Post on 12-Jul-2015
GUARANI ÑE’ÊREGIONAL YTUSAINGO
PRESENTAPRESENTA
““TERO” TERO”
““PRIMERA PARTE”PRIMERA PARTE”
TER
OTERO
TERO TERO
TEROTERO
TERO
TERO
TERO
TERO
TERO
TERO
TERO
TER O(SUSTANTIVO)
He’ise
Ha’e umi ñe’ê ombohérava
ava, mymba, ka’avo ha mba’e
Kalo
JasyArandu
vakame
jagua
Apere’a
yvyra
yvoty
yvyrarogue
Aranduka ha haiha
apyka
óga
sapatu
Mba’yru
Ñe’êjoaju
Laura oho mbo’ehaópe
Mbarakaja oke hína óga ári
Mesa ári oi che aranduka
Peteî ka'aru yryvu oguapy aturu hína takuru ári ojepe'e. Kirikiri oveve karape ohasávo
hi'áripi ha oñe'ê chupe kóicha:– Mba'éichapa nde
ka'aru pa'i.
Mboy terópa oĩ ko ñemoñe’êrãme
porundy poapypoteĩ
iporãite
ka'aru – yryvu – takuru – Kirikiri - ka'aru - pa'i
poteĩ
oĩvai
jevy
Tero ñemohenda
(clasificación)Iñe’êpu’andu rupi – por su fonética
Ijysaja rupi – por su moforlogía
Hetepy rupi – por su estructura
He’íseva rupi – por su significación
Ipysokue rupi – por su extensión
Tero tĩguaSustantivo nasal
Tero juruguaSustantivo oral
Tero ñemohenda iñe’êpu’andu rupi
Ha’e umi tero oguerekóva pu’ae tĩgua
(ã - ê – ĩ – õ – ũ - ŷ ), têrã pundie
tĩgua (ĝ – m – mb – n – nd – ng – nt - ñ) ipype
kambykangy
okê
tenondeháraakã
tĩ
Ha’e umi tero oguerekóva pu’ae jurugua
(a, e, i, o, u, y ), têrã pundie
jurugua (ch, g, h, j, k, l, p, r, rr, s, t, v, puso)ipype
Ani oguerekova’erã pu’ae ha pundie tĩgua
tupa
So’o
Ka’ajuru
jakare
pororochipa
ao
Nati ha Peru oike korapýgui ha oma’ê mba’épa ojapo itúva ha isy
kosináme, oguapy mesápe oha’arõ tembi’u.
Mboy terópa tĩgua ha jurugua oĩ ko ñemoñe’êrãme
Tĩgua
6 – 4 - 5
Jurugua
8 – 7 - 4
iporãite
Tero tĩgua
4
Nati - Kosina – mesa - tembi’u
Tero jurugua
4
Peru – korapy – túva – sy -
iporãite
oĩvai
jevy
Tero ijysajakõiva – sustantivo biforme
Tero ijysajarundýva – sustantivo cuatriforme
Tero ijysajateĩva – sustantivo uniforme
Tero ijysaja’apýva – sustantivo triforme
Tero ijysajateĩvaHa’e umi tero oguerekóva peteĩ ysaja año ojepuru haĝua
apyka
kuarahy
Ka’a
korapy
Tero ijysajakõivaHa’e umi tero oguerekóva mokõi ysaja año ojepuru haĝua. Peteĩva héra ysaja’ypy ha oñepyrũjepi “T”pe, ha ambuéva katu héra ysajapuru ha oñepyrũ “R”pe. Ko’ã tero apytépe
oĩve umi ombohérava ñane pehênguépe.
ysaja’ypy: ta’ýra – tajýra – túva - tykéra
Ysajapuru: ra’y – rajy – ru - ryke
Che ru
Che ra’y
Tero ijysaja’apývaHa’e umi tero oguerekóva mbohapy ysaja ojepuru haĝua.
Ko’ãvape pe ysaja’ypy ha oñepyrũkuaa “T”pe, térã “O”pe ha umi mokõi ysajapuru katu oñepyrũjepi “R” peteĩva ha
ambuéva “H”pe .
ysaja’ypy: tova – tetyma – tañykã - óga
Ysajapuru 1: rova - retyma – rañykã - róga
Ysajapuru 2: hova- hetyma - hañykã - hóga
Che róga
Nde rova
Tero ijysajarundývaHa’e umi oguerekóva irundy ysaja ojepuru haĝua.
Koichaĝua terópe pe ysaja’ypy oñepyrũ “T”pe, ha umi mbohapy ysajapurúgui mokõi oñepyrũ “R” ha “H”pe .
Ysajapuru mbohapyha katu oñepyrũkuaa ambue pundiépe
ysaja’ypy: Tymba – To’o
Ysajapuru 1: Rymba – Ro’o
Ysajapuru 2: Hymba – Ho’o
Ysajapuru 3: Mymba – So’o
Bibliografía consultada
Guarani Ñe’êtekuaaty
de
David A. Galeano Olivera (Ateneo de Lengua y Cultura Guarani Motenondehára)
Apohára: Apohára: Mbo’ehára Mbo’ehára
JORGE ROMÁN GÓMEZJORGE ROMÁN GÓMEZEL KUNUMIEL KUNUMI
REGIONAL YTUSAINGOREGIONAL YTUSAINGODELDEL
ATENEO DE LENGUA Y CULTURA ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANIGUARANI
CORRIENTES – ARGENTINACORRIENTES – ARGENTINA
kunumi@arnet.com.arkunumi@arnet.com.ar