Medida de la energía consumida en la separación del uranio en dos partes, una enriquecida y otra empobrecida en el isótopo fisible uranio-235. El número de UTS es proporcional al grado de enri-quecimiento requerido.Fuente: WNA 2015 (citada por CEA. Mémento sur l’énergie 2016).
- 140 -
Cuadro 3.24 CAPACIDAD DE FABRICACIÓN DE COMBUSTIBLE EN LA OCDE
tU/año(*)Tipo de
Combustible 2015
PREVISIONES
2016 2035AMÉRICACanadá HWR 1.875(c) 3.300 3.300Estados Unidos PWR 4.500 4.500 4.500
MOX 0 0 n.dEUROPA Francia PWR 1.400 1.400 1.400
PWR MOX 195 195 195FBR MOX 0 0 10
Alemania (a) LWR 650 650 650España BWR 100 100 n.d
PWR 300 300 n.dSuecia LWR 600 600 600Reino Unido GCR 240 240 0
PWR 200 200 400ASIA Japón PWR (b) 724 n.d n.d
BWR (b) 1.000 n.d n.dP+B MOX 0 n.d n.dFBR MOX 0 n.d n.d
Corea del Sur PWR 700 700 1.050HWR 400 400 400
(*) Toneladas de uranio como metal pesado/año.(a) Capacidad para conversión de UF
6 a polvo de UO
2 de 800 tu/año.
(b) Año fiscal.(c) datos provisionales n.d. No disponible.Fuente: Nuclear Energy Data 2016 (NEA / OCDE).
- 141 -
3
Cuad
ro 3
.25
CAR
ACT
ERÍS
TICA
S PR
INCI
PALE
S D
E LO
S R
EACT
OR
ES N
UCL
EAR
ES
GRU
POS
DE
REA
CTO
RT
IPO
REFR
IGER
AN
TEM
OD
ERA
DO
RCO
MBU
STIB
LE
Gra
fito
-Gas
AG
RCO
2G
as R
efrig
erad
o A
vanz
ado
Gra
fito
UO
2 enr
ique
cid
o M
GU
NG
GCO
2G
as M
agno
x Re
frige
rad
oG
rafit
oU
nat
ural
H
TR (
GT-
MH
R, P
BMR)
He
Alta
tem
per
atur
aG
rafit
oU
O2,
UC2
, ThO
2
Agu
a p
esad
aPH
WR
Agu
a p
esad
aA
pre
sión
Agu
a p
esad
aU
O2 n
atur
al o
enr
ique
cid
oA
gua
ord
inar
iaBW
R (A
BWR)
Agu
a or
din
aria
Ebul
lició
nA
gua
ord
inar
iaU
O2 e
nriq
ueci
do,
oPW
R (A
PWR,
WW
ER)
Agu
a or
din
aria
A p
resi
ónA
gua
ord
inar
iaU
O2 e
nriq
ueci
do
y M
OX
Neu
tro
nes
ráp
ido
sSU
PERG
ENER
AD
OR
Sod
ioU
O2 e
nriq
ueci
do
- Pu
O2
Agu
a-G
rafit
oRB
MK
(LW
GR)
Agu
a or
din
aria
Ebul
lició
nG
rafit
oU
O2 e
nriq
ueci
do
Agu
a o
rdin
aria
-Agu
a Pe
sad
aH
WLW
R (A
TR)
Agu
a or
din
aria
Ebul
lició
nA
gua
pes
ada
UO
2 enr
ique
cid
o -
PuO
2
ABW
R, A
PWR,
GT-
MH
R, P
BMR:
Son
mod
elos
ava
nzad
os d
el ti
po
de
reac
tor c
orre
spon
die
nte
Fuen
te: E
LECN
UC
ed. 2
016
(CEA
)
Cuad
ro 3
.26
AVA
NCE
201
7. P
RO
DU
CCIÓ
N E
NER
GÍA
NU
CLEA
R. E
SPA
ÑA
(Dat
os a
08/
06/1
7)
GW
h1/
1 a
8/06
/17
D%
Año
mó
vil (
365
día
s)D
%
Gen
erac
ión
Nuc
lear
25.3
656,
257
.572
6,0
D%
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l res
pec
to id
éntic
o p
erío
do
de
2016
.Fu
ente
: REE
Not
a d
el a
utor
. Con
sid
erar
que
201
6 es
bis
iest
o.
- 142 -
Cuadro 3.27 DOSIMETRÍA DEL PERSONAL DE LAS CENTRALES NUCLEARES ESPAÑOLAS. AÑO 2016
Dosis colectivas operacionales por parada de recarga en 2016
Dosis colectiva Dosis colectiva Dosis colectiva
(mSv-p) (1) (mSv-p) (2) % (3)
Almaraz I 496,16 407,12 82
Almaraz II 536,59 385,85 72
Ascó II 647,82 499,39 77
Trillo 362,55 249,74 69
Vandellós II 818,95 784,89 96
(1) Promedio de las dosis colectiva en las recargas realizadas en el período 2006-2015(2) Dosis colectiva operacional en la parada de recarga del año 2016(3) El valor representa el porcentaje de la dosis colectiva operacional de la re-carga de 2016 respecto a la dosis colectiva operacional promedio del período 2006-2015Fuente: CSN
- 143 -
4. PETRÓLEO
4.1 Consumo total de petróleo en España ............... 1454.2 Producción de crudo en yacimientos de España.
Evolución ............................................................. 1454.3 Consumo final de productos petrolíferos en Es-
paña. Evolución. .................................................. 1464.4 Consumo desglosado de productos petrolíferos
en España ............................................................ 1474.5 Consumo de gasolinas y gasóleos por comuni-
dades autónomas ................................................ 1484.6 Procedencia del petróleo crudo importado en
España (*) ............................................................ 1494.7 Capacidad y crudo destilado en las refinerías en
España ................................................................. 1504.8 Producción de las refinerías en España .............. 1514.9 Red peninsular y balear de oleoductos e instala-
ciones conexas .................................................... 1524.10 Centrales de fuelóleo en España por tipo de
centrales y combustible utilizado....................... 1534.11 Desglose de los precios de los carburantes en
España ................................................................. 1554.12 Impuestos de hidrocarburos estatales y autonó-
micos (*) ............................................................. 1554.13 Serie histórica del precio del petróleo ............... 1564.14 Precios de combustibles de automoción y cale-
facción por países en la Unión Europea ............. 1574.15 Producción de petróleo por países en el mundo.
Serie histórica ....................................................... 1594.16 Reservas probadas (*) de petróleo por países en
el mundo ............................................................. 1624.17 Relación entre reservas y producción anual de
petróleo y evolución en el mundo ..................... 163
Págs.
PETRÓLEO
- 144 -
4.18 Capacidad de refino por países en el mundo. serie histórica....................................................... 164
4.19 Flujos comerciales de petróleo en el mundo ..... 1674.20 Avance 2017. consumo de productos petrolífe-
ros y cotización petróleo brent .......................... 168
- 145 -
4
Cuadro 4.1 CONSUMO TOTAL DE PETRÓLEO EN ESPAÑA
ktep 2013 2014 2015 2016 D% Consumo final 43.603 42.264 44.197 45.144 2,1 Generación eléctrica
2.705 3.076 3.553 3.430 -3,5
Fábricas de gas 57 57 57 0 -100,0 Consumos propios y pérdidas
4.954 5.050 5.365 6.059 12,9
TOTAL 51.318 50.447 53.171 54.633 2,7
D % = Tasa de variación porcentual del último año respecto al anteriorMetodología: A.I.E.Fuente: SEE (MINETAD) y Foro Nuclear.
Cuadro 4.2 PRODUCCIÓN DE CRUDO EN YACIMIENTOS DE ESPAÑA. EVOLUCIÓN.
kt 2010 2013 2014 2015 2016 D (%) Ayoluengo 5 5 5 6 6 -11,7 Boquerón 39 30 23 29 23 -20,8 Casablanca 63 32 48 39 33 -14,2 Montanazo-Lubina - 279 229 114 61 -46,8 Rodaballo 15 1 40 42 16 -61,4 Viura (*) 2 2 -2,8 TOTAL 122 358 305 232 141 -39,3
(*) Producción de condensado trasformada a crudo equivalente.D % = Tasa de variación porcentual del último año respecto al anterior.Fuente: CORES (B.E.H. Dic. 2016) y Foro Nuclear
- 146 -
Cuad
ro 4
.3
CON
SUM
O F
INA
L D
E PR
OD
UCT
OS
PETR
OLÍ
FER
OS
EN E
SPA
ÑA
. EVO
LUCI
ÓN
GA
SOLI
NA
SQ
UER
OSE
NO
SG
ASO
LEO
SG
LP
ktep
D
%kt
ep
D%
ktep
D
%kt
ep
D%
2000
9.13
8-4
,44.
654
6,8
25.8
678,
12.
815
-2,7
2005
7.76
8-6
,05.
521
6,6
34.4
763,
92.
591
-2,0
2010
5.46
2-7
,95.
388
2,2
29.9
88-2
,02.
006
0,2
2014
4.44
0-1
,55.
407
2,7
25.7
08-0
,81.
827
5,7
2015
4.47
00,
75.
684
5,1
27.1
015,
42.
059
12,7
2016
4.62
23,
46.
053
6,5
27.4
411,
32.
289
11,2
NA
FTA
SCO
Q. D
E PE
TRO
LEO
OTR
OS
TOTA
Lkt
ep
D%
ktep
D
%kt
ep
D%
ktep
D
%20
004.
510
14,2
2.90
920
,45.
736
-13,
755
.628
3,5
2005
2.31
3-0
,43.
106
-3,2
6.00
5-1
1,9
61.7
800,
120
102.
246
7,0
3.01
59,
95.
066
-10,
853
.171
-2,1
2014
1.54
4-2
,01.
090
-14,
12.
249
-32,
842
.264
-3,1
2015
1.53
1-0
,81.
181
8,3
2.17
2-3
,444
.197
4,6
2016
1.29
1-1
5,6
1.00
7-1
4,7
2.44
012
,445
.144
2,1
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual r
esp
ecto
al a
ño a
nter
ior.
Fuen
te: S
EE (
MIN
ETA
D)
y Fo
ro N
ucle
ar.
- 147 -
4
Cuadro 4.4 CONSUMO DESGLOSADO DE PRODUCTOS PETROLÍFEROS EN ESPAÑA
2016 kt D %Envasado 859,1 -0,6Granel 534,9 3,6Automoción (envas.y granel) 47,3 9,9Otros (*) 589,5 30,3
Total GLP's 2.030,8 8,295 I.O 4.376,1 1,698 I.O 376,0 10,6Mezcla 0,1 -1,7Subtotal gasolinas auto 4.752,2 2,3Otras 3,6 -6,2
Total Gasolinas (**)
4.755,8 2,3
Aviación 5.893,5 7,1Otros 0,3 -33,6
Total Querosenos
5.893,8 7,1
A 22.464,3 3,2Biodiesel 4,5 34,5Biodiesel Mezcla 12,6 -23,4Subtotal gasóleos auto 22.481,4 3,2B (Agrícola y pesca) 3.907,0 3,2C (Calefacción) 1.860,3 -7,6Otros 2.024,7 -8,4
Total Gasóleos (***)
30.273,3 1,6
BIA 2.221,2 5,6Otros 6.398,7 4,2
Total Fuelóleos (****)
8.619,8 4,6
Lubricantes 395,6 3,9Asfaltos 733,5 -19,0Coque 2.189,0 -18,5Otros (*****) 2.119,3 7,6
Total Otros Productos
5.437,4 -8,5
Total (******) 57.010,9 1,8(*) Incluye GLP distintos de los anteriores incluyendo GLP destinado a su posterior transformación.(**) IIncluye biocarburantes incluidos en gasolinas: Bioetanol (247 kt, -17,0%, equivalente al 5,2% del total de gasolinas))(***) Incluye biocarburantes y bunkers para la navegación marítima internacional desglosados en líneas siguientes.Biocarburantes (969 kt, +8,3%, equivalentes al 4,3% del total de gasóleos auto). Navegación Marítima Internacional (1.554 kt, -6,4%)(****) Incluye bunkers para la navegación marítima internacional (6.130 kt, 2,4%)(*****) Incluye naftas, condensados, parafinas, disolventes y otros.(******) Para obtener el consumo total nacional deben sumarse las mermas y auto-consumos que figuran en el balance de producción y consumo.D % = Tasa de variación porcentual del último año respecto al anterior.Fuente: CORES.
- 148 -
Cuad
ro 4
.5
CON
SUM
O D
E G
ASO
LIN
AS
Y G
ASÓ
LEO
S PO
R C
OM
UN
IDA
DES
AU
TÓN
OM
AS
Año
201
6G
ASO
LIN
AS
(*)
GA
SÓLE
OS
(*)
kt95
IO98
IOTO
TAL
D %
A(*
)B
CTO
TAL
D %
And
aluc
ía67
3,5
30,9
704,
42,
43.
407,
459
0,9
118,
54.
116,
81,
8A
ragó
n12
8,9
7,8
136,
72,
589
9,9
289,
593
,91.
283,
3-2
,0A
stur
ias
82,3
7,2
89,5
0,8
443,
577
,352
,657
3,5
0,3
Bale
ares
207,
513
,122
0,7
3,7
412,
345
,812
5,0
583,
10,
8Ca
naria
s37
1,1
130,
550
1,7
3,6
662,
70,
017
6,5
839,
28,
2Ca
ntab
ria58
,54,
162
,51,
332
0,4
56,4
6,3
383,
1-0
,1Ca
still
a y
León
250,
217
,926
8,0
2,7
1.74
2,1
635,
122
3,1
2.60
0,4
4,7
Cast
illa
La M
anch
a16
5,3
9,2
174,
51,
21.
253,
053
5,7
131,
11.
919,
92,
4Ca
talu
ña73
4,5
56,0
790,
52,
73.
566,
545
2,9
226,
14.
245,
55,
0Ce
uta
5,5
0,6
6,2
-4,6
13,6
0,0
0,2
13,9
4,3
C. V
alen
cian
a48
4,7
23,9
508,
52,
52.
163,
122
6,8
77,4
2.46
7,3
1,9
Extre
mad
ura
92,0
3,4
95,4
0,5
627,
614
1,6
22,4
791,
64,
3G
alic
ia22
7,1
14,8
241,
90,
51.
379,
625
8,1
241,
61.
879,
30,
6La
Rio
ja28
,61,
830
,47,
918
6,8
47,7
20,4
255,
02,
6M
adrid
518,
932
,455
1,3
1,3
2.21
8,3
160,
423
4,4
2.61
3,1
1,4
Mel
illa
7,0
0,0
7,0
10,5
19,8
0,0
0,0
19,8
27,1
Mur
cia
113,
56,
912
0,4
2,0
880,
714
3,9
14,1
1.03
8,8
2,2
Nav
arra
60,0
3,0
63,0
-1,3
580,
095
,026
,270
1,3
-6,6
País
Vas
co16
7,1
12,4
179,
51,
61.
686,
814
9,6
70,3
1.90
6,7
4,9
Tota
l 4.
376,
137
6,0
4.75
2,1
2,3
22.4
64,3
3.90
7,0
1.86
0,3
28.2
31,5
2,4
(*)
No
incl
uye
gaso
linas
mez
cla
ni o
tros
gasó
leos
de
auto
moc
ión.
D
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l del
últi
mo
año
resp
ecto
al a
nter
ior.
Fuen
te: C
ORE
S. B
olet
ín E
stad
ístic
o d
e H
idro
carb
uros
(D
ic.2
016
y D
ic. 2
015)
- 149 -
4
Cuadro 4.6 PROCEDENCIA DEL PETRÓLEO CRUDO IMPORTADO EN ESPAÑA (*)
x 1.000 t 2000 2005 2010 2015 2016Angola 644 1.681 1.112 5.953 2.989Argelia 1.476 2.082 1.010 2.929 1.519Egipto 1.411Guinea 1.504 1.674Libia 6.901 6.176 6.826 1.603 2.703Nigeria 9.165 7.127 5.579 10.821 8.110Total África 22.804 21.804 18.872 25.036 20.269Brasil 30 141 667 1.907 2.840Colombia 74 3.099 2.644México 7.622 8.868 5.928 8.883 9.234Venezuela 1.562 1.092 789 3.190 1.120Total América 9.214 10.101 7.699 17.648 16.797Azerbaiyán 138 750 1.139 1.630Kazajistán 557 2.920 2.852Noruega 249 2.629 691 1.349 937Reino Unido 2.039 737 405 1.794 1.792Rusia 5.141 8.548 6.665 5.324 5.073Total Europa y Euroasia
8.282 13.077 9.331 12.973 12.726
Arabia Saudí 6.628 6.331 6.571 6.812 6.588Irak 5.995 3.192 1.905 2.159 5.191Irán 3.880 4.785 7.671 2.513Total Oriente Medio
17.157 14.852 16.559 8.971 14.379
TOTAL MUNDO 57.457 59.834 52.461 64.628 64.171Saldo prod. petrolíferos (**)
12.580 19.275 12.758 -5.899 -4.057
TOTAL SALDO IMPORTADOR
70.037 79.109 65.219 58.729 60.114
(*) Sólo figuran los lo paises con más de 0,9 millones de t de crudo en 2016(**) Importaciones - exportaciones.Fuente: CORES (2016) y Foro Nuclear.
- 150 -
Cuad
ro 4
.7
CAPA
CID
AD
Y C
RU
DO
DES
TILA
DO
EN
LA
S R
EFIN
ERÍA
S EN
ESP
AÑ
A
Emp
resa
Loca
lidad
Cap
acid
ad d
e tr
atam
ient
o
de
crud
o (
t/añ
o)
Crud
o
des
tilad
o e
n
2015
(t)
Cap
acid
ad d
e p
rod
ucci
ón
d
e lu
bric
ante
s (t
/año
)
Cap
acid
ad d
e
alm
acen
amie
nto
(m
3 )
Aut
oriz
ada
Efec
tiva
Crud
osPr
oduc
tos
ASF
ALT
OS
ESPA
ÑO
LES,
S. A
. (A
SESA
)Ta
rrago
na1.
400.
000
1.40
0.00
068
0.00
0-
260.
000
350.
000
BP O
IL E
SPA
ÑA
, S. A
.U.
Cast
elló
n6.
000.
000
6.00
0.00
04.
754.
655
091
8.40
079
8.40
0CO
MPA
ÑÍA
ESP
AÑ
OLA
DE
PE
TRÓ
LEO
S, S
.A. (
CEPS
A)
Alg
ecira
s12
.000
.000
12.0
00.0
0013
.800
.000
415.
000
928.
000
1.27
8.00
0
Hue
lva
9.50
0.00
010
.000
.000
8.95
3.66
30
1.45
4.00
01.
096.
000
Sta.
Cruz
de
Tene
rife
4.50
0.00
04.
500.
000
00
449.
767
767.
295
REPS
OL
PETR
ÓLE
O, S
.A.
Carta
gena
11.0
00.0
0011
.000
.000
11.0
66.6
0215
5.00
01.
900.
000
1.90
0.00
0A
Cor
uña
7.00
0.00
06.
000.
000
3.68
5.69
30
580.
000
1.72
0.00
0Pu
erto
llano
7.50
0.00
07.
500.
000
4.92
3.81
511
0.00
060
5.00
01.
957.
100
Tarra
gona
13.0
00.0
009.
000.
000
8.34
7.38
20
925.
000
1.46
0.00
0PE
TRÓ
LEO
S D
EL N
ORT
E, S
.A.
(PET
RON
OR)
Som
orro
stro
-Mus
kiz
12.0
00.0
0012
.000
.000
8.70
0.00
00
894.
000
1.25
7.00
0
TOTA
L83
.900
.000
79.4
00.0
0064
.911
.810
680.
000
8.91
4.16
712
.583
.795
Dat
os a
31
de
Dic
iem
bre
de
2015
.Fu
ente
: Enc
iclo
ped
ia N
acio
nal P
etró
leo
Petro
quí
mic
a y
Gas
201
6. w
ww
.enp
pg.
com
- 151 -
4
Cuad
ro 4
.8
PRO
DU
CCIÓ
N D
E LA
S R
EFIN
ERÍA
S EN
ESP
AÑ
A
Año
201
5 kt
ASE
SATa
rrag
ona
BPCa
stel
lón
CEPS
ATo
tal
CEPS
APE
TRO
NO
RM
uski
zRE
PSO
L PE
TRÓ
LEO
Tota
l Gru
poRE
PSO
LTO
TAL
Alg
ecira
sH
uelv
aTe
nerif
eCa
rtag
ena
La C
oruñ
aPu
erto
llano
Tarr
agon
aG
. L. P
.-
140,
328
4,6
334,
10,
061
8,7
176,
322
2,5
280,
057
,627
8,5
1.01
4,9
1.77
3,9
Fuel
Gas
+ H
2-
--
--
0,0
-67
7,0
5,7
23,0
28,1
733,
873
3,8
Gas
de
refin
ería
--
45,3
4,2
0,0
49,5
--
--
0,0
49,5
Gas
olin
as-
1.17
6,3
1.78
8,5
824,
50,
02.
613,
01.
828,
250
1,8
895,
284
5,8
1.34
1,1
5.41
2,1
9.20
1,5
Que
rose
nos
-22
5,9
503,
11.
230,
90,
01.
734,
010
4,6
1.14
9,5
51,2
310,
196
5,5
2.58
1,1
4.54
1,0
Gas
óleo
s (*
**)
-2.
467,
75.
053,
54.
366,
30,
09.
419,
84.
836,
86.
255,
52.
771,
52.
851,
54.
135,
120
.850
,532
.738
,0Fu
elól
eos
-16
,92.
358,
498
2,3
0,0
3.34
0,7
1.08
4,2
84,1
332,
415
,82.
000,
13.
516,
66.
874,
2Lu
bric
ante
s y
acei
tes
bas
e-
-16
9,0
-0,
016
9,0
-13
4,1
-76
,2-
210,
437
9,4
Mat
eria
pet
roq
uím
ica
y na
ftas
--
487,
087
1,5
0,0
1.35
8,5
664,
62.
018,
645
2,8
431,
81.
597,
05.
164,
96.
523,
3O
lefin
as y
aro
mát
icos
--
311,
4-
-31
1,4
--
--
-0,
031
1,4
Benc
eno
(**)
--
164,
539
9,5
-56
4,0
--
--
-0,
056
4,0
Diso
lven
tes
--
158,
1-
-15
8,1
--
--
-0,
015
8,1
Asf
alto
s1.
000,
0-
-38
9,5
0,0
389,
523
1,6
79,1
229,
627
0,2
-81
0,6
2.20
0,2
Prop
ileno
--
166,
712
1,0
-28
7,8
80,7
--
--
80,7
368,
4Co
que
de
pet
róle
o-
379,
6-
--
0,0
806,
81.
314,
348
6,5
562,
8-
3.17
0,5
3.55
0,0
Azu
fre (*
)-
-55
,541
,20,
096
,7-
180,
164
,689
,425
,735
9,8
456,
5O
tros
pro
duc
tos,
con
sum
os
pro
pio
s y
mer
mas
(***
*)40
0,0
-0,6
817,
556
5,4
0,0
1.38
2,9
130,
978
5,8
410,
153
8,5
560,
52.
425,
84.
208,
2
TOTA
L1.
400,
04.
406,
212
.363
,310
.130
,40,
022
.493
,79.
944,
913
.402
,55.
979,
76.
072,
910
.931
,646
.331
,674
.631
,6
(*) L
os d
atos
de
Rep
sol Y
PF in
cluy
en a
zufre
, dis
olve
ntes
y s
ucio
s
(**)
Los
dat
os d
e Ce
psa
en
Hue
lva
incl
uyen
Cic
lohe
xano
(**
*) L
os d
atos
de
Resp
ol in
cluy
en g
asoi
l de
vací
o (*
***)
Los
dat
os d
e Pe
trono
r inc
luye
n az
ufre
y c
arb
ónic
osFu
ente
: Enc
iclo
ped
ia N
acio
nal P
etró
leo
Petro
quí
mic
a y
Gas
201
6. w
ww
.enp
pg.
com
- 152 -
Cuad
ro 4
.9
RED
PEN
INSU
LAR
Y B
ALE
AR
DE
OLE
OD
UCT
OS
E IN
STA
LACI
ON
ES C
ON
EXA
S
Fuen
te: C
LH (
Intra
estru
ctur
a Lo
gíst
ica
Gru
po
CLH
)
40 in
stal
acio
nes
de
alm
aden
amie
nto
Ole
oduc
tos
(más
de
4.00
0km
)28
inst
alac
ione
s CL
H A
viac
ión
8 re
finer
ías
Inst
alac
ione
s p
ortu
aria
s
- 153 -
4
Cuad
ro 4
.10
CEN
TRA
LES
DE
FUEL
ÓLE
O E
N E
SPA
ÑA
PO
R T
IPO
DE
CEN
TRA
LES
Y CO
MB
UST
IBLE
UTI
LIZA
DO
Pot.
31-
12-2
016
Pro
duc
ció
n (M
ill. k
Wh)
Tip
o d
e ce
ntra
lCe
ntra
les
kW20
1320
1420
1520
16
TOTA
L PE
NIN
SULA
R FU
EL-G
AS-
OTR
OS
00
00
0CE
UTA
-MEL
ILLA
Ceut
a D
iese
l97
.700
221
231
222
230
Mel
illa
Die
sel
72.4
2021
521
521
821
3 M
elill
a gr
upos
el
ectró
geno
s12
.000
00
10
BALE
ARE
SA
lcud
ia G
as75
.000
22
22
Form
ente
ra14
.000
1012
413
Ib
iza
366.
100
851
862
916
908
Mah
ón27
0.00
040
739
540
941
1 So
n Re
us15
4.00
030
2725
24
Son
Reus
-CC
457.
800
115
141
408
336
CA´s
Tre
sore
r-CC
474.
300
332
317
445
236
CAN
ARI
AS
Barra
nco
Tira
jana
235.
000
957
874
902
978
Barra
nco
Tira
jana
-CC
462.
000
1.59
31.
699
1.64
41.
548
Jina
mar
302.
450
754
673
719
768
(Con
tinúa
)
- 154 -
Pot.
31-
12-2
016
Pro
duc
ció
n (M
ill. k
Wh)
Tip
o d
e ce
ntra
lCe
ntra
les
kW20
1320
1420
1520
16Pu
nta
Gra
nde
231.
010
807
822
856
860
Las
Salin
as18
6.58
062
463
363
566
3 Ca
ndel
aria
172.
200
398
304
413
425
Gra
nad
illa
287.
500
1.23
91.
166
1.15
41.
300
Gra
nad
illa-
CC46
1.30
01.
542
1.70
21.
657
1.56
7 A
rona
-Ten
erife
48.6
0053
6064
50
Gui
a d
e Is
ora
48.6
0011
1414
14
El P
alm
ar22
.900
7169
7173
Lo
s G
uinc
hos
107.
740
238
237
246
245
Llan
os B
lanc
os12
.995
4643
3627
TO
TAL
EXTR
APE
NIN
SULA
R FU
EL-O
TRO
S PR
OD
. PET
ROLÍ
FERO
S4.
572.
195
10.5
1610
.498
11.0
6210
.890
T
OTA
L ES
PAÑ
A F
UEL
-GA
S-O
TRO
S PR
OD
.PET
ROLI
FERO
S4.
572.
195
10.5
1610
.498
11.0
6210
.890
Fuen
te: U
NES
A
(Con
tinua
ción
)
- 155 -
4
Cuadro 4.11 DESGLOSE DE LOS PRECIOS DE LOS CARBURANTES EN ESPAÑA
LEYENDACoste de la gasolina y del gasóleo es la media ponderada de las cotizaciones internacionales CIF Mediterráneo (70%) y CIF Noroeste de Europa (30%). Costes de distribución: coste de la EESS, coste del transporte hasta la EESS, coste de las reservas estratégicas, coste adicional del biocarburante y coste de la aportación al Fondo Nacional de Eficiencia Energética, desde julio 2014Impuestos: IVA e Impuesto Especial de HidrocarburosFuente: AOP, que cita fuentes: MINETAD y cotizaciones internacionales
Cuadro 4.12 IMPUESTOS DE HIDROCARBUROS ESTATALES Y AUTONÓMICOS (*)
€ / 1000 lTipo Estatal General
(TEG) Tipo Estatal Especial
(TEE) Gasolina SP 95 400,69 24,00Gasóleo A 307,00 24,00
Tipo Autonómico en las CCAA excepto Canarias (TA)€ / 1000 l Gasolina SP95 Gasóleo A
Cantabria, País Vasco, La Rioja y Castilla León
0 0
Madrid 17 17Aragón y Navarra 24 24Extremadura 38,40 38,40Asturias 48 40Resto de CCAA 48 48
A los anteriores valores hay que añadir el IVA (21% en la actualidad).
(*) Desde el 1 de enero de 2013, el IVMDH (Impuesto de Ventas Minoristas de Determinados Hidrocarburos), se ha integrado en el Impuesto Especial de Hidro-carburos (IEH) que ahora consta de 3 tramos: TEG, TEE y Tipo Autonómico (TA) que deciden las CCAA. Datos a 1.1.17Fuente: AOP
IMPUESTOS (57%)
COSTE DE DISTRIBUCIÓN (13%)
MARGEN BRUTO MAYORISTA (2%)
COSTE DE LA GASOLINASP95 AL POR MAYOR (28%)
PVP GASOLINA SP95: 1,15 e/litro
0,32
0,15
0,02
0,66IMPUESTOS (54%)
COSTE DE DISTRIBUCIÓN (14%)
MARGEN BRUTO MAYORISTA (2%)
COSTE DEL GASÓLEOAL POR MAYOR (31%)
PVP GASÓLEO A: 1,02 e/litro
0,31
0,14
0,02
0,54
- 156 -
Cuadro 4.13 SERIE HISTÓRICA DEL PRECIO DEL PETRÓLEO
Evolución del precio del Crudo BRENT (Dated)
2015 2016
FOB US$/Bbl Euros/t FOB US$/Bbl Euros/tEnero 48,19 313,89 30,84 214,95Febrero 58,23 388,35 32,28 220,30Marzo 55,93 390,63 38,35 261,57Abril 59,64 418,83 41,67 278,16Mayo 63,97 434,30 46,81 313,31Junio 61,64 416,13 48,36 326,01Julio 56,35 387,95 44,98 307,61Agosto 46,63 316,89 45,70 308,59Septiembre 47,48 320,31 46,60 314,61Octubre 48,44 326,38 49,48 339,74Noviembre 44,26 312,08 44,89 314,70Diciembre 38,01 264,51 53,20 382,00
FOB: Free on board
Fuente: Reuters (Citada por CORES) y elaboración propia
Crudo Brent. Precio medio del año en US $ por barril
AñoUS$
corrientesUS$ año
2015 AñoUS$
corrientesUS$ año
20151970 1,80 10,98 1994 15,82 25,301971 2,24 13,09 1995 17,02 26,461972 2,48 14,05 1996 20,67 31,221973 3,29 17,55 1997 19,09 28,191974 11,58 55,69 1998 12,72 18,491975 11,53 50,80 1999 17,97 25,571976 12,80 53,30 2000 28,50 39,221977 13,92 54,41 2001 24,44 32,711978 14,02 50,97 2002 25,02 32,971979 31,61 103,20 2003 28,83 37,141980 36,83 105,94 2004 38,27 48,011981 35,93 93,69 2005 54,52 66,171982 32,97 80,98 2006 65,14 76,591983 29,55 70,32 2007 72,39 82,751984 28,78 65,65 2008 97,26 107,061985 27,56 60,71 2009 61,67 68,131986 14,43 31,21 2010 79,50 86,411987 18,44 38,46 2011 111,26 117,231988 14,92 29,90 2012 111,67 115,281989 18,23 34,84 2013 108,66 110,551990 23,73 43,03 2014 98,95 99,061991 20,00 34,81 2015 52,39 52,391992 19,32 32,64 2016 43,60 43,041993 16,97 27,84
Datos hasta 1983: Arabian Light ( puesto en Ras Tanura). Datos 1984-2015: Brent dated $2015 deflactados según el Consumer Price Index de EEUU.Fuente: BP Statistical Review of World Energy (Junio 2016), y Foro Nuclear (2016)
- 157 -
4
Cuadro 4.14 PRECIOS DE COMBUSTIBLES DE AUTOMOCIÓN Y CALEFACCIÓN POR PAÍSES EN LA UNIÓN EUROPEA
Euro-super 95(**)Gasóleo
automoción(**)Gasóleo
calefacción(***)
Euros / litro(*) 2015 2016 2015 2016 2015 2016
UE 28 1,30 1,35 1,13 1,22 0,58 0,70Alemania 1,30 1,38 1,06 1,19 0,51 0,63Austria 1,11 1,17 1,02 1,13 0,58 0,71Bélgica 1,21 1,33 1,04 1,23 0,44 0,57Bulgaria 1,04 1,02 1,05 1,00 0,56 0,94Chipre 1,17 1,19 1,17 1,20 0,74 0,78Croacia 1,20 1,25 1,09 1,16 0,56 0,63Dinamarca 1,39 1,49 1,15 1,29 1,15 1,27Eslovaquia 1,22 1,27 1,06 1,13 s.d s.dEslovenia 1,22 1,24 1,10 1,14 0,81 0,80España 1,14 1,22 1,01 1,11 0,56 0,65Estonia 1,00 1,12 1,01 1,12 0,69 0,68Finlandia 1,39 1,44 1,23 1,33 0,72 0,91Francia 1,27 1,36 1,05 1,20 0,60 0,74Grecia 1,40 1,47 1,10 1,16 0,81 0,96Hungría 1,04 1,15 1,04 1,20 1,04 1,20Irlanda 1,30 1,33 1,20 1,23 0,56 0,66Italia 1,45 1,51 1,31 1,37 1,08 1,19Letonia 1,06 1,12 0,99 1,05 0,64 0,70Lituania 1,05 1,10 0,96 1,01 0,45 0,49Luxemburgo 1,09 1,16 0,92 1,01 0,43 0,55Malta 1,35 1,27 1,26 1,14 1,00 1,00Países Bajos 1,46 1,56 1,13 1,25 1,03 1,02Polonia 0,98 1,08 0,96 1,05 0,56 0,70Portugal 1,34 1,43 1,09 1,20 0,97 1,06Reino Unido 1,43 1,37 1,49 1,41 0,52 0,62República Checa 1,07 1,11 1,08 1,09 0,56 0,67Rumania 1,11 1,15 1,08 1,14 0,98 0,98Suecia 1,31 1,43 1,27 1,43 0,97 1,13
(*) Precios de venta al público, incluídos impuestos, la última quincena del año que figura en cabecera.(**) Precios en gasolinera.(***) Para suministros entre 2.000 y 5.000 litros. También para suministros en in-dustria de menos de 2.000 lts s.d.: sin datos.Fuente: European Commission. Oil Bulletin.
(Continúa)
- 158 -
Precios en euros / litro (última quincena de 2016)
(Continuación)
0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4 1,6
UE 28
Alemania
Austria
Bélgica
Bulgaria
Croacia
Chipre
Dinamarca
Eslovaquia
Eslovenia
España
Estonia
Finlandia
Francia
Grecia
Hungría
Irlanda
Italia
Letonia
Lituania
Luxemburgo
Malta
Países Bajos
Polonia
Portugal
Reino Unido
República Checa
Rumania
Suecia
Euro súper Gasóleo aut. Gasoleo calef
- 159 -
4
Cuad
ro 4
.15
PRO
DU
CCIÓ
N D
E PE
TRÓ
LEO
PO
R P
AÍS
ES E
N E
L M
UN
DO
. SER
IE H
ISTÓ
RIC
A
Mill
one
s d
e te
p19
9020
0020
0520
1020
1420
15D
%20
15 C
uota
d
el t
ota
l %Ca
nad
á92
,812
4,6
142,
316
0,3
209,
621
5,5
2,8
4,9
Esta
dos
Uni
dos
416,
634
7,6
309,
033
2,8
522,
856
7,2
8,5
13,0
Méx
ico
145,
217
0,5
186,
614
5,7
137,
112
7,6
-7,0
2,9
Tota
l No
rtea
mér
ica
654,
564
2,6
637,
863
8,8
869,
591
0,3
4,7
20,9
Arg
entin
a25
,440
,739
,433
,029
,729
,70,
10,
7Br
asil
34,1
66,9
89,1
111,
412
2,1
131,
87,
93,
0Co
lom
bia
23,4
36,3
27,7
41,4
52,2
53,1
1,7
1,2
Ecua
dor
15,5
21,6
28,6
26,1
29,8
29,1
-2,4
0,7
Ven
ezue
la11
7,8
159,
816
9,7
145,
713
8,2
135,
2-2
,13,
1To
tal S
ur y
Cen
tro
amér
ica
233,
934
3,4
374,
437
5,8
390,
039
6,0
1,5
9,1
Aze
rbai
jan
12,5
14,1
22,2
50,8
42,1
41,7
-1,0
1,0
Kaza
khas
tan
25,8
35,3
61,5
79,7
80,8
79,3
-1,9
1,8
Nor
uega
82,1
160,
713
8,7
98,8
85,3
88,0
3,2
2,0
Rein
o U
nid
o91
,612
6,2
84,7
63,0
39,9
45,3
13,4
1,0
Rusi
a51
5,9
326,
647
4,8
511,
853
4,1
540,
71,
212
,4To
tal E
uro
pa
y Eu
roas
ia78
8,3
728,
584
9,0
859,
383
4,7
846,
71,
419
,4A
rab
ia S
aud
í34
2,6
456,
052
1,3
473,
854
3,4
568,
54,
613
,0Em
irato
s Á
rab
es U
nid
os10
7,6
124,
513
5,7
133,
316
6,6
175,
55,
34,
0Irá
n16
2,8
191,
720
7,8
211,
917
4,7
182,
64,
54,
2
(Con
tinúa
)
- 160 -
Mill
one
s d
e te
p19
9020
0020
0520
1020
1420
15D
%20
15 C
uota
d
el t
ota
l %Ira
q10
5,3
128,
889
,912
1,5
160,
319
7,0
22,9
4,5
Kuw
ait
46,8
109,
913
0,4
123,
315
0,8
149,
1-1
,13,
4O
man
34,2
47,7
38,5
42,8
46,2
46,6
0,8
1,1
Qat
ar21
,140
,252
,671
,179
,679
,3-0
,41,
8To
tal O
rient
e M
edio
851,
81.
151,
11.
227,
41.
220,
71.
340,
31.
412,
45,
432
,4A
ngol
a23
,436
,962
,990
,583
,088
,76,
82,
0A
rgel
ia57
,566
,886
,473
,868
,868
,5-0
,41,
6Eg
ipto
45,5
38,9
33,2
35,0
35,1
35,6
1,4
0,8
Lib
ia67
,269
,582
,277
,623
,320
,2-1
3,4
0,5
Nig
eria
91,6
105,
612
3,3
122,
111
4,8
113,
0-1
,52,
6To
tal Á
fric
a32
1,0
370,
946
6,4
481,
839
7,5
398,
00,
19,
1Ch
ina
138,
316
2,6
181,
420
3,0
211,
421
4,6
1,5
4,9
Ind
ia34
,234
,234
,941
,341
,641
,2-1
,10,
9In
don
esia
74,4
71,8
53,7
48,6
41,2
40,0
-3,0
0,9
Mal
asia
29,5
33,5
34,6
32,6
29,8
31,9
6,9
0,7
Tota
l Asi
a y
Pací
fico
y O
cean
ía32
5,9
381,
338
2,8
402,
739
6,6
398,
60,
59,
1TO
TAL
MU
ND
O3.
175,
63.
617,
93.
937,
83.
979,
14.
228,
74.
361,
93,
210
0,0
OCD
E89
3,7
1.00
5,7
926,
185
6,7
1.04
2,0
1.08
7,9
4,4
24,9
No
OCD
E2.
281,
92.
612,
13.
011,
73.
122,
43.
186,
63.
274,
02,
775
,1O
PEP
1.15
9,2
1.51
1,3
1.69
0,8
1.67
0,8
1.73
3,3
1.80
6,6
4,2
41,4
No
OPE
P2.
016,
32.
106,
62.
247,
12.
308,
32.
495,
42.
555,
32,
458
,6
UE
(*)
129,
816
7,6
126,
993
,467
,271
,76,
61,
6CE
I57
0,3
396,
258
0,3
662,
867
7,1
682,
00,
715
,6
Se in
cluy
e p
etró
leo
crud
o, e
squi
stos
y a
rena
s b
itum
inos
as y
líq
uid
os c
onte
nid
os e
n el
gas
nat
ural
que
se
recu
per
an s
epar
adam
ente
. Se
exc
luye
n co
mb
ustib
les
líqui
dos
ob
teni
dos
de
otra
s fu
ente
s, c
omo
bio
mas
a y
der
ivad
os d
el c
arb
ón y
del
gas
nat
ural
. D
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l del
últi
mo
año
resp
ecto
al a
nter
ior.
(*)
Se e
xclu
ye E
slov
enia
en
dat
os a
nter
iore
s a
1991
.
CE
I: Co
mun
idad
de
esta
dos
ind
epen
die
ntes
.Fu
ente
: B. P
. Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y. (
Juni
o 20
16).
Not
a d
el a
utor
: Se
han
excl
uid
o lo
s p
aíse
s co
n un
a cu
ota
del
tota
l < 0
,5 %
, que
sí fi
gura
n en
la ta
bla
orig
inal
.
(Con
tinua
ción
)
- 161 -
4
Mill
one
s d
e te
p19
9020
0020
0520
1020
1420
15D
%20
15 C
uota
d
el t
ota
l %Ira
q10
5,3
128,
889
,912
1,5
160,
319
7,0
22,9
4,5
Kuw
ait
46,8
109,
913
0,4
123,
315
0,8
149,
1-1
,13,
4O
man
34,2
47,7
38,5
42,8
46,2
46,6
0,8
1,1
Qat
ar21
,140
,252
,671
,179
,679
,3-0
,41,
8To
tal O
rient
e M
edio
851,
81.
151,
11.
227,
41.
220,
71.
340,
31.
412,
45,
432
,4A
ngol
a23
,436
,962
,990
,583
,088
,76,
82,
0A
rgel
ia57
,566
,886
,473
,868
,868
,5-0
,41,
6Eg
ipto
45,5
38,9
33,2
35,0
35,1
35,6
1,4
0,8
Lib
ia67
,269
,582
,277
,623
,320
,2-1
3,4
0,5
Nig
eria
91,6
105,
612
3,3
122,
111
4,8
113,
0-1
,52,
6To
tal Á
fric
a32
1,0
370,
946
6,4
481,
839
7,5
398,
00,
19,
1Ch
ina
138,
316
2,6
181,
420
3,0
211,
421
4,6
1,5
4,9
Ind
ia34
,234
,234
,941
,341
,641
,2-1
,10,
9In
don
esia
74,4
71,8
53,7
48,6
41,2
40,0
-3,0
0,9
Mal
asia
29,5
33,5
34,6
32,6
29,8
31,9
6,9
0,7
Tota
l Asi
a y
Pací
fico
y O
cean
ía32
5,9
381,
338
2,8
402,
739
6,6
398,
60,
59,
1TO
TAL
MU
ND
O3.
175,
63.
617,
93.
937,
83.
979,
14.
228,
74.
361,
93,
210
0,0
OCD
E89
3,7
1.00
5,7
926,
185
6,7
1.04
2,0
1.08
7,9
4,4
24,9
No
OCD
E2.
281,
92.
612,
13.
011,
73.
122,
43.
186,
63.
274,
02,
775
,1O
PEP
1.15
9,2
1.51
1,3
1.69
0,8
1.67
0,8
1.73
3,3
1.80
6,6
4,2
41,4
No
OPE
P2.
016,
32.
106,
62.
247,
12.
308,
32.
495,
42.
555,
32,
458
,6
UE
(*)
129,
816
7,6
126,
993
,467
,271
,76,
61,
6CE
I57
0,3
396,
258
0,3
662,
867
7,1
682,
00,
715
,6
Se in
cluy
e p
etró
leo
crud
o, e
squi
stos
y a
rena
s b
itum
inos
as y
líq
uid
os c
onte
nid
os e
n el
gas
nat
ural
que
se
recu
per
an s
epar
adam
ente
. Se
exc
luye
n co
mb
ustib
les
líqui
dos
ob
teni
dos
de
otra
s fu
ente
s, c
omo
bio
mas
a y
der
ivad
os d
el c
arb
ón y
del
gas
nat
ural
. D
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l del
últi
mo
año
resp
ecto
al a
nter
ior.
(*)
Se e
xclu
ye E
slov
enia
en
dat
os a
nter
iore
s a
1991
.
CE
I: Co
mun
idad
de
esta
dos
ind
epen
die
ntes
.Fu
ente
: B. P
. Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y. (
Juni
o 20
16).
Not
a d
el a
utor
: Se
han
excl
uid
o lo
s p
aíse
s co
n un
a cu
ota
del
tota
l < 0
,5 %
, que
sí fi
gura
n en
la ta
bla
orig
inal
.
- 162 -
Cuadro 4.16 RESERVAS PROBADAS (*) DE PETRÓLEO POR PAÍSES EN EL MUNDO
Datos a 31.12.2015 tep×109
Cuota del total (%)
Relación r/p (**)
Canadá 27,8 10,1 107,6Estados Unidos 6,6 3,2 11,9México 1,5 0,6 11,5Total Norteamérica 35,9 14,0 33,1Brasil 1,9 0,8 14,1Ecuador 1,2 0,5 40,4Venezuela 47,0 17,7 313,9Total Sur y Centroamérica 51,0 19,4 117,0Kazakhastan 3,9 1,8 49,3Noruega 1,0 0,5 11,3Rusia 14,0 6,0 25,5Total Europa y Euroasia 21,0 9,1 24,4Arabia Saudí 36,6 15,7 60,8Emiratos Árabes Unidos 13,0 5,8 68,7Irán 21,7 9,3 110,3Iraq 19,3 8,4 97,2Kuwait 14,0 6,0 89,8Qatar 2,7 1,5 37,1Total Oriente Medio 108,7 47,3 73,1Angola 1,7 0,7 19,0Argelia 1,5 0,7 21,1Libia 6,3 2,8 306,8Nigeria 5,0 2,2 43,2Total África 17,1 7,6 42,2China 2,5 1,1 11,7Total Asia y Pacífico y Oceanía
5,7 2,5 14,0
TOTAL MUNDO 239,4 100,0 50,7OCDE 38,0 15,0 29,7No OCDE 201,3 85,0 58,0OPEP 169,9 71,4 86,8No OPEP 69,4 28,6 24,9UE 0,7 0,3 10,1CEI 19,1 8,3 27,8Arenas Bituminosas en Canadá 27,0de las cuales, en desarollo activo
4,0
Venezuela: Cinturón del Orinoco 35,7
(*) Con la información técnica y geológica disponible, existe razonable certeza de poder ser extraídas de yacimientos ya conocidos, bajo las condiciones técnicas y económicas existentes. Se incluye petróleo crudo, condensados de gas y gas natural líquido.(**) Años=Reservas / Producción del último año. CEI: Comunidad de estados independientesFuente: B. P. Statistical Review of World Energy. (Junio 2016).Nota del autor: Se han excluido los países con una cuota del total < 0,5 %, que sí figuran en la tabla original.
- 163 -
4
Cuad
ro 4
.17
REL
ACI
ÓN
EN
TRE
RES
ERVA
S Y
PRO
DU
CCIÓ
N A
NU
AL
DE
PETR
ÓLE
O Y
EVO
LUCI
ÓN
EN
EL
MU
ND
O.
26
28
30
32
34
36
38
40
42
44
46
48
50
52
54
56
1980
1985
1990
1995
2000
2005
2008
2011
2013
Reserv
as / P
rod
ucció
n (en
nú
mero
de a
ño
s)
AÑO
2015
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
con
dat
os d
e BP
Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y (J
unio
201
6)
- 164 -
Cuad
ro 4
.18
CAPA
CID
AD
DE
REF
INO
PO
R P
AÍS
ES E
N E
L M
UN
DO
. SER
IE H
ISTÓ
RIC
A
Mile
s d
e b
arril
es /
día
(*)
1990
2000
2005
2010
2014
2015
D %
2015
Cuo
ta
del
to
tal %
Cana
dá
1.92
01.
861
1.89
61.
913
1.96
51.
966
0,1
2,0
Esta
dos
Uni
dos
15.6
8016
.595
17.3
3917
.736
17.8
8918
.315
2,4
18,8
Méx
ico
1.62
71.
481
1.46
31.
463
1.60
21.
602
0,0
1,6
Tota
l No
rtea
mér
ica
19.2
2719
.937
20.6
9821
.113
21.4
5621
.883
2,0
22,5
Arg
entin
a68
162
561
562
565
765
70,
00,
7Br
asil
1.44
01.
849
1.94
21.
988
2.23
52.
278
1,9
2,3
Ven
ezue
la1.
186
1.26
91.
291
1.30
31.
303
1.30
30,
01,
3To
tal S
ur y
Cen
tro
amér
ica
6.00
46.
236
6.42
66.
307
6.07
36.
222
2,5
6,4
Ale
man
ia2.
024
2.26
22.
322
2.09
12.
077
2.03
2-2
,12,
1Bé
lgic
a68
473
975
678
777
677
60,
00,
8Bi
elor
usia
780
500
460
460
460
460
0,0
0,5
Esp
aña
1.26
71.
330
1.37
71.
421
1.54
61.
546
0,0
1,6
Fran
cia
1.69
91.
984
1.97
81.
702
1.37
51.
375
0,0
1,4
Gre
cia
403
412
418
490
498
498
0,0
0,5
Italia
2.52
82.
485
2.51
52.
396
1.91
51.
915
0,0
2,0
País
es B
ajos
1.20
71.
277
1.27
41.
274
1.27
41.
293
1,4
1,3
Polo
nia
361
384
507
560
582
581
-0,1
0,6
Rein
o U
nid
o1.
850
1.77
81.
819
1.75
71.
337
1.33
70,
01,
4Ru
sia
7.19
35.
526
5.40
85.
573
6.35
26.
428
1,2
6,6
Turq
uía
703
713
613
613
613
613
0,0
0,6
- 165 -
4
Tota
l Eur
op
a y
Euro
asia
27.6
6125
.032
24.6
4924
.188
23.6
3223
.635
0,0
24,3
Ara
bia
Sau
dita
1.86
01.
798
2.10
72.
109
2.89
92.
899
0,0
3,0
Emira
tos
A.U
.18
563
062
070
01.
143
1.14
30,
01,
2Irá
n88
01.
647
1.69
21.
860
1.98
51.
985
0,0
2,0
Iraq
600
718
728
914
931
933
0,2
1,0
Kuw
ait
280
680
936
936
936
936
0,0
1,0
Tota
l Orie
nte
Med
io4.
960
6.64
17.
331
8.06
09.
342
9.34
40,
09,
6A
rgel
ia43
443
444
355
465
165
10,
00,
7Eg
ipto
583
654
810
822
840
840
0,0
0,9
Sud
áfric
a32
448
152
052
052
052
00,
00,
5To
tal Á
fric
a2.
757
2.85
23.
158
3.19
73.
589
3.58
90,
03,
7A
ustra
lia66
282
871
874
053
644
3-1
7,4
0,5
Chin
a2.
892
5.40
77.
752
10.3
0214
.109
14.2
621,
114
,7Co
rea
del
Sur
798
2.31
62.
598
2.77
43.
110
3.11
00,
03,
2In
dia
1.12
22.
219
2.55
83.
703
4.31
94.
307
-0,3
4,4
Ind
ones
ia86
61.
127
1.05
71.
141
1.05
51.
116
5,8
1,1
Jap
ón4.
324
5.01
04.
531
4.29
13.
749
3.72
1-0
,83,
8M
alas
ia23
057
252
258
261
261
20,
00,
6Si
ngap
ure
933
1.34
01.
420
1.42
71.
514
1.51
40,
01,
6Ta
iland
ia22
289
91.
078
1.23
01.
252
1.25
20,
01,
3Ta
iwan
570
732
1.15
91.
197
1.19
798
8-1
7,5
1,0
Tota
l Asi
a y
Pací
fico
y O
cean
ía13
.344
21.3
0424
.300
28.4
7732
.682
32.5
54-0
,433
,5TO
TAL
MU
ND
O73
.952
82.0
0286
.562
91.3
4196
.772
97.2
270,
510
0,0
- 166 -
Mile
s d
e b
arril
es /
día
(*)
1990
2000
2005
2010
2014
2015
D %
2015
Cuo
ta
del
to
tal %
OCD
E40
.582
44.4
4845
.139
45.0
7143
.912
44.1
200,
545
,4N
o O
CDE
33.3
7137
.554
41.4
2346
.270
52.8
6053
.107
0,5
54,6
UE
(**)
15.5
4615
.590
15.9
2215
.283
14.1
3414
.124
-0,1
14,5
CEI
10.6
418.
014
7.41
07.
588
8.17
58.
260
1,0
8,5
(*)
Dat
os a
31.
12 d
el a
ño q
ue fi
gura
en
cab
ecer
aD
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l del
últi
mo
año
resp
ecto
al a
nter
ior.
(**)
Se
excl
uye
Eslo
veni
a en
dat
os a
nter
iore
s a
1990
.
CE
I: Co
mun
idad
de
esta
dos
ind
epen
die
ntes
Fuen
te: B
. P. S
tatis
tical
Rev
iew
of W
orld
Ene
rgy.
(Ju
nio
2016
)N
ota
del
aut
or: S
e ha
n ex
clui
do
los
paí
ses
con
una
cuot
a d
el to
tal <
0,5
%, q
ue s
í figu
ran
en la
tab
la o
rigin
al.
- 167 -
4
Cuad
ro 4
.19
FLU
JOS
COM
ERCI
ALE
S D
E PE
TRÓ
LEO
EN
EL
MU
ND
O
Dat
os p
ara
el a
ño 2
015
en m
illon
es d
e to
nela
das
.Fu
ente
: BP
Stat
istic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y (J
unio
201
6)
- 168 -
Cuadro 4.20 AVANCE 2017. CONSUMO DE PRODUCTOS PETROLÍFEROS Y COTIZACIÓN PETRÓLEO BRENT
CONSUMO DE PRODUCTOS PETROLÍFEROS EN ESPAÑA (Datos a 31/03/17)
Datos en kt 1/1 a
31/03/17 D% Últimos
12 meses D% GLP Envasado 278,4 3,2 868,3 2,8GLP Granel 203,7 11,1 555,3 13,7Otros 252,6 4,0 1.076,8 56,2Total GLP's 746,6 5,6 2.548,6 23,3Gasolina 95 I.O 1.003,4 0,2 4.380,7 1,1Gasolina 98 I.O 84,5 1,8 377,5 8,3Total GASOLINAS 1.088,6 0,3 4.762,1 1,7Total QUEROSENOS 1.286,5 10,8 6.019,3 8,0Gasóleos auto 5.476,4 2,9 22.672,6 3,2Gasóleo B 1.179,6 11,8 4.037,2 7,7Gasóleo C 625,5 -13,8 1.760,7 -8,5Otros 438,4 -8,3 1.985,2 -4,9Total GASÓLEOS 7.719,9 1,8 30.455,6 2,5Fuelóleo BIA 549,8 -2,0 2.210,1 4,8Otros 1.375,7 -14,3 6.168,5 -1,5Total FUELÓLEOS 1.925,5 -11,1 8.378,7 0,1Lubricantes 106,3 10,8 412,1 7,8Asfaltos 113,6 -9,1 722,1 -14,5Coque 621,0 29,1 2.877,0 4,1Otros 522,9 -16,2 2.016,2 -2,2Total OTROS PRODUCTOS 1.363,9 2,9 6.027,5 -0,4TOTAL 14.131,2 0,7 58.191,8 3,0
D% Tasa de variación porcentual respecto idéntico período de 2016.Fuente: Boletín Estadístico de Hidrocarburos. CORES.Nota del autor. Considerar que 2016 es bisiesto.
Cotización Barril Brent Europa (30.12.16 a 5.06.17)
FechaUS$/Barril
Brent Cambio €/$ €/t30.Dic.16 54,96 1,052 395,48
16.Enero.17 54,30 1,060 387,781.Feb.17 55,79 1,077 392,1416.Feb.17 54,16 1,067 384,25
1.Marzo.17 55,72 1,055 399,8116.Marzo.17 50,56 1,077 355,3831.Marzo.17 52,20 1,065 371,0414.Abril.17 55,05 1,061 392,771.Mayo.17 50,41 1,090 350,1016.Mayo.17 51,21 1,108 349,8731.Mayo.17 49,40 1,124 332,705.Junio.17 48,25 1,126 324,38
Fuente: US Energy Information Administration y Foro Nuclear.
- 169 -
5. GAS
5.1 Consumo de gas natural y manufacturado según mercados en España. Evolución ......................... 171
5.2 Consumo de gas natural por comunidades autó-nomas .................................................................. 172
5.3 Producción de gas en yacimientos de España. Evolución ............................................................. 173
5.4 Procedencia del gas natural según países de ori-gen en España. Evolución ................................... 173
5.5 Centrales de ciclo combinado-gas natural en Espa-ña por tipo de centrales y combustible utilizado .. 174
5.6 Infraestructura de gas en España ......................... 1765.7 Capacidades y otros parámetros de la infraes-
tructura gasista de España ................................... 1775.8 Precio máximo de venta de la bombona de bu-
tano en 12,5 kg. en España. Evolución ............... 1785.9 Precios máximos de las tarifas de último recurso
del gas natural doméstico y comercial en España. Evolución ............................................................. 179
5.10 Precio del gas por países en Europa .................. 1805.11 Precio del gas en mercados internacionales.
Evolución ............................................................. 1835.12 Producción de gas natural por países en el mun-
do. Serie histórica ............................................... 1845.13 Reservas probadas (*) de gas por países en el
mundo ................................................................. 1875.14 Evolución de la relación entre reservas y pro-
ducción anual de gas en el mundo .................... 1885.15 Flujos comerciales de gas en el mundo.............. 1895.16 Avance 2017. Consumo de gas natural. España ... 190
Págs.
GAS
- 171 -
5
Cuad
ro 5
.1
CO
NSU
MO
DE
GA
S N
ATU
RA
L Y
MA
NU
FACT
UR
AD
O S
EGÚ
N M
ERCA
DO
S EN
ESP
AÑ
A. E
VOLU
CIÓ
N
MER
CAD
OS
G
Wh
1985
1990
2000
2010
2015
2016
D%
1. D
OM
ÉSTI
CO-C
OM
ERCI
AL
7.
128
10.7
7134
.755
64.3
2851
.774
53.5
103,
5G
as n
atur
al
2.54
47.
578
34.2
2164
.279
51.7
4353
.510
3,5
Gas
man
ufac
tura
do
de
gas
natu
ral
1.78
32.
604
310
00
--1.
1 Su
bto
tal g
as n
atur
al
4.32
710
.182
34.2
5364
.279
51.7
4353
.510
3,5
Aire
pro
pan
ado
22
266
502
4931
(**)
--1.
2 Su
bto
tal o
tros
gase
s 2.
801
589
502
4931
(**)
--2.
IND
UST
RIA
L
15.4
8044
.166
144.
994
194.
089
195.
503
202.
844
3,2
3. C
ENTR
ALE
S EL
ÉCTR
ICA
S (*
)6.
890
2.25
410
.379
135.
625
61.3
2859
.643
-2,6
4. U
SOS
NO
EN
ERG
ÉTIC
OS
17
34.
835
6.13
16.
131
5.28
35.
490
3,9
TOTA
L29
.671
62.0
2619
6.25
840
0.17
431
4.79
832
1.48
72,
1TO
TAL
(bcm
)
2,5
5,3
16,8
34,4
26,9
27,5
2,1
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual d
el ú
ltim
o añ
o re
spec
to a
l ant
erio
r.(*
) N
o in
clui
das
ven
tas
par
a ge
nera
ción
elé
ctric
a m
edia
nte
coge
nera
ción
(in
clui
das
en
el c
onsu
mo
ind
ustri
al).
Fuen
te: S
EDIG
AS
Info
rme
Anu
al 2
016
y Fo
ro N
ucle
ar.
Not
a d
el a
utor
: 1 b
cm =
109 m
3 . 1
GW
h= 0
,858
x 1
06 ter
mia
s =
85,
8 te
p (
equi
vale
nte
ener
gétic
o) =
95.
300
m3 d
e ga
s na
tura
l. SE
DIG
AS
aplic
a co
efici
ente
s si
mila
res
(**)
Des
de
2016
no
figur
a ai
re p
rop
anad
o.
- 172 -
Cuad
ro.5
.2
CON
SUM
O D
E G
AS
NA
TUR
AL
POR
CO
MU
NID
AD
ES A
UTÓ
NO
MA
S
Año
201
6
G
Wh
GRU
PO 1
GRU
PO 2
GRU
PO 3
GN
LTO
TAL
CUO
TA (
%)
D %
And
aluc
ía35
.789
6.40
42.
398
3.10
347
.694
14,9
6,0
Ara
gón
3.85
47.
026
3.08
550
914
.474
4,5
-4,1
Ast
uria
s79
93.
966
2.06
31.
113
7.94
12,
53,
4Ba
lear
es2.
973
782
329
3.83
21,
2-2
8,7
Cana
rias
00
02
20,
0-
Cant
abria
2.23
91.
647
1.00
223
4.91
01,
56,
2Ca
still
a y
León
2.95
48.
287
6.43
356
918
.243
5,7
1,4
Cast
illa
La M
anch
a10
.098
3.76
82.
557
456
16.8
795,
31,
1Ca
talu
ña16
.073
33.2
2316
.112
1.42
366
.830
20,8
0,2
Com
. Val
enci
ana
15.1
4920
.335
3.25
169
039
.425
12,3
6,8
Extre
mad
ura
01.
571
616
414
2.60
10,
83,
3G
alic
ia5.
100
7.73
02.
003
581
15.4
144,
814
,8La
Rio
ja2.
082
595
1.05
642
3.77
51,
230
,2M
adrid
1.60
72.
955
18.5
1216
123
.234
7,2
6,5
Mur
cia
16.6
961.
235
596
644
19.1
716,
0-9
,4N
avar
ra2.
713
4.89
52.
302
126
10.0
363,
118
,0Pa
ís V
asco
6.85
714
.171
5.15
355
26.2
368,
2-5
,5To
tal
124.
984
117.
813
67.9
619.
938
320.
696
100,
02,
1G
rup
o 1:
Pre
sión
>60
bar
es. G
rup
o 2:
Pre
sión
ent
re 4
y 6
0 b
ares
. Gru
po
3: P
resi
ón<
4 b
ares
. GN
L: c
onsu
mo
dire
cto
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual d
el c
onsu
mo
tota
l de
2016
resp
ecto
al a
ño a
nter
ior
Fuen
te: C
ORE
S. B
olet
ín E
stad
ístic
o d
e H
idro
carb
uros
(D
ic.2
015
y D
ic. 2
016)
Not
a d
el a
utor
. En
cons
umo
ener
gétic
o, 1
GW
h =
86
tep
.
- 173 -
5
Cuadro 5.3 PRODUCCIÓN DE GAS EN YACIMIENTOS DE ESPAÑA. EVOLUCIÓN
GWh 2010 2013 2014 2015 2016 D %El Romeral 109 125 60 28 18 -36,8El Ruedo 19 63 10 - - -Marismas 2 5 8 2 - -100,0Poseidón 534 451 190 78 55 -29,9Viura 591 547 -7,4Total 664 644 269 700 620 -11,4
D % = Tasa de variación porcentual del último año respecto al anterior.Fuente: CORES (BEH Dic. 16) y Foro Nuclear.Nota del autor: 1 GWh= 86 tep (equivalente energético).
Cuadro 5.4 PROCEDENCIA DEL GAS NATURAL SEGÚN PAÍSES DE ORIGEN EN ESPAÑA. EVOLUCIÓN
GWh 2010 2014 2015 2016Angola 1.040Argelia 134.159 211.869 218.399 207.037Bélgica 876 1.294 Egipto 32.728 Estados Unidos 846Francia 1.851 16.219 12.744 7.821Holanda 1.448 Libia 4.128 Malasia Nigeria 86.993 32.574 42.199 52.762Noruega 37.626 47.010 32.144 38.416Omán 1.931 1.833 964 -Perú 7.164 13.971 10.794 19.796Portugal 157 5 8Qatar 65.533 35.039 34.175 28.943Trinidad y Tobago 36.972 22.557 12.755 7.660Yemen 2.968 TOTAL IMPORT. 412.928 383.973 364.178 364.328Total GNL 312.905 180.093 151.941 153.212Total GN 100.023 203.880 212.237 211.115TOTAL EXPORT. 12.914 67.346 56.948 44.828Total GNL 52 60.681 16.063 1.949Total GN 12.862 6.665 40.885 42.879SALDO TOTAL IMPORTADOR
400.014 316.627 307.230 319.500
Fuente: CORES.Nota del autor: 1 GWh (en consumo) = 86 tep
- 174 -
Cuad
ro 5
.5
CEN
TRA
LES
DE
CICL
O C
OM
BIN
AD
O-G
AS
NA
TUR
AL
EN E
SPA
ÑA
PO
R T
IPO
DE
CEN
TRA
LES
Y
COM
BU
STIB
LE U
TILI
ZAD
O
POTE
NCI
A
31/1
2/20
16PR
OD
UCC
IÓN
BRU
TA (
Mill
. kW
h)
TIPO
DE
CEN
TRA
LCE
NTR
ALE
SkW
2013
20
14
2015
20
16
CICL
O C
OM
BIN
AD
O
GA
S N
ATU
RAL
Besó
s 3
419.
320
162
272
860
1.04
0Ca
stel
lón
3,4
1.64
6.96
053
035
31.
263
1.66
1Ca
stej
ón 1
,385
5.34
638
139
075
4 1.
323
Cast
ejón
238
6.10
00
00
0Be
sós
4
406.
580
2.18
62.
247
2.19
9 2.
357
San
Roq
ue 1
39
5.00
01.
858
2.02
21.
928
1.80
9Sa
n Ro
que
240
1.82
022
337
585
1 57
7Ba
ia d
e Bi
zcai
a (2
)82
8.67
23.
027
2.83
50
-Ta
rrago
na P
ower
(2)
423.
700
154
3139
5 44
0Ta
rrago
na
362.
690
00
68
0A
rcos
de
la F
ront
era
1,2,
3,4
y 5
1.61
2.76
011
784
201
926
Sant
urce
4
402.
640
16
0 0
Palo
s d
e la
Fro
nter
a 1,
2,3
1.18
8.00
01.
499
598
183
68Ca
mp
o d
e G
ibra
ltar 1
398.
240
416
00
0Ca
mp
o d
e G
ibra
ltar 2
(1)
393.
570
00
-A
rrúb
al 1
,2 (
1)79
9.20
00
166
0 -
Cris
tób
al C
olón
439
2.00
016
518
130
2 0
Am
oreb
ieta
(1)
748.
900
017
60
-Ca
rtage
na 1
,2,3
1.
268.
350
2.32
12.
252
1.72
7 49
0
Ace
ca 3
391.
520
189
179
504
689
Ace
ca 4
379.
300
954
908
836
628
Esco
mb
rera
s 6
830.
890
00
0 10
5Ca
stel
nou (
1)79
7.82
00
157
0 -
El F
anga
l 1,2
,3 (
1)1.
218.
880
016
60
-Pl
ana
del
Ven
t 1,2
(1)
832.
630
031
80
-Sa
gunt
o 1,
2,3
1.25
5.42
03.
521
3.78
33.
729
3.17
3Pu
ente
s d
e G
ª Rod
rigue
z 5
870.
430
258
336
185
499
Esca
trón
Peak
er (
1)28
3.00
00
430
-Es
catró
n 3
818.
000
03
69
0Sa
bón
339
7.44
095
021
116
3 19
3So
to d
e Ri
ber
a 4
431.
869
236
232
299
0M
álag
a 1
421.
036
1.71
31.
248
1.89
3 1.
833
Soto
de
Rib
era
543
3.62
981
7981
0
Besó
s 5
873.
230
702
668
766
472
Puer
to d
e Ba
rcel
ona
1,2
891.
660
2.00
41.
679
2.38
7 2.
047
Alg
ecira
s 3
830.
907
03
424
1.13
6TO
TAL
CICL
O C
OM
BIN
AD
O25
.287
.699
23.6
4822
.001
22.0
6521
.466
Rest
o d
e Ci
clo
s Co
mb
inad
os
(1)
1.44
94.
021
-G
ASI
FICA
CIÓ
N D
E CA
RBÓ
N Y
CI
CLO
CO
MBI
NA
DO
Elco
gas
090
110
510
0TO
TAL
GA
SIFI
CACI
ÓN
CA
RBÓ
N Y
CC
090
11.
051
00
TOTA
L CI
CLO
CO
MBI
NA
DO
+G
ICC
25.2
87.6
9925
.998
23.0
5226
.086
21.4
66
(1)
Inst
alac
ione
s co
nven
cion
ales
no
per
tene
cien
te a
em
pre
sas
de
UN
ESA
(2
) Pa
rtici
pad
as p
or e
mp
resa
s q
ue s
on m
iem
bro
s d
e U
NES
AFu
ente
: UN
ESA
- 175 -
5
Cuad
ro 5
.5
CEN
TRA
LES
DE
CICL
O C
OM
BIN
AD
O-G
AS
NA
TUR
AL
EN E
SPA
ÑA
PO
R T
IPO
DE
CEN
TRA
LES
Y
COM
BU
STIB
LE U
TILI
ZAD
O
POTE
NCI
A
31/1
2/20
16PR
OD
UCC
IÓN
BRU
TA (
Mill
. kW
h)
TIPO
DE
CEN
TRA
LCE
NTR
ALE
SkW
2013
20
14
2015
20
16
CICL
O C
OM
BIN
AD
O
GA
S N
ATU
RAL
Besó
s 3
419.
320
162
272
860
1.04
0Ca
stel
lón
3,4
1.64
6.96
053
035
31.
263
1.66
1Ca
stej
ón 1
,385
5.34
638
139
075
4 1.
323
Cast
ejón
238
6.10
00
00
0Be
sós
4
406.
580
2.18
62.
247
2.19
9 2.
357
San
Roq
ue 1
39
5.00
01.
858
2.02
21.
928
1.80
9Sa
n Ro
que
240
1.82
022
337
585
1 57
7Ba
ia d
e Bi
zcai
a (2
)82
8.67
23.
027
2.83
50
-Ta
rrago
na P
ower
(2)
423.
700
154
3139
5 44
0Ta
rrago
na
362.
690
00
68
0A
rcos
de
la F
ront
era
1,2,
3,4
y 5
1.61
2.76
011
784
201
926
Sant
urce
4
402.
640
16
0 0
Palo
s d
e la
Fro
nter
a 1,
2,3
1.18
8.00
01.
499
598
183
68Ca
mp
o d
e G
ibra
ltar 1
398.
240
416
00
0Ca
mp
o d
e G
ibra
ltar 2
(1)
393.
570
00
-A
rrúb
al 1
,2 (
1)79
9.20
00
166
0 -
Cris
tób
al C
olón
439
2.00
016
518
130
2 0
Am
oreb
ieta
(1)
748.
900
017
60
-Ca
rtage
na 1
,2,3
1.
268.
350
2.32
12.
252
1.72
7 49
0
Ace
ca 3
391.
520
189
179
504
689
Ace
ca 4
379.
300
954
908
836
628
Esco
mb
rera
s 6
830.
890
00
0 10
5Ca
stel
nou (
1)79
7.82
00
157
0 -
El F
anga
l 1,2
,3 (
1)1.
218.
880
016
60
-Pl
ana
del
Ven
t 1,2
(1)
832.
630
031
80
-Sa
gunt
o 1,
2,3
1.25
5.42
03.
521
3.78
33.
729
3.17
3Pu
ente
s d
e G
ª Rod
rigue
z 5
870.
430
258
336
185
499
Esca
trón
Peak
er (
1)28
3.00
00
430
-Es
catró
n 3
818.
000
03
69
0Sa
bón
339
7.44
095
021
116
3 19
3So
to d
e Ri
ber
a 4
431.
869
236
232
299
0M
álag
a 1
421.
036
1.71
31.
248
1.89
3 1.
833
Soto
de
Rib
era
543
3.62
981
7981
0
Besó
s 5
873.
230
702
668
766
472
Puer
to d
e Ba
rcel
ona
1,2
891.
660
2.00
41.
679
2.38
7 2.
047
Alg
ecira
s 3
830.
907
03
424
1.13
6TO
TAL
CICL
O C
OM
BIN
AD
O25
.287
.699
23.6
4822
.001
22.0
6521
.466
Rest
o d
e Ci
clo
s Co
mb
inad
os
(1)
1.44
94.
021
-G
ASI
FICA
CIÓ
N D
E CA
RBÓ
N Y
CI
CLO
CO
MBI
NA
DO
Elco
gas
090
110
510
0TO
TAL
GA
SIFI
CACI
ÓN
CA
RBÓ
N Y
CC
090
11.
051
00
TOTA
L CI
CLO
CO
MBI
NA
DO
+G
ICC
25.2
87.6
9925
.998
23.0
5226
.086
21.4
66
(1)
Inst
alac
ione
s co
nven
cion
ales
no
per
tene
cien
te a
em
pre
sas
de
UN
ESA
(2
) Pa
rtici
pad
as p
or e
mp
resa
s q
ue s
on m
iem
bro
s d
e U
NES
AFu
ente
: UN
ESA
- 176 -
Cuad
ro 5
.6
INFR
AES
TRU
CTU
RA
DE
GA
S EN
ESP
AÑ
A
(**)
(**)
Esta
do
en in
fraes
truct
uras
31/
12/1
5
(**)
En
pro
yect
o/co
nstru
cció
n
Plan
ta d
e re
gasi
ficac
ión
Núm
ero
de
tanq
ues
Esta
ción
de
com
pre
sión
Alm
acen
amie
nto
sub
terrá
neo
off s
hore
Alm
acen
amie
nto
sub
terrá
neo
Yaci
mie
ntos
de
gas
Inst
alac
ione
s no
op
erat
ivas
Cone
xión
inte
rnac
iona
l
Fuen
te: S
edig
as. I
nfor
mac
ión
a 31
.12.
16
- 177 -
5
Cuadro 5.7 CAPACIDADES Y OTROS PARÁMETROS DE LA INFRAESTRUCTURA GASISTA DE ESPAÑA
CAPACIDAD DE INTERCONEXIÓN (GWh / día) Entrada Salida
VIP Pirineos (Larrau + Irún) 225 225VIP Ibérico (Tuy + Badajoz) 80 144CI Tarifa 444 --CI Almería 290 --
CAPACIDAD DE ALMACENAMIENTO (Mm3) Total Útil
Gaviota 2.658 1.547Serrablo 1.091 820Yela 687 130Marismas 588 136
CAPACIDAD DE ENTRADA POR PLANTA (GWh / día)Barcelona 544Sagunto 279Cartagena 377Huelva 377Mugardos 115Bilbao 223
OTROS PARÁMETROS 2016/15 (%)Longitud de la red (km) 85.108 1,5Número de municipios con acceso al g.n. 1.734 2,7Puntos de conexión (miles) 7.708 1,1
Datos a 31.12.16Fuente: SEDIGAS (Informe anual 2016)
- 178 -
Cuad
ro 5
.8
PREC
IO M
ÁX
IMO
DE
VEN
TA D
E LA
BO
MB
ON
A D
E B
UTA
NO
DE
12,5
KG
. EN
ESP
AÑ
A. E
VOLU
CIÓ
N
EVO
LUCI
ÓN
DEL
PRE
CIO
EN
LO
S Ú
LTIM
OS
AÑ
OS
(EU
ROS)
1/1/
1316
,32
19/5
/15
14,1
219
/1/1
613
,10
26/3
/13
17,1
321
/7/1
513
,42
15/3
/16
12,4
614
/5/1
317
,50
15/9
/15
12,7
617
/5/1
611
,85
17/3
/15
15,8
117
/11/
1512
,68
19/7
/16
11,2
720
/9/1
611
,71
15/1
1/16
12,2
8
En e
l año
201
4, e
l pre
cio
no e
xper
imen
tó v
aria
ción
Fuen
te: C
ORE
S (B
olet
ín E
stad
ístic
o d
e H
idro
carb
uros
Dic
. 201
6) y
For
o N
ucle
ar.
Pre
cio
de
la B
om
bo
na d
e B
uta
no
. Ev
olu
ció
n y
co
mp
ara
ció
n c
on IPC.
8,11
8,78
8,57
10,3
0
13,5
0
11,0
6
13,1
9
15,0
9
12,6
8
17,5
017
,50
16,3
2
11,7
8
12,9
4
5678910111213141516171819
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
100
120
140
160
180
200
220
Indices Butano e IPC (1 enero 2003 = 100)
€/Bo
mb
ona
a 1 d
e E
nero
Índ
ice B
uta
no
Índ
ice IP
C
12,2
8
2017
- 179 -
5
Cuadro 5.9 PRECIOS MÁXIMOS DE LAS TARIFAS DE ÚLTIMO RECURSO DEL GAS NATURAL DOMÉSTICO Y COMERCIAL EN ESPAÑA. EVOLUCIÓN
Tarifa TUR1 Tarifa TUR2
c€ / kWh D% c€ / kWh D%2008 1 Enero 7,2116 4,9 5,8012 4,8
12 Abril 7,3168 1,5 5,9064 1,812 Julio 7,4767 2,2 6,0663 2,712 Octubre 8,0428 7,6 6,6323 9,3
2009 1 Enero 7,7359 -3,8 6,3960 -3,612 Abril 6,9971 -9,6 5,6573 -11,51 Julio 6,8565 -2,0 5,3019 -6,31 Octubre 6,7845 -1,1 5,2299 -1,4
2010 1 Enero 6,7853 0,0 5,2306 0,001 Abril 6,9649 2,6 5,4103 3,41 Julio 7,4569 7,1 5,8755 8,61 Octubre 7,3808 -1,0 5,7994 -1,3
2011 1 Enero 7,6839 4,1 6,0200 3,81 Abril 7,9548 3,5 6,2909 4,51 Julio 8,3352 4,8 6,6713 6,01 Octubre 8,4214 1,0 6,7574 1,3
2012 1 Enero 8,4931 0,9 6,7756 0,328 Abril 8,8920 4,7 7,1146 5,01 Julio 9,0496 1,8 7,2723 2,21 Septiembre 9,2797 2,5 7,4572 2,5
2013 1 Enero 9,3229 0,5 7,4669 0,12014 1 Enero 9,3314 0,1 7,4542 -0,22015 1 Enero 9,0887 -2,6 7,2163 -3,2
1 Abril 8,8967 -2,1 7,0243 -2,71 Julio 8,6769 -2,5 6,8046 -3,11 Octubre 8,5953 -0,9 6,7230 -1,2
2016 1 Enero 8,3602 -2,7 6,4770 -3,71 Abril 8,1463 -2,6 6,2630 -3,31 Octubre 8,2213 0,9 6,3381 1,2
Nota: Tarifa TUR1: Consumo estimado de 3.000 kWh/año. Tarifa TUR2: Consumo estimado de 12.000 kWh/año.Hasta el 1 de julio de 2009 las tarifas TUR1 y TUR2 se denominaban T1 y T2.D % = variación porcentual respecto al precio de la fecha anterior.Fuente: MINETAD (Citado por CORES en BEH Dic.16) y Foro Nuclear
- 180 -
Cuadro 5.10 PRECIOS DEL GAS POR PAÍSES EN EUROPA
1er Semestre 2016 DOMÉSTICO INDUSTRIAL
EUROS/GJ Precio (*)
Impuestos (incluí-dos en precio)
Precio (**)
Imp.no recuperables (incluidos en
precio)IVA OtrosUE 28 17,26 2,33 1,93 8,76 1,09Alemania 18,36 2,93 1,65 9,42 1,12Austria 19,17 3,20 1,91 9,81 2,02Bélgica 15,19 2,59 1,07 7,15 0,52Bulgaria 10,23 1,71 0,00 6,38 0,30Croacia 11,90 2,38 0,00 9,09 0,12Dinamarca 19,92 3,98 7,99 7,97 2,55Eslovaquia 12,78 2,13 0,00 8,48 0,37Eslovenia 16,65 3,00 1,81 9,59 1,41España 18,82 3,27 0,65 7,81 0,15Estonia 12,28 2,05 0,99 8,58 0,99Finlandia s.d s.d s.d 11,51 4,36Francia 18,05 2,61 1,48 9,25 1,33Grecia 15,68 1,80 1,60 8,21 1,57Hungría 9,56 2,03 0,00 8,81 0,49Irlanda 18,12 2,16 1,02 9,11 1,09Italia 20,32 2,90 4,26 8,67 0,67Letonia 11,78 2,05 0,48 7,42 0,46Lituania 11,47 1,99 0,00 7,45 0,00Luxemburgo 12,62 1,07 0,63 9,79 0,30Países Bajos 21,65 3,76 7,48 10,66 4,37Polonia 10,88 2,03 0,00 7,51 0,15Portugal 25,35 4,74 1,23 9,44 0,20Reino Unido 15,36 0,73 0,00 8,08 0,44República Checa
16,19 2,81 0,00 7,29 0,31
Rumanía 9,22 1,79 2,57 7,71 2,35Suecia 31,35 6,27 8,16 10,37 2,45Otros paísesBosnia Herze-gobina 10,86 1,55 1,22 11,81 3,73
Liechtenstein 23,48 1,74 3,79 15,95 3,85Macedonia s.d s.d s.d 6,83 0,55Moldavia 8,38 0,62 0,00 7,12 0,00Serbia 10,41 0,95 0,00 8,40 0,00Turquía 9,33 1,42 0,18 6,80 0,18
:: Sin datos.(*) Precio final incluidos todos los impuestos.(**) Exluidos impuestos recuperables (IVA).Usos domésticos: Banda D2 (consumo anual entre 20 y 200 GJ).Usos industriales: Banda I3 (consumo anual entre 10.000 y 100.000 GJ).Fuente: EUROSTAT.
- 181 -
5
Precios del gas en Europa: Usos Domésticos
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 24
Rumanía
Moldavia
Hungría
Lituania
Turquía
Estonia
Serbia
Croacia
Bulgaria
Letonia
Luxemburgo
Eslovaquia
Polonia
República Checa
Bosnia Herzegovina
Bélgica
Eslovenia
Reino Unido
UE 28
Irlanda
Alemania
Grecia
Francia
Austria
ESPAÑA
Países Bajos
Italia
Dinamarca
Liechtenstein
Portugal
Suecia
euros / Gj
precio básico iva otros impuestos
26 28 30 32
(Continúa)
- 182 -
0 1 4 6 8 10 12 14 16
Turquía
Macedonia
Moldavia
República Checa
Lituania
Rumanía
Polonia
Letonia
Eslovaquia
Italia
Reino Unido
Serbia
Estonia
Grecia
Dinamarca
Eslovenia
Hungría
UE 28
ESPAÑA
Francia
Croacia
Países Bajos
Irlanda
Luxemburgo
Portugal
Austria
Alemania
Bélgica
Finlandia
Bosnia Herzegobina
Liechtenstein
euros / Gj
precio básico impuestos no recuperables
2 3 5 7 9 11 1513
Suecia
Bulgaria
Precios del gas en Europa: Usos Industriales
(Continuación)
- 183 -
5
Cuad
ro 5
.11
PREC
IO D
EL G
AS
EN M
ERCA
DO
S IN
TER
NA
CIO
NA
LES.
EVO
LUCI
ÓN
$ U
SA /
106
BTU
GN
LG
AS
NA
TURA
L
Prec
io d
el p
etró
leo
en
paí
ses
OCD
E CI
FJa
pó
nA
lem
ania
(*)
UK
USA
Cana
dá
CIF
CI
F(H
eren
NBP
Ind
ex)
(Hen
ry H
ub)
(Alb
erta
)
1985
5,23
4,25
--
-4,
7519
903,
642,
78-
1,64
1,05
3,82
1995
3,46
2,39
-1,
690,
892,
9620
004,
722,
892,
714,
233,
754,
8320
034,
774,
063,
335,
634,
834,
8920
045,
184,
324,
465,
855,
036,
2720
056,
055,
887,
388,
797,
258,
7420
067,
147,
857,
876,
765,
8310
,66
2007
7,73
8,03
6,01
6,95
6,17
11,9
520
0812
,55
11,5
610
,79
8,85
7,99
16,7
620
099,
068,
524,
853,
893,
3810
,41
2010
10,9
18,
016,
564,
393,
6913
,47
2011
14,7
310
,49
9,04
4,01
3,47
18,5
620
1216
,75
10,9
39,
462,
762,
2718
,82
2013
16,1
710
,73
10,6
43,
712,
9318
,25
2014
16,3
39,
118,
254,
353,
8716
,80
2015
10,3
16,
616,
532,
602,
018,
77
CIF:
Cos
t+in
sura
nce+
freig
ht (
pre
cios
med
ios)
. (*)
Pre
cio
med
io d
e im
por
taci
ón.
Fuen
te: B
P St
atis
fical
Rev
iew
of W
orld
Ene
rgy.
Jun
io 2
016.
- 184 -
Cuad
ro 5
.12
PRO
DU
CCIÓ
N D
E G
AS
NA
TUR
AL
POR
PA
ÍSES
EN
EL
MU
ND
O. S
ERIE
HIS
TÓR
ICA
Mill
ones
de
tep
1990
1995
2000
2005
2010
2014
2015
D %
2015
Cu
ota
del
to
tal (
%)
Cana
dá
97,7
143,
816
4,0
168,
414
3,9
145,
814
7,2
0,9
4,6
Esta
dos
Uni
dos
461,
848
0,9
495,
546
7,6
549,
566
9,1
705,
35,
422
,0M
éxic
o24
,427
,034
,547
,051
,851
,447
,9-6
,81,
5To
tal N
orte
amér
ica
584,
065
1,7
693,
968
3,0
745,
286
6,3
900,
43,
928
,1A
rgen
tina
16,1
22,5
33,7
41,1
36,1
31,9
32,8
2,9
1,0
Boliv
ia2,
72,
82,
910
,812
,818
,918
,8-0
,70,
6Br
asil
2,8
4,6
6,7
9,8
13,1
20,4
20,6
1,3
0,6
Trin
idad
Tob
ago
4,7
6,8
14,0
29,7
40,3
37,9
35,7
-5,8
1,1
Vene
zuel
a19
,824
,825
,124
,727
,625
,829
,213
,20,
9To
tal S
ur y
Cen
troa
mér
ica
52,3
68,1
91,0
126,
514
9,6
159,
416
0,6
0,7
5,0
Aze
rbai
jan
8,1
5,4
4,6
4,7
13,6
15,8
16,4
3,4
0,5
Nor
uega
22,9
25,0
44,8
77,3
96,5
97,9
105,
47,
73,
3Pa
íses
Bajo
s54
,960
,952
,256
,263
,450
,138
,7-2
2,8
1,2
Rein
o U
nid
o40
,963
,797
,579
,451
,433
,135
,77,
81,
1Ru
sia53
1,0
479,
347
5,7
522,
153
0,0
523,
651
6,0
-1,5
16,1
Turk
men
istan
71,5
26,3
38,3
51,3
38,1
62,3
65,2
4,5
2,0
Ucr
ania
22,9
14,8
14,6
16,7
16,7
16,1
15,7
-2,8
0,5
- 185 -
5(C
ontin
úa)
Mill
ones
de
tep
1990
1995
2000
2005
2010
2014
2015
D %
2015
Cu
ota
del
to
tal (
%)
Uzb
equi
stán
33,2
39,5
45,9
48,6
49,0
51,6
52,0
0,8
1,6
Tota
l Eur
opa
y Eu
roas
ia86
4,1
787,
784
0,4
922,
391
3,1
896,
889
0,8
-0,7
27,8
Atra
bia
Sau
dí
30,2
38,6
44,8
64,1
78,9
92,1
95,8
4,0
3,0
Emira
tos
Ára
bes
Uni
dos
18,1
28,2
34,5
43,0
46,2
48,8
50,2
2,8
1,6
Irán
23,6
30,4
53,7
92,1
137,
116
3,8
173,
25,
75,
4O
man
3,0
4,6
9,9
19,9
26,4
30,0
31,4
4,8
1,0
Qat
ar5,
712
,222
,441
,211
8,0
156,
716
3,3
4,2
5,1
Tota
l Orie
nte
Med
io94
,613
4,1
189,
628
8,9
446,
053
9,2
556,
13,
117
,4A
rgel
ia44
,452
,979
,079
,472
,475
,074
,7-0
,42,
3Eg
ipto
7,3
11,3
18,9
38,3
55,2
43,9
41,0
-6,6
1,3
Nig
eria
3,6
4,4
10,6
22,5
33,6
40,5
45,1
11,1
1,4
Tota
l Áfr
ica
62,0
76,8
119,
415
9,3
192,
018
7,2
190,
61,
86,
0A
ustra
lia17
,725
,528
,935
,347
,355
,260
,39,
41,
9Ba
ngla
des
h4,
36,
38,
512
,418
,021
,524
,112
,20,
8Ch
ina
14,2
16,7
25,3
45,9
89,2
118,
412
4,2
4,8
3,9
Ind
ia10
,816
,923
,726
,744
,327
,426
,3-3
,80,
8In
don
esia
39,5
54,6
62,7
67,6
77,1
67,7
67,5
-0,3
2,1
Mal
asia
15,5
24,2
42,0
57,4
54,8
60,0
61,4
2,2
1,9
Mya
nmar
0,8
1,5
3,1
11,0
11,2
15,2
17,6
16,4
0,6
Paq
uist
án11
,014
,019
,435
,138
,137
,737
,70,
01,
2
- 186 -
Mill
ones
de
tep
1990
1995
2000
2005
2010
2014
2015
D %
2015
Cu
ota
del
to
tal (
%)
Taila
ndia
5,9
10,2
18,2
21,3
32,6
37,9
35,8
-5,4
1,1
Tota
l Asi
a y
Pací
fico
y O
cean
ía13
4,6
187,
425
1,3
339,
344
8,0
481,
350
1,0
4,1
15,7
TOTA
L M
UNDO
1.79
1,5
1.90
5,7
2.18
5,5
2.51
9,4
2.89
3,9
3.13
0,2
3.19
9,5
2,2
100,
0O
CDE
773,
288
4,6
973,
898
5,1
1.04
9,3
1.14
1,6
1.17
8,6
3,2
36,8
No
OCD
E1.
018,
31.
021,
21.
211,
71.
534,
31.
844,
61.
988,
62.
020,
91,
663
,2U
E (*
)16
8,0
192,
521
0,2
192,
315
8,7
117,
410
8,1
-8,0
3,4
CEI
672,
256
9,1
584,
165
1,7
657,
068
0,5
676,
5-0
,621
,1
Se e
xclu
ye g
as q
uem
ado
o re
cicl
ado.
Se
incl
uye
gas
natu
ral p
rod
ucid
o p
or tr
ansf
orm
ació
n d
e ga
s a
líqui
do.
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual d
el ú
ltim
o añ
o re
spec
to a
l ant
erio
r.(*
) Se
exc
luye
Esl
oven
ia e
n d
atos
ant
erio
res
a 19
90
CEI
: Com
unid
ad d
e es
tad
os in
dep
end
ient
esFu
ente
: B. P
. Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y. (
Juni
o 20
16)
Not
a d
el a
utor
Se
han
excl
uid
o lo
s p
aíse
s co
n un
a cu
ota
del
tota
l < 0
,5 %
, que
sí fi
gura
n en
la ta
bla
orig
inal
.
(Con
tinua
ción
)
- 187 -
5
Cuadro 5.13 RESERVAS PROBADAS (*) DE GAS POR PAÍSES EN EL MUNDO
Datos a 31.12.15 m3 × 1012
Cuota del total (%)
Relación r/p (**)
Canadá t2,0 1,1 12,2Estados Unidos 10,4 5,6 13,6Total Norteamérica 12,8 6,8 13,0Venezuela 5,6 3,0 173,2Total Sur y Centroamérica 7,6 4,1 42,5Azerbaijan 1,1 0,6 63,2Kazakhastan 0,9 0,5 75,7Noruega 1,9 1,0 15,9Rusia 32,3 17,3 56,3Turkmenistan 17,5 9,4 241,4Uzbequistán 1,1 0,6 18,8Total Europa y Euroasia 56,8 30,4 57,4Arabia Saudí 8,3 4,5 78,2Emiratos Árabes Unidos 6,1 3,3 109,2Irán 34,0 18,2 176,8Iraq 3,7 2,0 3.597,9Kuwait 1,8 1,0 119,1Qatar 24,5 13,1 135,2Total Oriente Medio 80,0 42,8 129,5Argelia 4,5 2,4 54,3Egipto 1,8 1,0 40,5Libia 1,5 0,8 118,0Nigeria 5,1 2,7 102,1Total África 14,1 7,5 66,4Australia 3,5 1,9 51,8China 3,8 2,1 27,8India 1,5 0,8 50,9Indonesia 2,8 1,5 37,8Malasia 1,2 0,6 17,1Total Asia y Pacífico y Oceanía
15,6 8,4 28,1
TOTAL MUNDO 186,9 100,0 52,8OCDE 19,6 10,5 15,1No OCDE 167,3 89,5 74,5UE 1,3 0,7 10,8CEI 53,6 28,7 71,3
(*) Con la información geológica y de ingeniería disponible , existe razonable certeza de poder ser extraídas de yacimientos ya conocidos, bajo las condiciones técnicas y económicas existentes.(**) Años=Reservas/Producción del último año.1.000 m3 de GN = 1 tep.Fuente: B. P. Statistical Review of World Energy. (Junio 2016)Nota del editor: Se han excluido los países con una cuota del total < 0,5 %, que sí figuran en la tabla original.
- 188 -
Cuad
ro 5
.14
EVO
LUCI
ÓN
DE
LA R
ELA
CIÓ
N E
NTR
E R
ESER
VAS
Y PR
OD
UCC
IÓN
AN
UA
L D
E G
AS
EN E
L M
UN
DO
4547
4951
5355
5759
6163
1980
1985
1990
1995
2000
2005
2008
2011
2013
Rese
rvas
/ Pr
od
ucci
ón
(en
núm
ero
de
año
s)
2015
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
con
dat
os d
e BP
Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y (J
unio
201
6).
- 189 -
5
Cuad
ro 5
.15
FLU
JOS
COM
ERCI
ALE
S D
E G
AS
EN E
L M
UN
DO
Dat
os p
ara
el a
ño 2
015
en 1
09 m3 .
Fuen
te: B
P St
atis
tical
Rev
iew
of W
orld
Ene
rgy
(Jun
io 2
016)
.
- 190 -
Cuadro 5.16 AVANCE 2017. CONSUMO DE GAS NATURAL. ESPAÑA
(Datos a 31/03/17)
GWh1/1 a
31/03/17 D%
Últimos doce meses D%
Consumo convencional 76.500 9,1 267.719 6,5Generación eléctrica 11.363 19,2 61.696 4,9GNL de consumo directo(*) 2.366 15,4 10.302 9,3Total gas natural 87.863 10,4 329.415 6,2Consumo de gas natural por grupos(**)GRUPO 1 (Presión >60 bares) (***)
27.143 15,4 129.107 6,4
GRUPO 2 (Presión > 4 bares y =< 60 bares)
30.210 8,3 120.292 2,9
GRUPO 3 (Presión =< 4 bares)
28.143 7,4 69.713 11,8
GNL de consumo directo 2.366 15,4 10.302 9,3Total gas natural 87.863 10,4 329.415 6,2
D% Tasa de variación porcentual respecto idéntico período de 2016.(*) GNL de consumo directo incluído en consumo convencional.(**) Distribución por grupos aproximada.(***) Incluído gas natural para materia prima.Fuente: CORES.Nota del autor. Considerar que 2016 es bisiesto.
- 191 -
6. CARBÓN
6.1 Consumo total de carbón en España .................. 1936.2 Consumo final de carbón por sectores en España . 1936.3 Producción de carbón en España. Evolución .... 1946.4 Procedencia del carbón importado por España .. 1956.5 Centrales de carbón en España .......................... 1976.6 Producción de carbón por países en el mundo.
Serie histórica ...................................................... 1986.7 Reservas probadas (*) de carbón por países en
el mundo ............................................................. 2006.8 Precios del carbón en mercados internacionales.
Evolución ............................................................. 202
Págs.
CARBÓN
- 193 -
6
Cuad
ro 6
.1
CON
SUM
O T
OTA
L D
E CA
RB
ÓN
EN
ESP
AÑ
A
ktep
2002
2005
2010
2013
2014
2015
2016
D%
Cons
umo
final
2.48
62.
424
1.69
01.
752
1.36
71.
515
1.34
0-1
1,5
Gen
erac
ión
eléc
trica
18.9
1018
.260
5.50
99.
366
10.2
8911
.890
8.58
2-2
7,8
Cons
umos
pro
pio
s, p
érd
idas
y
dife
renc
ias
esta
dís
ticas
495
499
-43
279
-17
282
520
84,6
TOTA
L21
.891
21.1
837.
156
11.3
9711
.369
13.6
8610
.442
-23,
7
Met
odol
ogía
: A.I.
E.
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual d
el ú
ltim
o añ
o re
spec
to a
l ant
erio
rFu
ente
: SE
E (M
INET
AD
) y
Foro
Nuc
lear
Cuad
ro 6
.2
CON
SUM
O F
INA
L D
E CA
RB
ÓN
PO
R S
ECTO
RES
EN
ESP
AÑ
A
SID
ERU
RGIA
CEM
ENTO
REST
O D
E IN
DU
ST.
OTR
OS
USO
STO
TAL
ktep
D
%kt
ep
D%
ktep
D
%kt
ep
D%
ktep
D
%20
001.
690
-1,1
191
6,5
586
0,9
80-2
5,1
2.54
6-1
,120
051.
734
1,8
108
7,8
553
-0,6
29-3
6,6
2.42
40,
820
101.
150
26,0
2330
,0
207
-12,
8
223
-7,9
1.
603
13,7
2013
1.40
230
,39
-6,8
23
5-1
,5
136
-25,
6
1.78
218
,220
141.
135
-19,
08
-6,4
22
9-2
,4
127
-6,6
1.
499
-15,
820
151.
151
1,4
7-1
4,1
23
94,
4
117
-7,7
1.
515
1,0
2016
986
-14,
35
-31,
7
238
-0,5
11
1-5
,5
1.34
0-1
1,5
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual r
esp
ecto
al a
ño a
nter
ior.
Fuen
te: S
EE (
MIN
ETA
D)
y Fo
ro N
ucle
ar.
- 194 -
Cuad
ro 6
.3
PRO
DU
CCIÓ
N D
E CA
RB
ÓN
EN
ESP
AÑ
A. E
VOLU
CIÓ
N
Mile
s d
e to
nela
das
Ant
raci
taH
ulla
Lign
ito n
egro
Lign
ito p
ard
oTO
TAL
D%
2000
11.3
34(*
)3.
628
8.52
423
.486
-3,2
2010
3.20
92.
777
2.44
40
8.43
0-1
0,7
2011
2.48
71.
775
2.35
90
6.62
1-2
1,5
2012
2.25
81.
652
2.27
10
6.18
1-6
,620
1376
21.
780
1.82
60
4.36
8-2
9,3
2014
1.33
81.
331
1.23
00
3.89
9-1
0,7
2015
763
984
1.31
70
3.06
4-2
1,4
2016
701
310
730
01.
742
-43,
2
Mile
s d
e te
pA
ntra
cita
Hul
laLi
gnito
neg
roLi
gnito
par
do
TOTA
LD
%20
005.
715(
*)1.
149
1.47
7 8
.341
-2
,820
10 1
.396
1
.134
7
66
0 3
.296
-1
3,5
2011
1.1
33
762
7
53
0 2
.648
-1
9,6
2012
1.0
16
697
7
47
0 2
.460
-7
,120
13 3
45
837
5
81
0 1
.762
-2
8,4
2014
619
6
04
405
0
1.6
28
-7,6
2015
378
4
46
422
0
1.2
46
-23,
520
16 3
19
133
2
33
0 6
86
-45,
0
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual r
esp
ecto
al a
ño a
nter
ior.
(*)
Has
ta 2
010
no s
e d
esgl
osa
Hul
la y
Ant
raci
ta.
Fuen
te: S
EE. (
MIN
ETA
D)
y Fo
ro N
ucle
ar (
hast
a 20
10).
- 195 -
6
Cuadro 6.4 PROCEDENCIA DEL CARBÓN IMPORTADO POR ESPAÑA
Toneladas 2014 2015 2016ANTRACITABélgica 56 328.280 21China 12.086 8.908 11.625Estados Unidos 21.396 25 34Letonia 40.148 56.164 194.511Perú 57.726 31.751 0Rusia 141.576 337.737 402.178Sudáfrica 0 41.890 0Ucrania 292.936 60.118 32.796Vietnam 0 105.321 0Total 566.344 1.011.623 656.206HULLA COQUIZABLEAustralia 709.888 787.804 1.065.386Estados Unidos 901.101 932.056 702.118Mozambique 0 0Total 1.631.561 1.719.860 1.767.504CARBÓN TÉRMICOAlemania 44.865 53.609 44.627Australia 205.722 463.778 295.763Colombia 4.545.356 4.722.075 3.115.286Chile 193.410 0 0Estados Unidos 304.909 335.369 408.853Francia 3.406 1.631 708Indonesia 0 0 328.022Irlanda 4.326 8.805 4.341Italia 9.852 24.620 3.221Kazakhstan 13.038 77.189 0Letonia 42.630 0 0Mozambique 0 186.971 0Países Bajos 3.252 3.236 3.221Polonia 22.344 17.814 17.616Reino Unido 16.060 6.768 10.690Rusia 2.015.358 3.569.796 1.995.932Singapur 71.375Sudáfrica 1.370.574 1.167.097 314.615Turquía 14.027Ucrania 139.197 0 0Venezuela 0 112.586 0 Total 8.934.299 10.751.344 6.699.251RESTO CARBONESBélgica 1.115 0 2.576Canadá 988 1.305 1.085Colombia 1.065.174 1.553.992 931.496Estados Unidos 55.000 37.949Francia 1.669 0 0
(Continúa)
- 196 -
Toneladas 2014 2015 2016Indonesia 3.836.581 3.851.389 3.668.844Países Bajos 0 2.262 9Portugal 6.901 0 12.944Reino Unido 0 55.070 0Rusia 0 87.228 50.457Sudáfrica 184.439 0 0Ucrania 0 0 0Total 5.096.923 5.551.532 4.705.360TOTAL CARBONES 16.229.127 19.034.359 13.828.321
Fuente: CARBUNIÓN y Foro NuclearNota autor: No figuran los países con menos de 1000 t en los 3 años.
(Continuación)
- 197 -
6
Cuad
ro 6
.5
CEN
TRA
LES
DE
CAR
BÓ
N E
N E
SPA
ÑA
Pot.
31/
12/1
6PR
OD
UCC
IÓN
BRU
TA (
Mill
. kW
h)CE
NTR
ALE
SkW
2012
20
13
2014
20
15
2016
Co
mp
ostil
la 3
,4,5
1.05
1.70
05.
355
2.56
04.
537
4.60
93.
373
Ab
oño
1,2
921.
730
5.59
15.
748
5.45
56.
375
4.41
5So
to d
e Ri
ber
a 3
361.
060
1.62
81.
145
1.46
43.
213
1.16
9La
Rob
la 1
,265
4.90
02.
360
1.68
91.
675
2.76
41.
598
Nar
cea
2,3
530.
500
1.72
589
891
61.
839
1.38
8La
da
3,4
358.
400
1.89
21.
432
1.41
01.
986
1.23
4G
uard
o 1,
251
5.64
01.
791
1.09
51.
250
1.94
01.
011
Anl
lare
s36
5.20
01.
689
863
1.18
299
71.
436
Puen
te N
uevo
332
3.50
01.
127
703
1.15
31.
705
991
Puer
tolla
no E
NEC
O0
603
300
00
Puen
tes
1,2,
3,4
1.46
8.50
09.
927
7.35
67.
626
8.28
67.
493
Mei
ram
a58
0.46
02.
900
2.52
92.
443
3.29
92.
438
Teru
el 1
,2,3
1.10
1.40
04.
864
3.77
75.
002
4.81
03.
567
Escu
cha
043
90
00
0Li
tora
l de
Alm
ería
1,2
1.15
8.90
06.
846
6.14
85.
912
7.71
55.
340
Los
Barri
os58
8.90
03.
556
2.92
43.
005
3.99
22.
502
Alc
udia
II-C
arb
ón51
0.00
02.
941
2.59
12.
416
2.07
02.
532
Pasa
jes
01.
027
00
00
TOTA
L10
.490
.790
56.2
6141
.488
45.4
4655
.603
40.4
87
Fuen
te: U
NES
A
- 198 -
Cuad
ro 6
.6
PRO
DU
CCIÓ
N D
E CA
RB
ÓN
PO
R P
AÍS
ES E
N E
L M
UN
DO
. SER
IE H
ISTÓ
RIC
A
Mill
one
s d
e te
p19
9020
0020
0520
1020
1320
15D
%20
15 C
uota
d
el t
ota
l (%
)Ca
nad
á40
,039
,135
,335
,435
,832
,1-1
0,3
0,8
Esta
dos
Uni
dos
565,
957
0,1
580,
255
1,2
508,
045
5,2
-10,
411
,9To
tal N
ort
eam
éric
a60
9,2
614,
662
1,6
594,
055
1,1
494,
3-1
0,3
12,9
Colo
mb
ia13
,324
,938
,848
,357
,655
,6-3
,41,
5To
tal S
ur y
Cen
tro
amér
ica
19,2
34,1
47,2
52,9
64,0
61,3
-4,1
1,6
Ale
man
ia12
5,0
60,7
56,6
45,9
44,1
42,9
-2,7
1,1
Esp
aña
11,4
8,3
6,6
3,3
1,6
1,2
-24,
50,
0Ka
zakh
stan
57,1
32,4
37,3
47,5
48,9
45,8
-6,3
1,2
Polo
nia
100,
071
,969
,455
,454
,053
,7-0
,61,
4Ru
sia
185,
612
1,5
135,
615
1,0
176,
618
4,5
4,5
4,8
Tota
l Eur
op
a y
Euro
asia
726,
143
3,0
432,
742
9,2
433,
141
9,8
-3,1
11,0
Tota
l Orie
nte
Med
io0,
50,
71,
00,
70,
70,
70,
00,
0Su
dáf
rica
100,
112
6,6
138,
414
4,1
148,
214
2,9
-3,6
3,7
Tota
l Afr
ica
105,
013
0,5
141,
514
6,8
157,
815
1,4
-4,0
4,0
Aus
tralia
109,
316
6,9
206,
524
0,5
287,
327
5,0
-4,3
7,2
Chin
a53
9,9
707,
31.
241,
71.
665,
31.
864,
21.
827,
0-2
,047
,7In
dia
106,
315
2,3
189,
925
2,4
271,
028
3,9
4,7
7,4
Ind
ones
ia6,
647
,493
,916
9,2
281,
724
1,1
-14,
46,
3V
ietn
am2,
96,
519
,125
,123
,423
,3-0
,40,
6
Tota
l Asi
a y
Pací
fico
y O
cean
ía81
3,6
1.11
2,6
1.78
9,5
2.40
4,0
2.78
2,2
2.70
2,6
-2,9
70,6
TOTA
L M
UN
DO
2.27
3,7
2.32
5,6
3.03
3,6
3.62
7,6
3.98
8,9
3.83
0,1
-4,0
100,
0O
CDE
1.10
7,2
1.00
7,1
1.03
3,9
1.01
3,2
1.00
2,8
921,
4-8
,124
,1N
o O
CDE
1.16
6,5
1.31
8,5
1.99
9,6
2.61
4,4
2.98
6,1
2.90
8,8
-2,6
75,9
UE
(*)
375,
221
7,4
198,
816
5,6
150,
314
5,3
-3,4
3,8
CEI
322,
619
1,4
209,
423
2,0
254,
224
9,4
-1,9
6,5
Sólo
se
cons
ider
an c
arb
ones
com
erci
ales
: hul
la y
ant
raci
ta (
ricos
) y
ligni
tos
y ot
ros
(pob
res)
. Inc
luye
car
bón
pro
duc
ido
par
a tra
nsfo
rmac
ione
s d
e lic
uefa
cció
n y
gasi
ficac
ión
de
carb
ones
.D
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l del
últi
mo
año
resp
ecto
al a
nter
ior.
(*)
Se e
xclu
ye E
slov
enia
en
dat
os a
nter
iore
s a
1990
..Fu
ente
: B. P
. Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y. (
Juni
o 20
16)
Not
a d
el e
dito
r: A
exc
epci
ón d
e Es
pañ
a, s
e ha
n ex
clui
do
los
paÍ
ses
con
una
cuot
a d
el to
tal <
0,5
%, q
ue s
í figu
ran
en la
tab
la o
rigin
al.
- 199 -
6
Cuad
ro 6
.6
PRO
DU
CCIÓ
N D
E CA
RB
ÓN
PO
R P
AÍS
ES E
N E
L M
UN
DO
. SER
IE H
ISTÓ
RIC
A
Mill
one
s d
e te
p19
9020
0020
0520
1020
1320
15D
%20
15 C
uota
d
el t
ota
l (%
)Ca
nad
á40
,039
,135
,335
,435
,832
,1-1
0,3
0,8
Esta
dos
Uni
dos
565,
957
0,1
580,
255
1,2
508,
045
5,2
-10,
411
,9To
tal N
ort
eam
éric
a60
9,2
614,
662
1,6
594,
055
1,1
494,
3-1
0,3
12,9
Colo
mb
ia13
,324
,938
,848
,357
,655
,6-3
,41,
5To
tal S
ur y
Cen
tro
amér
ica
19,2
34,1
47,2
52,9
64,0
61,3
-4,1
1,6
Ale
man
ia12
5,0
60,7
56,6
45,9
44,1
42,9
-2,7
1,1
Esp
aña
11,4
8,3
6,6
3,3
1,6
1,2
-24,
50,
0Ka
zakh
stan
57,1
32,4
37,3
47,5
48,9
45,8
-6,3
1,2
Polo
nia
100,
071
,969
,455
,454
,053
,7-0
,61,
4Ru
sia
185,
612
1,5
135,
615
1,0
176,
618
4,5
4,5
4,8
Tota
l Eur
op
a y
Euro
asia
726,
143
3,0
432,
742
9,2
433,
141
9,8
-3,1
11,0
Tota
l Orie
nte
Med
io0,
50,
71,
00,
70,
70,
70,
00,
0Su
dáf
rica
100,
112
6,6
138,
414
4,1
148,
214
2,9
-3,6
3,7
Tota
l Afr
ica
105,
013
0,5
141,
514
6,8
157,
815
1,4
-4,0
4,0
Aus
tralia
109,
316
6,9
206,
524
0,5
287,
327
5,0
-4,3
7,2
Chin
a53
9,9
707,
31.
241,
71.
665,
31.
864,
21.
827,
0-2
,047
,7In
dia
106,
315
2,3
189,
925
2,4
271,
028
3,9
4,7
7,4
Ind
ones
ia6,
647
,493
,916
9,2
281,
724
1,1
-14,
46,
3V
ietn
am2,
96,
519
,125
,123
,423
,3-0
,40,
6
Tota
l Asi
a y
Pací
fico
y O
cean
ía81
3,6
1.11
2,6
1.78
9,5
2.40
4,0
2.78
2,2
2.70
2,6
-2,9
70,6
TOTA
L M
UN
DO
2.27
3,7
2.32
5,6
3.03
3,6
3.62
7,6
3.98
8,9
3.83
0,1
-4,0
100,
0O
CDE
1.10
7,2
1.00
7,1
1.03
3,9
1.01
3,2
1.00
2,8
921,
4-8
,124
,1N
o O
CDE
1.16
6,5
1.31
8,5
1.99
9,6
2.61
4,4
2.98
6,1
2.90
8,8
-2,6
75,9
UE
(*)
375,
221
7,4
198,
816
5,6
150,
314
5,3
-3,4
3,8
CEI
322,
619
1,4
209,
423
2,0
254,
224
9,4
-1,9
6,5
Sólo
se
cons
ider
an c
arb
ones
com
erci
ales
: hul
la y
ant
raci
ta (
ricos
) y
ligni
tos
y ot
ros
(pob
res)
. Inc
luye
car
bón
pro
duc
ido
par
a tra
nsfo
rmac
ione
s d
e lic
uefa
cció
n y
gasi
ficac
ión
de
carb
ones
.D
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l del
últi
mo
año
resp
ecto
al a
nter
ior.
(*)
Se e
xclu
ye E
slov
enia
en
dat
os a
nter
iore
s a
1990
..Fu
ente
: B. P
. Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y. (
Juni
o 20
16)
Not
a d
el e
dito
r: A
exc
epci
ón d
e Es
pañ
a, s
e ha
n ex
clui
do
los
paÍ
ses
con
una
cuot
a d
el to
tal <
0,5
%, q
ue s
í figu
ran
en la
tab
la o
rigin
al.
- 200 -
Cuad
ro 6
.7
RES
ERVA
S PR
OB
AD
AS
(*)
DE
CAR
BÓ
N P
OR
PA
ÍSES
EN
EL
MU
ND
O
Mill
one
s d
e to
nela
das
31
.Dic
. 201
5H
ulla
y a
ntra
cita
Lign
ito y
otr
os
carb
one
s p
ob
res
TOTA
LCu
ota
d
el t
ota
l (%
)Re
laci
ón
R/P
(**)
Cana
dá
3.47
43.
108
6.58
20,
710
8,4
Esta
dos
Uni
dos
108.
501
128.
794
237.
295
26,6
292,
0To
tal N
ort
eam
éric
a11
2.83
513
2.25
324
5.08
827
,527
6,0
Bras
il0
6.63
06.
630
0,7
835,
4Co
lom
bia
6.74
60
6.74
60,
878
,9To
tal S
ur y
Cen
tro
amér
ica
7.28
27.
359
14.6
411,
615
0,2
Ale
man
ia48
40.5
0040
.548
4,5
220,
0Es
pañ
a20
033
053
00,
117
3,3
Kaza
khst
an21
.500
12.1
0033
.600
3,8
315,
5Po
loni
a4.
178
1.28
75.
465
0,6
40,3
Rusi
a49
.088
107.
922
157.
010
17,6
421,
8Se
rbia
113
.410
13.4
111,
535
1,6
Turq
uía
322
8.38
08.
702
1,0
192,
0U
cran
ia15
.351
18.5
2233
.873
3,8
890,
8To
tal E
uro
pa
y Eu
roas
ia92
.557
217.
981
310.
538
34,8
273,
2Su
dáf
rica
30.1
560
30.1
563,
411
9,6
Tota
l Áfr
ica
y O
rient
e M
edio
32.7
2221
432
.936
3,7
123,
4A
ustra
lia37
.100
39.3
0076
.400
8,6
157,
7Ch
ina
62.2
0052
.300
114.
500
12,8
30,6
Ind
ia56
.100
4.50
060
.600
6,8
89,5
Ind
ones
ia0
28.0
1728
.017
3,1
71,5
Tota
l Asi
a y
Pací
fico
y O
cean
ía15
7.80
313
0.52
528
8.32
832
,353
,0TO
TAL
MU
ND
O40
3.19
948
8.33
289
1.53
110
0,0
113,
9O
CDE
155.
494
229.
321
384.
815
43,2
206,
0N
o O
CDE
247.
705
259.
011
506.
716
56,8
85,0
UE
4.88
351
.199
56.0
826,
311
1,9
CEI
86.5
2414
1.30
922
7.83
325
,643
5,1
(*)
Con
la in
form
ació
n ge
ológ
ica
y d
e in
geni
ería
dis
pon
ible
, exi
ste
una
certe
za ra
zona
ble
de
ser e
xtra
ídas
en
el fu
turo
, de
yaci
mie
ntos
ya
cono
cid
os c
on la
s co
ndic
ione
s té
cnic
as
y ec
onóm
icas
exi
sten
tes
(**)
Año
s=Re
serv
as p
rob
adas
/Pro
duc
ción
del
últi
mo
año.
C
EI: C
omun
idad
de
esta
dos
ind
epen
die
ntes
Fuen
te: B
. P. S
tatis
tical
Rev
iew
of W
orld
Ene
rgy.
(Jun
io 2
016)
Not
a d
el e
dito
r: Se
han
exc
luid
o lo
s p
aÍse
s co
n un
a cu
ota
del
tota
l < 0
,5 %
(ex
cep
to E
spañ
a), q
ue s
í figu
ran
en la
tab
la o
rigin
al.
- 201 -
6
Cuad
ro 6
.7
RES
ERVA
S PR
OB
AD
AS
(*)
DE
CAR
BÓ
N P
OR
PA
ÍSES
EN
EL
MU
ND
O
Mill
one
s d
e to
nela
das
31
.Dic
. 201
5H
ulla
y a
ntra
cita
Lign
ito y
otr
os
carb
one
s p
ob
res
TOTA
LCu
ota
d
el t
ota
l (%
)Re
laci
ón
R/P
(**)
Cana
dá
3.47
43.
108
6.58
20,
710
8,4
Esta
dos
Uni
dos
108.
501
128.
794
237.
295
26,6
292,
0To
tal N
ort
eam
éric
a11
2.83
513
2.25
324
5.08
827
,527
6,0
Bras
il0
6.63
06.
630
0,7
835,
4Co
lom
bia
6.74
60
6.74
60,
878
,9To
tal S
ur y
Cen
tro
amér
ica
7.28
27.
359
14.6
411,
615
0,2
Ale
man
ia48
40.5
0040
.548
4,5
220,
0Es
pañ
a20
033
053
00,
117
3,3
Kaza
khst
an21
.500
12.1
0033
.600
3,8
315,
5Po
loni
a4.
178
1.28
75.
465
0,6
40,3
Rusi
a49
.088
107.
922
157.
010
17,6
421,
8Se
rbia
113
.410
13.4
111,
535
1,6
Turq
uía
322
8.38
08.
702
1,0
192,
0U
cran
ia15
.351
18.5
2233
.873
3,8
890,
8To
tal E
uro
pa
y Eu
roas
ia92
.557
217.
981
310.
538
34,8
273,
2Su
dáf
rica
30.1
560
30.1
563,
411
9,6
Tota
l Áfr
ica
y O
rient
e M
edio
32.7
2221
432
.936
3,7
123,
4A
ustra
lia37
.100
39.3
0076
.400
8,6
157,
7Ch
ina
62.2
0052
.300
114.
500
12,8
30,6
Ind
ia56
.100
4.50
060
.600
6,8
89,5
Ind
ones
ia0
28.0
1728
.017
3,1
71,5
Tota
l Asi
a y
Pací
fico
y O
cean
ía15
7.80
313
0.52
528
8.32
832
,353
,0TO
TAL
MU
ND
O40
3.19
948
8.33
289
1.53
110
0,0
113,
9O
CDE
155.
494
229.
321
384.
815
43,2
206,
0N
o O
CDE
247.
705
259.
011
506.
716
56,8
85,0
UE
4.88
351
.199
56.0
826,
311
1,9
CEI
86.5
2414
1.30
922
7.83
325
,643
5,1
(*)
Con
la in
form
ació
n ge
ológ
ica
y d
e in
geni
ería
dis
pon
ible
, exi
ste
una
certe
za ra
zona
ble
de
ser e
xtra
ídas
en
el fu
turo
, de
yaci
mie
ntos
ya
cono
cid
os c
on la
s co
ndic
ione
s té
cnic
as
y ec
onóm
icas
exi
sten
tes
(**)
Año
s=Re
serv
as p
rob
adas
/Pro
duc
ción
del
últi
mo
año.
C
EI: C
omun
idad
de
esta
dos
ind
epen
die
ntes
Fuen
te: B
. P. S
tatis
tical
Rev
iew
of W
orld
Ene
rgy.
(Jun
io 2
016)
Not
a d
el e
dito
r: Se
han
exc
luid
o lo
s p
aÍse
s co
n un
a cu
ota
del
tota
l < 0
,5 %
(ex
cep
to E
spañ
a), q
ue s
í figu
ran
en la
tab
la o
rigin
al.
- 202 -
Cuadro 6.8 PRECIOS DEL CARBÓN EN MERCADOS INTERNACIONALES. EVOLUCIÓN
US $ / t Europa (1) EEUU (2) Japón (3) Japón (4) Asia (5)1987 31,30 - 53,44 41,28 -1988 39,94 - 55,06 42,47 -1989 42,08 - 58,68 48,86 -1990 43,48 31,59 60,54 50,81 -1991 42,80 29,01 60,45 50,30 -1992 38,53 28,53 57,82 48,45 -1993 33,68 29,85 55,26 45,71 -1994 37,18 31,72 51,77 43,66 -1995 44,50 27,01 54,47 47,58 -1996 41,25 29,86 56,68 49,54 -1997 38,92 29,76 55,51 45,53 -1998 32,00 31,00 50,76 40,51 29,481999 28,79 31,29 42,83 35,74 27,822000 35,99 29,90 39,69 34,58 31,762001 39,03 50,15 41,33 37,96 36,892002 31,65 33,20 42,01 36,90 30,412003 43,60 38,52 41,57 34,74 36,532004 72,08 64,90 60,96 51,34 72,422005 60,54 70,12 89,33 62,91 61,842006 64,11 62,96 93,46 63,04 56,472007 88,79 51,16 88,24 69,86 84,572008 147,67 118,79 179,03 122,81 148,062009 70,66 68,08 167,82 110,11 78,812010 92,50 71,63 158,95 105,19 105,432011 121,52 87,38 229,12 136,21 125,742012 92,50 72,06 191,46 133,61 105,502013 81,69 71,39 140,45 111,16 90,902014 75,38 69,00 114,41 97,65 77,892015 56,64 53,59 93,85 79,47 63,52
(1) Precio de referencia para Noroeste de Europa (*)(2) Precio «spot» carbón US Central Appalachian (**) (3) Precio CIF de hulla coquizable (Japón)(4) Precio CIF de hulla energética (Japón) (5) Precio de referencia asiático (*)(*) Fuente: McCloskey Coal Information Service(**) Precio para CAPP 12.500 BTU, 1.2 SO2 coal, FOB. Fuente: Platts.CAAP = Central Appalachian. CIF: Cost+Insurance+Freight (precios medios). FOB: Free on board.Fuente: BP Statisfical Review of World Energy (Junio 2016).
- 203 -
7. ENERGÍAS RENOVABLES
7.1 Consumo final de energías renovables en Espa-ña. Evolución ....................................................... 205
7.2 Producción con energías renovables en España. Evolución ............................................................. 206
7.3 Potencia eléctrica instalada de energías renova-bles en España. Evolución .................................. 207
7.4 Producción eléctrica con energías renovables en España. Evolución ............................................... 207
7.5 Objetivos del plan de energías renovables 2011-2020 de España ......................................... 208
7.6 Reservas en los embalses hidroeléctricos en Es-paña. Evolución ................................................... 212
7.7 Evolución de las reservas hidroeléctricas en España 2137.8 Centrales hidroeléctricas peninsulares de más
de 100 MW en España ........................................ 2147.9 Principales embalses de interés hidroeléctrico
en España ............................................................ 2167.10 Producción de energías renovables por países
en Europa ............................................................ 2177.11 Aportación relativa de las energías renovables
por países en Europa .......................................... 2197.12 Potencia instalada de energías renovables en la UE 2207.13 Consumo de biomasa y biocombustible por
países en la UE .................................................... 2227.14 Consumo de hidroeléctricidad (*) por países en
el mundo. Serie histórica .................................... 2247.15 Consumo de otras energías renovables (*) por
países en el mundo ............................................. 2267.16 Potencia instalada eólica y solar fotovoltaica por
países en el mundo ............................................. 228
Págs.
ENERGÍAS RENOVABLES
- 204 -
7.17 Producción de biocombustible por países en el mundo ................................................................. 230
7.18 Avance 2017. Producción con renovables y re-servas hidráulicas en España ............................... 231
- 205 -
7
Cuad
ro 7
.1
CON
SUM
O F
INA
L D
E EN
ERG
ÍAS
REN
OVA
BLE
S EN
ESP
AÑ
A. E
VOLU
CIÓ
N
BIO
MA
SABI
OG
ÁS
BIO
CARB
URA
NTE
SSO
LAR
TÉRM
ICA
GEO
TÉRM
ICA
TO
TAL
ktep
D
%kt
ep
D%
ktep
D
%kt
ep
D%
ktep
D
%kt
ep
D%
2006
3.68
8,5
64,9
170,
973
,28,
04.
005,
520
073.
720,
60,
972
,411
,538
4,8
125,
292
,626
,69,
316
,54.
279,
76,
820
083.
626,
7-2
,527
,9-6
1,4
619,
360
,912
4,9
34,9
11,0
18,0
4.40
9,9
3,0
2009
3.70
8,9
2,3
28,2
1,1
1.07
2,4
73,2
155,
324
,313
,724
,64.
978,
512
,920
103.
652,
7-1
,553
,188
,01.
435,
533
,918
3,4
18,1
16,0
17,1
5.34
0,6
7,3
2011
3.79
1,0
3,8
55,3
4,2
1.72
1,1
19,9
204,
811
,716
,84,
95.
789,
18,
420
123.
850,
41,
655
,40,
22.
127,
023
,622
0,3
7,6
17,6
5,0
6.27
0,7
8,3
2013
3.80
2,5
-1,2
125,
112
5,8
908,
6-5
7,3
239,
18,
518
,12,
75.
093,
4-1
8,8
2014
3.78
5,4
-0,5
101,
0-1
9,3
963,
06,
025
8,7
8,2
18,8
4,1
5.12
7,0
0,7
2015
3.95
5,1
4,5
59,1
-41,
597
7,0
1,5
277,
37,
218
,80,
05.
287,
33,
120
164.
011,
11,
438
,3-3
5,1
1.02
3,0
4,7
293,
45,
819
,43,
15.
385,
21,
9
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual r
esp
ecto
al a
ño a
nter
ior.
Fuen
te: I
DA
E y
MIN
ETA
D.
- 206 -
Cuadro 7.2 PRODUCCIÓN CON ENERGÍAS RENOVABLES EN ESPAÑA. EVOLUCIÓN
ktep 1990 2005 2010 2013 2014 2015 2016
Minihidráulica (< 10 MW)
184 345 567 543 5232.420 3.130
Hidráulica (> 10 MW)
2.019 1.237 3.071 2.627 2.846
Eólica 1 1.821 3.807 4.786 4.473 4.242 4.205Biomasa(*) 3.753 4.175 4.560 5.382 5.302 5.288 5.185Biogás – 299 277 479 353 262 231Biocarburantes – 256 1.413 909 963 977 1.023R.S.U. – 189 174 200 204 252 243Solar Térmica 22 61 183 239 259 277 293Solar Fotovoltaica 0 4 553 716 707 711 693Solar Termoeléctrica 0 0 299 1.873 2.142 2.196 2.190Geotermia 3 7 16 18 19 19 19TOTAL 5.983 8.395 14.921 17.772 17.790 16.644 17.213
(*) En 1990, Biomasa incluye R.S.U., biogás y biocarburantes. Serie 2005-2016 que incluye cambios metodológicos derivados de la Directiva de EERR y Directiva de Cogeneración.Datos 2015 y 2016 provisionales.
PRODUCCIÓN TÉRMICA
ktep 1990 2005 2010 2013 2014 2015 2016Biomasa (*) 3.584 3.440 3.653 3.803 3.785 3.955 4.011Biogás (*) – 23 53 125 101 59 38Biocarburantes – 256 1.435 909 963 977 1.023Solar Térmica 22 61 183 239 259 277 293Geotermia 3 7 16 18 19 19 19TOTAL 3.608 3.787 5.341 5.093 5.127 5.287 5.385
(*) Incluye el calor útil de las instalaciones de cogeneración y, a partir de 2010, los residuos térmicos. A partir de 2015 incluye el consumo imputable a la pro-ducción de calor.Datos 2015 y 2016 provisionales.Fuente: IDAE y MINETAD.
- 207 -
7
Cuadro 7.3 POTENCIA ELÉCTRICA INSTALADA DE ENERGÍAS RENOVABLES EN ESPAÑA. EVOLUCIÓN
MW 1990 2005 2010 2013 2014 2015 2016
Hidráulica convenc. y bombeo mixto
13.239 15.796 16.086 16.730 16.768 15.540 15.543
Hidráulica bombeo puro
2.418 2.424 2.449 2.455 2.455 3.280 3.280
Eólica 8 9.944 20.675 22.958 22.975 22.981 22.970Biomasa 115 326 545 657 677 677 678Biogás n.d. 129 192 219 223 224 226Residuos Sólidos Urbanos
27 189 223 234 234 234 234
Solar fotovoltaica 3 61 4.000 4.828 4.829 4.856 4.868Solar termoeléctrica 0 0 732 2.300 2.300 2.300 2.300TOTAL 15.810 28.869 44.901 50.381 50.461 50.092 50.098
Datos 2005-2016: Incluyen cambios metodológicos y derivados de la Directiva de EERR.Datos 2016 avance y 2015 provisionales.Fuente: IDAE / CNMC/ REE.
Cuadro 7.4 PRODUCCIÓN ELÉCTRICA CON ENERGÍAS RENOVABLES EN ESPAÑA. EVOLUCIÓN
GWh 1990 2005 2010 2013 2014 2015 2016
Hidráulica >10 MW(*)
23.481 14.537 35.446 29.783 32.05028.140 36.385
Hidráulica <10 MW 2.140 3.856 6.858 7.082 7.119Eólica 14 21.176 44.271 55.646 52.013 49.325 48.914Biomasa (**) 616 1.579 2.508 4.143 3.821 4.014 4.038Biogás n.d. 623 848 973 907 982 893Residuos Sólidos Urbanos renovables
80 451 659 682 686 768 734
Solar fotovoltaica 6 41 6.425 8.327 8.218 8.266 8.064Solar termoeléctrica 0 0 761 4.770 5.455 5.593 5.579TOTAL 26.337 42.263 97.776 111.406 110.269 97.088 104.607
(*) Datos de hidráulica convencional no incluye producción por bombeo. (**) En 1990, Biomasa incluye biogás.Datos 2016 y 2015 provisionales. Fuente: IDAE y MINETAD.
- 208 -
Cuad
ro 7
.5
OB
JETI
VOS
DEL
PLA
N D
E EN
ERG
ÍAS
REN
OVA
BLE
S 20
11-2
020
DE
ESPA
ÑA
OBJ
ETIV
OS
GLO
BALE
S
kte
p20
0520
1020
1120
1220
1320
1420
1520
1620
1720
1820
1920
20A
. Con
sum
o fin
al b
ruto
de
elec
trici
dad
pro
ced
ente
de
fuen
tes
reno
vab
les
4.62
47.
323
7.86
08.
340
8.79
19.
212
9.58
69.
982
10.5
4711
.064
11.6
6912
.455
B. C
onsu
mo
final
bru
to d
e fu
ente
s re
nova
ble
s p
ara
cale
facc
ión
y re
frige
raci
ón3.
541
3.93
33.
992
4.03
44.
109
4.18
14.
404
4.65
14.
834
5.01
35.
152
5.35
7C.
Con
sum
o fin
al d
e en
ergí
a p
roce
den
te d
e fu
ente
s re
nova
ble
s en
el s
ecto
r tra
nsp
orte
245
1.53
82.
174
2.33
12.
363
2.41
82.
500
2.58
62.
702
2.82
62.
965
3.21
6
C.1.
Con
sum
o d
e el
ectri
cid
ad p
roce
den
te d
e fu
ente
s re
nova
ble
s en
el s
ecto
r d
el tr
ansp
orte
por
car
rete
ra0
00
05
1121
3449
6790
122
C.2.
Con
sum
o d
e b
ioca
rbur
ante
s d
el a
rtícu
lo 2
1.2
(*)
05
1545
7510
514
216
719
317
719
925
2C.
3. S
ubto
tal r
enov
able
s p
ara
cum
plim
ient
o d
el o
bje
tivo
en tr
ansp
orte
: (C
)+(2
,5-1
)x(C
.1)+
(2-1
)x(C
.2)
245
1.54
32.
189
2.37
62.
446
2.54
02.
674
2.80
52.
968
3.10
33.
299
3.65
1
D. C
ons
umo
to
tal d
e fu
ente
s d
e en
ergí
a re
nova
ble
s (e
vita
ndo
dob
le
cont
abili
zaci
ón d
e la
ele
ctric
idad
reno
vab
le e
n el
tran
spor
te)
8.30
212
.698
13.9
0114
.533
15.0
8115
.613
16.2
6116
.953
17.7
7618
.547
19.3
6620
.525
E. C
ons
umo
fina
l bru
to d
e en
ergí
a en
tra
nsp
ort
e32
.431
30.8
7230
.946
31.3
7331
.433
31.7
1432
.208
32.3
9732
.476
32.4
6832
.357
32.3
01F.
Co
nsum
o fi
nal b
ruto
de
ener
gía
en c
alef
acci
ón
y re
frig
erac
ión,
el
ectr
icid
ad y
tra
nsp
ort
e (*
*)10
1.71
996
.382
96.3
8196
.413
96.5
7396
.955
97.4
8697
.843
98.0
2898
.198
98.3
2898
.443
Ob
jetiv
os
en e
l tra
nsp
ort
e (%
)O
bje
tivo
oblig
ator
io m
ínim
o en
202
010
,0%
Gra
do
de
cum
plim
ient
o d
el o
bje
tivo
oblig
ator
io e
n 20
20 (
C.3/
E)5,
0%11
,3%
Ob
jetiv
os
glo
bal
es (
%)
Tray
ecto
ria in
dic
ativ
a (m
edia
par
a ca
da
bie
nio)
y o
bje
tivo
oblig
ator
io m
ínim
o en
202
011
,0%
12,1
%13
,8%
16,0
%20
,0%
Gra
do
de
cum
plim
ient
o d
e la
tray
ecto
ria in
dic
ativ
a y
del
ob
jetiv
o ob
ligat
orio
m
ínim
o en
202
0 (D
/F o
[D
año
1+D
año
2]/[
F año
1+F a
ño2]
)8,
2%13
,2%
14,7
%15
,9%
17,0
%18
,5%
19,7
%20
,8%
(*)
Artí
culo
21,
Ap
arta
do
2 d
e la
Dire
ctiv
a 20
09/2
8/CE
: bio
carb
uran
tes
obte
nid
os a
par
tir d
e d
esec
hos,
resi
duo
s, m
ater
ias
celu
lósi
cas
no a
limen
taria
s y
mat
eria
l lig
noce
luló
sico
.(*
*) E
n al
guno
s añ
os e
l con
sum
o d
e en
ergí
a b
ruta
fina
l ha
sid
o co
rregi
do
segú
n el
Artí
culo
5, a
par
tad
o 6
de
la D
irect
iva
2009
/28/
CE,
el c
ual e
stip
ula
que
la c
antid
ad d
e en
ergí
a co
nsum
ida
en la
avi
ació
n en
un
año
det
erm
inad
o se
con
sid
erar
á q
ue n
o so
bre
pas
a el
6,1
8% d
el c
onsu
mo
final
bru
to d
e en
ergí
a d
e es
e m
ism
o añ
o.Se
con
sid
era
el g
rad
o d
e cu
mp
limie
nto
de
Ob
jetiv
os O
blig
ator
ios
Dire
ctiv
a 20
09/2
8/CE
.
SECT
OR
ELÉC
TRIC
O20
1020
1520
20
MW
GW
hG
Wh(
*)M
WG
Wh
GW
h(*)
MW
GW
hG
Wh(
*)H
idro
eléc
tric
a (s
in b
om
beo
)13
.226
42.2
1531
.614
13.5
4832
.538
31.3
7113
.861
33.1
4032
.814
<1
MW
(si
n b
om
beo
)24
280
260
125
377
274
426
884
383
51
MW
-10
MW
(si
n b
om
beo
)1.
680
5.43
24.
068
1.76
44.
982
4.80
31.
917
5.74
95.
692
>10
MW
(sin
bo
mb
eo)
11.3
0435
.981
26.9
4611
.531
26.7
8425
.823
11.6
7626
.548
26.2
87p
or
bo
mb
eo5.
347
3.10
6 (
**)
6.31
26.
592
(**
) 8.
811
8.45
7 (
**)
Geo
térm
ica
00
(**
) 0
0 (
**)
5030
0 (
**)
Sola
r fo
tovo
ltaic
a3.
787
6.27
9 (
**)
5.41
69.
060
(**
) 7.
250
12.3
56 (
**)
Sola
r te
rmo
eléc
tric
a63
269
1 (
**)
3.00
18.
287
(**
) 4.
800
14.3
79 (
**)
Ener
gía
hid
roci
nétic
a, d
el o
leaj
e, m
areo
mo
triz
00
(**
) 0
0 (
**)
100
220
(**
) Eó
lica
en t
ierr
a20
.744
43.7
0842
.337
27.8
4755
.703
55.5
3835
.000
71.6
4070
.734
Eólic
a m
arin
a0
00
2266
6675
01.
845
1.82
2Bi
om
asa,
res
iduo
s, b
iogá
s82
54.
228
(**
) 1.
162
7.14
2 (
**)
1.95
012
.200
(**
) Bi
om
asa
sólid
a53
32.
820
(**
) 81
74.
903
(**
) 1.
350
8.10
0 (
**)
Resi
duo
s11
566
3 (
**)
125
938
(**
) 20
01.
500
(**
) Bi
ogá
s17
774
5 (
**)
220
1.30
2 (
**)
400
2.60
0 (
**)
Bio
líqui
do
s0
0 (
**)
00
(**
) 0
0 (
**)
Tota
les
(sin
bo
mb
eo)
39.2
1497
.121
85.1
4950
.996
112.
797
111.
464
63.7
6114
6.08
014
4.82
5(*
) En
est
a co
lum
na a
par
ecen
los
valo
res
norm
aliz
ados
par
a la
pro
duc
ción
hid
rául
ica
y eó
lica
segú
n se
reco
ge e
n el
Artí
culo
5, A
par
tad
o 3
de
la D
irect
iva
2009
/28/
CE, u
tiliz
and
o la
s fó
rmul
as d
e no
rmal
izac
ión
cont
enid
as e
n su
Ane
xo II
.(*
*) E
stas
pro
duc
cion
es n
o se
nor
mal
izan
. Se
cons
ider
an lo
s m
ism
os v
alor
es q
ue la
pro
duc
ción
sin
nor
mal
izar
.
- 209 -
7
Cuad
ro 7
.5
OB
JETI
VOS
DEL
PLA
N D
E EN
ERG
ÍAS
REN
OVA
BLE
S 20
11-2
020
DE
ESPA
ÑA
OBJ
ETIV
OS
GLO
BALE
S
kte
p20
0520
1020
1120
1220
1320
1420
1520
1620
1720
1820
1920
20A
. Con
sum
o fin
al b
ruto
de
elec
trici
dad
pro
ced
ente
de
fuen
tes
reno
vab
les
4.62
47.
323
7.86
08.
340
8.79
19.
212
9.58
69.
982
10.5
4711
.064
11.6
6912
.455
B. C
onsu
mo
final
bru
to d
e fu
ente
s re
nova
ble
s p
ara
cale
facc
ión
y re
frige
raci
ón3.
541
3.93
33.
992
4.03
44.
109
4.18
14.
404
4.65
14.
834
5.01
35.
152
5.35
7C.
Con
sum
o fin
al d
e en
ergí
a p
roce
den
te d
e fu
ente
s re
nova
ble
s en
el s
ecto
r tra
nsp
orte
245
1.53
82.
174
2.33
12.
363
2.41
82.
500
2.58
62.
702
2.82
62.
965
3.21
6
C.1.
Con
sum
o d
e el
ectri
cid
ad p
roce
den
te d
e fu
ente
s re
nova
ble
s en
el s
ecto
r d
el tr
ansp
orte
por
car
rete
ra0
00
05
1121
3449
6790
122
C.2.
Con
sum
o d
e b
ioca
rbur
ante
s d
el a
rtícu
lo 2
1.2
(*)
05
1545
7510
514
216
719
317
719
925
2C.
3. S
ubto
tal r
enov
able
s p
ara
cum
plim
ient
o d
el o
bje
tivo
en tr
ansp
orte
: (C
)+(2
,5-1
)x(C
.1)+
(2-1
)x(C
.2)
245
1.54
32.
189
2.37
62.
446
2.54
02.
674
2.80
52.
968
3.10
33.
299
3.65
1
D. C
ons
umo
to
tal d
e fu
ente
s d
e en
ergí
a re
nova
ble
s (e
vita
ndo
dob
le
cont
abili
zaci
ón d
e la
ele
ctric
idad
reno
vab
le e
n el
tran
spor
te)
8.30
212
.698
13.9
0114
.533
15.0
8115
.613
16.2
6116
.953
17.7
7618
.547
19.3
6620
.525
E. C
ons
umo
fina
l bru
to d
e en
ergí
a en
tra
nsp
ort
e32
.431
30.8
7230
.946
31.3
7331
.433
31.7
1432
.208
32.3
9732
.476
32.4
6832
.357
32.3
01F.
Co
nsum
o fi
nal b
ruto
de
ener
gía
en c
alef
acci
ón
y re
frig
erac
ión,
el
ectr
icid
ad y
tra
nsp
ort
e (*
*)10
1.71
996
.382
96.3
8196
.413
96.5
7396
.955
97.4
8697
.843
98.0
2898
.198
98.3
2898
.443
Ob
jetiv
os
en e
l tra
nsp
ort
e (%
)O
bje
tivo
oblig
ator
io m
ínim
o en
202
010
,0%
Gra
do
de
cum
plim
ient
o d
el o
bje
tivo
oblig
ator
io e
n 20
20 (
C.3/
E)5,
0%11
,3%
Ob
jetiv
os
glo
bal
es (
%)
Tray
ecto
ria in
dic
ativ
a (m
edia
par
a ca
da
bie
nio)
y o
bje
tivo
oblig
ator
io m
ínim
o en
202
011
,0%
12,1
%13
,8%
16,0
%20
,0%
Gra
do
de
cum
plim
ient
o d
e la
tray
ecto
ria in
dic
ativ
a y
del
ob
jetiv
o ob
ligat
orio
m
ínim
o en
202
0 (D
/F o
[D
año
1+D
año
2]/[
F año
1+F a
ño2]
)8,
2%13
,2%
14,7
%15
,9%
17,0
%18
,5%
19,7
%20
,8%
(*)
Artí
culo
21,
Ap
arta
do
2 d
e la
Dire
ctiv
a 20
09/2
8/CE
: bio
carb
uran
tes
obte
nid
os a
par
tir d
e d
esec
hos,
resi
duo
s, m
ater
ias
celu
lósi
cas
no a
limen
taria
s y
mat
eria
l lig
noce
luló
sico
.(*
*) E
n al
guno
s añ
os e
l con
sum
o d
e en
ergí
a b
ruta
fina
l ha
sid
o co
rregi
do
segú
n el
Artí
culo
5, a
par
tad
o 6
de
la D
irect
iva
2009
/28/
CE,
el c
ual e
stip
ula
que
la c
antid
ad d
e en
ergí
a co
nsum
ida
en la
avi
ació
n en
un
año
det
erm
inad
o se
con
sid
erar
á q
ue n
o so
bre
pas
a el
6,1
8% d
el c
onsu
mo
final
bru
to d
e en
ergí
a d
e es
e m
ism
o añ
o.Se
con
sid
era
el g
rad
o d
e cu
mp
limie
nto
de
Ob
jetiv
os O
blig
ator
ios
Dire
ctiv
a 20
09/2
8/CE
.
SECT
OR
ELÉC
TRIC
O20
1020
1520
20
MW
GW
hG
Wh(
*)M
WG
Wh
GW
h(*)
MW
GW
hG
Wh(
*)H
idro
eléc
tric
a (s
in b
om
beo
)13
.226
42.2
1531
.614
13.5
4832
.538
31.3
7113
.861
33.1
4032
.814
<1
MW
(si
n b
om
beo
)24
280
260
125
377
274
426
884
383
51
MW
-10
MW
(si
n b
om
beo
)1.
680
5.43
24.
068
1.76
44.
982
4.80
31.
917
5.74
95.
692
>10
MW
(sin
bo
mb
eo)
11.3
0435
.981
26.9
4611
.531
26.7
8425
.823
11.6
7626
.548
26.2
87p
or
bo
mb
eo5.
347
3.10
6 (
**)
6.31
26.
592
(**
) 8.
811
8.45
7 (
**)
Geo
térm
ica
00
(**
) 0
0 (
**)
5030
0 (
**)
Sola
r fo
tovo
ltaic
a3.
787
6.27
9 (
**)
5.41
69.
060
(**
) 7.
250
12.3
56 (
**)
Sola
r te
rmo
eléc
tric
a63
269
1 (
**)
3.00
18.
287
(**
) 4.
800
14.3
79 (
**)
Ener
gía
hid
roci
nétic
a, d
el o
leaj
e, m
areo
mo
triz
00
(**
) 0
0 (
**)
100
220
(**
) Eó
lica
en t
ierr
a20
.744
43.7
0842
.337
27.8
4755
.703
55.5
3835
.000
71.6
4070
.734
Eólic
a m
arin
a0
00
2266
6675
01.
845
1.82
2Bi
om
asa,
res
iduo
s, b
iogá
s82
54.
228
(**
) 1.
162
7.14
2 (
**)
1.95
012
.200
(**
) Bi
om
asa
sólid
a53
32.
820
(**
) 81
74.
903
(**
) 1.
350
8.10
0 (
**)
Resi
duo
s11
566
3 (
**)
125
938
(**
) 20
01.
500
(**
) Bi
ogá
s17
774
5 (
**)
220
1.30
2 (
**)
400
2.60
0 (
**)
Bio
líqui
do
s0
0 (
**)
00
(**
) 0
0 (
**)
Tota
les
(sin
bo
mb
eo)
39.2
1497
.121
85.1
4950
.996
112.
797
111.
464
63.7
6114
6.08
014
4.82
5(*
) En
est
a co
lum
na a
par
ecen
los
valo
res
norm
aliz
ados
par
a la
pro
duc
ción
hid
rául
ica
y eó
lica
segú
n se
reco
ge e
n el
Artí
culo
5, A
par
tad
o 3
de
la D
irect
iva
2009
/28/
CE, u
tiliz
and
o la
s fó
rmul
as d
e no
rmal
izac
ión
cont
enid
as e
n su
Ane
xo II
.(*
*) E
stas
pro
duc
cion
es n
o se
nor
mal
izan
. Se
cons
ider
an lo
s m
ism
os v
alor
es q
ue la
pro
duc
ción
sin
nor
mal
izar
.
(Con
tinúa
)
- 210 -
SECT
OR
TRA
NSP
ORT
E
ktep
2005
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2020
Bio
etan
ol/b
io-E
TBE
113
226
232
281
281
290
301
400
De
los
cual
es b
ioca
rbur
ante
s d
el a
rtíc
ulo
21.
2 (*
)0
00
00
07
52Bi
od
iése
l24
1.21
71.
816
1.87
81.
900
1.93
01.
970
2.31
3D
e lo
s cu
ales
bio
carb
uran
tes
del
art
ícul
o 2
1.2
(*)
05
1545
7510
513
520
0El
ectr
icid
ad p
roce
den
te d
e fu
ente
s re
nova
ble
s10
796
126
172
182
198
229
503
De
la c
ual t
rans
po
rte
po
r ca
rret
era
00
00
511
2112
2D
e la
cua
l tra
nsp
ort
e no
po
r ca
rret
era
107
9612
617
217
618
720
738
1
Otr
os
(co
mo
bio
gás,
ace
ites
vege
tale
s, e
tc.)
00
00
00
00
Tota
l bio
carb
uran
tes
137
1.44
22.
048
2.15
92.
181
2.22
02.
271
2.71
3TO
TAL
EERR
en
el T
RAN
SP.
245
1.53
82.
174
2.33
12.
363
2.41
82.
500
3.21
6(*
) A
rtícu
lo 2
1, A
par
tad
o 2
de
la D
irect
iva
2009
/28/
CE: b
ioca
rbur
ante
s ob
teni
dos
a p
artir
de
des
echo
s, re
sid
uos,
mat
eria
s ce
luló
sica
s no
alim
enta
rias
y m
ater
ial l
igno
celu
lósi
co.
SECT
OR
DE
LA C
ALE
FACC
IÓN
Y R
EFRI
GER
ACI
ÓN
ktep
2005
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2020
Ener
gía
geo
térm
ica
(exc
luye
ndo
el c
alor
geo
térm
ico
de
tem
per
atur
a b
aja
en a
plic
acio
nes
de
bom
ba
de
calo
r)3,
83,
83,
83,
83,
83,
85,
29,
5
Ener
gía
sola
r té
rmic
a61
183
190
198
229
266
308
644
Bio
mas
a3.
468
3.72
93.
779
3.81
03.
851
3.88
44.
060
4.65
3Só
lida
(incl
uye
resi
duo
s)3.
441
3.69
53.
740
3.76
53.
800
3.82
73.
997
4.55
3Bi
ogá
s27
3439
4551
5763
100
bio
líqui
do
s 0
00
00
00
0En
ergí
a re
nova
ble
a p
artir
de
bo
mb
as d
e ca
lor
7,6
17,4
19,7
22,2
24,9
28,1
30,8
50,8
De
la c
ual a
ero
térm
ica
4,1
5,4
5,7
6,1
6,4
6,9
7,4
10,3
De
la c
ual g
eoté
rmic
a3,
512
,014
,016
,118
,521
,223
,440
,5d
e la
cua
l hid
roté
rmic
a0
00
00
00
0To
tale
s3.
541
3.93
33.
992
4.03
44.
109
4.18
14.
404
5.35
7Fu
ente
: ID
AE
(Con
tinua
ción
)
- 211 -
7
SECT
OR
TRA
NSP
ORT
E
ktep
2005
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2020
Bio
etan
ol/b
io-E
TBE
113
226
232
281
281
290
301
400
De
los
cual
es b
ioca
rbur
ante
s d
el a
rtíc
ulo
21.
2 (*
)0
00
00
07
52Bi
od
iése
l24
1.21
71.
816
1.87
81.
900
1.93
01.
970
2.31
3D
e lo
s cu
ales
bio
carb
uran
tes
del
art
ícul
o 2
1.2
(*)
05
1545
7510
513
520
0El
ectr
icid
ad p
roce
den
te d
e fu
ente
s re
nova
ble
s10
796
126
172
182
198
229
503
De
la c
ual t
rans
po
rte
po
r ca
rret
era
00
00
511
2112
2D
e la
cua
l tra
nsp
ort
e no
po
r ca
rret
era
107
9612
617
217
618
720
738
1
Otr
os
(co
mo
bio
gás,
ace
ites
vege
tale
s, e
tc.)
00
00
00
00
Tota
l bio
carb
uran
tes
137
1.44
22.
048
2.15
92.
181
2.22
02.
271
2.71
3TO
TAL
EERR
en
el T
RAN
SP.
245
1.53
82.
174
2.33
12.
363
2.41
82.
500
3.21
6(*
) A
rtícu
lo 2
1, A
par
tad
o 2
de
la D
irect
iva
2009
/28/
CE: b
ioca
rbur
ante
s ob
teni
dos
a p
artir
de
des
echo
s, re
sid
uos,
mat
eria
s ce
luló
sica
s no
alim
enta
rias
y m
ater
ial l
igno
celu
lósi
co.
SECT
OR
DE
LA C
ALE
FACC
IÓN
Y R
EFRI
GER
ACI
ÓN
ktep
2005
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2020
Ener
gía
geo
térm
ica
(exc
luye
ndo
el c
alor
geo
térm
ico
de
tem
per
atur
a b
aja
en a
plic
acio
nes
de
bom
ba
de
calo
r)3,
83,
83,
83,
83,
83,
85,
29,
5
Ener
gía
sola
r té
rmic
a61
183
190
198
229
266
308
644
Bio
mas
a3.
468
3.72
93.
779
3.81
03.
851
3.88
44.
060
4.65
3Só
lida
(incl
uye
resi
duo
s)3.
441
3.69
53.
740
3.76
53.
800
3.82
73.
997
4.55
3Bi
ogá
s27
3439
4551
5763
100
bio
líqui
do
s 0
00
00
00
0En
ergí
a re
nova
ble
a p
artir
de
bo
mb
as d
e ca
lor
7,6
17,4
19,7
22,2
24,9
28,1
30,8
50,8
De
la c
ual a
ero
térm
ica
4,1
5,4
5,7
6,1
6,4
6,9
7,4
10,3
De
la c
ual g
eoté
rmic
a3,
512
,014
,016
,118
,521
,223
,440
,5d
e la
cua
l hid
roté
rmic
a0
00
00
00
0To
tale
s3.
541
3.93
33.
992
4.03
44.
109
4.18
14.
404
5.35
7Fu
ente
: ID
AE
- 212 -
Cuad
ro 7
.6
RES
ERVA
S EN
LO
S EM
BA
LSES
HID
RO
ELÉC
TRIC
OS
EN E
SPA
ÑA
. EVO
LUCI
ÓN
2016
2015
2014
2013
2012
GW
h%
(*)
Cap
acid
ad G
Wh
GW
h%
(*)
GW
h%
(*)
GW
h%
(*)
GW
h%
(*)
Régi
men
anu
al3.
836
42,8
8.96
73.
837
42,8
5.55
061
,94.
658
51,9
3.67
241
,0Ré
gim
en h
iper
anua
l4.
869
50,9
9.57
14.
807
50,2
6.27
665
,66.
009
62,8
3.40
735
,6Co
njun
to8.
706
47,0
18.5
388.
644
46,6
11.8
2663
,810
.667
57,5
7.07
938
,2
(*)
Porc
enta
je d
e lle
nad
o. D
atos
a 3
1 d
e d
icie
mb
re d
e ca
da
año.
Fu
ente
: REE
(A
vanc
e In
form
e 20
16)
y Fo
ro N
ucle
ar (
2012
a 2
014)
Valo
res
hist
óric
os
Máx
imo
s (%
)M
ínim
os
(%)
Régi
men
Anu
alm
ayo
de
1969
92
,0en
ero
de
1976
24
,9Ré
gim
en H
iper
anua
lab
ril d
e 19
79
91,1
novi
emb
re d
e 19
83
17,6
Conj
unto
abril
de
1979
86
,6o
ctub
re d
e 19
95
23,6
Fuen
te: R
EE (
El s
iste
ma
eléc
trico
esp
añol
. 201
1).
- 213 -
7
Cuad
ro 7
.7
EVO
LUCI
ÓN
DE
LAS
RES
ERVA
S H
IDR
OEL
ÉCTR
ICA
S EN
ESP
AÑ
A
19.0
00
17.0
00
15.0
00
13.0
00
11.0
00
9.00
0
7.00
0
5.00
0
3.00
0
GW
hCa
paci
dad
máx
ima
savreseRacitsídatse aide
M
Mín
imo
esta
díst
ico
Máx
imo
esta
díst
ico
Máx
imo
y m
ínim
o es
tad
ístic
o: m
edia
de
los
valo
res
máx
imos
y m
ínim
os d
e lo
s úl
timos
20
años
.
Fuen
te: R
EE (
Bole
tín M
ensu
al D
ic. 2
016)
.
- 214 -
Cuad
ro 7
.8
CEN
TRA
LES
HID
RO
ELÉC
TRIC
AS
PEN
INSU
LAR
ES D
E M
ÁS
DE
100
MW
EN
ESP
AÑ
A
Cent
ral(*
)M
unic
ipio
Río
Pro
vini
caPo
tenc
ia c
entr
al k
WTi
po
de
Bom
beo
La M
uela
-Cor
tes
Corte
s d
e Pa
llás
Júca
rV
alen
cia
1.51
2.96
0PU
ROJo
sé M
aría
Orio
lA
lcán
tara
Tajo
Cáce
res
963.
920
Vill
arin
oV
illar
ino
de
los
Aire
sTo
rmes
Sala
man
ca88
0.88
0M
IXTO
Ald
ead
ávila
IA
ldea
dáv
ila d
e la
Rib
era
Due
roSa
lam
anca
820.
440
Ced
illo
Ced
illo
Tajo
Cáce
res
510.
710
Esta
ny G
ento
-Sal
lent
eTo
rre C
apd
ella
(La
)Fl
amis
ell
Llei
da
446.
000
PURO
Ald
ead
ávila
IIA
ldea
dáv
ila d
e la
Rib
era
Due
roSa
lam
anca
432.
060
MIX
TOTa
jo d
e la
Enc
anta
da
Ard
ales
Gua
dal
horc
eM
álag
a37
9.77
0PU
ROA
guay
oSa
n M
igue
l de
Agu
ayo
Torin
a-A
guay
oCa
ntab
ria36
1.90
0PU
ROPu
ente
Bib
eyM
anza
ned
aBi
bey
Ore
nse
324.
910
Meq
uine
nza
Meq
uine
nza
Ebro
Zara
goza
324.
000
Bele
sar
Chan
tad
aM
iño
Lugo
313.
720
Cons
oV
illar
ino
de
Cons
oCa
mb
a O
rens
e29
7.80
0M
IXTO
Corte
s II
Corte
s d
e Pa
llás
Júca
rV
alen
cia
291.
980
Sauc
elle
IISa
ucel
le
Due
roSa
lam
anca
276.
040
San
Este
ban
Nog
ueira
de
Ram
uín
Sil
Ore
nse
264.
840
Rib
a-Ro
jaRi
ba-
Roja
d'E
bre
Ebro
Tarra
gona
262.
800
Sauc
elle
ISa
ucel
leD
uero
Sala
man
ca25
4.42
0V
ald
ecañ
asV
ald
ecañ
as d
e Ta
joTa
joCá
cere
s24
9.00
0M
IXTO
Bola
rque
IIA
lmon
acid
de
Zorit
aTa
joG
uad
alaj
ara
238.
890
PURO
Sout
elo
Vila
riño
de
Cons
oCe
nza
Ore
nse
229.
740
MIX
TO
Mor
alet
sM
onta
nuy
Nog
uera
Rib
agor
zana
-Lla
uset
Hue
sca
220.
980
PURO
Gui
llena
Gui
llena
Rive
ra d
e H
uelv
aSe
villa
210.
000
PURO
Azu
tán
Alc
olea
del
Taj
oTa
joTo
led
o19
8.01
0Sa
n Es
teb
an II
Nog
ueira
de
Ram
uín
Sil
Ore
nse
190.
000
Los
Pear
esCa
stro
Car
bal
led
oM
iño
Lugo
188.
910
Rico
bay
o I
Mue
las
del
Pan
Esla
Zam
ora
180.
470
Salim
eG
rand
as D
e Sa
lime
Nav
iaA
stur
ias
163.
530
Rico
bay
o II
Mue
las
del
Pan
Esla
Zam
ora
158.
000
Frie
iraPa
dre
nda
Miñ
oO
rens
e16
2.49
0Ca
stre
loCa
stre
lo d
e M
iño
Miñ
oO
rens
e13
7.51
0Co
rnat
elRu
biá
(Ru
bia
na)
Sil
Ore
nse
132.
000
Torre
jón
Toril
Tajo
-Tié
tar
Cáce
res
130.
860
MIX
TOTa
nes
Sob
resc
obio
Nal
ónA
stur
ias
129.
500
MIX
TOCo
frent
esCo
frent
esJú
car
Val
enci
a12
4.20
0V
illal
cam
po
IIV
illal
cam
po
Due
roZa
mor
a12
3.26
0Ta
vasc
án S
uper
ior
Llad
orre
Tava
scán
-Lla
dor
re-V
allfa
rrera
Llei
da
120.
440
Gab
riel y
Gal
ánG
uijo
de
Gra
nad
illa
Ala
gón
Cáce
res
114.
810
MIX
TOCa
stro
IIV
illar
deg
ua d
e la
Rib
era
(Fon
fría)
Due
roZa
mor
a11
3.42
0Ca
nelle
sO
s d
e Ba
lagu
erN
ogue
ra R
ibag
orza
naLl
eid
a10
8.00
0V
illal
cam
po
IV
illal
cam
po
Due
roZa
mor
a10
1.64
0TO
TAL
CEN
TRA
LES
HID
ROEL
ÉCTR
ICA
S PE
NIN
SULA
RES
>10
0 M
W12
.644
.810
(*)
Ord
enad
as e
n se
ntid
o d
ecre
cien
te d
e p
oten
cia
Fuen
te: U
NES
A
- 215 -
7
Cuad
ro 7
.8
CEN
TRA
LES
HID
RO
ELÉC
TRIC
AS
PEN
INSU
LAR
ES D
E M
ÁS
DE
100
MW
EN
ESP
AÑ
A
Cent
ral(*
)M
unic
ipio
Río
Pro
vini
caPo
tenc
ia c
entr
al k
WTi
po
de
Bom
beo
La M
uela
-Cor
tes
Corte
s d
e Pa
llás
Júca
rV
alen
cia
1.51
2.96
0PU
ROJo
sé M
aría
Orio
lA
lcán
tara
Tajo
Cáce
res
963.
920
Vill
arin
oV
illar
ino
de
los
Aire
sTo
rmes
Sala
man
ca88
0.88
0M
IXTO
Ald
ead
ávila
IA
ldea
dáv
ila d
e la
Rib
era
Due
roSa
lam
anca
820.
440
Ced
illo
Ced
illo
Tajo
Cáce
res
510.
710
Esta
ny G
ento
-Sal
lent
eTo
rre C
apd
ella
(La
)Fl
amis
ell
Llei
da
446.
000
PURO
Ald
ead
ávila
IIA
ldea
dáv
ila d
e la
Rib
era
Due
roSa
lam
anca
432.
060
MIX
TOTa
jo d
e la
Enc
anta
da
Ard
ales
Gua
dal
horc
eM
álag
a37
9.77
0PU
ROA
guay
oSa
n M
igue
l de
Agu
ayo
Torin
a-A
guay
oCa
ntab
ria36
1.90
0PU
ROPu
ente
Bib
eyM
anza
ned
aBi
bey
Ore
nse
324.
910
Meq
uine
nza
Meq
uine
nza
Ebro
Zara
goza
324.
000
Bele
sar
Chan
tad
aM
iño
Lugo
313.
720
Cons
oV
illar
ino
de
Cons
oCa
mb
a O
rens
e29
7.80
0M
IXTO
Corte
s II
Corte
s d
e Pa
llás
Júca
rV
alen
cia
291.
980
Sauc
elle
IISa
ucel
le
Due
roSa
lam
anca
276.
040
San
Este
ban
Nog
ueira
de
Ram
uín
Sil
Ore
nse
264.
840
Rib
a-Ro
jaRi
ba-
Roja
d'E
bre
Ebro
Tarra
gona
262.
800
Sauc
elle
ISa
ucel
leD
uero
Sala
man
ca25
4.42
0V
ald
ecañ
asV
ald
ecañ
as d
e Ta
joTa
joCá
cere
s24
9.00
0M
IXTO
Bola
rque
IIA
lmon
acid
de
Zorit
aTa
joG
uad
alaj
ara
238.
890
PURO
Sout
elo
Vila
riño
de
Cons
oCe
nza
Ore
nse
229.
740
MIX
TO
Mor
alet
sM
onta
nuy
Nog
uera
Rib
agor
zana
-Lla
uset
Hue
sca
220.
980
PURO
Gui
llena
Gui
llena
Rive
ra d
e H
uelv
aSe
villa
210.
000
PURO
Azu
tán
Alc
olea
del
Taj
oTa
joTo
led
o19
8.01
0Sa
n Es
teb
an II
Nog
ueira
de
Ram
uín
Sil
Ore
nse
190.
000
Los
Pear
esCa
stro
Car
bal
led
oM
iño
Lugo
188.
910
Rico
bay
o I
Mue
las
del
Pan
Esla
Zam
ora
180.
470
Salim
eG
rand
as D
e Sa
lime
Nav
iaA
stur
ias
163.
530
Rico
bay
o II
Mue
las
del
Pan
Esla
Zam
ora
158.
000
Frie
iraPa
dre
nda
Miñ
oO
rens
e16
2.49
0Ca
stre
loCa
stre
lo d
e M
iño
Miñ
oO
rens
e13
7.51
0Co
rnat
elRu
biá
(Ru
bia
na)
Sil
Ore
nse
132.
000
Torre
jón
Toril
Tajo
-Tié
tar
Cáce
res
130.
860
MIX
TOTa
nes
Sob
resc
obio
Nal
ónA
stur
ias
129.
500
MIX
TOCo
frent
esCo
frent
esJú
car
Val
enci
a12
4.20
0V
illal
cam
po
IIV
illal
cam
po
Due
roZa
mor
a12
3.26
0Ta
vasc
án S
uper
ior
Llad
orre
Tava
scán
-Lla
dor
re-V
allfa
rrera
Llei
da
120.
440
Gab
riel y
Gal
ánG
uijo
de
Gra
nad
illa
Ala
gón
Cáce
res
114.
810
MIX
TOCa
stro
IIV
illar
deg
ua d
e la
Rib
era
(Fon
fría)
Due
roZa
mor
a11
3.42
0Ca
nelle
sO
s d
e Ba
lagu
erN
ogue
ra R
ibag
orza
naLl
eid
a10
8.00
0V
illal
cam
po
IV
illal
cam
po
Due
roZa
mor
a10
1.64
0TO
TAL
CEN
TRA
LES
HID
ROEL
ÉCTR
ICA
S PE
NIN
SULA
RES
>10
0 M
W12
.644
.810
(*)
Ord
enad
as e
n se
ntid
o d
ecre
cien
te d
e p
oten
cia
Fuen
te: U
NES
A
- 216 -
Cuad
ro 7
.9
PRIN
CIPA
LES
EMB
ALS
ES D
E IN
TER
ÉS H
IDR
OEL
ÉCTR
ICO
EN
ESP
AÑ
A
Emb
alse
(*)
Cap
acid
ad (
Hm
3 )
Río
Cu
enca
Ce
ntra
l A
lcán
tara
3.16
0
Taj
o
Taj
o
Jos
é M
aría
de
Orio
l A
lmen
dra
2.64
9
Tor
mes
D
uero
V
ilarin
o
Bue
ndía
1.63
9
Gua
die
la
Taj
o
Bue
ndía
M
equi
nenz
a1.
534
E
bro
E
bro
M
equi
nenz
a
Cíja
ra1.
505
G
uad
iana
G
uad
iana
C
íjara
V
ald
ecañ
as1.
446
T
ajo
T
ajo
V
ald
ecañ
as
Ric
obay
o1.
145
E
sla
D
uero
E
sla
Iz
nája
r98
0
Gen
il
Gua
dal
qui
vir
Izná
jar
Gab
riel y
Gal
án92
4
Ala
gón
T
ajo
G
abrie
l y G
alán
C
ontre
ras
874
C
abrie
l J
úcar
C
ontre
ras
C
anel
les
679
N
ogue
ra R
ibag
. E
bro
Mor
alet
s B
eles
ar65
5
Miñ
o M
iño-
Sil
Bel
esar
Por
tas,
Las
536
C
amb
a M
iño-
Sil
Con
so S
alim
e26
6
Nav
ia C
antá
bric
o S
alim
e
(*)
No
está
n in
clui
dos
en
la li
sta
los
emb
alse
s d
e La
Ser
ena
—el
may
or d
e Es
pañ
a p
or s
u ca
pac
idad
, con
3.2
32 H
m3 ,
ded
icad
o a
riego
s—, n
i Ala
rcón
—co
n 1.
112
Hm
3 d
e ca
pac
idad
—, p
ues
ning
uno
de
los
dos
se
utili
za p
or e
l mom
ento
par
a ge
nera
ción
de
elec
tric
idad
.Fu
ente
: MA
PAM
A y
For
o N
ucle
ar.
- 217 -
7
Cuad
ro 7
.10
PRO
DU
CCIÓ
N D
E EN
ERG
ÍAS
REN
OVA
BLE
S PO
R P
AÍS
ES E
N E
UR
OPA
Año
201
5 . M
iles
de
tep
.
Hid
rául
ica
Eólic
aSo
lar
Mad
era
y só
lidos
Biog
ásRe
siduo
s Ur
bano
sBi
ocom
b. L
íqui
dos
Geo
térm
Tota
l Ren
ovab
les
D %
UE
2829
.326
,725
.956
,113
.050
,994
.263
,215
.611
,89.
690,
415
.494
,56.
466,
421
0.03
7,1
3,9
Ale
man
ia1.
631,
76.
810,
54.
001,
112
.061
,67.
854,
22.
994,
22.
787,
521
3,6
38.3
54,2
8,3
Aus
tria
3.
186,
241
6,2
265,
54.
573,
430
0,1
182,
268
2,8
34,8
9.65
1,2
0,5
Bélg
ica
27,3
479,
328
5,6
1.94
2,1
226,
737
5,2
287,
53,
23.
633,
36,
9Bu
lgar
ia
486,
812
4,8
140,
71.
034,
719
,67,
514
6,8
33,4
1.99
2,4
11,4
Chip
re0,
019
,078
,89,
711
,27,
89,
71,
614
6,6
10,6
Croa
cia
54
9,5
68,4
15,3
1.25
8,2
36,0
0,0
24,1
10,7
1.96
1,7
-2,3
Din
amar
ca1,
51.
215,
286
,12.
531,
915
1,6
521,
425
1,2
3,3
4.76
2,3
6,6
Eslo
vaq
uia
33
2,4
0,5
49,0
879,
314
8,6
14,9
143,
97,
11.
575,
811
,0Es
love
nia
32
7,4
0,5
34,5
590,
229
,70,
030
,743
,31.
056,
3-1
2,2
Esp
aña
2.41
9,6
4.24
1,2
3.18
4,6
5.26
0,2
261,
625
2,0
980,
418
,816
.618
,5-6
,5Es
toni
a2,
361
,50,
082
5,4
13,1
0,0
3,2
0,0
905,
55,
4Fi
nlan
dia
1.
441,
920
0,1
2,3
7.92
6,8
103,
227
2,8
541,
10,
010
.488
,11,
8Fr
anci
a4.
681,
01.
827,
172
3,2
9.66
1,1
538,
61.
211,
92.
915,
621
3,2
21.8
13,5
2,2
Gre
cia
524,
339
7,3
531,
71.
013,
391
,40,
016
1,5
9,8
2.77
4,5
13,5
Hun
gría
20
,159
,621
,21.
457,
779
,774
,617
3,5
105,
31.
991,
85,
7Irl
and
a69
,456
5,2
13,1
228,
054
,652
,688
,00,
01.
070,
911
,4Ita
lia
3.91
5,6
1.27
6,4
2.16
2,7
8.57
8,0
1.87
1,5
846,
02.
107,
75.
469,
526
.269
,2-0
,9Le
toni
a15
9,9
12,6
0,0
1.25
8,6
87,8
0,0
37,3
0,0
1.54
9,8
-3,9
Litu
ania
30
,069
,66,
31.
203,
523
,415
,767
,81,
61.
418,
811
,1Lu
xem
bur
go
8,5
8,8
10,8
63,9
17,7
12,3
82,7
0,0
204,
78,
1(C
ontin
úa)
- 218 -
(Con
tinua
ción
)
Año
201
5 . M
iles
de
tep
.
Hid
rául
ica
Eólic
aSo
lar
Mad
era
y só
lidos
Biog
ásRe
siduo
s Ur
bano
sBi
ocom
b. L
íqui
dos
Geo
térm
Tota
l Ren
ovab
les
D %
Mal
ta
0,0
0,0
12,3
1,1
1,6
0,0
4,8
0,0
20,0
13,0
País
es B
ajos
8,0
649,
212
3,6
1.17
8,8
327,
197
3,8
313,
858
,53.
639,
17,
0Po
loni
a15
7,5
933,
649
,96.
773,
822
8,8
40,0
782,
121
,78.
987,
44,
4Po
rtuga
l 74
4,6
998,
114
8,8
2.33
8,6
82,6
97,4
344,
118
7,0
4.96
5,7
-9,9
Rein
o U
nid
o54
0,8
3.46
6,0
700,
86.
096,
92.
252,
474
8,9
933,
30,
814
.740
,119
,3Re
púb
lica
Chec
a
154,
349
,321
2,4
2.87
3,8
613,
479
,829
6,1
0,0
4.27
9,1
2,5
Rum
anía
1.
430,
260
7,3
170,
93.
513,
718
,31,
120
2,9
29,1
5.97
3,6
-2,5
Suec
ia6.
475,
71.
398,
819
,69.
128,
616
7,4
908,
41.
094,
50,
019
.192
,910
,8O
tros
paíse
sA
lban
ia50
6,9
0,0
12,4
204,
30,
00,
059
,60,
078
3,2
18,1
Bosn
ia H
.47
7,3
0,0
0,0
n.d
n.d
n.d
n.d
n.d
477,
3-7
6,2
Isla
ndia
1.18
5,0
0,9
0,0
0,0
1,6
0,0
22,3
3.75
0,8
4.96
0,6
-5,1
Koso
vo12
,00,
00,
326
3,4
0,0
0,0
0,0
0,0
275,
84,
2M
aced
onia
160,
410
,41,
923
9,0
1,7
0,0
0,3
8,1
421,
819
,4M
old
avia
4,3
0,2
0,0
311,
59,
60,
00,
00,
032
5,5
3,7
Mon
tene
gro
128,
20,
00,
217
9,8
0,0
0,0
0,0
0,0
308,
9-2
,2N
orue
ga11
.858
,521
6,3
0,0
928,
044
,622
8,9
144,
70,
013
.420
,92,
8Se
rbia
866,
70,
00,
91.
058,
35,
80,
00,
06,
11.
931,
4-3
,6Tu
rquí
a5.
773,
51.
001,
984
4,2
2.84
0,9
270,
60,
010
8,2
4.83
4,6
15.6
73,9
29,7
Ucr
ania
464,
193
,241
,02.
142,
414
,30,
034
,50,
02.
703,
5-3
,4D
% =
Var
iaci
ón p
orce
ntua
l de
2015
resp
ecto
a 2
014
Fuen
te: E
URO
STA
T.N
ota
del
aut
or. E
n el
tota
l se
incl
uye
la a
por
taci
ón d
e “O
las
y m
area
s” y
“Ca
rbón
veg
etal
” q
ue n
o se
des
glos
an p
or s
u es
casa
mag
nitu
d. .
- 219 -
7
Cuadro 7.11 APORTACIÓN RELATIVA DE LAS ENERGÍAS RENOVABLES POR PAÍSES EN EUROPA
Cuota de energías renovables en consumo de
energía final (%)
Cuota de energías renovables en 2015 según segmentos de consumo
final (%)
2004 2015 2020 (*)
Electri-cidad H y C Transporte
(**)
UE 28 8,5 16,7 20,0 28,8 18,6 6,7 Alemania 5,8 14,6 18,0 30,7 12,9 6,8 Austria 22,6 33,0 34,0 70,3 32,0 11,4 Bélgica 1,9 7,9 13,0 15,4 7,6 3,8 Bulgaria 9,4 18,2 16,0 19,1 28,6 6,5 Chipre 3,1 9,4 13,0 8,4 22,5 2,5 Croacia 23,5 29,0 20,0 45,4 38,6 3,5 Dinamarca 14,9 30,8 30,0 51,3 39,6 6,7 Eslovaquia 6,4 12,9 14,0 22,7 10,8 8,5 Eslovenia 16,1 22,0 25,0 32,7 34,1 2,2 España 8,3 16,2 20,0 36,9 16,8 1,7 Estonia 18,4 28,6 25,0 15,1 49,6 0,4 Finlandia 29,2 39,3 38,0 32,5 52,8 22,0 Francia 9,4 15,2 23,0 18,8 19,8 8,5 Grecia 6,9 15,4 18,0 22,1 25,9 1,4 Hungría 4,4 14,5 13,0 7,3 21,3 6,2 Irlanda 2,4 9,2 16,0 25,2 6,4 6,5 Italia 6,3 17,5 17,0 33,5 19,2 6,4 Letonia 32,8 37,6 40,0 52,2 51,8 3,9 Lituania 17,2 25,8 23,0 15,5 46,1 4,6 Luxemburgo 0,9 5,0 11,0 6,2 6,9 6,5 Malta 0,1 5,0 10,0 4,2 14,1 4,7 Países Bajos 2,1 5,8 14,0 11,1 5,5 5,3 Polonia 6,9 11,8 15,0 13,4 14,3 6,4 Portugal 19,2 28,0 31,0 52,6 33,4 7,4 Reino Unido 1,1 8,2 15,0 22,4 5,5 4,4 R.Checa 6,8 15,1 13,0 14,1 19,8 6,5 Rumanía 16,3 24,8 24,0 43,2 25,9 5,5 Suecia 38,7 53,9 49,0 65,8 68,6 24,0 Otros paísesAlbania 28,1 34,9 38,0 79,2 34,6 0,0 Islandia 58,9 70,2 64,0 93,1 63,4 5,7 Macedonia 15,7 19,9 28,0 21,7 35,8 0,2 Montenegro n.d. 43,1 33,0 49,6 68,6 1,5 Noruega 58,1 69,4 67,5 106,4 33,8 8,9 Turquía 16,2 13,6 -- 33,2 12,2 0,3
H y C: Calentamiento y refrigeración n.d. No disponible(*) Objetivo fijado por la UE para 2020. (**) Biofuels y biolíquidos que cumplan criterios de sostenibilidad. Objetivo del 10% en todos los países en 2020. Fuen-te: European Enviroment Agency y EUROSTATNota del autor. Valores superiores a 100 aparecen en países exportadores netos de energía de origen renovable.
- 220 -
Cuad
ro 7
.12
POTE
NCI
A I
NST
ALA
DA
DE
ENER
GÍA
S R
ENO
VAB
LES
EN L
A U
E
MIN
IHID
RÁU
LICA
(M
W)(
*)EÓ
LICA
(M
W)
SOLA
R FO
TOVO
LTA
ICA
(M
Wp
)SO
LAR
TÉRM
ICA
(m
iles
de
m2 )
2015
D %
2015
D %
2015
D %
2015
D %
Ale
man
ia
1.32
73,
444
.670
14,0
39.7
864,
118
.625
3,5
Aus
tria
1.
280
-2,3
2.48
918
,093
719
,35.
221
1,1
Bél
gica
66
0,0
2.17
611
,93.
122
3,1
631
7,8
Bul
garia
301
-9,1
700
0,0
1.02
90,
385
0,7
Chi
pre
0
::15
87,
776
18,8
659
-1,7
Cro
acia
3620
,041
823
,348
45,5
189
12,9
Din
amar
ca
7-2
2,2
5.07
53,
978
228
,81.
129
19,6
Esl
ovaq
uia
75
4,2
433
,353
30,
017
14,
3 E
slov
enia
15
70,
05
25,0
238
6,7
219
1,7
Esp
aña
1.
953
0,3
22.9
430,
14.
856
0,0
3.59
17,
2 E
ston
ia
620
,030
09,
10
::12
19,8
Fin
land
ia
306
0,0
1.00
560
,315
33,9
547,
0 F
ranc
ia
2.06
51,
810
.217
12,7
6.75
519
,52.
942
4,3
Gre
cia
22
31,
42.
091
5,7
2.60
40,
34.
390
2,4
Hun
gría
16
0,0
329
0,0
168
118,
223
07,
7 Ir
land
a
410,
02.
440
10,4
20,
032
37,
9 It
alia
3.
208
4,0
9.13
75,
218
.892
1,6
4.01
26,
1 L
eton
ia
29-3
,369
0,0
0::
2112
,4
Litu
ania
27
0,0
436
51,4
690,
016
16,2
Lux
emb
urgo
34
0,0
649,
811
65,
555
6,9
Mal
ta
0::
0::
7435
,051
1,9
Paí
ses
Bajo
s
0::
3.39
118
,41.
515
44,6
647
0,6
Pol
onia
27
91,
84.
886
27,4
108
300,
02.
018
15,9
Por
tuga
l 39
41,
54.
937
1,7
447
7,7
1.18
04,
1 R
eino
Uni
do
35
09,
714
.291
9,6
9.18
769
,470
33,
0 R
ep. C
heca
33
52,
428
11,
02.
075
0,3
1.10
75,
8 R
uman
ía51
81,
83.
130
-3,5
1.32
62,
619
510
,6 S
ueci
a
961
3,0
5.84
014
,610
473
,346
7-0
,6To
tal U
E13
.994
1,8
141.
482
9,6
94.8
649,
248
.943
4,5
(*)
Pote
ncia
men
or d
e 10
MW
.::
no a
plic
a.s.
d s
in d
atos
. D
atos
201
5 p
rovi
sion
ales
.D
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l del
año
que
figu
ra e
n ca
bec
era,
resp
ecto
al a
nter
ior,
exce
pto
Eól
ica
que
es
resp
ecto
a 2
012.
Fuen
te: I
DA
E y
EurO
bse
rv’E
R.
- 221 -
7
Cuad
ro 7
.12
POTE
NCI
A I
NST
ALA
DA
DE
ENER
GÍA
S R
ENO
VAB
LES
EN L
A U
E
MIN
IHID
RÁU
LICA
(M
W)(
*)EÓ
LICA
(M
W)
SOLA
R FO
TOVO
LTA
ICA
(M
Wp
)SO
LAR
TÉRM
ICA
(m
iles
de
m2 )
2015
D %
2015
D %
2015
D %
2015
D %
Ale
man
ia
1.32
73,
444
.670
14,0
39.7
864,
118
.625
3,5
Aus
tria
1.
280
-2,3
2.48
918
,093
719
,35.
221
1,1
Bél
gica
66
0,0
2.17
611
,93.
122
3,1
631
7,8
Bul
garia
301
-9,1
700
0,0
1.02
90,
385
0,7
Chi
pre
0
::15
87,
776
18,8
659
-1,7
Cro
acia
3620
,041
823
,348
45,5
189
12,9
Din
amar
ca
7-2
2,2
5.07
53,
978
228
,81.
129
19,6
Esl
ovaq
uia
75
4,2
433
,353
30,
017
14,
3 E
slov
enia
15
70,
05
25,0
238
6,7
219
1,7
Esp
aña
1.
953
0,3
22.9
430,
14.
856
0,0
3.59
17,
2 E
ston
ia
620
,030
09,
10
::12
19,8
Fin
land
ia
306
0,0
1.00
560
,315
33,9
547,
0 F
ranc
ia
2.06
51,
810
.217
12,7
6.75
519
,52.
942
4,3
Gre
cia
22
31,
42.
091
5,7
2.60
40,
34.
390
2,4
Hun
gría
16
0,0
329
0,0
168
118,
223
07,
7 Ir
land
a
410,
02.
440
10,4
20,
032
37,
9 It
alia
3.
208
4,0
9.13
75,
218
.892
1,6
4.01
26,
1 L
eton
ia
29-3
,369
0,0
0::
2112
,4
Litu
ania
27
0,0
436
51,4
690,
016
16,2
Lux
emb
urgo
34
0,0
649,
811
65,
555
6,9
Mal
ta
0::
0::
7435
,051
1,9
Paí
ses
Bajo
s
0::
3.39
118
,41.
515
44,6
647
0,6
Pol
onia
27
91,
84.
886
27,4
108
300,
02.
018
15,9
Por
tuga
l 39
41,
54.
937
1,7
447
7,7
1.18
04,
1 R
eino
Uni
do
35
09,
714
.291
9,6
9.18
769
,470
33,
0 R
ep. C
heca
33
52,
428
11,
02.
075
0,3
1.10
75,
8 R
uman
ía51
81,
83.
130
-3,5
1.32
62,
619
510
,6 S
ueci
a
961
3,0
5.84
014
,610
473
,346
7-0
,6To
tal U
E13
.994
1,8
141.
482
9,6
94.8
649,
248
.943
4,5
(*)
Pote
ncia
men
or d
e 10
MW
.::
no a
plic
a.s.
d s
in d
atos
. D
atos
201
5 p
rovi
sion
ales
.D
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l del
año
que
figu
ra e
n ca
bec
era,
resp
ecto
al a
nter
ior,
exce
pto
Eól
ica
que
es
resp
ecto
a 2
012.
Fuen
te: I
DA
E y
EurO
bse
rv’E
R.
- 222 -
Cuad
ro 7
.13
CON
SUM
O D
E B
IOM
ASA
Y B
IOCO
MB
UST
IBLE
S PO
R P
AÍS
ES E
N L
A U
E
BIO
MA
SA (
Mte
p)
BIO
GÁ
S (k
tep
)BI
OET
AN
OL
(kte
p)
BIO
DIE
SEL
(kte
p)
2015
D %
2015
D %
2015
D %
2015
D %
Ale
man
ia
12,0
65,
67.
854
5,6
744
-4,5
1.79
2-8
,4 A
ustri
a
4,57
4,9
300
1,0
60-4
,858
511
,6 B
élgi
ca
1,94
15,0
227
9,7
415,
122
1-4
1,8
Bul
garia
1,
044,
320
100,
032
113,
311
418
,8 C
hip
re
0,01
25,0
110,
00
::10
0,0
Cro
acia
1,26
15,1
3638
,50
::24
-20,
0 D
inam
arca
2,
537,
715
215
,20
::23
20,
4 E
slov
aqui
a
0,88
16,9
149
55,2
23-8
,012
111
,0 E
slov
enia
0,
5910
,730
-3,2
7-1
2,5
23-3
6,1
Esp
aña
5,
261,
926
2-2
5,8
192
1,6
790
1,4
Est
onia
0,
834,
613
30,0
3-5
0,0
0::
Fin
land
ia
7,93
-2,6
103
3,0
65-7
,143
20,
9 F
ranc
ia
9,66
6,4
539
14,0
421
3,4
2.52
81,
1 G
reci
a
1,01
8,9
914,
60
::14
25,
2 H
ungr
ía
2,48
5,5
805,
343
-28,
313
33,
9 Ir
land
a
0,23
-9,5
555,
424
-4,0
64-1
,5 It
alia
8,
586,
31.
872
-4,5
2515
0,0
1.14
28,
2 L
eton
ia
1,26
-5,9
8817
,38
33,3
2961
,1 L
ituan
ia
1,20
11,1
239,
510
66,7
581,
8
Lux
emb
urgo
0,
060,
018
5,9
713
3,3
7611
,8 M
alta
0,
000,
02
0,0
0::
50,
0 P
aíse
s Ba
jos
1,
182,
832
74,
514
23,
615
6-2
9,4
Pol
onia
6,
770,
322
910
,615
415
,862
79,
4 P
ortu
gal
2,34
-0,5
831,
222
1.00
0,0
302
18,4
Rei
no U
nid
o
6,10
24,8
2.25
25,
840
4-2
,452
9-2
9,8
Rep
. Che
ca
2,87
4,0
613
0,8
63-4
,523
3-7
,2 R
uman
ía
3,51
-2,9
18-5
,362
47,6
141
12,8
Sue
cia
9,
132,
316
79,
213
3-1
9,4
872
40,0
To
tal U
E95
,29
4,8
15.6
144,
22.
685
0,6
11.3
81-0
,3
:: n
o ap
lica
Dat
os 2
015
pro
visi
onal
esD
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l del
año
que
figu
ra e
n ca
bec
era,
resp
ecto
al a
nter
ior
Fuen
te: I
DA
E -
EurO
bse
rv`E
R.
- 223 -
7
Cuad
ro 7
.13
CON
SUM
O D
E B
IOM
ASA
Y B
IOCO
MB
UST
IBLE
S PO
R P
AÍS
ES E
N L
A U
E
BIO
MA
SA (
Mte
p)
BIO
GÁ
S (k
tep
)BI
OET
AN
OL
(kte
p)
BIO
DIE
SEL
(kte
p)
2015
D %
2015
D %
2015
D %
2015
D %
Ale
man
ia
12,0
65,
67.
854
5,6
744
-4,5
1.79
2-8
,4 A
ustri
a
4,57
4,9
300
1,0
60-4
,858
511
,6 B
élgi
ca
1,94
15,0
227
9,7
415,
122
1-4
1,8
Bul
garia
1,
044,
320
100,
032
113,
311
418
,8 C
hip
re
0,01
25,0
110,
00
::10
0,0
Cro
acia
1,26
15,1
3638
,50
::24
-20,
0 D
inam
arca
2,
537,
715
215
,20
::23
20,
4 E
slov
aqui
a
0,88
16,9
149
55,2
23-8
,012
111
,0 E
slov
enia
0,
5910
,730
-3,2
7-1
2,5
23-3
6,1
Esp
aña
5,
261,
926
2-2
5,8
192
1,6
790
1,4
Est
onia
0,
834,
613
30,0
3-5
0,0
0::
Fin
land
ia
7,93
-2,6
103
3,0
65-7
,143
20,
9 F
ranc
ia
9,66
6,4
539
14,0
421
3,4
2.52
81,
1 G
reci
a
1,01
8,9
914,
60
::14
25,
2 H
ungr
ía
2,48
5,5
805,
343
-28,
313
33,
9 Ir
land
a
0,23
-9,5
555,
424
-4,0
64-1
,5 It
alia
8,
586,
31.
872
-4,5
2515
0,0
1.14
28,
2 L
eton
ia
1,26
-5,9
8817
,38
33,3
2961
,1 L
ituan
ia
1,20
11,1
239,
510
66,7
581,
8
Lux
emb
urgo
0,
060,
018
5,9
713
3,3
7611
,8 M
alta
0,
000,
02
0,0
0::
50,
0 P
aíse
s Ba
jos
1,
182,
832
74,
514
23,
615
6-2
9,4
Pol
onia
6,
770,
322
910
,615
415
,862
79,
4 P
ortu
gal
2,34
-0,5
831,
222
1.00
0,0
302
18,4
Rei
no U
nid
o
6,10
24,8
2.25
25,
840
4-2
,452
9-2
9,8
Rep
. Che
ca
2,87
4,0
613
0,8
63-4
,523
3-7
,2 R
uman
ía
3,51
-2,9
18-5
,362
47,6
141
12,8
Sue
cia
9,
132,
316
79,
213
3-1
9,4
872
40,0
To
tal U
E95
,29
4,8
15.6
144,
22.
685
0,6
11.3
81-0
,3
:: n
o ap
lica
Dat
os 2
015
pro
visi
onal
esD
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l del
año
que
figu
ra e
n ca
bec
era,
resp
ecto
al a
nter
ior
Fuen
te: I
DA
E -
EurO
bse
rv`E
R.
- 224 -
Cuad
ro 7
.14
CON
SUM
O D
E H
IDR
OEL
ECTR
ICID
AD
(*)
PO
R P
AÍS
ES E
N E
L M
UN
DO
. SER
IE H
ISTÓ
RIC
A
tep
x 1
06 (*
*)19
9020
0020
0520
1020
1420
15D
% 2
015
Cuo
ta
del
to
tal (
%)
Cana
dá
66,9
80,8
81,9
79,5
86,6
86,7
0,1
9,7
Esta
dos
Uni
dos
66,9
63,0
61,8
59,5
59,3
57,4
-3,2
6,4
Méx
ico
5,3
7,5
6,2
8,3
8,6
6,8
-21,
20,
8To
tal N
ort
eam
éric
a13
9,2
151,
215
0,0
147,
315
4,5
150,
9-2
,316
,9A
rgen
tina
4,1
7,7
9,0
9,2
9,3
9,6
2,3
1,1
Bras
il46
,868
,976
,491
,384
,581
,7-3
,39,
1Ch
ile2,
04,
56,
05,
05,
25,
31,
50,
6Co
lom
bia
6,2
7,0
8,9
9,2
10,1
10,1
-0,1
1,1
Perú
2,3
3,7
4,1
4,5
5,0
5,3
4,9
0,6
Ven
ezue
la8,
414
,217
,417
,316
,717
,33,
31,
9To
tal S
ur y
Cen
tro
amér
ica
81,7
126,
014
1,5
158,
815
4,4
152,
9-1
,017
,1A
lem
ania
3,9
4,9
4,4
4,7
4,4
4,4
-1,4
0,5
Aus
tria
7,1
9,5
8,3
8,7
9,3
8,3
-10,
40,
9Es
pañ
a5,
87,
74,
09,
68,
86,
3-2
8,8
0,7
Fran
cia
12,4
15,3
11,6
14,3
14,0
12,2
-13,
01,
4Ita
lia7,
210
,08,
211
,613
,19,
9-2
4,2
1,1
Nor
uega
27,5
32,2
30,9
26,4
30,6
31,1
1,5
3,5
Rusi
a37
,837
,439
,538
,139
,738
,5-3
,04,
3Su
ecia
16,5
17,8
16,4
15,2
14,5
16,9
16,7
1,9
Suiz
a6,
78,
37,
18,
28,
58,
50,
61,
0Tu
rquí
a5,
27,
09,
011
,79,
215
,164
,61,
7To
tal E
uro
pa
y Eu
roas
ia16
2,5
188,
118
0,5
197,
519
6,7
194,
4-1
,221
,8Irá
n1,
40,
93,
02,
23,
44,
120
,40,
5To
tal O
rient
e M
edio
2,3
1,8
5,1
4,0
4,8
5,9
24,0
0,7
Tota
l Áfr
ica
13,0
16,7
20,2
24,5
27,0
27,0
0,0
3,0
Chin
a28
,750
,389
,816
3,4
242,
825
4,9
5,0
28,5
Ind
ia15
,017
,422
,025
,029
,628
,1-4
,93,
2Ja
pón
19,8
18,5
17,9
20,6
20,0
21,9
9,1
2,4
Nue
va Z
elan
da
5,2
5,5
5,3
5,6
5,5
5,6
0,9
0,6
Paq
uist
án3,
94,
06,
46,
87,
47,
85,
20,
9V
ietn
am1,
23,
33,
76,
213
,614
,46,
41,
6To
tal A
sia
y Pa
cífic
o y
Oce
anía
90,6
117,
316
4,1
252,
134
6,9
361,
94,
340
,5TO
TAL
MU
ND
O48
9,4
601,
266
1,4
784,
288
4,3
892,
91,
010
0,0
OCD
E27
2,7
309,
929
4,5
309,
231
7,3
314,
6-0
,835
,2N
o O
CDE
216,
729
1,3
366,
947
5,0
567,
057
8,3
2,0
64,8
UE
(***
)66
,282
,670
,385
,684
,576
,4-9
,68,
6CE
I49
,950
,054
,153
,053
,351
,5-3
,35,
8
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual d
el ú
ltim
o añ
o re
spec
to a
l ant
erio
r.(*
) Ci
fras
bas
adas
en
gene
raci
ón e
léct
rica
bru
ta, s
in te
ner e
n cu
enta
sum
inis
tros
trans
front
eriz
os.
(**)
Con
vers
ión
a te
p e
n b
ase
al e
qui
vale
nte
térm
ico,
y c
onsi
der
and
o un
38%
de
efici
enci
a (c
entra
l ter
moe
léct
rica
mod
erna
).(*
**)
Excl
uid
a Es
love
nia
hast
a 19
90.
Fuen
te: B
P St
atis
tical
Rev
iew
of W
orld
Ene
rgy.
(Ju
nio
2016
).N
ota
del
aut
or: S
e ha
n ex
clui
do
los
paí
ses
con
un p
orce
ntaj
e d
e cu
ota
del
tota
l < 0
,5 %
, que
sí fi
gura
n en
la ta
bla
orig
inal
.
- 225 -
7
Cuad
ro 7
.14
CON
SUM
O D
E H
IDR
OEL
ECTR
ICID
AD
(*)
PO
R P
AÍS
ES E
N E
L M
UN
DO
. SER
IE H
ISTÓ
RIC
A
tep
x 1
06 (*
*)19
9020
0020
0520
1020
1420
15D
% 2
015
Cuo
ta
del
to
tal (
%)
Cana
dá
66,9
80,8
81,9
79,5
86,6
86,7
0,1
9,7
Esta
dos
Uni
dos
66,9
63,0
61,8
59,5
59,3
57,4
-3,2
6,4
Méx
ico
5,3
7,5
6,2
8,3
8,6
6,8
-21,
20,
8To
tal N
ort
eam
éric
a13
9,2
151,
215
0,0
147,
315
4,5
150,
9-2
,316
,9A
rgen
tina
4,1
7,7
9,0
9,2
9,3
9,6
2,3
1,1
Bras
il46
,868
,976
,491
,384
,581
,7-3
,39,
1Ch
ile2,
04,
56,
05,
05,
25,
31,
50,
6Co
lom
bia
6,2
7,0
8,9
9,2
10,1
10,1
-0,1
1,1
Perú
2,3
3,7
4,1
4,5
5,0
5,3
4,9
0,6
Ven
ezue
la8,
414
,217
,417
,316
,717
,33,
31,
9To
tal S
ur y
Cen
tro
amér
ica
81,7
126,
014
1,5
158,
815
4,4
152,
9-1
,017
,1A
lem
ania
3,9
4,9
4,4
4,7
4,4
4,4
-1,4
0,5
Aus
tria
7,1
9,5
8,3
8,7
9,3
8,3
-10,
40,
9Es
pañ
a5,
87,
74,
09,
68,
86,
3-2
8,8
0,7
Fran
cia
12,4
15,3
11,6
14,3
14,0
12,2
-13,
01,
4Ita
lia7,
210
,08,
211
,613
,19,
9-2
4,2
1,1
Nor
uega
27,5
32,2
30,9
26,4
30,6
31,1
1,5
3,5
Rusi
a37
,837
,439
,538
,139
,738
,5-3
,04,
3Su
ecia
16,5
17,8
16,4
15,2
14,5
16,9
16,7
1,9
Suiz
a6,
78,
37,
18,
28,
58,
50,
61,
0Tu
rquí
a5,
27,
09,
011
,79,
215
,164
,61,
7To
tal E
uro
pa
y Eu
roas
ia16
2,5
188,
118
0,5
197,
519
6,7
194,
4-1
,221
,8Irá
n1,
40,
93,
02,
23,
44,
120
,40,
5To
tal O
rient
e M
edio
2,3
1,8
5,1
4,0
4,8
5,9
24,0
0,7
Tota
l Áfr
ica
13,0
16,7
20,2
24,5
27,0
27,0
0,0
3,0
Chin
a28
,750
,389
,816
3,4
242,
825
4,9
5,0
28,5
Ind
ia15
,017
,422
,025
,029
,628
,1-4
,93,
2Ja
pón
19,8
18,5
17,9
20,6
20,0
21,9
9,1
2,4
Nue
va Z
elan
da
5,2
5,5
5,3
5,6
5,5
5,6
0,9
0,6
Paq
uist
án3,
94,
06,
46,
87,
47,
85,
20,
9V
ietn
am1,
23,
33,
76,
213
,614
,46,
41,
6To
tal A
sia
y Pa
cífic
o y
Oce
anía
90,6
117,
316
4,1
252,
134
6,9
361,
94,
340
,5TO
TAL
MU
ND
O48
9,4
601,
266
1,4
784,
288
4,3
892,
91,
010
0,0
OCD
E27
2,7
309,
929
4,5
309,
231
7,3
314,
6-0
,835
,2N
o O
CDE
216,
729
1,3
366,
947
5,0
567,
057
8,3
2,0
64,8
UE
(***
)66
,282
,670
,385
,684
,576
,4-9
,68,
6CE
I49
,950
,054
,153
,053
,351
,5-3
,35,
8
D %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual d
el ú
ltim
o añ
o re
spec
to a
l ant
erio
r.(*
) Ci
fras
bas
adas
en
gene
raci
ón e
léct
rica
bru
ta, s
in te
ner e
n cu
enta
sum
inis
tros
trans
front
eriz
os.
(**)
Con
vers
ión
a te
p e
n b
ase
al e
qui
vale
nte
térm
ico,
y c
onsi
der
and
o un
38%
de
efici
enci
a (c
entra
l ter
moe
léct
rica
mod
erna
).(*
**)
Excl
uid
a Es
love
nia
hast
a 19
90.
Fuen
te: B
P St
atis
tical
Rev
iew
of W
orld
Ene
rgy.
(Ju
nio
2016
).N
ota
del
aut
or: S
e ha
n ex
clui
do
los
paí
ses
con
un p
orce
ntaj
e d
e cu
ota
del
tota
l < 0
,5 %
, que
sí fi
gura
n en
la ta
bla
orig
inal
.
- 226 -
Cuad
ro 7
.15
CON
SUM
O D
E O
TRA
S EN
ERG
ÍAS
REN
OVA
BLE
S (*
) PO
R P
AÍS
ES E
N E
L M
UN
DO
tep
x 1
06 (*
*)19
9020
0020
0520
1020
1420
15D
%Cu
ota
del t
otal
(%
) 201
5Ca
nad
á0,
91,
92,
44,
16,
37,
317
,02,
0Es
tad
os U
nid
os14
,417
,720
,739
,366
,871
,77,
519
,7M
éxic
o1,
21,
41,
82,
03,
03,
515
,71,
0To
tal N
ort
eam
éric
a16
,521
,124
,945
,376
,182
,68,
622
,6Br
asil
0,9
1,8
3,1
7,6
13,2
16,3
23,0
4,5
Chile
0,2
0,2
0,4
0,6
1,8
2,0
11,0
0,5
Tota
l Sur
y C
entr
oam
éric
a1,
93,
35,
211
,119
,924
,221
,66,
6A
lem
ania
0,3
3,2
9,7
19,0
32,3
40,0
23,5
10,9
Aus
tria
0,3
0,4
0,9
1,5
2,0
2,4
16,1
0,6
Bélg
ica
0,1
0,1
0,4
1,3
2,7
3,2
19,9
0,9
Din
amar
ca0,
21,
32,
22,
84,
14,
34,
11,
2Es
pañ
a0,
21,
55,
612
,516
,015
,4-4
,04,
2Fi
nlad
ia1,
12,
02,
22,
52,
93,
16,
70,
8Fr
anci
a0,
40,
71,
13,
46,
57,
920
,92,
2G
reci
a^
0,1
0,3
0,7
1,7
1,9
8,7
0,5
Italia
0,8
1,6
3,1
5,8
14,1
14,7
4,5
4,0
País
es B
ajos
0,2
0,6
1,7
2,5
2,6
2,7
2,2
0,7
Polo
nia
^0,
10,
41,
84,
04,
615
,51,
3Po
rtuga
l0,
20,
30,
82,
83,
63,
5-2
,71,
0Re
ino
Uni
do
0,1
1,1
2,7
5,0
13,3
17,4
31,0
4,8
Rep
ub. C
heca
-0,
10,
20,
71,
61,
74,
90,
5
Rum
anía
^-
^0,
11,
52,
246
,50,
6Su
ecia
0,4
1,0
1,9
3,5
5,0
6,2
23,1
1,7
Turq
uía
^0,
10,
10,
92,
83,
834
,41,
0To
tal E
uro
pa
y Eu
roas
ia4,
415
,034
,970
,912
4,1
142,
815
,139
,2To
tal O
rient
e M
edio
^^
^0,
10,
40,
536
,30,
1To
tal Á
fric
a0,
20,
40,
71,
32,
73,
837
,91,
0A
ustra
lia0,
20,
21,
22,
04,
14,
511
,31,
2Ch
ina
^0,
71,
715
,951
,962
,720
,917
,2Fi
lipin
as1,
22,
62,
22,
32,
42,
711
,70,
7In
dia
^0,
72,
37,
213
,615
,513
,74,
2In
don
esia
0,3
1,1
1,5
2,1
2,3
2,4
2,3
0,7
Jap
ón2,
84,
36,
57,
211
,614
,524
,84,
0N
ueva
Zel
and
a0,
10,
81,
01,
82,
32,
47,
20,
7Ta
iland
ia^
0,1
0,4
0,8
2,1
2,3
10,1
0,6
Tota
l Asi
a y
Pací
fico
y O
cean
ía4,
610
,917
,441
,293
,411
0,9
18,7
30,4
TOTA
L M
UN
DO
27,5
50,7
83,2
169,
931
6,6
364,
915
,210
0,0
OCD
E24
,141
,668
,812
7,8
217,
924
6,3
13,1
67,5
No
OCD
E3,
49,
114
,442
,298
,711
8,5
20,1
32,5
UE
(***
)4,
214
,333
,968
,211
8,3
136,
014
,937
,3CE
I^
^0,
10,
20,
60,
64,
20,
2D
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l del
últi
mo
año
resp
ecto
al a
nter
ior.
(*)
Cifra
s b
asad
as e
n ge
nera
ción
bru
ta d
e or
igen
eól
ico,
geo
térm
ico,
sol
ar, b
iom
asa
y re
sid
uos,
y s
in c
onta
bili
zar s
umin
istro
s d
e el
ectri
cid
ad tr
ansf
ront
eriz
os.
(**)
Con
vers
ión
a te
p e
n b
ase
al e
qui
vale
nte
térm
ico,
y c
onsi
der
and
o un
38%
de
efici
enci
a (c
entra
l ter
moe
léct
rica
mod
erna
).(*
**)
Excl
uid
a Es
love
nia
hast
a 19
90
^ M
enos
de
0,05
Fuen
te: B
P St
atis
tical
Rev
iew
of W
orld
Ene
rgy.
Jun
io 2
016.
Not
a d
el a
utor
: Se
han
excl
uid
o lo
s p
aíse
s co
n un
a cu
ota
del
tota
l < 0
,5 %
, que
sí fi
gura
n en
la ta
bla
orig
inal
.
- 227 -
7
Cuad
ro 7
.15
CON
SUM
O D
E O
TRA
S EN
ERG
ÍAS
REN
OVA
BLE
S (*
) PO
R P
AÍS
ES E
N E
L M
UN
DO
tep
x 1
06 (*
*)19
9020
0020
0520
1020
1420
15D
%Cu
ota
del t
otal
(%
) 201
5Ca
nad
á0,
91,
92,
44,
16,
37,
317
,02,
0Es
tad
os U
nid
os14
,417
,720
,739
,366
,871
,77,
519
,7M
éxic
o1,
21,
41,
82,
03,
03,
515
,71,
0To
tal N
ort
eam
éric
a16
,521
,124
,945
,376
,182
,68,
622
,6Br
asil
0,9
1,8
3,1
7,6
13,2
16,3
23,0
4,5
Chile
0,2
0,2
0,4
0,6
1,8
2,0
11,0
0,5
Tota
l Sur
y C
entr
oam
éric
a1,
93,
35,
211
,119
,924
,221
,66,
6A
lem
ania
0,3
3,2
9,7
19,0
32,3
40,0
23,5
10,9
Aus
tria
0,3
0,4
0,9
1,5
2,0
2,4
16,1
0,6
Bélg
ica
0,1
0,1
0,4
1,3
2,7
3,2
19,9
0,9
Din
amar
ca0,
21,
32,
22,
84,
14,
34,
11,
2Es
pañ
a0,
21,
55,
612
,516
,015
,4-4
,04,
2Fi
nlad
ia1,
12,
02,
22,
52,
93,
16,
70,
8Fr
anci
a0,
40,
71,
13,
46,
57,
920
,92,
2G
reci
a^
0,1
0,3
0,7
1,7
1,9
8,7
0,5
Italia
0,8
1,6
3,1
5,8
14,1
14,7
4,5
4,0
País
es B
ajos
0,2
0,6
1,7
2,5
2,6
2,7
2,2
0,7
Polo
nia
^0,
10,
41,
84,
04,
615
,51,
3Po
rtuga
l0,
20,
30,
82,
83,
63,
5-2
,71,
0Re
ino
Uni
do
0,1
1,1
2,7
5,0
13,3
17,4
31,0
4,8
Rep
ub. C
heca
-0,
10,
20,
71,
61,
74,
90,
5
Rum
anía
^-
^0,
11,
52,
246
,50,
6Su
ecia
0,4
1,0
1,9
3,5
5,0
6,2
23,1
1,7
Turq
uía
^0,
10,
10,
92,
83,
834
,41,
0To
tal E
uro
pa
y Eu
roas
ia4,
415
,034
,970
,912
4,1
142,
815
,139
,2To
tal O
rient
e M
edio
^^
^0,
10,
40,
536
,30,
1To
tal Á
fric
a0,
20,
40,
71,
32,
73,
837
,91,
0A
ustra
lia0,
20,
21,
22,
04,
14,
511
,31,
2Ch
ina
^0,
71,
715
,951
,962
,720
,917
,2Fi
lipin
as1,
22,
62,
22,
32,
42,
711
,70,
7In
dia
^0,
72,
37,
213
,615
,513
,74,
2In
don
esia
0,3
1,1
1,5
2,1
2,3
2,4
2,3
0,7
Jap
ón2,
84,
36,
57,
211
,614
,524
,84,
0N
ueva
Zel
and
a0,
10,
81,
01,
82,
32,
47,
20,
7Ta
iland
ia^
0,1
0,4
0,8
2,1
2,3
10,1
0,6
Tota
l Asi
a y
Pací
fico
y O
cean
ía4,
610
,917
,441
,293
,411
0,9
18,7
30,4
TOTA
L M
UN
DO
27,5
50,7
83,2
169,
931
6,6
364,
915
,210
0,0
OCD
E24
,141
,668
,812
7,8
217,
924
6,3
13,1
67,5
No
OCD
E3,
49,
114
,442
,298
,711
8,5
20,1
32,5
UE
(***
)4,
214
,333
,968
,211
8,3
136,
014
,937
,3CE
I^
^0,
10,
20,
60,
64,
20,
2D
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l del
últi
mo
año
resp
ecto
al a
nter
ior.
(*)
Cifra
s b
asad
as e
n ge
nera
ción
bru
ta d
e or
igen
eól
ico,
geo
térm
ico,
sol
ar, b
iom
asa
y re
sid
uos,
y s
in c
onta
bili
zar s
umin
istro
s d
e el
ectri
cid
ad tr
ansf
ront
eriz
os.
(**)
Con
vers
ión
a te
p e
n b
ase
al e
qui
vale
nte
térm
ico,
y c
onsi
der
and
o un
38%
de
efici
enci
a (c
entra
l ter
moe
léct
rica
mod
erna
).(*
**)
Excl
uid
a Es
love
nia
hast
a 19
90
^ M
enos
de
0,05
Fuen
te: B
P St
atis
tical
Rev
iew
of W
orld
Ene
rgy.
Jun
io 2
016.
Not
a d
el a
utor
: Se
han
excl
uid
o lo
s p
aíse
s co
n un
a cu
ota
del
tota
l < 0
,5 %
, que
sí fi
gura
n en
la ta
bla
orig
inal
.
- 228 -
Cuadro 7.16 POTENCIA INSTALADA EÓLICA Y SOLAR FOTOVOLTAICA POR PAÍSES EN EL MUNDO
EÓLICA (MW) 2015 D% Cuota del total (%)
Canadá 11.190 15,6 2,6Estados Unidos 74.740 13,0 17,2México 3.224 28,4 0,7Total Norteamérica 89.154 13,8 20,5Brasil 8.715 46,2 2,0Total Sur y Centroamérica 13.049 38,9 3,0Alemania 45.018 14,9 10,4Austria 2.395 15,6 0,6Bélgica 2.230 13,8 0,5Dinamarca 4.932 3,2 1,1España 23.025 0,0 5,3Francia 10.269 10,0 2,4Grecia 2.152 8,7 0,5Irlanda 2.546 9,6 0,6Italia 9.126 4,9 2,1Países Bajos 3.422 19,0 0,8Polonia 5.150 32,6 1,2Portugal 4.815 2,8 1,1Reino Unido 14.191 9,3 3,3Rumanía 2.985 0,8 0,7Suecia 6.126 10,9 1,4Turquía 4.503 24,1 1,0Total Europa y Euroasia 148.082 10,1 34,1Total Oriente Medio 274 74,5 0,1Total África 3.514 22,1 0,8Australia 4.436 9,4 1,0China 145.109 26,6 33,4India 25.088 11,7 5,8Japón 3.084 8,6 0,7Total Asia y Pacífico y Oceanía 180.650 23,2 41,6Total Mundo 434.722 16,9 100,0
SOLAR FOTOVOLTAICA (MW)Canadá 2.504 31,5 1,1Estados Unidos 25.577 39,6 11,1México 282 57,5 0,1Total Norteamérica 28.363 39,0 12,3Alemania 39.698 3,5 17,2Austria 937 19,1 0,4Bélgica 3.251 3,0 1,4Bulgaria 1.036 1,4 0,4Dinamarca 783 29,2 0,3Eslovaquia 600 1,7 0,3España 5.432 1,0 2,4Finladia 19 34,7 0,0
- 229 -
7
Francia 6.557 15,5 2,8Grecia 2.606 0,4 1,1Italia 18.922 1,6 8,2Noruega 15 15,6 0,0Países Bajos 1.405 34,1 0,6Portugal 454 16,1 0,2Reino Unido 9.071 66,1 3,9República Checa 2.150 0,7 0,9Rumanía 1.325 2,5 0,6Suecia 130 64,2 0,1Suiza 1.361 28,3 0,6Turquía 266 360,5 0,1Total Europa y Euroasia 96.893 8,8 42,0Australia 5.065 22,6 2,2China 43.480 53,5 18,9Corea del Sur 3.408 42,1 1,5Israel 5.062 65,3 2,2Japón 35.409 51,3 15,4Sudáfrica 1.120 21,7 0,5Tailandia 1.420 9,3 0,6Total Otras áreas del mundo 105.350 49,3 45,7Total Mundo 230.606 28,1 100,0
D % = Tasa de variación porcentual del año 2015 respecto al año anterior.Fuente: B. P. Statistical Review of World Energy (Junio 2016).Nota del editor: Se han excluido los países con una cuota del total < 0,5 %, que sí figuran en la tabla original.
- 230 -
Cuadro 7.17 PRODUCCIÓN DE BIOCOMBUSTIBLES POR PAÍSES EN EL MUNDO
tep x 1000 2015 D%Cuota del total (%)
Canadá 1.059 -4,1 1,4Estados Unidos 30.983 2,9 41,4Total Norteamérica 32.095 2,6 42,9Argentina 1.961 -23,9 2,6Brasil 17.636 6,8 23,6Colombia 670 2,4 0,9Total Sur y Centroamérica 20.867 2,6 27,9Alemania 3.130 -7,1 4,2Austria 360 16,4 0,5Bélgica 514 -3,1 0,7España 1.005 1,7 1,3Francia 2.592 -0,4 3,5Italia 621 8,7 0,8Países Bajos 1.749 0,0 2,3Polonia 882 20,5 1,2Reino Unido 359 0,0 0,5Suecia 701 -9,5 0,9Total Europa y Euroasia 13.726 -0,6 18,3Total Oriente Medio 4 0,0 0,0Total África 69 28,1 0,1China 2.430 10,1 3,2Corea del Sur 375 15,9 0,5India 362 13,1 0,5Indonesia 1.344 -46,9 1,8Tailandia 1.508 7,5 2,0Total Asia y Pacífico y Oceanía
8.086 -7,2 10,8
Total Mundo 74.847 0,9 100,0
D % = Tasa de variación porcentual del año 2014 respecto al año anterior.El consumo de etanol y biodiesel está incluido en las tablas de consumo de petróleo de esta fuente (BP Statistical RWE)Fuente: B. P. Statistical Review of World Energy (Junio 2015).Nota del autor: Se han excluido los países y áreas del mundo con una cuota del total < 0,5 %, que sí figuran en la tabla original.
- 231 -
7
Cuad
ro 7
.18
AVA
NCE
201
7. P
RO
DU
CCIÓ
N C
ON
REN
OVA
BLE
S Y
RES
ERVA
S H
IDR
ÁU
LICA
S EN
SI
STEM
A P
ENIN
SULA
R. E
SPA
ÑA
Dat
os p
rovi
sion
ales
a 0
8/06
/201
7
PRO
DU
CCIÓ
N C
ON
REN
OVA
BLES
EN
GEN
ERA
CIÓ
N E
LÉCT
RICA
(1)
1/1
a 8/
06/2
017
D (
%)
Año
mó
vil
(365
día
s)
D (
%)
GW
h40
.509
-26,
685
.112
-14,
4
RESE
RVA
S H
IDRÁ
ULI
CAS
Situ
ació
n ac
tual
Situ
ació
n ha
ce u
n añ
oSi
tuac
ión
al in
icio
del
año
Rese
rvas
(G
Wh)
Máx
ima
(A)
Act
ual (
B)(B
/A)%
31/0
5/15
(C)
(C/A
)%01
/01/
17 (
D)
(D/A
)%Em
bal
ses
anua
les
8.
967
4.71
052
,56.
991
78,0
3.43
138
,3Em
bal
ses
hip
eran
uale
s 9.
571
3.10
632
,56.
443
67,3
3.84
040
,1To
tal
18.5
387.
816
42,2
13.4
3472
,57.
271
39,2
(1)
Incl
uye
hid
rául
ica,
eól
ica,
sol
ar fo
tovo
ltaic
a, s
olar
térm
ica,
otra
s re
nova
ble
s y
el 5
0% d
e lo
s re
sid
uos
sólid
os u
rban
os. N
o in
cluy
e la
gen
erac
ión
bom
beo
.D
(%
) V
aria
ción
por
cent
ual r
esp
ecto
al m
ism
o p
erío
do
de
2016
.Fu
ente
: REE
.N
ota
del
aut
or. C
onsi
der
ar q
ue 2
016
es b
isie
sto.
- 233 -
8. RESIDUOS RADIACTIVOS
8.1 Comparación de residuos producidos en España .. 2358.2 Volumen de residuos radiactivos a gestionar en
España (*) ............................................................ 2368.3 Resumen de costes de la gestión de residuos
radiactivos y combustible gastado en España desde 2010 (*) .................................................... 237
8.4 Inventario de combustible gastado y situación de las instalaciones de almacenamiento de las cen-trales nucleares españolas a finales del año 2016 238
8.5 Generación de residuos radiactivos en una cen-tral nuclear de agua a presión (PWR) .................. 240
8.6 Gestión de los residuos radiactivos de baja y media actividad en las centrales nucleares espa-ñolas .................................................................... 241
8.7 Instalaciones de almacenamiento definitivo de RBMA en el mundo ............................................. 242
8.8 Instalaciones de almacenamiento temporal cen-tralizado de RAA/CG en el mundo ..................... 243
8.9 Programas de muestreo y análisis de los efluen-tes radiactivos de centrales nucleares y límites de vertido en España ................................................ 244
8.10 Efluentes radiactivos descargados por las cen-trales nucleares españolas ................................... 246
8.11 Programas de muestreo y análisis de los efluen-tes radiactivos de centrales nucleares y límites de vertido en España .......................................... 247
8.12 Programa de vigilancia radiológica ambiental (PVRA) de la atmósfera y medio terrestre en red de estaciones de muestreo (REM) ...................... 251
8.13 Resultados red estaciones de muestreo (REM). año 2015 .............................................................. 253
Págs.
RESIDUOS RADIACTIVOS
- 234 -
8.14 Valores medios de tasas de dosis GAMMA en estaciones de vigilancia radiológica .................... 254
8.15 Programa de vigilancia radiológica ambiental (PVRA) en el entorno de las instalaciones en fase de desmantelamiento, clausura o latencia ......... 256
8.16 Almacenamiento de residuos radiactivos en C.N. Vandellós I ................................................... 258
8.17 Almacenamiento de residuos radiactivos en C.N. José Cabrera ................................................ 259
- 235 -
8
Cuad
ro 8
.1
COM
PAR
ACI
ÓN
DE
RES
IDU
OS
PRO
DU
CID
OS
EN E
SPA
ÑA
Vol
umen
de
resi
duo
s a
gest
iona
r dur
ante
40
años
en
Esp
aña.
Fuen
te: E
nres
a y
Foro
Nuc
lear
.
- 236 -
Cuadro 8.2 VOLUMEN DE RESIDUOS RADIACTIVOS A GESTIONAR EN ESPAÑA (*)
RBBA Y RBMA
PRODUCIDO A 31-12-2016
PREVISION DESDE 2017 (*)
m3 RBBA RBMA TOTAL RBBA RBMA TOTALCENTRALES NUCLEARES 6.880 34.351 41.231 88.430 51.688 140.118OPERACIÓN CCNN 3.788 31.539 35.327 6.824 7.883 14.707DESMANTEL. DE CCNN 3.092 2.812 5.904 81.606 43.805 125.411
FABRICA DE JUZBADO 524 86 610 236 24 260IIRR Y OTROS 13.702 4.597 18.299 959 228 1.187TOTAL 21.106 39.034 60.140 89.625 51.940 141.565
TOTAL PREVISTO (*)
m3 RBBA RBMA TOTALCENTRALES NUCLEARES 95.310 86.039 181.349OPERACIÓN CCNN 10.612 39.422 50.034DESMANTEL. DE CCNN 84.698 46.617 131.315
FABRICA DE JUZBADO 760 110 870IIRR Y OTROS 14.661 4.825 19.486TOTAL 110.731 90.974 201.705
COMBUSTIBLE IRRADIADO
SITUACION a 31-12-2016 PREVISION TOTAL (*)
ELEMENTOS tU ELEMENTOS tUJ. CABRERA 377 100 377 100GAROÑA 2.505 440 2.505 440ALMARAZ 1 1.456 672 1.861 834ALMARAZ 2 1.440 664 1.845 858ASCO 1 1.356 617 1.833 840ASCO 2 1.328 607 1.869 858COFRENTES 4.232 768 5.864 1.063VAND. 2 1.212 547 1.817 831TRILLO 1.176 557 1.793 847TOTAL 15.082 4.972 19.764 6.672
(*) De acuerdo con las últimas previsiones (Estudio de 2017).RBBA: Residuos de muy baja actividad.RBMA: Residuos baja y media actividad.IIRR: Instalaciones radiactivas.Fuente: ENRESA.
- 237 -
8
Cuad
ro 8
.3
RES
UM
EN D
E CO
STES
DE
LA G
ESTI
ON
DE
RES
IDU
OS
RA
DIA
CTIV
OS
Y CO
MB
UST
IBLE
GA
STA
DO
EN
ES
PAÑ
A D
ESD
E 20
10 (
*)
Mile
s d
e eu
ros
de
2017
REA
L 20
10-2
016
PREV
ISIO
N 2
017
PRES
UP
2018
-202
1ES
TIM
AD
O D
ESD
E 20
22TO
TAL
GES
TIO
N R
BBA
/RBM
A26
2.24
748
.302
175.
522
2.03
5.22
82.
521.
299
GES
TIO
N C
G/R
AA
620.
541
182.
427
1.14
8.23
36.
802.
151
8.75
3.35
2CL
AU
SURA
230.
379
32.5
3668
.097
3.84
4.10
44.
175.
116
OTR
AS
ACT
UA
CIO
NES
4.02
136
81.
413
14.2
7120
.072
I+D
25.6
954.
886
25.9
7124
8.30
030
4.85
3ES
TRU
CTU
RA18
3.56
029
.705
106.
320
1.30
2.95
01.
622.
536
TOTA
L1.
326.
443
298.
224
1.52
5.55
614
.247
.005
17.3
97.2
27
RBBA
: Res
iduo
s d
e m
uy b
aja
activ
idad
R
BMA
: Res
iduo
s b
aja
y m
edia
act
ivid
ad
CG
: Com
bus
tible
gas
tad
o
RA
A: R
esid
uos
de
alta
act
ivid
ad.
(*)
Segú
n la
s es
timac
ione
s d
e EN
RESA
de
juni
o d
e 20
17.
Fuen
te: E
NRE
SA
- 238 -
Cuad
ro 8
.4
INVE
NTA
RIO
DE
COM
BU
STIB
LE G
AST
AD
O Y
SIT
UA
CIÓ
N D
E LA
S IN
STA
LACI
ON
ES D
E A
LMA
CEN
AM
IEN
TO
DE
LAS
CEN
TRA
LES
NU
CLEA
RES
ESP
AÑ
OLA
S A
FIN
ALE
S D
EL A
ÑO
201
6
Cap
acid
ad t
ota
lRe
serv
a nú
cleo
Cap
acid
ad
efec
tiva
Cap
acid
ad
ocu
pad
aCa
pac
idad
lib
reG
rad
o d
e O
cup
ació
n %
Pi
scin
a (P
)En
núm
ero
de
elem
ento
s co
mb
ustib
les
irrad
iad
os
Alm
acén
tem
por
al in
div
. (A
TI)
ATI
Jos
é Ca
bre
ra37
7N
AN
A37
70
100%
Sant
a M
aría
de
Gar
oña
(p)
2.60
9N
A(2
)N
A(2
)2.
505(2
)10
496
,01(2
)
Alm
araz
I (p
)1.
804
157
1.64
71.
456
191
88,4
0(3)
Alm
araz
II (
p)
1.80
415
71.
647
1.44
020
787
,43(3
)
Asc
ó I (
p)
1.42
115
71.
264
1.16
410
092
,09(3
)
Asc
ó II
(p)
1.42
115
71.
264
1.16
896
92,4
1(3)
ATI
de
Asc
ó (c
)1.
024
NA
1.02
435
267
234
,38
Cofre
ntes
(p
)5.
404
624
4.78
04.
232
548
88,5
4(3)
Van
del
lós
II (p
)1.
594
157
1.43
712
1222
584
,34(3
)
Trill
o (p
)80
517
762
850
412
480
,25
ATI
de
Trill
o (c
)1.
680
NA
1.68
067
21.
008
40To
tal (
P)16
.862
12.6
6713
.681
15.9
5188
,68
Tota
l ATI
(c)
3.08
13.
081
1.40
11.
680
37,1
9(p
) Pi
scin
a (
c) C
onte
ned
ores
- 239 -
8
Lect
ura
de
la T
abla
-La
cap
acid
ad to
tal,
o nú
mer
o d
e p
osic
ione
s to
tale
s d
e la
pis
cina
.
-La
rese
rva
del
núc
leo
o p
osic
ione
s d
e la
pis
cina
rese
rvad
as p
ara
alb
erga
r los
ele
men
tos
com
bus
tible
s d
e un
núc
leo
com
ple
to d
el re
acto
r en
caso
nec
esar
io.
-La
cap
acid
ad e
fect
iva
o ca
pac
idad
útil
de
alm
acen
amie
nto
de
las
pis
cina
s (ig
ual a
la c
apac
idad
tota
l men
os la
s p
osic
ione
s d
e re
serv
a p
ara
un n
úcle
o co
mp
leto
).
-La
cap
acid
ad o
cup
ada,
que
se
corre
spon
de
con
el n
úmer
o d
e el
emen
tos
de
com
bus
tible
irra
dia
do
alm
acen
ados
en
la p
isci
na a
fech
a d
e 31
de
dic
iem
bre
).
-La
cap
acid
ad li
bre
y e
l gra
do
de
ocup
ació
n en
la f
echa
señ
alad
a, r
efer
idos
am
bos
a la
cap
acid
ad e
fect
iva,
man
teni
end
o la
cap
acid
ad d
e re
serv
a d
el n
ucle
o (c
ond
icio
n ne
cesa
ria p
ara
la o
per
ació
n d
e la
s ce
ntra
les)
.
(1)
-Tod
o el
com
bus
tible
gas
tad
o d
e Jo
sé C
abre
ra (
377
elem
ento
s) s
e en
cuen
tra e
n 12
con
tene
dor
es H
I-STO
RM u
bic
ados
en
el A
lmac
én T
emp
oral
Ind
ivid
ualiz
ado
(ATI
), c
on
cap
acid
ad p
ara
16 c
onte
ned
ores
(12
de
ello
s d
e co
mb
ustib
le g
asta
do
y 4
de
resi
duo
s es
pec
iale
s), q
ue h
a al
canz
ado
el 1
00%
de
la c
apac
idad
pre
vist
a.(2
) -La
pis
cina
de
la c
entra
l nuc
lear
San
ta M
aría
de
Gar
oña,
con
la d
esca
rga
del
núc
leo
com
ple
to e
n d
icie
mb
re d
e 20
12, t
iene
un
por
cent
aje
de
ocup
ació
n d
e 96
,01%
, que
dan
do
104
pos
icio
nes
libre
s ac
tual
men
te.
(3)
- El
gra
do
de
ocup
acio
n d
e la
s p
isci
nas
de
las
cent
rale
s d
e A
lmar
az, A
sco,
Cof
rent
es y
Van
del
los
II se
refie
re s
olo
a la
s p
osic
ione
s oc
upad
as p
or e
lem
ento
s co
mb
ustib
les,
no
tien
e en
cue
nta
las
pos
icio
nes
ocup
adas
por
otro
s m
ater
iale
s y
las
pos
icio
nes
no u
tiliz
able
s en
su
caso
, con
lo q
ue la
ocu
pac
ion
real
de
las
mis
mas
es
may
or a
la in
dic
ada
Fuen
te: C
SN
- 240 -
Cuadro 8.5 GENERACIÓN DE RESIDUOS RADIACTIVOS EN UNA CENTRAL NUCLEAR DE AGUA A PRESIÓN (PWR)
1. Residuos sólidos anuales
Actividad Materiales m3/GW.año Alta Vidrio* 1 - 3 Vainas* 10 Otros 1 - 2 Media y baja Lodos del tratamiento de líquidos 10 - 5
Resinas y productos de corrosión 500 Otros 25 - 50 Muy baja Residuos minerales 100.000
* Procedentes del reproceso
2. Residuos gaseosos de larga vida, por año
Nucleidos PeríodoActividad produci-da (curios/GW año)
Criptón-85 10,8 años 400.000Criptón estable – 15 kg Xenón estable – 120 kg Yodo-129 1,7 x 107 años 1,5Yodo-131 8 días (después de 8
meses 0,01) Yodo-127 Estable 1,1 kg Tritio 12,3 años 15.000
3. Vertidos líquidos de larga vida, por año Cantidad: 20.000 - 50.000 metros cúbicos, que contienen: Emisores beta y gamma 20-100 curios Tritio 50-150 curios
Residuos generados para un funcionamiento de 365 días al año, una extracción anual de la tercera parte del núcleo, formado por 100 toneladas de uranio enri-quecido, una producción de 30 MW por tonelada se obtiene un grado de que-mado de 33.000 MW día/tonelada, lo que es normal en los reactores de agua a presión utilizados comercialmente para la producción de electricidad. En estas cifras se incluye el ciclo del combustible nuclear, pero no el desmante-lamiento del reactor. Fuente: EDF y Foro Nuclear.
- 241 -
8
Cuadro 8.6 GESTIÓN DE LOS RESIDUOS RADIACTIVOS DE BAJA Y MEDIA ACTIVIDAD EN LAS CENTRALES NUCLEARES ESPAÑOLAS
Bultos de residuos radiactivos de baja y media actividad gene-rados en las centrales nucleares en explotación y trasladados a El Cabril en el año 2016
Bultos generados Bultos trasladadosSanta María de Garoña 304 92Almaraz I y II 644 150Ascó I y II 549 289Cofrentes 929 327Vandellós II 256 175Trillo 187 142Totales 2.859 1.175
Estado de los almacenes temporales de residuos de las centrales nucleares en explotación a fecha 31 de diciembre de 2016
Bultos almacenados Capacidad de los
almacenes (2)
Ocupación almacenes
(%) (2)(1) (2)Santa María de Garoña
3.518 4.158 9.576 43,43
Almaraz 8.051 8.278 17.544 47,18Ascó 5.137 5.490 8.256 66,50Cofrentes 8.676 9.023 20.100 44,89Vandellos II 1.659 1.944 9.538 20,38Trillo 762 762 11.500 6,23Total 27.803 29.656 76.514 38,76
(1) Residuos acondicionados en bidones de diferentes volúmenes. (2) Bultos equivalentes a bidones de 220 litros. El estado de ocupación de los almacenes temporales de residuos radiactivos acondicionados. de media y baja actividad (bidones almacenados equivalentes) y la capacidad de los almacenes viene expresada en número de bidones con volumen equivalente a 220 litros. Fuente: CSN.
- 242 -
Cuad
ro 8
.7
INST
ALA
CIO
NES
DE
ALM
ACE
NA
MIE
NTO
DEF
INIT
IVO
DE
RB
MA
EN
EL
MU
ND
O
PaÍs
Inst
alac
ión
Tip
oSi
tuac
ión
Ale
man
iaM
orsl
eben
Prof
und
oCl
ausu
rad
aKo
nrad
Prof
und
oEn
lice
ncia
mie
nto
Eslo
vaq
uia
Moc
hovc
eEn
sup
erfic
ieO
per
ació
nEs
pañ
aEl
Cab
rilEn
sup
erfic
ieO
per
ació
nEs
tad
os U
nid
osCl
ive/
Rich
land
/ Bar
nwel
l/And
rew
sEn
sup
erfic
ieO
per
ació
nH
anfo
rd/F
erna
ld/Id
aho
Nat
. Lab
/Los
Ala
mos
Nat
. Lab
Nev
ada
Test
Site
/Oak
Rid
ge/S
avan
nah
Rive
rEn
sup
erfic
ieO
per
ació
n D
OE
Beat
ty/M
axey
flat
s/Sh
effie
ld/ W
est V
alle
yEn
sup
erfic
ieCl
ausu
rad
a Fi
nlan
dia
Olk
iluot
oCa
vern
aO
per
ació
nLo
viis
aCa
vern
aO
per
ació
nFr
anci
aLa
Man
che
En s
uper
ficie
Clau
sura
da
L’Aub
eEn
sup
erfic
ieO
per
ació
nH
ungr
íaPu
spok
szila
gyEn
sup
erfic
ieO
per
ació
nBa
taap
ati
Cave
rna
Op
erac
ión
Jap
ónRo
kkas
ho M
ura
En s
uper
ficie
Op
erac
ión
Rein
o U
nid
oD
ounr
eay
En s
uper
ficie
Op
erac
ión
Drig
gEn
sup
erfic
ieO
per
ació
nRe
púb
lica
Chec
aD
ukov
any
En s
uper
ficie
Op
erac
ión
Rich
ard
Cave
rna
Op
erac
ión
Brat
rstv
iCa
vern
aO
per
ació
nSu
ecia
Fors
mar
k (S
FR)
Cave
rna
Op
erac
ión
RBM
A =
Res
iduo
s d
e Ba
ja y
Med
ia A
ctiv
idad
.Fu
ente
: EN
RESA
.
- 243 -
8
Cuadro 8.8 INSTALACIONES DE ALMACENAMIENTO TEMPORAL CENTRALIZADO DE RAA/CG EN EL MUNDO
País Instalación TecnologíaMaterial
almacenado
Alemania Ahaus Contenedores metálicos
CG
Gorleben Contenedores metálicos
CG y Vidrios
Bélgica Dessel Bóveda Vidrios
Federación Rusa Mayak (*) Piscina CG
Krasnoyarsk (*) Piscina CG
Francia La Hague (*) Piscina CG
La Hague (*) Bóveda Vidrios
CASCAD Bóveda Vidrios
Holanda Habog Bóveda Vidrios y CG
Japón Rokkasho Piscina CG
Rokkasho Contenedores metálicos
Vidrios
Reino Unido Sellafield (*) Piscina CG
Sellafield (*) Bóveda Vidrios
Suecia CLAB Piscina CG
Suiza Zwilag Contenedores metálicos
CG y Vidrios
(*) Incluidas en complejos de reprocesadoRAA: Residuos de alta actividad. CG: Combustible gastado.Fuente: ENRESA.
- 244 -
Cuad
ro 8
.9
PRO
GR
AM
AS
DE
MU
ESTR
EO Y
AN
ÁLI
SIS
DE
LOS
EFLU
ENTE
S R
AD
IACT
IVO
S D
E CE
NTR
ALE
S N
UCL
EAR
ES Y
LÍ
MIT
ES D
E VE
RTI
DO
EN
ESP
AÑ
A
Tip
o d
e ve
rtid
oFr
ecue
ncia
de
mue
stre
oFr
ecue
ncia
mín
ima
de
anál
isis
Tip
o d
e an
ális
is
Eflue
ntes
líq
uid
os
Emis
ión
en t
and
asCa
da
tand
aCa
da
tand
aEm
isor
es g
amm
a Fe
-55
Ni-6
3
Una
tand
a al
mes
Men
sual
Em
isor
es g
amm
a (g
ases
dis
uelto
s)
Cad
a ta
nda
Men
sual
com
pue
sta
H-3
Alfa
tota
l
Cad
a ta
nda
Trim
estra
l com
pue
sta
Sr-8
9/90
Des
carg
a c
ont
inua
Cont
inuo
Sem
anal
com
pue
sta
Emis
ores
gam
ma
Fe-5
5N
i-63
Mue
stra
pun
tual
men
sual
Men
sual
Emis
ores
gam
ma
(gas
es d
isue
ltos)
Cont
inuo
Men
sual
com
pue
sta
H-3
Alfa
tota
l
Cont
inuo
Trim
estra
l com
pue
sta
Sr-8
9/90
- 245 -
8
Lím
ites
de
vert
ido
en
cent
rale
s nu
clea
res
Lím
ites
Ver
tido
Pará
met
roV
alor
Rest
ricci
one
s O
per
acio
nale
s
Tota
lD
osis
efe
ctiv
a0,
1 m
Sv/a
Gas
esD
osis
efe
ctiv
a0,
08 m
Sv/a
(1)
Líq
uid
osD
osis
efe
ctiv
a0,
02 m
Sv/a
(1)
Tip
o d
e ve
rtid
oFr
ecue
ncia
de
mue
stre
oFr
ecue
ncia
mín
ima
de
anál
isis
Tip
o d
e an
ális
is
Eflue
ntes
líq
uid
os
Eflue
ntes
rad
iact
ivo
s ga
seo
sos
Des
carg
a co
ntin
ua y
pur
gas
cont
enci
ón
Mue
stra
pun
tual
men
sual
Men
sual
Emis
ores
gam
ma
H-3
C-14
Mue
stra
con
tinua
Sem
anal
(fil
tro c
arb
ón)
Yod
osM
uest
ra c
ontin
uaSe
man
al (
filtro
par
tícul
as)
Emis
ores
gam
ma
Mue
stra
con
tinua
Men
sual
com
pue
sta
(filtr
o p
artíc
ulas
)A
lfa to
tal
Off-
gas
(BW
R)/ta
nque
s d
e ga
ses
Mue
stra
con
tinua
Trim
estra
l com
pue
sta
(filtr
o p
artíc
ulas
)Sr
-89/
90
Mue
stra
con
tinua
Men
sual
/cad
a ta
nque
Sem
anal
(fil
tro c
arb
ón)
Sem
anal
(fil
tro p
artíc
ulas
)
Emis
ores
gam
ma
Yod
osEm
isor
es g
amm
a
Cont
inua
Men
sual
com
pue
sta
(filtr
o p
artíc
ulas
)A
lfa to
tal
Cont
inua
Trim
estra
l com
pue
sta
(filtr
o p
artíc
ulas
)Sr
-89/
90
(1)
Val
ores
gen
éric
os,
el r
epar
to e
ntre
líq
uid
os y
gas
es e
s d
ifere
nte
en a
lgun
as i
nsta
-la
cion
es.
Fuen
te: C
SN.
- 246 -
Cuadro 8.10 EFLUENTES RADIACTIVOS DESCARGADOS POR LAS CENTRALES NUCLEARES ESPAÑOLAS
Año 2016. Bq (Bequerelios)
Centrales PWR
Central nuclearAlmaraz
I / IIAscó I Ascó II Vandellós
IITrillo
Efluentes líquidos
Total salvo tritio y gases disueltos
9,78E+09 1,79E+09 4,08E+09 4,78E+09 5,61E+08
Tritio 3,41E+13 1,54E+13 2,19E+13 3,84E+13 1,77E+13
Gases disueltos 6,28E+09 1,02E+08 3,47E+07 ND (1)
Efluentes gaseosos
Gases nobles 1,27E+12 1,65E+11 3,55E+10 1,28E+10 1,57E+11
Halógenos 4,33E+01 ND ND 5,21E+05 ND
Partículas 1,30E+06 2,14E+06 4,79E+06 3,59E+07 ND
Tritio 8,91E+12 5,55E+11 5,01E+11 2,24E+11 5,04E+11
Carbono-14 2,04E+11 1,64E+11 1,85E+11 4,79E+10 1,49E+11
Centrales BWR
Central nuclearSanta María de
GaroñaCofrentes
Efluentes líquidos
Total salvo tritio y gases disueltos
3,95E+07 1,98E+08
Tritio 8,26E+10 8,95E+11
Gases disueltos ND 1,27E+08
Efluentes gaseosos
Gases nobles ND 1,27E+13
Halógenos – 2,82E+08
Partículas 1,57E+06 1,18E+07
Tritio 2,44E+11 1,88E+12
Carbono-14 – 3,39E+11
ND: no detectada.(1) Los vertidos líquidos no arrastran gases disueltos por ser eliminados en el pro-ceso de tratamiento de los mismos.Fuente: CSN.
- 247 -
8
(Con
tinúa
)
Cuad
ro 8
.11
PRO
GR
AM
AS
DE
MU
ESTR
EO Y
AN
ÁLI
SIS
DE
LOS
EFLU
ENTE
S R
AD
IACT
IVO
S D
E CE
NTR
ALE
S N
UCL
EAR
ES Y
LÍ
MIT
ES D
E VE
RTI
DO
EN
ESP
AÑ
A
Tip
o d
e m
uest
raFr
ecue
ncia
de
mue
stre
oA
nális
is r
ealiz
ado
s
Aire
Mue
stre
o co
ntin
uo c
on c
amb
io d
e fil
tro s
eman
al
Act
ivid
ad b
tota
l
Sr-9
0
Esp
ectro
met
ría g
I-131
Rad
iaci
ón
dire
cta
Cam
bio
de
dos
ímet
ros
des
pué
s d
e un
per
íod
o d
e ex
pos
ició
n m
áxim
o d
e un
trim
estre
Tasa
de
dos
is in
tegr
ada
Agu
a p
ota
ble
Mue
stre
o q
uinc
enal
o d
e m
ayor
frec
uenc
ia.
Act
ivid
ad b
tota
l
Act
ivid
ad b
rest
o
Sr-9
0
H-3
Esp
ectro
met
ría g
- 248 -
Tip
o d
e m
uest
raFr
ecue
ncia
de
mue
stre
oA
nális
is r
ealiz
ado
s
Agu
a d
e llu
via
Mue
stre
o co
ntin
uo c
on re
cogi
da
de
mue
stra
m
ensu
al
Sr-9
0
Esp
ectro
met
ría g
Agu
a su
per
ficia
l y s
ubte
rrán
eaM
uest
reo
de
agua
sup
erfic
ial
men
sual
o d
e m
ayor
frec
uenc
ia y
de
agua
sub
terrá
nea
trim
estra
l o
de
may
or fr
ecue
ncia
Act
ivid
ad b
tota
l
Act
ivid
ad b
rest
o
H-3
Esp
ectro
met
ría g
Suel
o, s
edim
ento
s y
org
anis
mo
s in
dic
a-d
ore
sM
uest
reo
de
suel
o an
ual y
sed
imen
tos
y or
gani
s-m
os in
dic
ador
es s
emes
tral
Sr-9
0
Esp
ectro
met
ría g
Lech
e y
culti
vos
Mue
stre
o d
e le
che
qui
ncen
al e
n ép
oca
de
pas
-to
reo
y m
ensu
al e
n el
rest
o d
el a
ño. M
uest
reo
de
culti
vos
en é
poc
a d
e co
sech
as
Sr-9
0
Esp
ectro
met
ría g
I-131
Carn
e, h
uevo
s, p
eces
, mar
isco
s y
mie
lM
uest
reo
sem
estra
lEs
pec
trom
etría
g
(Con
tinua
ción
)
(Con
tinúa
)
- 249 -
8
(Con
tinúa
)
Tip
o d
e m
uest
ras
Gar
oña
Alm
araz
Asc
óCo
fren
tes
Vand
elló
s II
Trill
o
Atm
ósfe
raPa
rtícu
las
de
pol
vo31
231
236
331
036
331
2Yo
do
en a
ire(*
)31
236
331
036
431
2TL
D (
1)76
8276
7556
88Su
elo
(dep
ósito
acu
mul
ado)
67
97
98
Dep
ósito
Tot
al (
agua
de
lluvi
a ó
dep
ósito
se
co)
7272
3672
3660
Tota
l Atm
ósf
era
466
785
847
774
828
780
(%)
6161
7776
8175
Agu
aA
gua
pot
able
8436
4836
472
Agu
a su
per
ficia
l48
132
4872
48A
gua
sub
terrá
nea
812
88
7A
gua
de
mar
62Se
dim
ento
s fo
ndo
1616
1714
614
Sed
imen
tos
orill
a4
122
Org
anis
mo
Ind
icad
or
3912
612
66
Tota
l Agu
a19
521
212
714
290
149
(%)
2516
1214
914
Alim
ento
s
(Con
tinua
ción
)
PVR
A. N
ÚM
ERO
DE
MU
ESTR
AS
TOM
AD
AS
POR
LA
S CE
NTR
ALE
S N
UCL
EAR
ES E
N 2
015
- 250 -
(Con
tinua
ción
)
Tip
o d
e m
uest
ras
Gar
oña
Alm
araz
Asc
óCo
fren
tes
Vand
elló
s II
Trill
o
Lech
e47
182
7857
7868
Pesc
ado,
mar
isco
516
24
86
Carn
e, a
ves,
hue
vos
1239
1320
622
Culti
vos
4750
2920
1220
Mie
l2
22
2To
tal A
limen
tos
111
293
122
103
106
118
(%)
1523
1110
1011
Tota
l77
21.
290
1.09
61.
019
1.02
41.
047
(1)
Perio
do
de
exp
osic
ión
trim
estra
l.(*
) N
o se
real
iza
este
aná
lisis
al e
ncon
trars
e la
cen
tral e
n si
tuac
ión
de
par
ada.
Fuen
te: C
SN
- 251 -
8
(Con
tinúa
)
Cuad
ro 8
.12
PRO
GR
AM
A D
E VI
GIL
AN
CIA
RA
DIO
LÓG
ICA
AM
BIE
NTA
L (P
VRA
) D
E LA
ATM
ÓSF
ERA
Y M
EDIO
TER
RES
TRE
EN R
ED D
E ES
TACI
ON
ES D
E M
UES
TREO
(R
EM)
Tip
o d
e m
uest
raA
nális
is r
ealiz
ado
s y
frec
uenc
ia
Red
den
saRe
d d
e al
ta s
ensi
bili
dad
Aire
Act
ivid
ad a
tota
lSe
man
alCs
-137
Sem
anal
Act
ivid
ad b
tota
lSe
man
alBe
-7Se
man
al
Sr-9
0 Tr
imes
tral
Esp
ectro
met
ría g
Men
sual
I-131
Sem
anal
Suel
oA
ctiv
idad
b to
tal
Anu
al
Esp
ectro
met
ría g
A
nual
Sr-9
0A
nual
Agu
a p
otab
leA
ctiv
idad
a to
tal
Men
sual
Act
ivid
ad a
tota
lM
ensu
al
Act
ivid
ad b
tota
lM
ensu
alA
ctiv
idad
b to
tal
Men
sual
Esp
ectro
met
ría g
M
ensu
alA
ctiv
idad
b re
sto
Men
sual
- 252 -
(Con
tinua
ción
)
Tip
o d
e m
uest
raA
nális
is r
ealiz
ado
s y
frec
uenc
ia
Red
den
saRe
d d
e al
ta s
ensi
bili
dad
Agu
a p
otab
leSr
-90
Trim
estra
lH
-3
Men
sual
Sr-9
0M
ensu
al
Cs-1
37M
ensu
al
Isót
opos
nat
ural
esBi
enal
Lech
eEs
pec
trom
etría
gM
ensu
alSr
-90
Men
sual
Sr-9
0M
ensu
alCs
-137
Men
sual
Die
ta ti
po
Esp
ectro
met
ría g
Trim
estra
lSr
-90
Trim
estra
l
Sr-9
0Tr
imes
tral
Cs-1
37Tr
imes
tral
C-14
Trim
estra
l
Fuen
te: C
SN
- 253 -
8
Cuadro 8.13 RESULTADOS RED ESTACIONES DE MUESTREO (REM). AÑO 2015
RESULTADOS MUESTRAS DE AIRE
Concentración actividad media (Bq / m3)
Alfa total Beta total (*) Sr-90 (*)Extremadura (Badajoz) 1,88 10-4 7,09 10-4 < LIDIslas Baleares 6,12 10-5 7,38 10-4 < LIDExtremadura (Cáceres) 6,90 10-5 – < LIDCoruña (Ferrol) 9,94 10-5 5,16 10-4 < LIDCastilla-La Mancha (Ciudad Real) 6,86 10-5 7,94 10-4 2,14 10-5
Cantabria 4,90 10-5 3,92 10-4 3,10 10-6
Granada 2,08 10-4 5,24 10-4 < LIDLeón 1,77 10-4 7,28 10-4 < LIDLa Laguna 8,76 10-5 – 2,70 10-6
Politécnica de Madrid 4,83 10-5 4,42 10-4 < LIDMálaga 7,13 10-5 8,67 10-4 2,28 10-6
Oviedo 8,28 10-5 5,59 10-4 7,97 10-7
Bilbao 7,30 10-5 – < LIDSalamanca 8,88 10-5 1,07 10-3 < LIDSevilla 1,46 10-4 5,86 10-4 < LIDValencia 1,42 10-4 7,18 10-4 < LIDPolitécnica de Valencia 6,10 10-5 6,97 10-4 < LIDZaragoza 5,91 10-5 6,33 10-4 < LID
(*) Todos estos datos son inferiores al valor de 5,00 10-3 Bq/m3 establecido por la UE. Los resultados inferiores a este valor no se incluyen en los informes periódicos que la Comisión Europea emite acerca de la vigilancia radiológica ambiental reali-zada por los Estados miembros.LID: Límite inferior de detección.Fuente: CSN
- 254 -
Cuadro 8.14 VALORES MEDIOS DE TASAS DE DOSIS GAMMA EN ESTACIONES DE VIGILANCIA RADIOLÓGICA
AÑO 2016
EstaciónTasa de dosis
(mSv/h)
Agoncillo (Rioja) 0,13
Andújar (Jaén) 0,1
Autilla del Pino (Palencia) 0,12
Herrera del Duque (Badajoz) 0,18
Huelva 0,1
Jaca (Huesca) 0,13
Lugo 0,13
Madrid 0,19
Motril (Granada) 0,12
Murcia 0,11
Oviedo (Asturias) 0,11
Palma de Mallorca 0,09
Penhas Douradas (Portugal) 0,23
Ponferrada (León) 0,12
Pontevedra 0,17
Quintanar de la Orden (Toledo) 0,15
Saelices el Chico (Salamanca) 0,16
San Sebastián (Guipúzcoa) 0,1
Santander 0,11
Sevilla 0,09
Soria 0,13
Talavera la Real (Badajoz) 0,11
Tarifa (Cádiz) 0,12
- 255 -
8
AÑO 2016
EstaciónTasa de dosis
(mSv/h)
Tenerife 0,12
Teruel 0,12
Cofrentes Central (Red Valenciana) 0,13
Cofrentes (Red Valenciana) 0,14
Cortes de Pallás (Red Valenciana) 0,16
Jalance (Red Valenciana) 0,16
Pedrones (Red Valenciana) 0,13
Almadraba (Red Catalana) 0,11
Ascó (Red Catalana) 0,12
Barcelona (Red Catalana) 0,09
Pujalt (Red Catalana) 0,13
Roses (Red Catalana) 0,12
Bilbao (Red Vasca) 0,08
Vitoria (Red Vasca) 0,08
Almaraz (Red Extremadura) 0,13
Cáceres (Red Extremadura) 0,08
Fregenal (Red Extremadura) 0,09
Miravete (Red Extremadura) 0,11
Navalmoral (Red Extremadura) 0,11
Romangordo (Red Extremadura) 0,13
Saucedilla (Red Extremadura) 0,13
Serrejón (Red Extremadura) 0,1
Talayuela (Red Extremadura) 0,12
Fuente: CSN
- 256 -
Cuadro 8.15 PROGRAMA DE VIGILANCIA RADIOLÓGICA AMBIENTAL (PVRA) EN EL ENTORNO DE LAS INSTALACIONES EN FASE DE DESMANTELAMIENTO, CLAUSURA O LATENCIA
Tipo de Muestras Tipos de AnálisisCentral nuclear
Vandellós ICentral nuclear José Cabrera
Aire Actividad b total Actividad a totalSr-90 Actividad b total
Espectrometría g Sr-90C-14 Espectrometría gH-3 C-14
H-3Fe-55Ni-63
Radiación directaTasa de dosis
integradaTasa de dosis
integradaAgua de lluvia Sr-90
Espectrometría gFe-55Ni-63
Aguas potable, subterránea y superficial
(Agua de mar en superficie)
Actividad b total
Actividad b total Actividad b restoActividad b resto Espectrometría gEspectrometría g H-3
H-3 Pu-238Pu-238 Am-241
Am-241 Fe-55Ni-63
Sr-90 (agua potable y superficial)
(Agua de mar en profundidad)
Espectrometría g Sr-90
Am-241Pu-238
Suelo Sr-90 Espectrometría gEspectrometría g Fe-55
Ni-63Sr-90
- 257 -
8
Tipo de Muestras Tipos de AnálisisCentral nuclear
Vandellós ICentral nuclear José Cabrera
Sedimentos, Organismos indicadores y Arena de playa
Sr-90 Fe-55Espectrometría g Ni-63
Pu-238 Espectrometría gAm-241 Am-241
Sr-90 (sedim. de fondo y organ. indicadores)
Pu-238Alimentos
(peces y mariscos)Fe-55 (leche, veget.,
carne, huevos y peces)
Sr-90Pu-238 (vegetales y
peces)
Espectrometría gAm-241 (vegetales y
peces)Pu-238 Espectrometría g
Am-241 Sr-90 (leche,
vegetales y peces)Ni-63 (leche,
vegetales, peces y miel)
Fuente: CSN y Foro Nuclear
- 258 -
Cuad
ro 8
.16
ALM
ACE
NA
MIE
NTO
DE
RES
IDU
OS
RA
DIA
CTIV
OS
EN C
.N. V
AN
DEL
LÓS
I
Inst
alac
ión
de
alm
acen
amie
nto
Resi
duo
s al
mac
enad
os
Alm
acén
tem
por
al d
e co
nten
edor
es
31 b
ulto
s d
e 22
0 lit
ros
de
esco
mb
ros
8 b
ulto
s d
e m
ater
ial n
o co
mp
acta
ble
7
bul
tos
de
mat
eria
l com
pac
tab
le
362
cont
ened
ores
tip
o CM
D33
0 b
idon
es d
e 22
0 lit
ros
con
pol
vo d
e es
carifi
cad
o d
e ho
rmig
ón51
bol
sas
tipo
big
-bag
con
ais
lam
ient
o té
rmic
o
Dep
ósito
tem
por
al d
e gr
afito
(D
TG)
230
cont
ened
ores
tip
o CM
E-1
con
grafi
to tr
itura
do
93 c
onte
ned
ores
tip
o CB
E-1
con
estri
bos
y a
bso
rben
tes
5 co
nten
edor
es ti
po
CBE-
1 co
n re
sid
uos
del
vac
iad
o d
e la
s p
isci
nas
11 c
onte
ned
ores
tip
o CE
-2 a
que
con
tiene
n: 2
5 b
idon
es d
e 22
0 lit
ros
con
resi
duo
s no
com
pac
tab
les
y 16
6 b
idon
es d
e 22
0 lit
ros
con
grafi
to
CBE-
1: C
onte
ned
or d
e b
lind
aje
de
Enre
sa. C
ME-
1: C
onte
ned
or m
etál
ico
de
Enre
sa. C
E-2
a: C
onte
ned
or d
e En
resa
. CM
T: C
onte
ned
or m
etál
ico
de
trans
por
te. C
MD
: con
tene
dor
d
e m
ater
ial r
esid
ual d
escl
asifi
cab
le.
Dat
os a
31.
12.2
016
Fuen
te: C
SN
- 259 -
8
Cuad
ro 8
.17
ALM
ACE
NA
MIE
NTO
DE
RES
IDU
OS
RA
DIA
CTIV
OS
EN C
.N. J
OSÉ
CA
BR
ERA
Año
201
6Bu
ltos
Gen
erad
os
Tran
spo
rtad
os
a El
Cab
ril
Bulto
s(1)
Uni
dad
es d
e al
ma-
cena
mie
nto(2
)Bu
ltos(1
)U
nid
ades
de
al
mac
enam
ient
o(2)
710
1627
616
(1)
Resi
duo
s ac
ond
icio
nad
os e
n co
nten
edor
es d
e d
ifere
ntes
vol
úmen
es (
220,
400
, 480
, 750
, 1.0
00 y
1.3
00 li
tros)
.(2
) U
nid
ades
de
alm
acen
amie
nto
CE-2
a y
CE-2
b
Gra
do
de
ocu
pac
ión
de
alm
acen
es t
emp
ora
les
de
resi
duo
s ra
dia
ctiv
os
Alm
acén
1A
lmac
én 2
Alm
acén
3A
lmac
én E
AD
Cam
pa 1
Cam
pa 2
20,1
1%27
,21%
19,0
6%0,
47%
4,43
%65
,41%
EAD
: Ed
ifici
o au
xilia
r de
des
man
tela
mie
nto
Fuen
te: C
SN
- 261 -
9. CAMBIO CLIMÁTICO: Conferencia de Marrakech - COP229.1 Inventario de emisiones de gases en efecto in-
vernadero en España en 2015 ............................. 2669.2 Cuotas relativas de emisiones de gases de efec-
to invernadero por sectores de actividad en Es-paña en 2015 ....................................................... 268
9.3 Evolución de las emisiones de Gei según secto-res y tipos de gas en España ............................... 269
9.4 Emisiones de CO2 asociadas a la generació eléc-trica en España. Evolución .................................. 271
9.5 Evolución de las emisiones de CO2 equivalente en España. Comparación con compromiso de Kioto . 272
9.6 Emisiones antropógenas agregadas de CO2, CH4, N2, HFC, PFC y SF6 (1) y evolución en el mundo . 273
9.7 Variación en el total de emisiones de gases en efecto invernadero entre 1990 y 2014 (*) en paí-ses del mundo .................................................... 276
9.8 Emisiones de CO2 por países en el mundo. serie
histórica ............................................................... 2779.9 Indicadores de emisiones de gases de efecto
invernadero por países en UE y otros países ...... 2809.10 Previsiones de emisiones de CO2 según escena-
rios en el mundo ................................................. 2819.11 Emisiones de CO2 según escenarios y reduccio-
nes según tecnologías ......................................... 2849.12 Estimaciones de calentamiento continental y de
variaciones del nivel del mar según escenarios .. 2869.13 Factores de emisión de CO
2 para usus térmicos
y generación eléctrica ......................................... 287
Págs.
CAMBIO CLIMÁTICO
- 263 -
9
CAMBIO CLIMÁTICO: CONFERENCIA DE MARRAKECH – COP22
(Noviembre 2016)
La Convención Marco de Naciones Unidas sobre el Cam-bio Climático lleva reuniéndose anualmente desde 1995 en lo que se conoce como la Conferencia de las Partes o COP para analizar la evolución de las emisiones y el efecto sobre el cambio climático..
En la 22ª sesión de la Conferencia de las Partes (COP22), celebrada en Marrakech en noviembre de 2016, los países participantes acordaron acelerar la acción por el clima en todo el mundo, a través de numerosas áreas de trabajo, dando prioridad a los objetivos políticos y prácticos del histórico Acuerdo de París (COP21) de diciembre de 2015. En el documento final, la Proclamación de Marrakech, se recogen las estrategias a seguir para dar cumplimiento al Acuerdo de París contra el cambio climático a nivel mun-dial, fijando un plazo corto, hasta 2018, para completar sus normas de aplicación con el fin de asegurar la confianza, la cooperación y su éxito en años y décadas venideros
La COP22 tenía un objetivo muy importante: poner en marcha los mecanismos para que los países que han ratifi-cado el Acuerdo de París puedan cumplir con los compro-misos firmados y de esta manera cumplir también con los Objetivos del Desarrollo Sostenible.
A pesar de que la elección de Donald Trump como pre-sidente de los Estados Unidos, ensombreció en cierta me-dida la cumbre y sembró las dudas en algunos momentos, con sus declaraciones negando la evidencia del cambio climático, lo cierto es que la buena voluntad y el esfuerzo de la gran mayoría de países han prevalecido. El resultado es que de los 193 países firmantes del acuerdo de París, más de 140 ya han presentado sus mecanismos de ratificación, entre ellos España.
La Proclamación de Marrakech es un documento que da un impulso a la lucha contra el cambio climático, ya que ha sido respaldada no sólo por los gobiernos de los países, sino también por empresas, inversores, organizaciones no gubernamentales, gobiernos regionales y locales. Todo ello ha permitido que durante la COP22 se hayan acordado unas iniciativas concretas que pondrán en marcha las acciones
- 264 -
climáticas necesarias para frenar el cambio climático. Algu-nas de esas iniciativas son las que se señalan a continuación:
— Una financiación climática con fondos destinados al Centro y Red de Tecnología del Clima que apoya a países en vías de desarrollo o al Fondo Verde para el Clima para ayudar a países en su adaptación al desarrollo sostenible.
— Una iniciativa para la Adaptación de la Agricultura de África, con la participación de 27 países, financiando a pequeños agricultores y mostrando cómo hacer un uso sostenible del agua, el suelo, etc.
— Una Iniciativa de creación de capacidad para la trans-parencia, con el fin de mejorarla a la hora de hacer medi-ciones y de contabilizar las reducciones de las emisiones, entre otros.
— Un nuevo marco quinquenal para el mecanismo in-ternacional para las pérdidas y daños, con el objetivo de gestionar también los impactos que se producen de una manera no planificada, como podría ser la migración y la movilidad humana.
— Se han aprobado más de 30 proyectos, con sus res-pectivos presupuestos, que utilizan tecnologías limpias para reducir las emisiones.
Estas son algunas, pero no todos los compromisos y ac-ciones que se han substanciado en esta conferencia. Existen otros, compromisos locales de las ciudades, compromi-sos con los bosques, con el uso del agua, los océanos, el transporte, etc. Conferencias y encuentros que ya se han celebrado y otros que se van a celebrar. Un ejemplo es la “Under2 coalition”, club de Gobiernos “subnacionales”, que se han comprometido a reducir las emisiones al menos en un 80 % para el año 2050. Este club está formado por 165 miembros, cuyo PIB es de casi 26 billones de US$, un tercio de la economía mundial, y que representa una población de alrededor de mil millones de personas en Norteamérica, Europa, América Latina, África y Asia.
Otro ejemplo es el Foro de Vulnerabilidad Climática, gru-po de más de 40 naciones vulnerables, que ha hecho públi-ca una declaración que refuerza su llamamiento para limitar la subida de la temperatura media mundial a 1,5ºC, o lo más próximo posible a dicho límite. Su visión de Marrakech compromete a estos países a varios objetivos ambiciosos,
- 265 -
9
entre ellos lograr que el 100 % de la energía sea renovable entre 2030 y 2050. Hay que indicar también que varios paí-ses (Canadá, Alemania, México y Estados Unidos) anuncia-ron estrategias ambiciosas frente al cambio climático hasta 2050, que reflejan el objetivo a largo plazo del Acuerdo de París de lograr la neutralidad climática y un mundo con bajas emisiones en la segunda mitad del siglo.
- 266 -
Cuad
ro 9
.1
INVE
NTA
RIO
DE
EMIS
ION
ES D
E G
ASE
S D
E EF
ECTO
IN
VER
NA
DER
O E
N E
SPA
ÑA
EN
201
5
CO2
equi
vale
nte
(kt
)CO
2CH
4N
2OH
FCs
PFCs
SF6
Tota
l
Tota
l (em
isio
nes
neta
s)23
2.46
1,5
38.5
22,4
16.4
30,6
9.16
4,9
88,5
221,
729
6.88
9,7
1. E
nerg
ía25
0.84
2,5
2.89
0,9
1.71
9,2
255.
452,
6A
. Com
bus
tión
de
com
bus
tible
s (a
pro
xim
ació
n se
ctor
ial)
247.
121,
72.
039,
21.
719,
125
0.88
0,0
1. In
dus
trias
de
la E
nerg
ía85
.747
,897
,437
8,4
86.2
23,6
2. In
dus
trias
man
ufac
ture
ras
y d
e la
con
stru
cció
n40
.106
,484
3,3
223,
741
.173
,43.
Tra
nsp
orte
82.4
63,7
88,5
833,
583
.385
,74.
Otro
s se
ctor
es38
.463
,51.
010,
028
0,6
39.7
54,2
5. O
tros
340,
20,
02,
834
3,1
B. E
mis
ione
s fu
gitiv
as d
e co
mb
ustib
les
3.72
0,8
851,
70,
14.
572,
61.
Com
bus
tible
s só
lidos
28,6
154,
4N
E,N
A18
3,1
2. E
mis
ione
s d
e p
etró
leo,
gas
nat
. y o
tras
pro
ced
ente
s d
e p
rod
ucc.
en
ergí
a3.
692,
169
7,3
0,1
4.38
9,5
2. P
roce
sos
ind
ustr
iale
s y
uso
de
pro
duc
tos
20.3
71,6
178,
573
4,5
9.16
4,9
88,5
221,
730
.759
,7A
. Ind
ustri
a d
e m
iner
ales
12.1
42,3
12.1
42,3
B. In
dus
tria
quí
mic
a3.
191,
315
6,3
424,
4N
O,N
AN
O,N
AN
O,N
A3.
772,
1C.
Ind
ustri
as d
el m
etal
4.18
3,8
22,1
NA
NO
,NA
86,1
NO
,NA
4.29
2,0
D. P
rod
ucto
s no
ene
rgét
icos
der
ivad
os d
e co
mb
ustib
les
y us
o d
e d
isol
vent
es85
4,2
NA
NA
854,
2
F. Pr
oduc
tos
emp
lead
os c
omo
sust
ituto
s su
stan
cias
que
ago
tan
la c
apa
de
ozon
o9.
164,
92,
4N
O,N
A9.
167,
3
G. P
rod
ucci
ón y
uso
de
otra
s su
stan
cias
NO
NO
309,
9N
O,N
AN
O,N
A22
1,7
531,
6
- 267 -
9
CO2
equi
vale
nte
(kt
)CO
2CH
4N
2OH
FCs
PFCs
SF6
Tota
l 3.
Agr
icul
tura
511,
523
.368
,712
.098
,435
.978
,6A
. Fer
men
taci
ón e
ntér
ica
14.4
41,0
14.4
41,0
B. G
estió
n d
e es
tiérc
oles
8.46
1,6
1.78
1,7
10.2
43,3
C. C
ultiv
o d
e ar
roz
442,
344
2,3
D. S
uelo
s ag
rícol
asIE
10.3
09,3
10.3
09,3
F. Q
uem
a en
cam
po
de
resi
duo
s ag
rícol
as23
,97,
431
,2G
. Enc
alad
o o
enm
iend
a ca
liza
39,0
39,0
H. A
plic
ació
n d
e ur
ea47
2,4
472,
44.
Uso
s d
e su
elo
, cam
bio
s d
e us
os
de
suel
o y
silv
icul
tura
-39.
264,
017
0,1
322,
1-3
8.77
1,9
A. T
ierra
s fo
rest
ales
-37.
784,
669
,147
,0-3
7.66
8,6
B. T
ierra
s d
e cu
ltivo
-2.4
89,7
NE,
NO
,IE90
,9-2
.398
,8C.
Pas
tizal
es1.
418,
110
0,9
121,
71.
640,
8D
. Hum
edal
es-1
9,7
NO
NE,
NO
-19,
7E.
Ase
ntam
ient
os1.
146,
9N
O54
,01.
200,
8F.
Otra
s tie
rras
54,4
NO
4,6
59,0
G. P
rod
ucto
s d
e m
ader
a re
cole
ctad
a-1
.589
,4-1
.589
,45.
Res
iduo
sN
O,IE
,NA
11.9
14,3
1.55
6,3
13.4
70,6
A. D
epós
ito d
e re
sid
utos
sól
idos
en
verte
der
osN
O,N
A9.
837,
39.
837,
3B.
Tra
tam
ient
o b
ioló
gico
de
resi
duo
s só
lidos
383,
124
8,4
631,
5C.
Inci
nera
ción
y q
uem
a en
esp
acio
ab
ierto
de
resi
duo
sN
O,IE
302,
334
7,6
649,
9D
. Tra
tam
ient
o d
e ag
uas
resi
dua
les
1.39
0,8
960,
32.
351,
1Em
isio
nes
BRU
TAS
tota
les
de
CO2
equi
vale
nte
(sin
"U
sos
del
sue
lo, c
amb
ios
de
uso
s d
e su
elo
y s
ilvic
ultu
ra)
335.
661,
5Em
isio
nes
NET
AS
tota
les
de
CO2
equi
vale
nte
(res
tand
o "
Uso
s d
el s
uelo
, cam
bio
s d
e us
os
del
sue
lo y
silv
icul
tura
)29
6.88
9,7
Fuen
te: T
abla
inve
ntar
io IP
CC-C
RF d
el M
inis
terio
de
Agr
icul
tura
, Pes
ca y
Alim
enta
ción
(M
APA
MA
)N
ota
del
aut
or. S
e ha
n el
imin
ado
los
item
s (fi
las)
con
val
or a
bso
luto
Tot
al in
ferio
r a 3
0 kt
., q
ue s
í figu
ran
en la
tab
la o
rigin
al. C
ifras
red
ond
ead
as a
déc
imas
.
- 268 -
Cuadro 9.2 CUOTAS RELATIVAS DE EMISIONES DE GASES DE EFECTO INVERNADERO POR SECTORES DE ACTIVIDAD EN ESPAÑA EN 2015
Cuota porcentual de CO2 equivalente respecto al Total de Emisiones Brutas
1. Energía 76,10A. Combustión de combustibles (aproximación sectorial) 74,74
1. Industrias de la Energía 25,692. Industrias manufactureras y de la construcción 12,273. Transporte 24,844. Otros sectores 11,845. Otros 0,10
B. Emisiones fugitivas de combustibles 1,361. Combustibles sólidos 0,052. Emisiones de petróleo, gas nat. y otras procedentes de producc. energía 1,31
2. Procesos industriales y uso de productos 9,16A. Industria de minerales 3,62B. Industria química 1,12C. Industrias del metal 1,28D. Productos no energéticos derivados de combustibles y uso de disolventes 0,25
F. Productos empleados como sustitutos sustancias que agotan la capa de ozono 2,73
G. Producción y uso de otras sustancias 0,163. Agricultura 10,72
A. Fermentación entérica 4,30B. Gestión de estiércoles 3,05C. Cultivo de arroz 0,13D. Suelos agrícolas 3,07F. Quema en campo de residuos agrícolas 0,01G. Encalado o enmienda caliza 0,01H. Aplicación de urea 0,14
4. Usos de suelo, cambios de usos de suelo y silvicultura -11,55A. Tierras forestales -11,22B. Tierras de cultivo -0,71C. Pastizales 0,49D. Humedales -0,01E. Asentamientos 0,36F. Otras tierras 0,02G. Productos de madera recolectada -0,47
5. Residuos 4,01A. Depósito de residutos sólidos en vertederos 2,93B. Tratamiento biológico de residuos sólidos 0,19C. Incineración y quema en espacio abierto de residuos 0,19D. Tratamiento de aguas residuales 0,70
Total Emisiones NETAS (*) 88,45(*) Total de Emisiones Netas de CO2 equivalente (restando “Usos del suelo, cam-bios de usos del suelo y silvicultura) Fuente: Tabla inventario IPCC-CRF (MAPAMA) y Foro Nuclear
- 269 -
9
Cuad
ro 9
.3
EVO
LUCI
ÓN
DE
LAS
EMIS
ION
ES D
E G
EI S
EGÚ
N S
ECTO
RES
Y T
IPO
S D
E G
AS
EN E
SPA
ÑA
VAR
IAC
IÓN
PO
R S
ECTO
RES
80
90
10
0
11
0
12
0
13
0
14
0
15
0
16
0
17
0
18
01990
1993
1995
1997
1999
2001
2003
2005
2007
2009
2011
2013
2015
EN
ER
GÍA
IND
USTR
IAA
GR
ICU
LTU
RA
RESÍD
UO
S
1992
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
2008
2010
2012
2014
1991
USO
TIE
RR
AS Y
FO
REST.
CUO
TA (
%)
1990
2015
ENER
GÍA
74,1
88,8
IND
UST
RIA
10,4
10,7
AG
RICU
LTU
RA12
,112
,5RE
SÍD
UO
S3,
44,
7U
SO T
IERR
AS
Y FO
REST
.-8
,7-1
3,5
(*)
Refe
ridas
a e
mis
ione
s b
ruta
s
(Con
tinúa
)
- 270 -
VAR
IAC
IÓN
SEG
ÚN
TIP
OS D
E G
AS
4075
10
0
12
5
15
0
17
5
20
0
22
5
25
0
CO
2CH
4N
2O
F-gas
1990
1993
1995
1997
1999
2001
2003
2005
2007
2009
2011
2013
2015
1992
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
2008
2010
2012
2014
1991
Las
emis
ione
s d
e CO
2, CH
4 y N
2O e
stán
refe
renc
iad
as a
l año
199
0, m
ient
ras
que
las
de
F-ga
ses
(HFC
, PFC
y S
F6)
está
n en
su
conj
unto
refe
renc
iad
as a
199
5.Fu
ente
: Fue
nte:
Inve
ntar
io d
e ga
ses
de
efec
to in
vern
ader
o d
e Es
pañ
a, s
erie
199
0-20
15. I
nfor
me
resu
men
(M
APA
MA
) y
Foro
Nuc
lear
CUO
TA (
%)
1990
2015
CO2
80,4
94,4
CH4
12,2
13,3
N2O
5,9
5,6
F-ga
s1,
53,
3 (*
) Re
ferid
as a
em
isio
nes
bru
tas
(Con
tinua
ción
)
- 271 -
9
Cuad
ro 9
.4
EMIS
ION
ES D
E CO
2 A
SOCI
AD
AS
A L
A G
ENER
ACI
ÓN
ELÉ
CTR
ICA
EN
ESP
AÑ
A E
VOLU
CIÓ
N
tCO
2 x
1.00
0.00
020
0720
0820
0920
1020
1120
1220
1320
1420
1520
16Ca
rbón
67,1
44,2
33,1
22,5
41,1
51,1
37,6
41,2
50,1
35,6
Fuel
+ G
as (
1)8,
48,
27,
77,
36,
16,
15,
55,
15,
35,
5Ci
clo
com
bin
ado (
2)27
,135
,530
,725
,821
,016
,511
,510
,612
,212
,1Té
rmic
a re
nova
ble
(3)
0,4
0,5
0,5
0,5
0,7
0,8
0,9
0,8
0,0
0,0
Térm
ica
no re
nova
ble
/ Cog
e-ne
raci
ón y
rest
o (3)
8,7
9,9
10,6
11,4
11,9
12,5
11,9
9,5
9,4
9,5
Resi
duo
s--
----
----
----
--0,
80,
8To
tal E
mis
ione
s 11
1,7
98,3
82,6
67,6
80,9
87,0
67,4
67,2
77,8
63,5
Fact
or
de
emis
ion
de
CO2
(tCO
2/M
Wh)
0,39
0,33
0,29
0,23
0,29
0,31
0,25
0,25
0,29
0,24
(1) E
n el
sis
tem
a el
éctri
co d
e Ba
lear
es y
Can
aria
s se
incl
uye
la g
ener
ació
n co
n gr
upos
aux
iliar
es.
(2)
Incl
uye
func
iona
mie
nto
en c
iclo
ab
ierto
. En
el s
iste
ma
eléc
trico
de
Cana
rias
utili
za g
asoi
l com
o co
mb
ustib
le p
rinci
pal
.(3
) In
cluy
e re
sid
uos
hast
a el
31/
12/2
014.
Fuen
te: R
EE
- 272 -
Cuad
ro 9
.5
EVO
LUCI
ÓN
DE
LAS
EMIS
ION
ES D
E CO
2 EQ
UIV
ALE
NTE
EN
ESP
AÑ
A.
COM
PAR
ACI
ÓN
CO
N C
OM
PRO
MIS
O D
E K
IOTO
Año
Bas
e: 1
990
par
a to
dos
los
gase
s, e
xcep
to H
FC, P
FC y
SF6
(19
95).
Val
or: 2
90.5
98
Fuen
te: M
APA
MA
y Fo
ro N
ucle
ar (E
stim
ació
n 20
16 c
on d
atos
del
Ob
serv
ator
io d
e la
Sos
teni
bili
dad
y R
EE, y
Com
par
ació
n co
n Co
mp
rom
iso
Kiot
o y
estim
ació
n re
sulta
dos
per
íod
o 20
08-1
2)
99,0
101,
8
105,
210
1,7
107,
411
2,8
109,
8114,
7
118,
1127,
413
2,7
131,
8
138,
214
0,7
146,
215
1,3
148,
315
1,4 14
0,3
115,
0
127,
4
122,
812
2,8
121,
1 111,
1
90
100
110
120
130
140
150
160
Índices
Com
pro
mis
o Ki
oto
par
a 20
08-2
012:
Índ
ice
115.
Estim
ació
n re
sulta
dos
per
íod
o 20
08-2
012:
Índ
ice
126,
9
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
111,
911
5,5
111,
6
(103 t
CO
2)19
9028
7.82
819
9532
7.88
520
0038
5.58
820
0543
9.55
620
1035
6.76
120
1135
6.95
120
1235
1.81
720
1332
2.87
420
1432
4.21
520
1533
5.66
220
1632
5.14
0
- 273 -
9
Cuad
ro 9
.6
EMIS
ION
ES A
NTR
OPÓ
GEN
AS
AG
REG
AD
AS
DE
CO2,
CH4,
N2,
HFC
, PFC
Y S
F 6 (1)
Y E
VOLU
CIÓ
N E
N E
L M
UN
DO
Gg
de
CO2
equi
vale
nte
% V
aria
ció
n19
90-2
014
199
0 20
0020
1020
1320
14A
lem
ania
1.24
9.82
91.
043.
294
941.
039
945.
151
901.
764
-27,
8A
ustra
lia41
8.62
348
3.44
653
3.91
752
6.88
352
2.39
724
,8A
ustri
a78
.845
80.4
2984
.946
80.0
4376
.333
-3,2
Bélg
ica
146.
021
149.
213
133.
258
119.
375
113.
867
-22,
0Bi
elor
usia
133.
457
77.9
6091
.184
93.0
3791
.896
-31,
1Bu
lgar
ia10
3.45
159
.155
60.5
1955
.597
57.8
08-4
9,3
Cana
dá
612.
866
744.
241
706.
403
731.
424
732.
419
19,5
Chip
re5.
625
8.32
79.
572
8.02
08.
454
50,3
Croa
cia
31.2
0525
.173
27.2
8023
.771
22.8
99-2
6,6
Din
amar
ca70
.246
70.1
3162
.944
54.9
8450
.785
-27,
7Es
lova
qui
a74
.272
49.7
1246
.483
42.7
9240
.658
-45,
3Es
love
nia
18.6
1619
.126
19.6
1918
.314
16.5
82-1
8,7
Esp
aña
280.
601
378.
646
353.
725
320.
122
321.
744
14,7
Esta
dos
Uni
dos
6.39
7.14
47.
258.
973
6.98
5.45
76.
799.
979
6.87
0.44
67,
4Es
toni
a39
.965
17.0
6219
.912
21.6
7721
.059
-47,
3Fi
nlan
dia
71.0
7769
.855
75.8
3563
.197
59.0
29-1
7,0
Fran
cia
549.
065
556.
461
518.
940
491.
159
464.
418
-15,
4G
reci
a10
4.71
612
7.57
111
8.62
710
4.56
410
1.29
8-3
,3H
ungr
ía94
.134
73.5
5765
.524
57.5
5457
.225
-47,
8
(Con
tinúa
)
- 274 -
Gg
de
CO2
equi
vale
nte
% V
aria
ció
n19
90-2
014
199
0 20
0020
1020
1320
14Irl
and
a56
.088
69.2
5162
.235
58.4
8258
.189
3,7
Isla
ndia
3.63
43.
963
4.73
04.
535
4.59
726
,5Ita
lia52
1.92
155
4.47
950
8.42
443
8.88
741
8.58
7-1
9,8
Jap
ón1.
270.
743
1.38
6.71
41.
304.
903
1.40
7.88
31.
363.
862
7,3
Kaza
khst
an38
9.57
519
1.78
830
5.34
431
2.23
831
3.75
5-1
9,5
Leto
nia
26.3
5410
.434
12.3
5711
.436
11.3
73-5
6,8
Liec
hten
stei
n22
924
823
123
520
4-1
0,8
Litu
ania
48.1
9019
.605
20.7
5519
.851
19.7
78-5
9,0
Luxe
mb
urgo
12.8
539.
722
12.2
2011
.213
10.7
76-1
6,2
Mal
ta2.
000
2.62
63.
099
2.95
42.
983
49,1
Nor
uega
51.9
2254
.883
55.2
9953
.586
53.1
912,
4N
ueva
Zel
and
a65
.828
76.3
8578
.942
80.2
9881
.104
23,2
País
es B
ajos
221.
516
219.
916
213.
523
194.
825
186.
845
-15,
7Po
loni
a47
2.99
639
2.27
640
3.59
939
3.09
238
0.03
8-3
4,5
Portu
gal
60.3
9883
.759
71.2
0265
.752
65.6
208,
6Re
ino
Uni
do
800.
107
717.
579
614.
167
570.
079
527.
501
-34,
1Re
púb
lica
Chec
a19
6.50
914
8.62
513
8.22
612
8.97
312
4.24
6-3
6,8
Rum
anía
254.
999
142.
405
119.
125
111.
934
111.
613
-63,
4Ru
sia
3.76
7.55
52.
274.
498
2.60
2.48
32.
643.
065
2.64
8.87
3-2
9,7
Suec
ia71
.917
68.8
6964
.997
55.9
4054
.383
-24,
4Su
iza
53.3
0852
.316
54.3
7352
.520
48.6
17-8
,8
(Con
tinua
ción
)
- 275 -
9
(1)
Con
excl
usió
n d
e la
s em
isio
nes
/ ab
sorc
ione
s d
el s
ecto
r uso
de
la ti
erra
, cam
bio
de
uso
de
la ti
erra
y s
ilvic
ultu
ra.
(2)
Se re
fiere
a la
info
rmac
ión
sum
inis
trad
a p
or lo
s 28
paí
ses
que
la c
onfo
rman
.Fu
ente
: Con
venc
ión
Mar
co s
obre
el C
amb
io C
limát
ico.
Nac
ione
s U
nid
as (
FCCC
/SBI
/201
6/19
). N
ovie
mb
re d
e 20
16N
otas
del
aut
or: 1
Gg=
109 g
.
Gg
de
CO2
equi
vale
nte
% V
aria
ció
n19
90-2
014
199
0 20
0020
1020
1320
14Tu
rquí
a20
7.77
329
6.81
139
5.28
343
8.82
046
7.55
012
5,0
Ucr
ania
937.
954
413.
923
401.
929
401.
067
354.
348
-62,
2U
E (C
onve
ntio
n) (
2)5.
656.
504
5.16
1.66
94.
775.
529
4.46
3.07
84.
278.
052
-24,
4
- 276 -
Cuadro 9.7 VARIACIÓN EN EL TOTAL DE EMISIONES DE GASES DE EFECTO INVERNADERO ENTRE 1990 Y 2014 (*) EN PAÍSES DEL MUNDO
(*) Se excluyen las emisiones/absorciones del sector uso de la tierra, cambio de uso de la tierra y silvicultura.1990 es el año de referencia del Protocolo de Kioto.Fuente: Convención Marco sobre el Cambio Climático. Naciones Unidas (FCCC/SBI/2016/19). Noviembre de 2016.
Alemania
Dinamarca
Croacia
Suecia
UE
Bélgica
Italia
Kazakhstan
Eslovenia
Finlandia
Luxemburgo
Paises Bajos
Francia
Liechtenstein
Suiza
Grecia
Austria
Noruega
Irlanda
Japón
Portugal
Estados Unidos
España
Canadá
Nueva Zelanda
Australia
Islandia
Malta
Chipre
Turquía
Rumanía
Ucrania
Lituania
Bulgaria
Letonia
Hungria
Estonia
República Checa
Polonia
Eslovaquia
Reino Unido
Belorusia
Rusia
-100 -50 0 50 100 150
125,0
19,5
14,7
8,6
7,4
7,3
3,7
2,4
-63,4
-62,2
-59,0
-56,8
-49,3
-47,8
-47,3
-45,3
-36,8
-34,5
-34,1
-31,1
-29,7
-27,8
-27,7
-26,6
-24,4
-24,3
-22,0
-19,8
-19,5
-18,7
-17,0
-16,2
-15,7
-15,4
-10,8
-8,8
-3,3
-3,2
23,2
24,8
26,5
49,150,3
- 277 -
9
Cuad
ro 9
.8
EMIS
ION
ES D
E CO
2 PO
R P
AÍS
ES E
N E
L M
UN
DO
. SER
IE H
ISTÓ
RIC
A
Mill
one
s d
e t.
de
CO2 (*
)
1965
1985
2000
2010
2014
2015
D %
2015
Cuo
ta
del
to
tal %
Cana
dá
264,
241
0,2
541,
054
4,8
551,
453
2,5
-3,4
1,6
Esta
dos
Uni
dos
3.63
1,2
4.76
5,7
5.97
6,0
5.75
4,6
5.63
1,2
5.48
5,7
-2,6
16,4
Méx
ico
61,7
237,
536
0,5
453,
148
2,3
474,
2-1
,71,
4To
tal N
ort
eam
éric
a3.
957,
05.
413,
56.
877,
56.
752,
66.
664,
96.
492,
4-2
,619
,4A
rgen
tina
78,1
89,7
129,
417
2,5
187,
319
0,0
1,4
0,6
Bras
il51
,517
7,7
302,
540
0,3
507,
848
7,8
-3,9
1,5
Ven
ezue
la42
,897
,712
7,3
171,
517
5,6
169,
2-3
,70,
5To
tal S
ur y
Cen
tro
amér
ica
294,
959
2,8
912,
71.
210,
71.
388,
11.
376,
6-0
,84,
1A
lem
ania
909,
71.
040,
884
9,5
779,
974
7,6
753,
60,
82,
2Es
pañ
a80
,419
3,5
309,
529
9,0
273,
229
1,7
6,8
0,9
Fran
cia
328,
338
0,2
381,
936
0,7
304,
630
9,4
1,6
0,9
Italia
207,
135
0,8
435,
340
9,7
325,
034
1,5
5,1
1,0
Kaza
khst
ann/
a23
0,7
100,
516
9,1
197,
018
4,8
-6,2
0,6
País
es B
alos
113,
017
2,4
214,
423
4,8
203,
721
0,1
3,2
0,6
Polo
nia
253,
045
7,9
299,
432
0,4
290,
829
5,8
1,7
0,9
Rein
o U
nid
o68
7,8
572,
056
3,8
529,
645
6,7
436,
9-4
,31,
3Ru
sia
n/a
2.19
3,4
1.47
4,4
1.50
9,7
1.54
7,6
1.48
3,2
-4,2
4,4
Turk
men
ista
nn/
a34
,438
,365
,278
,392
,618
,30,
3Tu
rquí
a25
,198
,720
7,5
284,
333
2,6
336,
31,
11,
0
(Con
tinúa
)
- 278 -
Mill
one
s tC
O2
1990
2000
2005
2010
2014
2015
D %
2015
Cuo
ta
del
to
tal %
Ucr
ania
n/a
675,
633
9,1
287,
023
9,8
195,
1-1
8,6
0,6
Tota
l Eur
op
a y
Euro
asia
5.33
6,9
8.15
8,5
6.61
9,3
6.64
1,2
6.25
2,4
6.20
2,9
-0,8
18,5
Ara
bia
Sau
dí
62,6
164,
428
7,1
501,
559
2,4
624,
55,
41,
9Em
irato
s Á
rab
es U
nid
os0,
249
,712
9,0
222,
625
3,7
264,
74,
30,
8Irá
n22
,015
6,7
326,
455
7,7
623,
763
0,2
1,0
1,9
Tota
l Orie
nte
Med
io14
0,0
549,
31.
092,
41.
838,
12.
090,
12.
167,
83,
76,
5Eg
ipto
22,9
73,8
121,
719
5,5
209,
821
2,1
1,1
0,6
Sud
áfric
a11
5,2
282,
134
3,4
450,
245
0,6
436,
5-3
,11,
3To
tal Á
frica
197,
657
1,8
774,
61.
094,
91.
191,
81.
201,
90,
83,
6A
ustra
lia10
8,5
225,
935
0,1
403,
039
2,8
400,
21,
91,
2Ch
ina
488,
71.
836,
63.
327,
48.
098,
59.
165,
59.
153,
9-0
,127
,3Co
rea
del
Sur
24,9
162,
246
2,4
609,
864
2,9
648,
70,
91,
9In
dia
167,
741
0,8
965,
41.
678,
82.
106,
12.
218,
45,
36,
6In
don
esia
20,2
87,4
268,
442
8,0
578,
661
1,4
5,7
1,8
Jap
ón44
6,8
943,
11.
219,
41.
184,
11.
241,
21.
207,
8-2
,73,
6M
alas
ia7,
039
,112
9,5
213,
023
6,1
246,
94,
60,
7Pa
kist
án20
,241
,810
5,6
163,
516
9,8
179,
55,
70,
5Si
ngap
ur13
,137
,310
8,0
187,
119
4,8
205,
05,
20,
6Ta
iland
ia7,
447
,017
1,9
255,
929
2,3
295,
91,
20,
9Ta
iwan
18,9
74,3
234,
626
1,1
269,
326
8,5
-0,3
0,8
Vie
tnam
8,2
17,4
47,2
121,
915
1,7
169,
011
,40,
5
(Con
tinua
ción
)
- 279 -
9
Mill
one
s tC
O2
1990
2000
2005
2010
2014
2015
D %
2015
Cuo
ta
del
to
tal %
Tota
l Asi
a y
Pací
fico
y O
cean
ía1.
424,
84.
180,
67.
691,
514
.006
,515
.884
,616
.066
,71,
147
,9M
UN
DO
11.3
51,2
19.4
66,3
23.9
67,9
31.5
44,1
33.4
72,0
33.5
08,4
0,1
100,
0O
CDE
7.85
0,7
10.9
97,6
13.2
41,7
13.2
50,4
12.8
34,7
12.6
88,7
-1,1
37,9
No
OCD
E3.
500,
58.
468,
810
.726
,218
.293
,720
.637
,320
.819
,70,
962
,1U
E (*
*)3.
306,
74.
348,
44.
078,
73.
931,
13.
446,
23.
489,
81,
310
,4CE
I3.
470,
72.
167,
42.
236,
12.
294,
12.
187,
6-4
,66,
5
(*) L
as e
mis
ione
s ex
pre
sad
as re
fleja
n só
lo la
s p
rod
ucid
as p
or la
s ac
tivid
ades
de
com
bus
tión
por
el c
onsu
mo
de
pet
róle
o, g
as y
car
bón
, y s
e ca
lcul
an s
egún
los
“Fac
tore
s p
refij
ados
d
e em
isió
n d
e CO
2 por
com
bus
tión”
que
figu
ran
en la
Guí
a p
ara
Inve
ntar
ios
Nac
iona
les
de
gase
s d
e ef
ecto
inve
rnad
ero
del
IPCC
(20
06).
Esto
s no
con
sid
eran
la c
aptu
ra d
e ca
rbon
o, n
i otra
s fu
ente
s d
e em
isió
n, n
i em
isio
nes
de
otro
s ga
ses
de
efec
to in
vern
ader
o. P
or t
anto
est
os d
atos
no
son
com
par
able
s co
n la
s ci
fras
ofici
ales
de
emis
ione
s d
e lo
s d
istin
tos
paí
ses.
(**)
Se
excl
uye
Esto
nia,
Let
onia
y L
ituan
ia h
asta
198
5 y
Eslo
veni
a ha
sta
1990
.D
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l del
últi
mo
año
resp
ecto
al a
nter
ior.
CEI
: Com
unid
ad d
e Es
tad
os in
dep
end
ient
esFu
ente
: B. P
. Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y. (
Juni
o 20
16)
- 280 -
Cuadro 9.9 INDICADORES DE EMISIONES DE GASES DE EFECTO INVERNADERO POR PAÍSES EN UE Y OTROS PAÍSES
Año 2014
Intensidad (t CO2 equiv/ 106 euros de
PIB) (*)
Intensidad (t CO2 equiv/
tep de consumo e. primaria) (*)
t CO2 equiv/ habitante (*)
UE 28 315,61 2,75 8,72Alemania 316,27 2,95 11,45Austria 237,06 2,41 9,21Bélgica 294,24 2,20 10,53Bulgaria 1.349,65 3,25 7,97Chipre 522,41 4,12 10,70Croacia 541,41 2,84 5,48Dinamarca 203,13 3,21 9,57Eslovaquia 536,95 2,52 7,53Eslovenia 446,14 2,50 8,08España 330,46 2,94 7,37Estonia 1.072,24 3,17 16,10Finlandia 297,12 1,76 11,20Francia 222,15 1,91 7,22Grecia 585,95 4,28 9,54Hungría 550,16 2,53 5,85Irlanda 313,24 4,46 13,14Italia 263,93 2,83 7,04Letonia 495,53 2,63 5,85Lituania 529,52 2,89 6,58Luxemburgo 244,05 2,85 21,88Malta 393,28 3,74 7,80Países Bajos 298,60 2,58 11,76Polonia 928,84 4,05 10,04Portugal 390,12 3,06 6,48Reino Unido 246,22 2,93 8,66República Checa 809,19 3,00 12,06Rumanía 745,75 3,49 5,62Suecia 131,00 1,18 5,88Otros paísesIslandia 398,00 0,85 15,83Liechtenstein s.d. s.d. 5,56Suiza 100,95 s.d. 6,57Turquía 678,92 3,85 6,23
(*) Emisiones de GHG (CO2 y demás gases de efecto invernadero). Se incluye aviación y se excluyen las emisiones/absorciones del sector uso de la tierra cambio de uso de la tierra y silvicultura (Criterios UN / FCCC)s.d. Sin datosFuente: Foro Nuclear con datos de Eurostat
- 281 -
9
Cuad
ro 9
.10
PR
EVIS
ION
ES D
E EM
ISIO
NES
DE
CO2
SEG
ÚN
ESC
ENA
RIO
S EN
EL
MU
ND
O
ESCE
NA
RIO
DE
REFE
REN
CIA
(PO
LÍTI
CAS
ACT
UA
LES)
(*)
Emis
ione
s h
istó
ricas
Prev
isio
nes
Tasa
(1)
MtC
O2
1990
2014
2020
2040
201
4-40
To
tal C
O2
20.4
4832
.175
33.7
2243
.698
1,2
Carb
ón8.
280
14.8
6815
.149
19.5
891,
1Pe
tróle
o8.
492
10.9
5511
.553
13.8
240,
9G
as3.
676
6.35
17.
020
10.2
851,
9G
ener
ació
n El
éctr
ica
7.59
913
.496
13.7
9819
.058
1,3
Carb
ón4.
995
9.89
910
.110
14.1
121,
4Pe
tróle
o1.
237
868
740
505
-2,1
Gas
1.36
72.
729
2.94
74.
441
1,9
En t
ota
l Co
nsum
o F
inal
11.8
7916
.997
18.1
9522
.642
1,1
Carb
ón3.
133
4.56
24.
652
5.10
20,
4Pe
tróle
o6.
739
9.48
810
.196
12.6
451,
1Tr
ansp
orte
(in
cl. e
n an
terio
r)4.
423
7.30
67.
930
10.3
171,
3Bu
nker
s (in
cl. e
n an
terio
r)63
01.
130
1.31
51.
969
2,2
Gas
2.00
82.
948
3.34
74.
895
2,0
(Con
tinúa
)
- 282 -
ESCE
NA
RIO
“45
0” (
**)
Prev
isio
nes
% d
e d
ifere
ncia
co
n es
cena
rio d
e re
fere
ncia
Tasa
(1)
MtC
O2
2.02
02.
040
2020
2040
201
4-40
To
tal C
O2
31.2
5618
.427
-7,3
-57,
8-2
,1Ca
rbón
13.4
314.
375
-11,
3-7
7,7
-4,6
Petró
leo
10.9
457.
484
-5,3
-45,
9-1
,5G
as6.
879
6.56
8-2
,0-3
6,1
0,1
Gen
erac
ión
Eléc
tric
a12
.169
3.60
3-1
1,8
-81,
1-5
,0Ca
rbón
8.57
61.
255
-15,
2-9
1,1
-7,6
Petró
leo
700
206
-5,4
-59,
2-5
,4G
as2.
894
2.14
3-1
,8-5
1,7
-0,9
En T
ota
l Co
nsum
o F
inal
17.4
3613
.745
-4,2
-39,
3-0
,8Ca
rbón
4.48
52.
896
-3,6
-43,
2-1
,7Pe
tróle
o9.
656
6.91
9-5
,3-4
5,3
-1,2
Tran
spor
te (
incl
. en
ante
rior)
7.48
35.
298
-5,6
-48,
6-1
,2Bu
nker
s (in
cl. e
n an
terio
r)1.
120
976
-14,
8-5
0,4
-0,6
Gas
3.29
53.
929
-1,6
-19,
71,
1
ESCE
NA
RIO
“N
UEV
AS
POLÍ
TICA
S” (
***)
Prev
isio
nes
% d
e d
ifere
ncia
co
n es
cena
rio d
e re
fere
ncia
Tasa
(1)
MtC
O2
2020
2040
2020
2040
201
4-40
To
tal C
O2
32.7
9536
.290
-2,7
-17,
00,
5Ca
rbón
14.5
6114
.975
-3,9
-23,
60,
0Pe
tróle
o11
.334
11.9
26-1
,9-1
3,7
0,3
Gas
6.90
09.
389
-1,7
-8,7
1,5
Gen
erac
ión
Eléc
tric
a13
.194
14.3
51-4
,4-2
4,7
0,2
Carb
ón9.
598
9.99
2-5
,1-2
9,2
0,0
Petró
leo
730
481
-1,4
-4,8
-2,2
Gas
2.86
63.
879
-2,7
-12,
71,
4En
To
tal C
ons
umo
Fin
al17
.901
20.1
82-1
,6-1
0,9
0,7
Carb
ón4.
581
4.64
4-1
,5-9
,00,
1Pe
tróle
o9.
996
10.8
58-2
,0-1
4,1
0,5
Tran
spor
te (
incl
. en
ante
rior)
7.78
18.
802
-1,9
-14,
70,
7Bu
nker
s (in
cl. e
n an
terio
r)1.
273
1.74
9-3
,2-1
1,2
1,7
Gas
3.32
44.
680
-0,7
-4,4
1,8
(1)
Tasa
med
ia c
omp
uest
a d
e va
riaci
ón a
nual
en
%(*
) Ba
sad
o en
las
pol
ítica
s gu
ber
nam
enta
les
y m
edid
as p
ara
su im
ple
men
taci
ón fo
rmal
men
te a
dop
tad
as h
asta
med
iad
os d
e 20
16.
(**)
“Es
cena
rio 4
50”
corre
spon
de
a un
a p
osib
ilid
ad d
el 5
0% d
e re
strin
gir e
l cal
enta
mie
nto
glob
al a
2ºC
en
el a
ño 2
100,
en
com
par
ació
n co
n lo
s ni
vele
s p
rein
dus
trial
es. E
s eq
ui-
vale
nte
a un
a co
ncen
traci
ón d
e CO
2 eq
uiva
lent
e en
atm
ósfe
ra e
n 45
0 p
pm
en
volu
men
.l*
**)
Esce
nario
de
Nue
vas
Polít
icas
, men
os a
mb
icio
so q
ue “
450”
, refl
eja
la v
isió
n d
e lo
s re
spec
tivos
gob
iern
os p
ara
el s
ecto
r de
la e
nerg
ía p
ara
las
pró
xim
as d
écad
as. C
onsi
der
a la
s p
olíti
cas
y m
edid
as y
a ad
opta
das
por
los
gob
iern
os, a
sí c
omo
los
obje
tivos
e in
tenc
ione
s q
ue h
an s
ido
anun
ciad
os, a
unq
ue n
o es
tén
ya r
eflej
ados
en
la c
orre
spon
die
nte
legi
slac
ión
o au
nque
los
med
ios
par
a su
imp
lem
enta
ción
est
án to
dav
ía s
in d
efini
r. Fu
ente
: Wor
ld E
nerg
y O
utlo
ok 2
016
(AIE
/OCD
E)
(Con
tinua
ción
)
- 283 -
9
ESCE
NA
RIO
“45
0” (
**)
Prev
isio
nes
% d
e d
ifere
ncia
co
n es
cena
rio d
e re
fere
ncia
Tasa
(1)
MtC
O2
2.02
02.
040
2020
2040
201
4-40
To
tal C
O2
31.2
5618
.427
-7,3
-57,
8-2
,1Ca
rbón
13.4
314.
375
-11,
3-7
7,7
-4,6
Petró
leo
10.9
457.
484
-5,3
-45,
9-1
,5G
as6.
879
6.56
8-2
,0-3
6,1
0,1
Gen
erac
ión
Eléc
tric
a12
.169
3.60
3-1
1,8
-81,
1-5
,0Ca
rbón
8.57
61.
255
-15,
2-9
1,1
-7,6
Petró
leo
700
206
-5,4
-59,
2-5
,4G
as2.
894
2.14
3-1
,8-5
1,7
-0,9
En T
ota
l Co
nsum
o F
inal
17.4
3613
.745
-4,2
-39,
3-0
,8Ca
rbón
4.48
52.
896
-3,6
-43,
2-1
,7Pe
tróle
o9.
656
6.91
9-5
,3-4
5,3
-1,2
Tran
spor
te (
incl
. en
ante
rior)
7.48
35.
298
-5,6
-48,
6-1
,2Bu
nker
s (in
cl. e
n an
terio
r)1.
120
976
-14,
8-5
0,4
-0,6
Gas
3.29
53.
929
-1,6
-19,
71,
1
ESCE
NA
RIO
“N
UEV
AS
POLÍ
TICA
S” (
***)
Prev
isio
nes
% d
e d
ifere
ncia
co
n es
cena
rio d
e re
fere
ncia
Tasa
(1)
MtC
O2
2020
2040
2020
2040
201
4-40
To
tal C
O2
32.7
9536
.290
-2,7
-17,
00,
5Ca
rbón
14.5
6114
.975
-3,9
-23,
60,
0Pe
tróle
o11
.334
11.9
26-1
,9-1
3,7
0,3
Gas
6.90
09.
389
-1,7
-8,7
1,5
Gen
erac
ión
Eléc
tric
a13
.194
14.3
51-4
,4-2
4,7
0,2
Carb
ón9.
598
9.99
2-5
,1-2
9,2
0,0
Petró
leo
730
481
-1,4
-4,8
-2,2
Gas
2.86
63.
879
-2,7
-12,
71,
4En
To
tal C
ons
umo
Fin
al17
.901
20.1
82-1
,6-1
0,9
0,7
Carb
ón4.
581
4.64
4-1
,5-9
,00,
1Pe
tróle
o9.
996
10.8
58-2
,0-1
4,1
0,5
Tran
spor
te (
incl
. en
ante
rior)
7.78
18.
802
-1,9
-14,
70,
7Bu
nker
s (in
cl. e
n an
terio
r)1.
273
1.74
9-3
,2-1
1,2
1,7
Gas
3.32
44.
680
-0,7
-4,4
1,8
(1)
Tasa
med
ia c
omp
uest
a d
e va
riaci
ón a
nual
en
%(*
) Ba
sad
o en
las
pol
ítica
s gu
ber
nam
enta
les
y m
edid
as p
ara
su im
ple
men
taci
ón fo
rmal
men
te a
dop
tad
as h
asta
med
iad
os d
e 20
16.
(**)
“Es
cena
rio 4
50”
corre
spon
de
a un
a p
osib
ilid
ad d
el 5
0% d
e re
strin
gir e
l cal
enta
mie
nto
glob
al a
2ºC
en
el a
ño 2
100,
en
com
par
ació
n co
n lo
s ni
vele
s p
rein
dus
trial
es. E
s eq
ui-
vale
nte
a un
a co
ncen
traci
ón d
e CO
2 eq
uiva
lent
e en
atm
ósfe
ra e
n 45
0 p
pm
en
volu
men
.l*
**)
Esce
nario
de
Nue
vas
Polít
icas
, men
os a
mb
icio
so q
ue “
450”
, refl
eja
la v
isió
n d
e lo
s re
spec
tivos
gob
iern
os p
ara
el s
ecto
r de
la e
nerg
ía p
ara
las
pró
xim
as d
écad
as. C
onsi
der
a la
s p
olíti
cas
y m
edid
as y
a ad
opta
das
por
los
gob
iern
os, a
sí c
omo
los
obje
tivos
e in
tenc
ione
s q
ue h
an s
ido
anun
ciad
os, a
unq
ue n
o es
tén
ya r
eflej
ados
en
la c
orre
spon
die
nte
legi
slac
ión
o au
nque
los
med
ios
par
a su
imp
lem
enta
ción
est
án to
dav
ía s
in d
efini
r. Fu
ente
: Wor
ld E
nerg
y O
utlo
ok 2
016
(AIE
/OCD
E)
- 284 -
Cuadro 9.11 EMISIONES DE CO2 SEGÚN ESCENARIOS Y REDUCCIONES SEGÚN TECNOLOGÍAS
EMISIONES DE CO2 EN Mt 2014 2025 2040POLÍTICAS ACTUALES 32.175 36.158 43.698ESCENARIO NUEVAS POLÍTICAS
32.175 33.596 36.290
ESCENARIO 450 32.175 28.218 18.427
COLABORACIÓN EN LA REDUCCIÓN DE EMISIONES DE “POLÍTICAS ACTUALES” A “NUEVAS POLÍTICAS” EN 2025 Y EN 2040
2025 2040DEMANDA DE SERVICIOS ENERGÉTICOS (1) 410 889EFICIENCIA EN USOS FINALES (2) 1.358 3.556EFICIENCIA EN PLANTAS GENERACIÓN 77 222CAMBIOS EN USOS FINALES DE TECNOLOGÍAS Y COMBUSTIBLES
51 148
ENERGÍAS RENOVA BLES (3) 487 1.778BIOCOMBUSTIBLES 51 148ENERGÍA NUCLEAR (4) 102 519CAPTURA Y ALMACENAMIENTO DE CO2 26 148TOTAL Mt 2.562 7.408
(1)Escenario “Políticas Actuales”
Escenario “Nuevas Políticas”
(2)
(3)
(4)
- 285 -
9
COLABORACIÓN EN LA REDUCCIÓN DE EMISIONES DE “NUEVAS POLÍTICAS” A “ESCENARIO 450” EN 2025 Y EN 2040 (*)
2025 2040EFICIENCIA (1) 2.789 7.089ENERGÍAS RENOVABLES (2) 2.058 6.029CAMBIO EN USOS FINALES DE COMBUS-TIBLES
66 782
ENERGÍA NUCLEAR (3) 266 1.284CAPTURA Y ALMACENAMIENTO DE CO2 (4) 100 2.512OTROS 100 167TOTAL Mt 5.378 17.863
(*) El reparto de cuotas del TOTAL Mt por epígrafes, es una estimación a partir de las graficas
Fuente: World Energy Outlook 2015 Y 2016 (AIE / OCDE) y Foro Nuclear
Escenario “Nuevas Políticas”
Escenario “450”
(1)
(2)
(3)
(4)
Gt
- 286 -
Cuad
ro 9
.12
ESTI
MA
CIO
NES
DE
CALE
NTA
MIE
NTO
CO
NTI
NEN
TAL
Y D
E VA
RIA
CIO
NES
DEL
NIV
EL D
EL M
AR
SEG
ÚN
ES
CEN
AR
IOS
Forz
amie
nto
Rad
iativ
o y
emis
ione
s d
e CO
2 acu
mul
adas
par
a 20
12-2
100
segú
n es
cena
rios
RCP
(*)
Forz
. Rad
iat.
GtC
GtC
O2
Esc
enar
io
w/m
2 en
210
0 M
edia
R
ango
M
edia
R
ango
RCP
2,6
2,6
270
140
a 4
10
990
510
a 1
505
RCP
4,5
4,5
780
595
a 1
005
2860
218
0 a
3690
R
CP6,
0 6
1060
840
a 1
250
3885
308
0 a
4585
R
CP8,
5 8,
516
85 1
415
a 19
10
6180
518
5 a
7005
Pr
oyec
ción
del
cam
bio
en
la te
mp
erat
ura
med
ia g
lob
al d
el a
ire e
n la
sup
erfic
ie y
de
la e
leva
ción
med
ia m
und
ial d
el n
ivel
del
mar
par
a m
edia
dos
y
final
es d
el s
iglo
XXI
, en
rela
ción
con
el p
erío
do
de
refe
renc
ia 1
986-
2005
.
2046
-206
520
81-2
100
Cam
bio
en
la te
mp
erat
ura
med
ia g
lob
al d
el a
ire e
n su
per
ficie
(en
ºC)
Esce
nario
M
edia
Ra
ngo
pro
bab
le (
**)
Med
ia
Rang
o p
rob
able
(**
) R
CP2,
6 1
0,4
a 1
,6
1 0
,3 a
1,7
R
CP4,
5 1,
4 0
,9 a
2,0
1,
8 1
,1 a
2,6
R
CP6,
0 1,
3 0
,8 a
1,8
2,
2 1
,4 a
3,1
R
CP8,
5 2
1,4
a 2
,6
3,7
2,6
a 4
,8
Elev
ació
n m
edia
mun
dia
l d
el n
ivel
del
mar
(en
m
etro
s)
Esce
nario
M
edia
Ra
ngo
pro
bab
le (
**)
Med
ia
Rang
o p
rob
able
(**
) R
CP2,
6 0,
24 0
,17
a 0,
32
0,4
0,2
6 a
0,55
R
CP4,
5 0,
26 0
,19
a 0,
33
0,47
0,3
2 a
0,63
R
CP6,
0 0,
25 0
,18
a 0,
32
0,48
0,3
3 a
0,63
R
CP8,
5 0,
3 0
,22
a 0,
38
0,63
0,4
5 a
0,82
(*
) Re
pre
sent
ativ
e Co
ncen
tratio
ns P
athw
ay.
(*
*) R
ango
s d
e lo
s m
odel
os 5
% -
95%
. Fo
rzam
ient
o ra
dia
tivo
= D
eseq
uilib
rio té
rmic
o.
1
giga
tone
lad
a d
e ca
rbon
o =
1 G
tC =
1015
gra
mos
de
carb
ono,
eq
uiva
lent
e a
3,66
7 G
tCO
2.Fu
ente
: Cam
bio
Clim
átic
o 20
13. B
ases
Fís
icas
. 201
3 G
rup
o In
terg
uber
nam
enta
l de
exp
erto
s so
bre
el C
amb
io C
limát
ico
(IPCC
).O
rgan
izac
ión
Met
eoro
lógi
ca M
und
ial (
OM
M)
y P
rogr
ama
de
las
Nac
ione
s U
nid
as p
ara
el M
edio
Am
bie
nte
(PN
UM
A).
- 287 -
9
Cuad
ro 9
.12
ESTI
MA
CIO
NES
DE
CALE
NTA
MIE
NTO
CO
NTI
NEN
TAL
Y D
E VA
RIA
CIO
NES
DEL
NIV
EL D
EL M
AR
SEG
ÚN
ES
CEN
AR
IOS
Forz
amie
nto
Rad
iativ
o y
emis
ione
s d
e CO
2 acu
mul
adas
par
a 20
12-2
100
segú
n es
cena
rios
RCP
(*)
Forz
. Rad
iat.
GtC
GtC
O2
Esc
enar
io
w/m
2 en
210
0 M
edia
R
ango
M
edia
R
ango
RCP
2,6
2,6
270
140
a 4
10
990
510
a 1
505
RCP
4,5
4,5
780
595
a 1
005
2860
218
0 a
3690
R
CP6,
0 6
1060
840
a 1
250
3885
308
0 a
4585
R
CP8,
5 8,
516
85 1
415
a 19
10
6180
518
5 a
7005
Pr
oyec
ción
del
cam
bio
en
la te
mp
erat
ura
med
ia g
lob
al d
el a
ire e
n la
sup
erfic
ie y
de
la e
leva
ción
med
ia m
und
ial d
el n
ivel
del
mar
par
a m
edia
dos
y
final
es d
el s
iglo
XXI
, en
rela
ción
con
el p
erío
do
de
refe
renc
ia 1
986-
2005
.
2046
-206
520
81-2
100
Cam
bio
en
la te
mp
erat
ura
med
ia g
lob
al d
el a
ire e
n su
per
ficie
(en
ºC)
Esce
nario
M
edia
Ra
ngo
pro
bab
le (
**)
Med
ia
Rang
o p
rob
able
(**
) R
CP2,
6 1
0,4
a 1
,6
1 0
,3 a
1,7
R
CP4,
5 1,
4 0
,9 a
2,0
1,
8 1
,1 a
2,6
R
CP6,
0 1,
3 0
,8 a
1,8
2,
2 1
,4 a
3,1
R
CP8,
5 2
1,4
a 2
,6
3,7
2,6
a 4
,8
Elev
ació
n m
edia
mun
dia
l d
el n
ivel
del
mar
(en
m
etro
s)
Esce
nario
M
edia
Ra
ngo
pro
bab
le (
**)
Med
ia
Rang
o p
rob
able
(**
) R
CP2,
6 0,
24 0
,17
a 0,
32
0,4
0,2
6 a
0,55
R
CP4,
5 0,
26 0
,19
a 0,
33
0,47
0,3
2 a
0,63
R
CP6,
0 0,
25 0
,18
a 0,
32
0,48
0,3
3 a
0,63
R
CP8,
5 0,
3 0
,22
a 0,
38
0,63
0,4
5 a
0,82
(*
) Re
pre
sent
ativ
e Co
ncen
tratio
ns P
athw
ay.
(*
*) R
ango
s d
e lo
s m
odel
os 5
% -
95%
. Fo
rzam
ient
o ra
dia
tivo
= D
eseq
uilib
rio té
rmic
o.
1
giga
tone
lad
a d
e ca
rbon
o =
1 G
tC =
1015
gra
mos
de
carb
ono,
eq
uiva
lent
e a
3,66
7 G
tCO
2.Fu
ente
: Cam
bio
Clim
átic
o 20
13. B
ases
Fís
icas
. 201
3 G
rup
o In
terg
uber
nam
enta
l de
exp
erto
s so
bre
el C
amb
io C
limát
ico
(IPCC
).O
rgan
izac
ión
Met
eoro
lógi
ca M
und
ial (
OM
M)
y P
rogr
ama
de
las
Nac
ione
s U
nid
as p
ara
el M
edio
Am
bie
nte
(PN
UM
A).
Cuadro 9.13 FACTORES DE EMISIÓN DE CO2 PARA USOS TÉRMICOS Y GENERACIÓN ELÉCTRICA
USOS TÉRMICOSFACTOR DE EMISIÓN
Energía Final (1)FACTOR DE EMISIÓN
Energía Primaria (2)tCO2/tep tCO2/tep
Gasolina 2,9 3,19 Gasóleo A y B 3,06 3,42 Gas natural (GN) 2,34 2,51 Biodiésel neutro neutro Bioetanol neutro neutro Gases Licuados del Petróleo (GLP) 2,72 2,86 Butano 2,72 2,86 Propano 2,67 2,8 Queroseno 3,01 3,37 Biogás neutro neutro
USOS TÉRMICOSFACTOR DE EMISIÓN
Energía Final (1)FACTOR DE EMISIÓN
Energía Primaria (2)tCO2/tep tCO2/tep
Hulla 4,23 4,81 Lignito negro 4,16 4,73 Carbón para coque 4,4 5,01 Biomasa agrícola neutro neutro Biomasa forestal neutro neutro Coque de petróleo 4,12 5,84 Gas de coquerías 1,81 2,06 Gasóleo C 3,06 3,42 Fuelóleo 3,18 3,53 Gas Natural (GN) 2,34 2,51 Gases Licuados del Petróleo (GLP) 2,72 2,86 Gas de refinerías 2,3 2,59
GENERACIÓN ELÉCTRICAEN BORNAS DE CENTRAL
EN PUNTO DE CONSUMO (BT)
tCO2/MWh tCO2/MWh Hulla+ antracita 1,06 1,21 Lignito Pardo 0,93 1,06 Lignito negro 1,00 1,14 Hulla importada 0,93 1,06 Nuclear 0,00 0,00 Ciclo Combinado 0,37 0,42 Hidroeléctrica 0,00 0,00 Cogeneración MCI 0,44 0,50 Cogeneración TG 0,36 0,41 Cogeneración TV 0,43 0,49 Cogeneración CC 0,34 0,39 Eólica, Fotovoltaica 0,00 0,00 Solar termoeléctrica 0,00 0,00 Biomasa eléctrica 0,00 0,00 Biogás 0,00 0,00 RSU (FORSU 24,88%) (3) 0,25 0,29 Centrales de fuelóleo 0,74 0,85 Gas siderúrgico 0,72 0,82
Electricidad Baja tensión (sector doméstico)
0,31 0,35tCO2/MWh generado neto tCO2/MWh final
3,56 4,05tCO2/tep generado neto tCO2/tep final
(1) Factor de emisión sin considerar pérdidas en las transformaciones para la obtención del combustible y/o carburante y transporte del mismo.(2) Factor de emisión considerando pérdidas en las transformaciones para la obtención del combustible y/o carburante y transporte del mismo.(3)Fracción Orgánica de Residuos Sólidos Urbanos del 24,88% (FORSU=24,88%).Datos utilizados en los cálculos internos de IDAE.Fuente: IDAE.
- 289 -
10. UNIDADES
Metodología y unidades utilizadas..................... 29110.1 Factores de conversión de consumo o produc-
ción a energía primaria ........................................ 29210.2 Unidades de energía térmica .............................. 29510.3 Macrounidades de energía ................................. 29610.4 Sistema internacional de unidades y unidades
derivadas ............................................................. 29710.5 Múltiplos y submúltiplos de unidades ............... 30010.6 Unidades de temperatura ................................... 30010.7 Equivalencias entre unidades británicas y métricas . 301
Págs.
UNIDADES
- 291 -
10
METODOLOGÍA Y UNIDADES UTILIZADAS
La AIE expresa sus balances de energía en una unidad común que es la tonelada equivalente de petróleo (tep). Una tep se define como 107 kcal. La conversión de unidades habituales a tep se hace en base a los poderes caloríficos inferiores de cada uno de los combustibles considerados.
Carbón: Comprende los distintos tipos de carbón, (hulla, antracita, lignito negro y lignito pardo), así como productos derivados (aglo-merados, coque, etc). En el consumo final de carbón se incluye el consumo final de gas de horno alto y de gas de coquería. El consumo primario de carbón recoge, además del consumo final, los consumos en el sector transformador (generación eléctrica, coquerías, resto de sectores energéticos) y las pérdidas. El paso a tep se hace utilizando los poderes caloríficos inferiores reales.
Petróleo: Comprende:
– Petróleo crudo, productos intermedios y condensados de gas natural.– Productos petrolíferos incluidos los gases licuados del petróleo
(GLP) y gas de refinería.
El consumo final, en el sector transporte, comprende todo el sumi-nistro a aviación, incluyendo a compañías extranjeras. En cambio los combustibles de barcos (bunkers) tanto nacionales como extranjeros, para transporte internacional, se asimilan a una exportación, no inclu-yéndose en el consumo nacional.
Gas: En consumo final incluye el gas natural y gas manufacturado pro-cedente de cualquier fuente. En consumo primario incluye únicamen-te gas natural, consumido directamente o manufacturado.
Energía hidráulica: Recoge la producción bruta de energía hidroélec-trica primaria, es decir, sin contabilizar la energía eléctrica procedente de las centrales de bombeo. En la metodología empleada, su conver-sión a tep se hace en base a la energía contenida en la electricidad generada, es decir, 1 MWh = 0,086 tep.
Energía nuclear: Recoge la producción bruta de energía eléctrica de origen nuclear. Su conversión a tep se hace considerando un rendimien-to medio de una central nuclear (33%), por lo que 1 MWh = 0,2606 tep.
Electricidad: Su transformación a tep, tanto en el caso de consumo final directo como en el saldo de comercio exterior se hace con la equivalencia 1 MWh = 0,086 tep.
El consumo de energía primaria se calcula suponiendo que las centra-les eléctricas mantienen el rendimiento medio del año anterior. Salvo en el caso de electricidad o de grandes consumidores (generación eléctrica, siderurgia, cemento, etc.) en que se contabilizan los consu-mos reales, en el resto se consideran como tales las ventas o entregas de las distintas energías, que pueden no coincidir con los consumos debido a las posibles variaciones de existencias, que en períodos cortos de tiempo pueden tener relevancia.
Fuente: MINETAD
- 292 -
Cuad
ro 1
0.1
FACT
OR
ES D
E CO
NVE
RSI
ÓN
DE
CON
SUM
O O
PR
OD
UCC
IÓN
A E
NER
GÍA
PR
IMA
RIA
FUEN
TE E
NER
GÉT
ICA
CON
SUM
O F
INA
L
ENER
GÍA
PRI
MA
RIA
tep
D
ensi
dad
Ene
rgét
ica
te
p
MW
h
Gas
olin
a
11.
290
l/te
p
1,10
12,7
9G
asól
eo A
y B
1
1.18
1 l/
tep
1,
1213
,02
Gas
nat
ural
(G
N)
1
910
Nm
3/te
p
1,07
12,4
4Bi
odie
sel
11.
267
l/te
p
1,24
14,4
2Bi
oeta
nol
11.
968
l/te
p
1,70
19,7
7G
ases
Lic
uad
os d
el P
etró
leo
(GLP
)1
1.76
3 l/
tep
1,
0512
,21
Buta
no
11.
670
l/te
p
1,05
12,2
1Pr
opan
o
11.
748
l/te
p
1,05
12,2
1Q
uero
seno
1
1.21
3 l/
tep
1,
1213
,02
Biog
ás
191
0 N
m3/
tep
1,
1213
,02
COM
BUST
IBLE
SCO
NSU
MO
FIN
AL
EN
. PRI
MA
RIA
tep
D
ensi
dad
Ene
rgét
ica
te
p
Hul
la
12,
01 t/
tep
1,
14Li
gnito
neg
ro
13,
14 t/
tep
1,
14Ca
rbón
par
a co
que
1
1,45
t/te
p
1,14
Biom
asa
agríc
ola
1
3,34
t/te
p
1,25
Biom
asa
fore
stal
1
2,87
t/te
p
1,25
Coq
ue d
e p
etró
leo
1
1,29
t/te
p
1,42
Gas
de
coq
uería
s
11,
08 t/
tep
1,
14G
asól
eo C
1
1.09
2 l/
tep
1,
12Fu
elól
eo
11.
126
l/te
p
1,11
Gas
Nat
ural
(G
N)
1
910
Nm
3/te
p
1,07
Gas
es L
icua
dos
del
Pet
róle
o (G
LP)
1
1.76
3 l/
tep
1,
05G
as d
e re
finer
ías
1
0,85
t/te
p
1,12
ELEC
TRIC
IDA
D F
UEN
TE /
TECN
OLO
GÍA
EN
ERG
ÉTIC
ACO
NSU
MO
FIN
AL
ENER
GÍA
PRI
MA
RIA
MW
hte
p
EN B
ORN
AS
DE
CEN
TRA
L
EN P
UN
TO D
E CO
NSU
MO
(BT
)
MW
hte
pM
Wh
tep
Hul
la+
ant
raci
ta
10,
086
2,52
0,22
2,87
0,25
Lign
ito P
ard
o
10,
086
2,68
0,23
3,05
0,26
Lign
ito n
egro
1
0,08
62,
680,
233,
050,
26H
ulla
imp
orta
da
1
0,08
62,
520,
222,
870,
25N
ucle
ar
10,
086
3,03
0,26
3,45
0,30
Cicl
o Co
mb
inad
o
10,
086
1,93
0,17
2,19
0,19
Hid
roel
éctri
ca
10,
086
1,00
0,09
1,14
0,10
Coge
nera
ción
MCI
1
0,08
61,
670,
141,
790,
15Co
gene
raci
ón T
G
10,
086
1,61
0,14
1,74
0,15
Coge
nera
ción
TV
1
0,08
61,
720,
151,
860,
16Co
gene
raci
ón C
C
10,
086
1,54
0,13
1,66
0,14
Eólic
a, F
otov
olta
ica
1
0,08
61,
000,
091,
140,
10
- 293 -
10Cuad
ro 1
0.1
FACT
OR
ES D
E CO
NVE
RSI
ÓN
DE
CON
SUM
O O
PR
OD
UCC
IÓN
A E
NER
GÍA
PR
IMA
RIA
FUEN
TE E
NER
GÉT
ICA
CON
SUM
O F
INA
L
ENER
GÍA
PRI
MA
RIA
tep
D
ensi
dad
Ene
rgét
ica
te
p
MW
h
Gas
olin
a
11.
290
l/te
p
1,10
12,7
9G
asól
eo A
y B
1
1.18
1 l/
tep
1,
1213
,02
Gas
nat
ural
(G
N)
1
910
Nm
3/te
p
1,07
12,4
4Bi
odie
sel
11.
267
l/te
p
1,24
14,4
2Bi
oeta
nol
11.
968
l/te
p
1,70
19,7
7G
ases
Lic
uad
os d
el P
etró
leo
(GLP
)1
1.76
3 l/
tep
1,
0512
,21
Buta
no
11.
670
l/te
p
1,05
12,2
1Pr
opan
o
11.
748
l/te
p
1,05
12,2
1Q
uero
seno
1
1.21
3 l/
tep
1,
1213
,02
Biog
ás
191
0 N
m3/
tep
1,
1213
,02
COM
BUST
IBLE
SCO
NSU
MO
FIN
AL
EN
. PRI
MA
RIA
tep
D
ensi
dad
Ene
rgét
ica
te
p
Hul
la
12,
01 t/
tep
1,
14Li
gnito
neg
ro
13,
14 t/
tep
1,
14Ca
rbón
par
a co
que
1
1,45
t/te
p
1,14
Biom
asa
agríc
ola
1
3,34
t/te
p
1,25
Biom
asa
fore
stal
1
2,87
t/te
p
1,25
Coq
ue d
e p
etró
leo
1
1,29
t/te
p
1,42
Gas
de
coq
uería
s
11,
08 t/
tep
1,
14G
asól
eo C
1
1.09
2 l/
tep
1,
12Fu
elól
eo
11.
126
l/te
p
1,11
Gas
Nat
ural
(G
N)
1
910
Nm
3/te
p
1,07
Gas
es L
icua
dos
del
Pet
róle
o (G
LP)
1
1.76
3 l/
tep
1,
05G
as d
e re
finer
ías
1
0,85
t/te
p
1,12
ELEC
TRIC
IDA
D F
UEN
TE /
TECN
OLO
GÍA
EN
ERG
ÉTIC
ACO
NSU
MO
FIN
AL
ENER
GÍA
PRI
MA
RIA
MW
hte
p
EN B
ORN
AS
DE
CEN
TRA
L
EN P
UN
TO D
E CO
NSU
MO
(BT
)
MW
hte
pM
Wh
tep
Hul
la+
ant
raci
ta
10,
086
2,52
0,22
2,87
0,25
Lign
ito P
ard
o
10,
086
2,68
0,23
3,05
0,26
Lign
ito n
egro
1
0,08
62,
680,
233,
050,
26H
ulla
imp
orta
da
1
0,08
62,
520,
222,
870,
25N
ucle
ar
10,
086
3,03
0,26
3,45
0,30
Cicl
o Co
mb
inad
o
10,
086
1,93
0,17
2,19
0,19
Hid
roel
éctri
ca
10,
086
1,00
0,09
1,14
0,10
Coge
nera
ción
MCI
1
0,08
61,
670,
141,
790,
15Co
gene
raci
ón T
G
10,
086
1,61
0,14
1,74
0,15
Coge
nera
ción
TV
1
0,08
61,
720,
151,
860,
16Co
gene
raci
ón C
C
10,
086
1,54
0,13
1,66
0,14
Eólic
a, F
otov
olta
ica
1
0,08
61,
000,
091,
140,
10
- 294 -
ELEC
TRIC
IDA
D F
UEN
TE /
TECN
OLO
GÍA
EN
ERG
ÉTIC
ACO
NSU
MO
FIN
AL
ENER
GÍA
PRI
MA
RIA
MW
hte
p
EN B
ORN
AS
DE
CEN
TRA
L
EN P
UN
TO D
E CO
NSU
MO
(BT
)
MW
hte
pM
Wh
tep
Sola
r ter
moe
léct
rica
1
0,08
64,
560,
395,
190,
45Bi
omas
a el
éctri
ca
10,
086
4,88
0,42
5,55
0,48
Biog
ás
10,
086
3,70
0,32
4,22
0,36
RSU
(FO
RSU
24,
88%
) (*
)1
0,08
64,
020,
354,
570,
39Ce
ntra
les
de
fuel
óleo
1
0,08
62,
520,
222,
870,
25G
as s
ider
úrgi
co
10,
086
2,86
0,25
3,25
0,28
E.E.
Baj
a te
nsió
n (s
ecto
r d
omés
tico)
10,
086
0,17
0,20
tep
prim
ario
/MW
h ge
nera
do
neto
tep
prim
ario
/MW
h fin
al2,
002,
28M
Wh
prim
ario
/MW
h ge
nera
do
neto
MW
h p
rimar
io /M
Wh
final
(*)
Frac
ción
org
ánic
a d
e R.
S.U
.D
atos
util
izad
os e
n lo
s cá
lcul
os in
tern
os d
e ID
AE.
Fuen
te: I
DA
E.
- 295 -
10Cuad
ro 1
0.2
UN
IDA
DES
DE
ENER
GÍA
TÉR
MIC
A
C ↓
F →
tec
tep
MW
h
térm
ico
Gca
l ó
103
term
ia10
6 Bt
ub
arril
p
etró
leo
103
m3
gas
GJ
tec
10,
78,
147
27,8
5,3
0,77
829
,33
tep
1,42
81
11,6
310
39,7
7,57
1,11
141
,88
MW
h té
rmic
o0,
123
0,08
61
0,85
83,
410,
650,
095
3,61
Gca
l ó 1
03 ter
mia
0,14
30,
11,
165
13,
970,
758
0,11
14,
187
106 B
tu0,
036
0,02
50,
293
0,25
21
0,19
10,
028
1,05
5b
arril
pet
róle
o0,
189
0,13
21,
541,
319
5,24
10,
147
5,52
310
3 m3 g
as1,
285
0,9
10,4
79
35,7
6,81
13,
769
GJ
0,03
40,
024
0,27
70,
239
0,94
80,
181
0,02
651
Mag
nitu
des
exp
resa
das
en
unid
ades
de
colu
mna
“C”
, se
mul
tiplic
an p
or e
l coe
ficie
nte
de
la ta
bla
par
a ex
pre
sarla
s en
uni
dad
es d
e la
fila
“F”
.Fu
ente
: For
o N
ucle
ar.
- 296 -
Cuad
ro 1
0.3
MA
CRO
UN
IDA
DES
DE
ENER
GÍA
C ↓
F →
Mte
cM
tep
TWh
el
éctr
ico
*Ec
al ó
10
12 t
erm
ia**
Qua
d ó
10
15 B
tu10
6 b
arril
p
etró
leo
109
m3
gas
EJM
tec
10,
73,
147x
10–3
27,8
x10–
35,
30,
778
0,02
9
Mte
p1,
428
14,
4810
x10–
339
,7x1
0–3
7,57
1,11
10,
042
TWh
eléc
trico
*0,
319
0,22
31
2,23
x10–
38,
85x1
0–3
1,69
0,24
89,
35x1
0–3
Ecal
ó 1
012 te
rmia
**14
310
044
81
3,97
758
111
4,18
7Q
uad
ó 1
015 B
tu36
2511
30,
252
119
128
1,05
510
6 bar
ril p
etró
leo
0,18
90,
132
0,59
21,
319
x 10
–35,
24 x
10–3
10,
147
5,52
3 x
10–3
109 m
3 gas
1,28
50,
94,
039x
10–3
35,7
x10–
36,
811
0,03
77
EJ34
2410
70,
239
0,94
818
026
,51
* La
pro
duc
ción
de
1 TW
h el
éctri
co, e
n un
a ce
ntra
l tér
mic
a co
n un
rend
imie
nto
de
38,5
%, r
equi
ere
com
bus
tible
con
un
cont
enid
o en
ergé
tico
de
0,31
9 te
p ó
9,3
5 x
10-3 E
J.
1 TW
h m
ecán
ico
o té
rmic
o eq
uiva
le a
3,6
x 1
0–3
EJ.
** L
a te
rmia
brit
ánic
a (t
herm
) eq
uiva
le a
100
.000
Btu
.M
agni
tud
es e
xpre
sad
as e
n un
idad
es d
e co
lum
na “
C”, s
e m
ultip
lican
por
el c
oefic
ient
e d
e la
tab
la p
ara
exp
resa
rlas
en u
nid
ades
de
la fi
la “
F”.
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
.
- 297 -
10
Cuadro 10.4 SISTEMA INTERNACIONAL DE UNIDADES Y UNIDADES DERIVADAS
Unidades básicas
MagnitudUnidad
(español)Unidad
(internacional) SímboloLongitud metro metre mMasa kilogramo kilogram kgTiempo, duración segundo second sCorriente eléctrica amperio ampere ATemperatura termodinámica
kelvin kelvin K
Cantidad de sustancia mol mole molIntensidad luminosa candela candela cdUnidades derivadas
Magnitud Unidad (español)
Unidad (internacional)
Símbolo
Ángulo plano radián radian radÁngulo sólido estereorradián steradian srFrecuencia hercio hertz HzFuerza newton newton NPresión, tensión pascal pascal PaEnergía, trabajo, cantidad de calor
julio joule J
Potencia, flujo ener-gético
vatio watt W
Carga eléctrica, cantidad de electricidad
culombio coulomb C
Diferencia de potencial eléctrico, fuerza electromotriz
voltio volt V
Capacidad eléctrica faradio farad FResistencia eléctrica ohmio ohm ΩConductancia eléctrica siemens siemens SFlujo magnético weber weber WbDensidad de flujo magnético
tesla tesla T
Inductancia henrio henry HTemperatura celsius grado celsius degree celsius °CFlujo luminoso lumen lumen lmIluminancia lux lux lxActividad catalítica katal katal kat
- 298 -
Uni
dad
es e
spec
iale
s em
ple
adas
en
el c
amp
o n
ucle
ar
Mag
nitu
dU
nid
ad (
esp
año
l)U
nid
ad (
inte
rnac
iona
l)Sí
mb
olo
Equi
vale
ncia
Act
ivid
ad d
e un
rad
ionu
clei
do
bec
que
rel
bec
que
rel
Bqs-1
Dos
is a
bso
rbid
a, e
nerg
ía
más
ica
(com
unic
ada)
, ker
ma
gray
gray
Gy
J/kg
Dos
is e
qui
vale
nte
*, d
osis
eq
uiva
lent
e am
bie
ntal
, dos
isEq
uiva
lent
e d
irecc
iona
l, d
osis
eq
uiva
lent
e in
div
idua
l
siev
ert
siev
ert
SvJ/
kg
Secc
ión
efica
z m
icro
scóp
ica
bar
nb
arn
b10
-28 m
2
Exp
osic
ión
roen
tgen
roen
tgen
R2,
58·1
0-4 C
/kg
Ener
gía
elec
tronv
oltio
elec
tronv
olt
eV1,
6021
9·10
-19 J
Act
ivid
ad d
e un
rad
ionu
clei
do
curio
**
curie
Ci3,
7·10
10 B
qD
osis
ab
sorb
ida
rad
**
rad
rad
10-2 G
yD
osis
eq
uiva
lent
ere
m *
*re
mre
m10
-2 S
vM
asa
atóm
ica
u.m
.a. *
**a.
m.u
.u
1,66
053·
10-2
7 kg
* En
ser
es v
ivie
ntes
: se
ob
tiene
mul
tiplic
and
o la
dos
is a
bso
rbid
a p
or u
n co
efici
ente
Q q
ue d
epen
de
de
la c
lase
de
rad
iaci
ón;
Q e
s 1
par
a ra
dia
ción
b,
X y
gam
ma;
10
par
a ra
dia
ción
neu
tróni
ca y
20
par
a ra
dia
ción
a.
** U
nid
ades
en
des
uso.
***
Uni
dad
de
mas
a at
ómic
a un
ifica
da.
Uni
dad
es a
cep
tad
asM
agni
tud
Uni
dad
(es
pañ
ol)
Uni
dad
(in
tern
acio
nal)
Sím
bo
loEq
uiva
lenc
iaTi
emp
om
inut
om
inut
em
in60
sho
raho
urh
3.60
0 s
día
day
d86
.400
sÁ
ngul
o p
lano
grad
od
egre
e°
(π/1
80)
rad
min
uto
min
ute
’(π
/10.
800)
rad
segu
ndo
seco
nd”
(π/6
48.0
00)
rad
Áre
ahe
ctár
eahe
ctar
e10
4 m2
Vol
umen
litro
liter
L, l
10-3 m
3
Mas
ato
nela
da
ton
t1.
000
kg
Uni
dad
es e
spec
iale
s y
del
sis
tem
a ce
gesi
mal
Mag
nitu
dU
nid
ad (
esp
año
l)U
nid
ad (
inte
rnac
iona
l)Sí
mb
olo
Equi
vale
ncia
Long
itud
ångs
tröm
ångs
tröm
Å10
-10 m
Pres
ión,
tens
ión
bar
bar
bar
105 P
aFu
erza
din
ad
yne
dyn
10-5 N
Ener
gía,
trab
ajo,
can
tidad
d
e ca
lor
ergi
oer
ger
g10
-7 J
Den
sid
ad d
e flu
jo m
ag-
nétic
oga
uss
gaus
sG
s (ó
G)
10-4 T
Fluj
o m
agné
tico
max
wel
lm
axw
ell
Mx
10-8 W
bCa
mp
o m
agné
tico
oers
ted
oers
ted
Oe
1000
/π A
·m-1
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
a p
artir
del
Rea
l Dec
reto
203
2/20
09, d
e 30
de
dic
iem
bre
, por
el q
ue se
est
able
cen
las u
nid
ades
lega
les d
e m
edid
a, p
ublic
ado
en e
l BO
E nº
18
de
21 d
e en
ero
de
2010
- 299 -
10
Uni
dad
es e
spec
iale
s em
ple
adas
en
el c
amp
o n
ucle
ar
Mag
nitu
dU
nid
ad (
esp
año
l)U
nid
ad (
inte
rnac
iona
l)Sí
mb
olo
Equi
vale
ncia
Act
ivid
ad d
e un
rad
ionu
clei
do
bec
que
rel
bec
que
rel
Bqs-1
Dos
is a
bso
rbid
a, e
nerg
ía
más
ica
(com
unic
ada)
, ker
ma
gray
gray
Gy
J/kg
Dos
is e
qui
vale
nte
*, d
osis
eq
uiva
lent
e am
bie
ntal
, dos
isEq
uiva
lent
e d
irecc
iona
l, d
osis
eq
uiva
lent
e in
div
idua
l
siev
ert
siev
ert
SvJ/
kg
Secc
ión
efica
z m
icro
scóp
ica
bar
nb
arn
b10
-28 m
2
Exp
osic
ión
roen
tgen
roen
tgen
R2,
58·1
0-4 C
/kg
Ener
gía
elec
tronv
oltio
elec
tronv
olt
eV1,
6021
9·10
-19 J
Act
ivid
ad d
e un
rad
ionu
clei
do
curio
**
curie
Ci3,
7·10
10 B
qD
osis
ab
sorb
ida
rad
**
rad
rad
10-2 G
yD
osis
eq
uiva
lent
ere
m *
*re
mre
m10
-2 S
vM
asa
atóm
ica
u.m
.a. *
**a.
m.u
.u
1,66
053·
10-2
7 kg
* En
ser
es v
ivie
ntes
: se
ob
tiene
mul
tiplic
and
o la
dos
is a
bso
rbid
a p
or u
n co
efici
ente
Q q
ue d
epen
de
de
la c
lase
de
rad
iaci
ón;
Q e
s 1
par
a ra
dia
ción
b,
X y
gam
ma;
10
par
a ra
dia
ción
neu
tróni
ca y
20
par
a ra
dia
ción
a.
** U
nid
ades
en
des
uso.
***
Uni
dad
de
mas
a at
ómic
a un
ifica
da.
Uni
dad
es a
cep
tad
asM
agni
tud
Uni
dad
(es
pañ
ol)
Uni
dad
(in
tern
acio
nal)
Sím
bo
loEq
uiva
lenc
iaTi
emp
om
inut
om
inut
em
in60
sho
raho
urh
3.60
0 s
día
day
d86
.400
sÁ
ngul
o p
lano
grad
od
egre
e°
(π/1
80)
rad
min
uto
min
ute
’(π
/10.
800)
rad
segu
ndo
seco
nd”
(π/6
48.0
00)
rad
Áre
ahe
ctár
eahe
ctar
e10
4 m2
Vol
umen
litro
liter
L, l
10-3 m
3
Mas
ato
nela
da
ton
t1.
000
kg
Uni
dad
es e
spec
iale
s y
del
sis
tem
a ce
gesi
mal
Mag
nitu
dU
nid
ad (
esp
año
l)U
nid
ad (
inte
rnac
iona
l)Sí
mb
olo
Equi
vale
ncia
Long
itud
ångs
tröm
ångs
tröm
Å10
-10 m
Pres
ión,
tens
ión
bar
bar
bar
105 P
aFu
erza
din
ad
yne
dyn
10-5 N
Ener
gía,
trab
ajo,
can
tidad
d
e ca
lor
ergi
oer
ger
g10
-7 J
Den
sid
ad d
e flu
jo m
ag-
nétic
oga
uss
gaus
sG
s (ó
G)
10-4 T
Fluj
o m
agné
tico
max
wel
lm
axw
ell
Mx
10-8 W
bCa
mp
o m
agné
tico
oers
ted
oers
ted
Oe
1000
/π A
·m-1
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
a p
artir
del
Rea
l Dec
reto
203
2/20
09, d
e 30
de
dic
iem
bre
, por
el q
ue se
est
able
cen
las u
nid
ades
lega
les d
e m
edid
a, p
ublic
ado
en e
l BO
E nº
18
de
21 d
e en
ero
de
2010
- 300 -
Cuadro 10.5 MÚLTIPLOS Y SUBMÚLTIPLOS DE UNIDADES
Múltiplos
Orden de magnitud
Denominación española
Denominación anglosajona Prefijo Símbolo
1024 cuatrillón yotta- Y1021 mil trillones zetta- Z1018 trillón quintillion exa- E1015 mil billones quadrillion peta- P1012 billón trillion tera- T109 millardo billion giga- G106 millón million mega- M103 millar thousand kilo- k102 centena hundred hecto- z101 decena ten deca- daSubmúltiplosOrden de magnitud
Denominación española
Denominación anglosajona
Prefijo Símbolo
10–1 décima tenth deci- d10–2 centésima hundredth centi- c10–3 milésima thousandth mili- m10–6 millonésima millionth2 micro- µ10–9 milmillonésima billionth nano- n10–12 billonésima trillionth pico- p10–15 mil billonésima quadrillionth femto- f10–18 trillonésima quintillionth atto- a10–21 zepto- z10–24 yocto- y
Fuente: Foro Nuclear
Cuadro 10.6 UNIDADES DE TEMPERATURA
Equivalencia entre las unidades
1 K = 1ºC = 9/5ºF
Equivalencia entre las temperaturas
TK = 273,15 + T
C = 255,37 + 5/9T
F
TC = - 273,15 + T
K = 5/9 (T
F –32)
TF = 32 + 9/5T
C = - 459,67 + 9/5T
K
Fuente: Foro Nuclear.
- 301 -
10Cuad
ro 1
0.7
EQU
IVA
LEN
CIA
S EN
TRE
UN
IDA
DES
BR
ITÁ
NIC
AS
Y M
ÉTR
ICA
S
El s
omb
read
o co
rresp
ond
e a
unid
ades
mét
ricas
.
Uni
dad
es d
e lo
ngitu
dm
inft
ydm
i (t)
mi (
n)m
etro
met
er
139
,370
13,
2808
1,09
360,
0006
20,
0005
4p
ulga
da
inch
0,02
541
0,08
330,
0278
––
pie
foot
0,
3048
121
0,33
33–
–ya
rda
yard
0,
9144
363
1–
–m
illa
terre
stre
sta
tute
mile
16
09,3
–52
8017
601
0,86
9m
illa
náut
ica
naut
ical
mile
18
51,8
5–
6076
2025
1,15
081
1 fa
thom
= 6
ft =
1,8
288
m1
mil
= 1
thou
sand
th =
0,0
01 in
1 le
gua
(leag
ue)
= 3
mill
as n
áutic
as =
482
8,03
m1
año-
luz
= 9
,46
x 10
12 k
m1
par
sec
= 3
,085
7 x
1013
km
- 302 -
Uni
dad
es d
e su
per
ficie
m2
hakm
2sq
insq
ft
sq m
iac
rem
etro
cua
dra
do
squa
re m
eter
10,
0001
10–6
1.55
010
,764
–2,
47 x
10–
4
hect
área
hec
tare
10
.000
10,
01–
107.
639
0,00
386
2,47
11ki
lóm
etro
cua
dra
do
squa
re k
ilom
eter
1.00
0.00
010
01
––
0,38
6124
7,11
pul
gad
a cu
adra
da
squa
re in
ch
0,00
0645
––
10,
0694
4–
–p
ie c
uad
rad
o sq
uare
foot
0,
0929
––
144
1–
–m
illa
cuad
rad
a sq
uare
mile
2,58
6 x
106
258,
62,
586
––
164
0ac
re a
cre
4.04
6,90
0,40
47–
–43
.560
0,00
156
1
Uni
dad
es d
e vo
lum
en/c
apac
idad
cu f
tcu
inU
S ga
lIm
p g
ald
m3 /
lm
3 /kl
pie
cúb
ico
cub
ic fo
ot1
1728
7,48
056,
228
28,3
170,
0283
pul
gad
a cú
bic
a cu
bic
inch
5,
787
x 10
-41
0,00
433
0,00
361
0,01
64–
galó
n am
eric
ano
US
gallo
n 0,
1336
823
11
0,83
263,
7854
10,
0037
8ga
lón
imp
eria
Imp
eria
l gal
lon
0,16
057
277,
451,
2011
14,
5466
60,
0045
7d
ecím
etro
cúb
ico/
litro
0,
0353
161
,024
0,26
417
0,21
991
0,00
1m
etro
cúb
ico/
kilo
litro
35
,31
61.0
2426
4,17
219,
910
001
1 ga
llon
= 4
qua
rts =
8 p
ints
1 p
int =
12
fluid
oun
ces
1 flu
id o
unce
(U
S) =
29,
5735
ml
1 b
arril
de
pet
róle
o (b
bl)
= 4
2 ga
lone
s U
S =
158
,9 l
Uni
dad
es d
e m
asa
kgt
lbto
nU
S cw
tki
logr
amo
kilo
gram
10,
001
2,20
460,
0011
0,02
2to
nela
da
mét
rica
tonn
e 10
001
2204
,62
1,10
23lib
ra p
ound
0,
4535
91
0,00
050,
01to
nela
da
corta
ton
907,
185
0,90
718
2000
120
qui
ntal
am
eric
ano
US
hund
red
wei
ght
45,3
60,
0454
100
0,05
1
1 lib
ra =
16
onza
s av
oird
upoi
s (o
z)1
onza
avo
irdup
ois
= 2
8,34
9 5
gram
os1
onza
troy
= 3
1,1
gram
osN
ota
par
a el
uso
de
las
tab
las.
Las
mag
nitu
des
exp
resa
das
en
unid
ades
de
la 1
.ª co
lum
na, s
e m
ultip
lican
por
el c
oefic
ient
e d
e la
tab
la p
ara
exp
resa
rlas
en la
s un
idad
es d
e la
1.ª
fila.
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
- 303 -
10Uni
dad
es d
e su
per
ficie
m2
hakm
2sq
insq
ft
sq m
iac
rem
etro
cua
dra
do
squa
re m
eter
10,
0001
10–6
1.55
010
,764
–2,
47 x
10–
4
hect
área
hec
tare
10
.000
10,
01–
107.
639
0,00
386
2,47
11ki
lóm
etro
cua
dra
do
squa
re k
ilom
eter
1.00
0.00
010
01
––
0,38
6124
7,11
pul
gad
a cu
adra
da
squa
re in
ch
0,00
0645
––
10,
0694
4–
–p
ie c
uad
rad
o sq
uare
foot
0,
0929
––
144
1–
–m
illa
cuad
rad
a sq
uare
mile
2,58
6 x
106
258,
62,
586
––
164
0ac
re a
cre
4.04
6,90
0,40
47–
–43
.560
0,00
156
1
Uni
dad
es d
e vo
lum
en/c
apac
idad
cu f
tcu
inU
S ga
lIm
p g
ald
m3 /
lm
3 /kl
pie
cúb
ico
cub
ic fo
ot1
1728
7,48
056,
228
28,3
170,
0283
pul
gad
a cú
bic
a cu
bic
inch
5,
787
x 10
-41
0,00
433
0,00
361
0,01
64–
galó
n am
eric
ano
US
gallo
n 0,
1336
823
11
0,83
263,
7854
10,
0037
8ga
lón
imp
eria
Imp
eria
l gal
lon
0,16
057
277,
451,
2011
14,
5466
60,
0045
7d
ecím
etro
cúb
ico/
litro
0,
0353
161
,024
0,26
417
0,21
991
0,00
1m
etro
cúb
ico/
kilo
litro
35
,31
61.0
2426
4,17
219,
910
001
1 ga
llon
= 4
qua
rts =
8 p
ints
1 p
int =
12
fluid
oun
ces
1 flu
id o
unce
(U
S) =
29,
5735
ml
1 b
arril
de
pet
róle
o (b
bl)
= 4
2 ga
lone
s U
S =
158
,9 l
Uni
dad
es d
e m
asa
kgt
lbto
nU
S cw
tki
logr
amo
kilo
gram
10,
001
2,20
460,
0011
0,02
2to
nela
da
mét
rica
tonn
e 10
001
2204
,62
1,10
23lib
ra p
ound
0,
4535
91
0,00
050,
01to
nela
da
corta
ton
907,
185
0,90
718
2000
120
qui
ntal
am
eric
ano
US
hund
red
wei
ght
45,3
60,
0454
100
0,05
1
1 lib
ra =
16
onza
s av
oird
upoi
s (o
z)1
onza
avo
irdup
ois
= 2
8,34
9 5
gram
os1
onza
troy
= 3
1,1
gram
osN
ota
par
a el
uso
de
las
tab
las.
Las
mag
nitu
des
exp
resa
das
en
unid
ades
de
la 1
.ª co
lum
na, s
e m
ultip
lican
por
el c
oefic
ient
e d
e la
tab
la p
ara
exp
resa
rlas
en la
s un
idad
es d
e la
1.ª
fila.
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
- 305 -
SOCIOS DEL FORO NUCLEAR
- 306 -
- 307 -
SOCIOS ORDINARIOS
(A fecha de edición de esta publicación)
• AMPHOS 21
• CEN SOLUTIONS
• CENTRAL NUCLEAR DE ALMARAZ
• CENTRAL NUCLEAR DE ASCÓ
• CENTRAL NUCLEAR DE COFRENTES
• CENTRAL NUCLEAR DE TRILLO
• CENTRAL NUCLEAR DE VANDELLÓS II
• CENTRO TECNOLÓGICO DE COMPONENTES
• COAPSA CONTROL
• DYNAMIS INGENIEROS CONSULTORES
• EDP
• EMPRESARIOS AGRUPADOS
• ENDESA
• ENSA
• ENUSA INDUSTRIAS AVANZADAS
• ENWESA
• EULEN
• GAS NATURAL FENOSA
• GD ENERGY SERVICES
• GE-HITACHI NUCLEAR ENERGY
• GEOCISA
• GHESA INGENIERÍA Y TECNOLOGÍA
• IBERDROLA
• IDOM CONSULTING, ENGINEERING & ARCHITECTURE
• MEDIDAS AMBIENTALES
• NUCLENOR
- 308 -
SOCIOS ORDINARIOS
(A fecha de edición de esta publicación)
• NUSIM
• PROINSA
• RINGO VÁLVULAS
• SIEMSA INDUSTRIA
• TAIM WESER
• TECNATOM
• TÉCNICAS REUNIDAS
• UNESA
• VIRLAB
• WESTINGHOUSE ELECTRIC SPAIN
SOCIOS ADHERIDOS
(A fecha de edición de esta publicación)
• AEC (Asociación Española para la Calidad)
• AMAC (Asociación de Municipios en Áreas de Centrales Nucleares)
• CEMA (Club Español del Medio Ambiente)
• Consejo Superior de Colegios de Ingenieros de Minas de España
• Departamento de Ingeniería Química y Nuclear de la Univer-sidad Politécnica de Valencia
• Escuela Superior y Técnica de Ingenieros de Minas de la Uni-versidad de León
• Escuela Técnica Superior de Ingenieros de Caminos de Madrid
• Escuela Técnica Superior de Ingenieros Industriales de Bilbao
• Escuela Técnica Superior de Ingenieros Industriales de la UNED
• Escuela Técnica Superior de Ingenieros Industriales de Madrid
• Fundación Empresa y Clima
• Fundación Universidad Europea del Atlántico
• FUNIBER (Fundación Universitaria Iberoamericana)
• OFICEMEN (Agrupación de Fabricantes de Cemento de España)
• SEOPAN (Asociación de Empresas Constructoras y Conce-sionarias de Infraestructuras)
• SERCOBE (Asociación Nacional de Fabricantes de Bienes de Equipo)
• UNESID (Unión de Empresas Siderúrgicas)
Para facilitar su utilización, existe una versión electrónica
de esta edición en nuestra web:
www.foronuclear.org
Para solicitar información contactar con:
FORO DE LA INDUSTRIA NUCLEAR ESPAÑOLA
c/ Boix y Morer, 6-3º 28003 MADRID
Teléf. + 34 91 553 63 03
e-mail: correo@foronuclear.org @ForoNuclear
www.foronuclear.org
Para solicitar información contactar con:
2017E N E R G Í A
Foro de la Industria Nuclear Española
Boix y Morer 6 - 3º. 28003 MadridTel.: +34 915 536 303
correo@foronuclear.org@ForoNuclear
www.foronuclear.org
EN
ER
GÍ
A
20
17